مقدمه
یائسگی به‌معنای اتمام دوران باروری طبیعی یک زن است. از لحاظ بالینی یائسگی پس از 12 ماه آمنوره یا قطع قاعدگی اتفاق میافتد [1]. سن متوسط شروع یائسگی 51 سالگی است (از 47 تا 53 سال)؛ اما بر اساس مطالعات، میانگین سنی یائسگی پایین‌تر و 47.8 سال است [2]. با افزایش امید به زندگی و بهبود کیفیت‌زندگی و خدمات بهداشتی و درمانی، جمعیت افراد سالخورده در حال افزایش است به‌طوری که مثلاً در حال حاضر بیشتر از 44 میلییون زن 54-45 ساله در ایالت متحده آمریکا وجود دارند و بیشتر از نیمی از آنها، از عوارض این دوران مثل گرگرفتگی، خشکی واژن، فراموشی، درد مفاصل، تحریک‌پذیری و اضطراب، احساس غم، افسردگی و تعریق شبانه رنج می‌برند [3].
 با توجه به این‌که یائسگی یک تغییر اساسی در زندگی یک زن است، می‌تواند از جهات مختلف شخصی، اجتماعی، فرهنگی، بهداشتی و سلامتی حائز اهمیت است [4]. مطالعات گذشته نشان داده است که نگرش زنان نسبت به پدیده یائسگی، بر قبول و مدیریت کردن مشکلات این دوران تاثیر داشته است [5]. اگر زنان از آنچه در دوران یائسگی اتفاق می‌افتد آگاه باشند، تغییرات این دوران را بهتر می‌پذیرند و با افزایش آگاهی و نگرش مثبت در این زمینه، بیشتر به دنیال مراقبت‌های بهداشتی و سلامتی متخص این دوره می‌باشند. به‌همین دلیل اولین خط مراقبت بهداشتی و درمانی دوران یائسگی، تلاش مراقبان سلامت و پزشکان در ایجاد نگرش مثبت زنان نسبت به یائسگی است و تلاش جهت تغییر عقاید سنتی و خرافی آنها در این زمینه است [6]. بسیاری از این زنان در دوران یائسگی به دلیل پایان سال‌های باروری، دوره یائسگ را دوره رهائی و آزادی می‌دانند؛  چرا که علاوه بر سلب مسئولیت‌های مربوط به فرزندانشان، ترسی از حاملگی نیز ندارند و نسبت به دوره قبل از یائسگی احساس راحتی بیشتری می‌کنند، از طرفی دیگر، برای بعضی از زنان،  این دوران سبب نگرانی و بارزشدن نشانه‌های پیری و پایان جذابیت های‌شان می‌باشد [7] . 
تغییرات بیولوژیک و هورمونی مرتبط با یائسگی در سرتاسر جهان یکسان روی می‌دهد، اما نگرش نسبت به یائسگی در بین فرهنگ‌ها و جوامع مختلف تا حد زیادی متفاوت است. نگرش‌های فرهنگی نسبت به یائسگی، تعیین‌کننده چگونگی تفسیر و معنای یائسگی برای زنان است [8]. فعالیت جنسی نقش مهمی در یائسگی ایفا می‌کند و اثرات فوق العاده‌ای در سلامت جسمی زنان، رفاه، اعتماد به نفس و به دنبال آن کیفیت زندگی آنها دارد [9].  سالخورده شدن جمعیت جهان، سلامت جنسی را به یکی از موضوعات مهم بهداشتی زنان یائسه تبدیل کرده است [10].
اگرچه عملکرد جنسی در دوران یائسگی تا حد زیادی تحت تاثی تغییرات بیولوژیک قرار می‌گیرد ولی پیش‌زمینه‌های قومی و اجتماعی و فرهنگی زنان نیز نقش مهمی در عملکرد جنسی آنها دارد [11]. در بسیاری از جوامع، مفاهیم و تجارب فرهنگی بر نگرش یک زن از یائسگی و عملکرد جنسی او در این دوران تاثیر می‌گذارد [12]. بر اساس نظر تعدادی از زنان، یائسگی سبب کاهش فعالیت جنسی می‌شود و حتی عملکرد جنسی در این دوران منزجرکننده می‌شود [13] در حالی که برای عده‌ای دیگر، فعالیت جنسی در یائسگی به دلیل رهایی از ترس بارداری در این دوران، با نوعی حس آزادی همراه است [1]. 
در تحقیق دیگر در نیجریه معلوم شد که به طور سنتی، این زنان بعد از یائسگی از فعالیت جنسی خودداری می‌کنند و دلیل‌ خودداری شاید به نشانه‌های دوران کلیماتریک (دوران گذار یائسگی (پری منوپوز)) مثل کاهش میل جنسی و دیس پارونی (درد هنگام فعالیت جنسی) در ارتباط باشد، اما به طور عمده این موضوع تحت‌تاثیر باورهای فرهنگی است [14].  اگر زنان یائسه در طول سال‌های باروری از نظر جنسی غیرفعال بوده باشند و یا حالات روانی جنسی نامطلوب آنها را بصورت مداوم آزرده کرده باشد، در آن صورت دوران یائسگی ممکن است توانائی جنسی آنها را کاهش داده و هرنوع از ابراز احساس جنسی را از نظر آنها نفرت‌انگیز کند [13]. بنابراین یائسگی می‌تواند عاملی برای ایجاد، مضاعف شدن، و یا رفع مشکلات جنسی دوران باروری باشد.
 طبق گزارشات 35% از زنان یائسه از کاهش میل جنسی رنج می‌برند . و هم‌چنین به ترتیب در انگلستان، ایرلند، فرانسه و آلمان کاهش فعالیت جنسی زنان پس از یائسگی 47%، 54%، 42% و 24% گزارش شده است [16، 15]. یک مطالعه مبتنی بر جمعیت که به مدت طولانی در ملبورن انجام شده بود کاهش قابل توجهی از تمایل، برانگیختگی، ارگاسم و فعالیت جنسی و افزایش قابل توجهی در خشکی واژن / مقاربت دردناک در سراسر یائسگی را بیان کردند. ارزش‌ها و باورهای بهداشتی یک جامعه بر قدرت ادراک تمایلات جنسی در زمان یائسگی و اراده افراد و هم‌چنین نیاز به درمان آنها تاثیر می‌گذارد [17]. طبق گزارش کرانتارات و همکاران که در رابطه با نگرش یائسگی انجام شده بود، 96% از زنان اظهار کردند که فعالیت جنسی در دوران یائسگی طبیعی است، و 95% گزارش کردند که فعالیت جنسی سبب خوشحال کردن همسران‌شان می‌شود و 77% نیز اظهار کردند که فعالیت جنسی سبب خوشحالی و رضایت خود زنان نیز می‌شود [18].
 در بررسی بین ملیت‌های مختلف، زنان یائسه سیاه پوست و لاتین تمایل جنسی بالاتری نسبت به زنان آسیایی و سفید پوست داشتند، که می‌تواند نشان دهنده‌ی تفاوت فرهنگ و نگرش در این اختلاف‌نظر باشد [19]. ایران یک کشور چند فرهنگی است و عوامل اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی ویژه این کشور بر عملکرد جنسی زنان این سرزمین در یائسگی موثر است [20]. مطالعات انجام شده در ایران نشان می‌دهد که سطح دانش و نگرش زنان ایرانی در رابطه با پدیده یائسگی منفی است. مطالعات انجام شده در ایران جهت تعیین میزان آگاهی و عملکرد زنان یائسه نشان داد 44.5-40.3 درصد زنان آگاهی ضعیف، 83 درصد عملکرد ضعیف و فقط 8 درصد از آنان عملکرد مطلوب در مورد جنبه‌های یائسگی داشتند [21]. به‌نظر می‌رسد در ایران نگرش نادرست و سنت‌های اجتماعی نامتعادل نسبت به مسائل جنسی در دوران یائسگی وجود دارد [22]. نتایج تحقیقات نشان داده است که زنان میان‌سالی که دانش و آگاهی بیشتری از یائسگی دارند به احتمال زیاد یائسگی را بهتر مدیریت می‌کنند، و کسانی که نگرش منفی نسبت به یائسگی دارند از تجربه علائم یائسگی حس منفی و بدی دارند [23]. در واقع، مطالعات اندکی در مورد نگرش و عملکرد جنسی و یا رفتار جنسی در میان زنان یائسه در ایران انجام شده است و اکثر مطالعات انجام شده نیز نتایج متنوع گزارش کردند [24]. 
کلیه نظام‌ها و یستم‌های بهداشتی در جهان و همچنین نظام‌های سلامت در ایران زن را محور اصلی سلامت خانواده می‌دانند و دوران یائسگی را نیز مظهر شکوفایی فردی زنان دانسته و هر نوع اختلالی، مخصوصاً اختلال جنسی در این دوران دلیلی برای تخریب سلامت خانواده می‌دانند و از طرفی، در فرهنگ ایرانی وجود نگرش‌های منفی و برخی سنت‌های غلط و ناموزون اجتماعی درباره مسائل جنسی از یک طرف و یائسگی از طرف دیگر، خیلی دور از انتطار نیست. بنابراین با توجه به این مسئله و همچنین محدود بودن این مطالعات در کشور ایران، این مطالعه با هدف "بررسی رابطه بین عملکرد جنسی و نگرش نسبت به یائسگی در زنان یائسه" انجام شد.  

روش مطالعه
مطالعه حاضر یک مطالعه توصیفی بود که در سال 1395 انجام شد. 200 نفر از زنان یائسه‌ی مراجعه‌کننده به مراکز بهداشتی-درمانی شهرستان تربت حیدریه در این پژوهش شرکت کردند. با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای، ابتدا تعدادی مراکز بهداشتی–درمانی انتخاب شده و سپس در این مراکز زنان یائسه‌ای که معیارهای ورود به پژوهش را داشتند به روش نمونه گیری در دسترس وارد مطالعه شدند. معیارهای ورود به مطالعه شامل: داشتن رضایت کتبی، داشتن تابعیت ایران، وجود یائسگی طبیعی( قطع قاعدگی به مدت یک سال، داشتن همسر و روابط جنسی با او؛ و معیارهای خروج عبارت از یائسگی زودرس (در سن کمتر از 40 سال)، یائسگی ناشی از جراحی، ابتلا به بیماری‌های مانند دیابت، بیماری‌های قلبی - عروقی، هایپرلیپدمی، مشکلات تنفسی، انواع سرطان‌ها و یا ناهنجاری و یا صدمات ناحیه تناسلی بودند. پس از تایید پژوهش توسط کمیته اخلاق و دریافت معرفی‌نامه رسمی از دانشگاه علوم پزشکی تربت حیدریه و پس از تکمیل رضایت کتبی توسط واحدهای پژوهش، نمونه‌گیر انجام شد. ابزارهای پژوهش شامل: فرم مشخصات دموگرافیک، پرسشنامه نگرش نسبت به یائسگی نیوگارتن و پرسشنامه عملکرد جنسی زنان (FSFI) بود. 
پرسشنامه استاندارد عملکرد جنسی زنان شامل 19 سوال است که 6 بعد عملکرد جنسی ( میل، برانگیختگی، لوبریکاسیون، ارگاسم، رضایتمندی و درد حین مقاربت) را طی 4 هفته اخیر می‌سنجد. 
پرسشنامه نگرش نسبت به یائسگی شامل 34 آیتم با مقیاس لیکرت 1 تا 5 درجه‌ای (به شدت منفی=1 تا به شدت مثبت=5) است و نمره کل و میانگین آن از طریق جمع نمرات کلیه آیتم‌ها حساب می‌شود. نمره برش مناسب کل مقیاس برای تشخیص عملکرد جنسی 26.55 تعیین شد، اختلال میل جنسی زیر 4.28 ، اختلال برانگیختی با نمره: زیر 5.08، اختلال لوبریکاسیون با نمره: زیر 5.45 ، اختلال ارگاسم با نمره: زیر 5.05 و اختلال در رضایت جنسی با نمره: زیر 5.04، می‌باشد.
پرسشنامه نیوگارتن که به‌دنبال بررسی نگرش و احساسات عمومی افراد سالخورده با مسئله پیری است، شامل 20 آیتم در 5 حوزه مختلف: استدلال، اهداف، دستیابی به آرزوها و اهداف، خودپندارگی و تناسب است. روش اصلی پاسخگویی به این پرسشنامه دو مقیاسی است شامل موافق و مخالف که نمره 0 برای عدم موافقت و 1 برای موافقت است و نمره میانگین آن 12.4 است. جهت تعیین روایی پرسشنامه‌­ی نگرش نسبت به یائسگی نیوگارتن و پرسش‌نامه عملکرد جنسی از روش روایی محتوا استفاده شد. پایایی پرسشنامه عملکرد جنسی و نگرش نسبت به یائسگی نیوگارتن، همگی به روش همسانی درونی با محاسبه ضریب آلفا کرونباخ به ترتیب (0.82=r) و (0.78=r)  تعیین شد. پس از مدت زمان 3 ماه بعد از تکمیل نمونه‌گیری, داده‌ها با نرم افزار SPSS نسخه 18 و آزمون‌های آماری توصیفی شامل فراوانی، میانگین و انحراف‌معیار و آزمون تحلیلی کای اسکوئر استفاده شد. میزان P کمتر از 0.05 برای سطح معنی‌دار در نظر گرفته شد. 

یافته‌ها
تعداد 200 زن یائسه 85-45 سال در این مطالعه بررسی شدند. میانگین سنی این زنان 7.93 ± 57.18 سال بود. بیشترین توزیع سنی در رنج 51 تا 55 سالگی (53.7%) قرار داشت. میانگین طول مدت یائسگی 7.00 ± 7.80 سال بود. 176 نفر (89%) خانه دار و 167 نفر (83.5%) تحصیلات کمتر از دیپلم داشتند. درآمد 145نفر (72.5%) از واحدهای پژوهش در حد کفاف زندگی گزارش شد. بررسی پرسشنامه عملکرد جنسی مشخص کرد میانگین نمره کل عملکرد جنسی 5.91 ± 22.53 ( در دامنه 14.40 تا 35.60 ) بوده است. در جدول شماره 1، شش حیطه‌ی عملکرد جنسی برحسب درصد بیان شده است.




نتایج نشان داد که پایین‌ترین نمره کسب شده، مربوط به حیطه تمایل جنسی ( 1.11 ± 2.96) و بالاترین نمره مربوط به حیطه رضایت جنسی ( 1.05 ± 4.40) بود. نمرات سایر حیطه‌ها عبارت بودند از نمره برانگیختگی جنسی (1.35 ± 3.25)، حیطه لوبریکاسیون (1.29 ± 4.03)، حیطه ارگاسم (1.26 ± 3.85) و حیطه درد (1.36 ± 4.02). در کل 27.5% از کل زنان یائسه شرکت‌کننده در پژوهش عملکرد جنسی مطلوب و 35.5% از آنها در رابطه با یائسگی نگرشی مثبت داشتند.
 نتایج آزمون کای اسکوئر نشان داد که از 45.5% از زنان یائسه‌ای که عملکرد جنسی نامطلوب داشتند، نگرش‌شان نیز در مورد یائسگی منفی بود و فقط 8.5% از کل این زنان هم عملکرد جنسی مطلوب و هم نگرش مثبتی در رابطه با یائسگی خود داشتند. با این حال نتایج آزمون کای اسکوئر ارتباط معنی‌داری بین عملکرد جنسی و نگرش نسبت به یائسگی نشان نداد (جدول 2). در واقع عملکرد جنسی تاثیری بر روی نگرش نسبت به یائسگی ندارد (0.07=P). 




بحث 
مطالعه حاضر نشان داد بین عملکرد جنسی و نگرش نسبت به یائسگی رابطه‌ای وجود ندارد. در واقع وضعیت عملکرد جنسی زنان یائسه بر نگرش این افراد بر یائسگی تاثیری ندارد. در مطالعه حاضر 64% از زنان نسبت به یائسگی نگرشی منفی داشتند. مشابه با نتایج این مطالعه می‌توان به پژوهش حسن پور و عباسی اشاره کرد که 77.8% از زنان یائسه نگرشی منفی نسبت به یائسگی داشتند [21]. اما در بررسی وضعیت نگرش زنان در مطالعه فرجی7 درصد از زنان نگرش منفی، 23.8% نگرش خنثی، 75.5% نگرش مثبت راجع به یائسگی داشتند و طبق گفته شجاعی‌زاده و گشتایی 69% از زنان هیچ نگرشی در رابطه با این موضوع نداشتند [25]. مطالعه نوروزی و همکاران نشان داد که 81.5% از زنان یائسه در رابطه با یائسگی نگرش مثبت داشتند که با سایر مطالعات انجام شده در ایران، مشابه این پژوهش همخوانی ندارد [2]. از جمله دلایل این این اختلاف می‌تواند تفاوت در حجم نمونه یا جامعه پژوهش  باشد. از جمله نتایج متفاوت دیگر، می‌توان به پژوهش آلویس و مک کینلای که در آمریکا انجام شده‌است اشاره کرد، آنها گزارش کردند که نگرش زنان مورد مطالعه در مورد یائسگی و قطع عادت ماهیانه، احساس آسایش و آسودگی  بوده است و زنان تصور می‌کردند که فردی مثبت و باتجربه هستند [26]. در مطالعه‌ی دیگری، که در هند انجام شده بود نیز نگرش زنان در مورد یائسگی داشتن احساس آزادی بود [27] و همچنین بیشتر از 905 نفر از زنان ایتالیایی نیز در مطالعه‌ای یائسگی را اتفاقی مثبت تلقی کردند [28]. در بررسی طاهرپور به نقل از آیزر در متاآنالیزی که بر روی 30 پژوهش انجام شده در سراسر دنیا، گزارش کردند که اکثر زنان دارای نگرش منفی نسبت به یائسگی و علائم و عوارض آن هستند [29]. تفاوت در پژوهش‌های انجام شده در ایران با کشورهای دیگر می‌تواند ناشی از عوامل نژادی، مذهبی، فرهنگی و نگرشی باشد [30]. 
در رابطه با تاثیر عملکرد جنسی بر نگرش نسبت به یائسگی هیچ رابطه‌ی معنی‌داری دیده نشد، در واقع عملکرد جنسی نامطلوب تاثیری بر نگرش زنان نسبت به یائسگی نداشته است؛ با وجود اینکه، در این مطالعه نگرش اکثر زنان یائسه منفی بوده است ولی این نگرش منفی بر اثر عملکرد جنسی نامطلوب ایجاد نشده است. مطالعات بسیاری رابطه بین تاثیر نگرش مثبت بر یائسگی بر عملکرد جنسی مطلوب را نشان داده اند، از آن جمله می‌توان به مطالعه کونگ وان با عنوان "آگاهی، نگرش و علائم یائسگی و مدیریت آن در زنان میان‌سال شاغل" در سال 2014 اشاره کرد. بر طبق نظر کونگ وان برای داشتن یک عملکرد جنسی مطلوب نیاز به اعتماد به نفس و نگرش مثبت نسبت به یائسگی است [31]. لیم نیز بیان کرد که نگرش مثبت در زمینه یائسگی سبب مدیریت بهتر عملکرد جنسی و برخورداری از عملکرد جنسی مطلوب می‌شود [32]. بر طبق گزارش لی و پارک ، زنان کره ای که نگرش منفی نسبت به یائسگی داشتند، عملکرد جنسی مختلی نیز داشتند [33].
 از جمله تحقیقاتی که در ایران در این زمینه انجام شده است،  پژوهش بیگی و همکارانش است که هدف آنها یافتن رابطه بین عملکرد جنسی و نگرش نسبت به یائسگی بود، نتایج نشان داد که نگرش مثبت با عملکرد جنسی مثبت و نگرش منفی نسبت به یائسگی با عملکرد جنسی منفی همراه بود [30]. اما بلو و دارامولا در مطالعه ای که در سال 2016 انجام داده بودند، مشابه با پژوهش حاضر به این نتیجه رسید که با وجود داشتن نگرش منفی زنان یائسه نسبت به یائسگی، عملکرد جنسی آنها تحت تاثیر این مسئله نیست [6]. همچنین گارسیا و همکاران اظهار کردند که اختلال عملکرد جنسی در زنان یائسه با نگرش منفی نسبت به این پدیده همراه نیست [34]. در واقع وجود اختلال در عملکرد جنسی به عوامل بسیاری از جمله علائم و عوارض یائسگی همراه است [25]. از جمله این علائم، می‌توان به گرگرفتگی، خشکی واژن، درد مفاصل، اختلال خواب و خستگی اشاره کرد که همگی بر عملکرد جنسی تاثیر منفی دارند [3]. 
در پژوهش حاضر در تمام حیطه‌های عملکرد جنسی اختلال وجود داشت؛ از جمله اختلال در میل و برانگیختگی جنسی، اختلال در رسیدن به اوج لذت جنسی و درد هنگام نزدیکی اشاره کرد. در مطالعه‌ای که اولالورام و همکارانش در رابطه با این بررسی عملکرد جنسی در جامعه شهری در زنان نیجریه‌ای انجام دادند اعلام کردند که میل جنسی تحت تأثیر افزایش سن قرار می‌گیرد، به این ترتیب که زنان بعد از منوپوز (یائسگی) با کاهش تمایلات و برانگیختگی‌های جنسی همراه است [33]. به هر حال در دوران یائسگی، چه به دلیل نگرش منفی زنان به این پدیده و چه به علت برخی تغییرات فیزیولوژیک و پاتولوژیک خاص این دوران و یا در نتیجه کاهش سطح هورمون‌ها به‌ویژه استروژن امکان اختلال عملکرد جنسی وجود دارد. در واقع یائسگی می‌تواند عاملی در جهت ایجاد و یا مضاعف شدن اختلالات جنسی مربوط به سنین باروری باشد [30]؛ و اگر این دوران که بالقوه با اختلال عملکرد جنسی همراه است با نگرشی منفی نیز همراه باشد سبب بدتر شدن شرایط می‌شود. با وجود اینکه در این پژوهش رابطه‌ای بین عملکرد جنسی و نگرش نسبت یائسگی دیده نشد؛ اما این واقعیت را که نگرش منفی نسبت به یائسگی سبب مختل شدن فعالیت جنسی می‌شود را نمی‌توان نادیده گرفت و چون یائسگی یکی از بحرانی‌ترین مراحل زندگی یک زن است و با علائم و عوارض متعددی از جمله اختلال عملکرد جنسی همراهی دارد. در نتیجه داشتن آگاهی و نگرش کافی و مثبت راجع به این پدیده راهی منطقی برای عبور آسان از این مرحله است [25]. 
از جمله محدودیت‌های این پژوهش، دامنه‌ی محدود نمونه‌ها از نظر ویژگی‌های جمعیت شناختی و تعمیم‌پذیری نتایج مطالعه است. پیشنهاد می‌شود در پژوهش‌های آینده امکان آموزش در خصوص یائسگی و عملکرد جنسی و سپس پیگیری این آموزش‌ها فراهم شود. 

نتیجه‌گیری نهایی
با وجود اینکه ارتباطی بین عملکرد جنسی و نگرش نسبت به یائسگی مشاهده نشد، اما باز هم تعداد زیادی از زنان یائسه نگرشی منفی در خصوص این پدیده داشتند که از نظر عملکرد جنسی نیز دچار اختلال بودند؛ در نتیجه به برنامه‌ریزی‌های بهینه و کارآمد آموزشی برای تغییر نگرش زنان و بالا بردن سطح سلامت و کیفیت زندگی ایشان نیاز است.

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
پس از تایید پژوهش توسط کمیته اخلاق با کد IR.THUMS.REC1397.29 و دریافت معرفی نامه رسمی از دانشگاه علوم پزشکی تربت‌حیدریه و پس از تکمیل رضایت کتبی توسط واحدهای پژوهش، نمونه‌گیر انجام شد. به هر کدام از واحد‌های پژوهش توضیح داده شد که هر زمان مایل باشند می‌توانند از مطالعه خارج شده و به پرسشنامه پاسخ ندهند و این اطمینان داده شد که کلیه‌ی اطلاعات آنها محرمانه باقی خواهد ماند. 

حامی مالی
مطالعه حاضر حاصل طرح تحقیقاتی با کد IR.THUMS.REC.1395.5 دانشگاه علوم پزشکی تربت حیدریه می‌باشد که با حمایت مالی معاونت پژوهشی آن دانشگاه انجام شد. 

مشارکت نویسندگان
مفهوم سازی، روش شناسی، اعتبار سنجی، : مینو صفایی؛ تحلیل، بررسی منابع، نگارش پیش‌نویس، ویراستاری و نهایی سازی، بصری‌سازی: سمیه علیرضایی؛ تحقیق و بررسی: سمیرا رجب‌زاده؛ تامین مالی: تمام نویسندگان  

تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.

تشکر و قدردانی
 بدین‌وسیله از همکاری و مساعدت معاونت محترم پژوهشی و بهداشتی و همچنین از کادر مراکز بهداشتی-درمانی شهرستان تربت‌حیدریه و نیز واحدهای پژوهش، تشکر و قدردانی می‌شود.

Refrences:

1. Ande AB, Omu OP, Ande OO, Olagbuji NB. Features and perceptions of menopausal women in Benin City, Nigeria. Annals of African Medicine, 2011; 10(4):300-4. [DOI:10.4103/1596-3519.87048] [PMID]
2. Noroozi E, Kasiri Dolatabadi N, Eslami AA, Hasanzadeh A, Davari S. Knowledge and Attitude of 40-45 Year Old Women Toward Menopause. Journal of Health Research System. 2012; 7(4):460-8.
3. Dennerstein L Dudley E, Hopper J, Guthrie J, Burger H. A prospective population-based study of menopausal symptoms. Obstet Gynecol. 2000; 96:351-358. [DOI:10.1097/00006250-200009000-00007]
4. Ibraheem OM, Oyewole OE, Olaseha IO. Experiences and perceptions of menopause among women in Ibadan South East Local Government area, Nigeria. African Journal of Biomedical Research. 2015; 18(2):81-94.
5. Palank CL. Determinants of health primitives’ behavior. The Nursing Clinics of North America. 1998; 26(4):815-833.
6. Bello F, Daramola O. Attitude to the menopause and sex amongst middle-aged women in a family medicine clinic in Ibadan, Nigeria. Obstetrics and Gynecology International. 2016; 1-5. [DOI:10.1155/2016/2031056] [PMID] [PMCID]
7. Bahri N, Afiyat M, Aghamohamadiayan H, Delshad A, Bahri NA. The relationship between menopause and depression and anexiety. Iranian journal of obstetrics, gynecology and infertility. 2013; 16(43):14-20.
8. Hunter M, Odea I. An Evaluation Of A Health Education Intervention Mid -Aged Women :Five Year Follow-Up Of Effects Upon Knowledge ,Impact Of Menopause And Health. Patient Education and Counseling. 1999; 38(3):249-55. [DOI:10.1016/S0738-3991(98)00143-8]
9. Omidvar S, Bakouie F, Amiri FN. Sexual function among married menopausal women in Amol (Iran). Journal Midlife Health. 2011; 2:77-80. [DOI:10.4103/0976-7800.92534] [PMID] [PMCID]
10. Moghassemi S, Ziaei S, Haidary Z. Effect of Tibolone on sexual function in healthy postmenopausal women.Journal of Gorgan University of Medical Sciences. 2010; 11(4):21-8.
11. Avis NE, Zhao X, Johannes CB, Ory M, Brockwell S, Greendale GA. Correlates of sexual function among multi-ethnic middle-aged women: Results from the Study of Women’s Health Across the Nation (SWAN). Menopause. 2005; 12:385-98. [DOI:10.1097/01.GME.0000151656.92317.A9] [PMID]
12. Dennerstein L, Alexander JL, Kotz K. The menopause and sexual functioning: a review of the population-based studies. Annual Review of Sex Research. 2003; 14:64-82.
13. Ohadi B. Feelings and human sexual responses. 7th Edition. Tehran: Naghsh Khorshid Publications; 2003.
14. Dennerstein L, Smith AM, Morse C. Psychological well-being, mid-life and the menopause. Maturitas. 1994; 20(1):1-1. [DOI:10.1016/0378-5122(94)90095-7]
15. Rotem M, Kushnir T, Levine R, Ehrenfeld M. A psycho - education program for improving women ‘s attitudes and coping with menopause symptom. Journal of Obstetric, Gynecologic & Neonatal. 2005; 34(2):233-40. [DOI:10.1177/0884217504274417] [PMID]
16. Nappi RE, Nijland EA. Women’s perception of sexuality around the menopause: Outcomes of a European telephone survey. Eur European Journal of Obstetrics & Gynecology and Reproductive Biology. 2008; 137(1):10-6. [DOI:10.1016/j.ejogrb.2006.10.036] [PMID]
17. Dennerstein L, Lehert P, Burger H. The relative effects of hormones and relationship factors on oophorectomy. The Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism. 2005; 90:3847-5383.
18. Peeyananjarassri K, Liabsuetrakul T, Soonthornpun K, Choobun T, Manopsilp P. Sexual functioning in postmenopausal women not taking hormone therapy in the Gynecological and Menopause Clinic, Songklanagarind Hospital measured by Female Sexual Function Index questionnaire. Journal of the Medical Association of Thailand. 2008; 91(5):625-32.
19. Huang AJ, Subak LL, Thom DH, Van Den Eeden SK, Ragins AI, Kuppermann M, et al. Sexual function and aging in racially and ethnically diverse women. Journal of the American Geriatrics Society. 2009; 57(8):1362-8. [DOI:10.1111/j.1532-5415.2009.02353.x] [PMID] [PMCID]
20. Szwabo PA. Counseling about sexuality in the older person. Clinics in Geriatric Medicine. 2003; 19(3):595-604. [DOI:10.1016/S0749-0690(02)00113-1]
21. Hassan Zadeh GR, Yekkezare S, Vaziri S, Soroorirad B, Darki L. Knowledge of women about menopause in Qazvin. The Journal of Qazvin University of Medical Sciences. 2003; 7(8):21-5.
22. Lim KY. The study of menopause-related quality of life and management of climacteric in a middle-aged female population in Korea. Public Health Weekly Reports. 2013; 6:609-13.
23. Hashemi S, Ramezani Tehrani F, Simbar M ,Abedini M, Bahreinian H, Gholami R. Evaluation of sexual attitude and sexual function in menopausal age; a population based cross-sectional study. Iranian Journal of Reproductive Medicine. 2013; 11(8): 631-6.
24. Faraji R, Asgharnia M, Hoseinzadeh F, Daliheirati SF, Emadi A. Attitude and knowledge women about menopause and hormone replacement therapy. Journal of Nursing and Midwifery Sciences. 2015; 24(71):48-55.
25. Avis NE, McKinlay SM. A longitudinal analysis of women’s attitudes toward the menopause: Results from the Massachusetts Women’s Health Study. Maturitas. 1991; 13(1):65-79. [DOI:10.1016/0378-5122(91)90286-Y]
26. Punyahotra S, Dennerstein L, Lehert P. Menopausal experiences of Thai women. Part 1: Symptoms and their correlates. Maturitas. 1997; 26(1):1-7. [DOI:10.1016/S0378-5122(96)01058-4]
27. Donati S, Cotichini R, Mosconi P, Satolli R, Colombo C, Liberati A, et al. Menopause: Knowledge, attitude and practice among Italian women. Maturitas. 2009; 63(3): 246-252. [DOI:10.1016/j.maturitas.2009.04.001] [PMID]
28. Taherpour M , Sefidi F. The Effectiveness of Education on the Knowledge and Attitude Towards Menopause Symptoms and Complications in Postmenopausal Women. Journal of Advances in Medical and Biomedical Research. 2012; 21(84):92-101.
29. Beigi M, Javanmardi Z, Abdolahi M. Sexual dysfunction at ri and post menopause. Avicenna Journal of Clinical Medicine. 2008; 16(2):37-43.
30. Kyung Kwak E, Soon Park H, Kang N. menopause knowledge, attitude, symptom and management among midlife employed women. Journal of Mathematical Modeling. 2014; 20:118-25. [DOI:10.6118/jmm.2014.20.3.118] [PMID] [PMCID]
31. Park JS, Lee YE. Effects of integrated menopause management program for middle aged woman. Korean Journal of Women Health Nursing. 2011; 17:10-20. [DOI:10.4069/kjwhn.2011.17.1.10]
32. Gracia C, Freeman E, Sammel M, Lin H, Mogul M. Hormones and sexuality during transition to menopause. Hormones and Sexuality Journal. 2007; 19(4):831-40. [DOI:10.1097/01.AOG.0000258781.15142.0d] [PMID]
33. Olaoloram FM, Lawoyin TO. Experience of menopausal symptoms by women in an urban community in Ibadan, Nigeria. Menopause. 2009; 16(4):822-30.
34. Trudeau KJ, Ainscough JL, Trant M, Starker J, Cousineau TM. Identifying the educational needs of menopausal women: a feasibility study. Women's Health Issues. 2011; 21(2):145-52.