اهداف: اختلالات شناختی، یکی از اختلالات شایع همراه با معلولیت شدید و پیش‌رونده در دوره سالمندی است. مطالعات نشان می‌دهد که حدود 5 درصد از افراد 65 سال و بالاتر به نقص شناختی واضح دچارند. از میان مهارت‌های شناختی، مهارت‌های ساختار بینایی یکی از پیش‌بینی‌کننده‌های مهم برای میزان دریافت کمک و حمایت در سالمندان محسوب می‌شود. کاهش بینایی به‌عنوان بخشی از شناخت، با اجرای فعالیت‌ها مرتبط است؛ بنابراین شناسایی این مشکلات در روند درمان و کسب استقلال در زندگی روزمره این افراد تأثیر بسزایی دارد.

مواد و روش‌ها: در این مطالعه توصیفی-تحلیلی مقطعی 47 سالمند ساکن جامعه مراجعه‌کننده به کانون جهان‌دیدگان شهر شیراز در محدوده سنی 60 تا 80 سال به روش نمونه‌گیری دردسترس انتخاب شدند. اطلاعات از این طریق جمع‌آوری شد: مشاهده، مصاحبه، انجام خُرده‌آزمون مهارت‌های ساختار بینایی آزمون لوتکا برای ارزیابی مهارت‌های شناختی و شاخص کتز به‌منظور ارزیابی فعالیت‌های روزمره زندگی. همچنین برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از نرم‌افزار SPSS و آزمون همبستگی پیرسون استفاده شد.

یافته‌ها: شرکت‌کنندگان شامل 9 زن و 38 مرد با میانگین سنی 4/66±69/94 سال بودند. یافته‌های پژوهش نشان داد که سازمان‌دهی بینایی-حرکتی سالمندان ساکن جامعه با خُرده‌آزمون‌های غذاخوردن و لباس‌پوشیدن آزمون کتز ارتباط معنی‌داری دارد (0/05≥P). این در حالی است که بین خُرده‌آزمون بینایی-حرکتی آزمون لوتکا با خُرده‌آزمون‌های حمام‌کردن، جابه‌جایی در منزل، دست‌شویی‌رفتن و کنترل ادرار و مدفوع ارتباط معنی‌داری یافت نشد. همچنین بین نمره کلی آزمون کتز با خُرده‌آزمون بینایی حرکتی آزمون لوتکا نیز ارتباط معنی‌داری وجود نداشت (0/05).

نتیجه‌گیری: براساس یافته‌های مطالعه حاضر، تنها بین اختلال در سازمان‌دهی بینایی-حرکتی و فعالیت لباس‌پوشیدن و غذاخوردن ارتباط معنی‌داری به‌دست آمد. به‌نظر می‌رسد شاخص کتز تنها به ارزیابی استقلال فردی در اجرای فعالیت‌های پایه روزمره زندگی می‌پردازد و نحوه اجرای این فعالیت‌ها را مدنظر قرار نمی‌دهد. ازآنجاکه فعالیت‌های پایه روزمره زندگی از جمله فعالیت‌هایی است که انسان پس از گذشت سال‌های اولیه زندگی به‌طورروزانه آنها را انجام می‌دهد، این ارتباط ضعیف بین شناخت و استقلال فردی را می‌توان با درنظرگرفتن اجرای این دسته از فعالیت ها به‌صورت عادت توجیه کرد. درحقیقت به‌دلیل آنکه فعالیت‌های پایه روزمره غالباً براساس عادت انجام می‌شود، نیاز کمتری به پردازش شناختی دارد؛ حال آنکه روند سالمندی بر نحوه انجام فعالیت‌ها تأثیر می‌گذارد و این تأثیر به‌گونه‌ای است که در بسیاری از مواقع با وجود آنکه فرد مرتکب خطاهای بسیاری می‌شود، درنهایت می‌تواند فعالیت را انجام دهد.