مقدمه
افزایش امید به زندگی و تغییراتی که در هرم جمعیتی با توجه به پیشرفت‌های علم پزشکی و کاهش مرگ‌ومیر به وجود آمده، سبب روند افزایشی تعداد سالمندان کشورها شده است [1]. بررسی‌های انجام‌شده در زمینه سالمندی حکایت از افزایش شمار سالمندان جهان دارد [2]. در ایران نسبت جمعیت سالمندان با توجه به کاهش میزان تولد و افزایش طول عمر، به‌سرعت در حال افزایش است [3].
طبق نتایج سرشماری نفوس و مسکن مرکز آمار ایران در سال 1395، چهار میلیون 871 هزار و 518 نفر از جمعیت ایران بیشتر از 65 سال دارند که معادل 6/090 درصد از کل جمعیت ایران است [4]. همچنین پیش‌بینی می‌شود جمعیت سالمندان ایران در سال 2025 به 11/3 درصد و در سال ۲۰۵۰ به 22 درصد کل جمعیت کشور برسد [5].
سالمندی  از  بُعد اقتصادی قابل  بررسی است. با خارج‌شدن فرد از چرخه اقتصادی و تبدیل‌شدن  به  نیروی  غیرفعال و مصرف‌کننده،  فشار اقتصادی  بر جمعیت فعال و شاغل جامعه افزایش می‌یابد؛ به طوری که سالمندی را یک بار اقتصادی  بی‌سابقه می‌دانند [6]. آنچه در این میان حائز اهمیت است، کیفیت زندگی و وضعیت سلامتی سالمندان است. این قشر آسیب‌پذیر جامعه بر اساس اصول انسانی و قانونی به مراقبت از سوی خانواده‌ها، جامعه و دولت نیاز دارند. بی‌شک خانواده بهترین مکان برای تضمین آسایش و آرامش روحی فرد سالمند به شمار می‌رود، اما گاه نرسیدن فرزند به مرحله بلوغ یا قبول مسئولیت به صورت اجباری، همچنین تحول نقش خانواده، بحران‌های موجود، فشارهای روانی زندگی مدرن، ضعف ایمان و نظایر آن پایگاه اجتماعی سالمند را سست می‌کند و بروز سوءرفتار از سوی اعضای خانواده نسبت به سالمند را سبب می‌شود[7، 8]. 
این سوء‌رفتار ممکن است به اشکال مختلف نظیرسهل‌انگاری و غفلت در تأمین نیازهای جسمانی و روان‌شناختی، سوء‌رفتار مالی، نادیده‌گرفتن حقوق سالمند و موارد ضرب و جرح یا هتک حرمت از سوی اعضای خانواده تظاهر کند [9]. یکی از گونه‌های سوءرفتار در قبال سالمندان از سوی مراقبان و اعضای خانواده، سوء‌رفتارهای مالی است. سازمان بهداشت جهانی در سال 2010، سوءرفتار مالی با سالمندان را با عنوان «بهره‌برداری غیرقانونی یا نادرست از منابع مالی یا سایر منابع فرد سالمند» تعریف کرده است [10]. 
استفاده از اموال نقدی و غیرنقدی سالمند برای استفاده شخصی و نیز بی‌توجهی اعضای خانواده به سالمند، زمانی که او به علت فقر قادر به خرید غذا، دارو، لباس یا سایر مایحتاج ضروری زندگی نباشد، سوء‌رفتار مالی محسوب می‌شود [11]. ناپدید‌شدن غیرقابل توجیه اموال، دروغ‌گفتن درباره خرج پول سالمند، جعل امضا، اسناد و مدارک و اعمال فشار در تغییر اراده سالمند نیز نمونه‌های دیگر سوء‌رفتارمالی محسوب می‌شود [12]. 
اﮔﺮﭼﻪ ﺑﻴﻤﺎرهای ﻣﺰﻣﻦ، ﻣﻬﻢ­ﺗﺮﻳﻦ ﻋﻠﺖ ﻣﺮگ‌و‌میر و ﻧﺎﺗﻮانی در ﺳﺎﻟﻤﻨﺪی ﺑﻪ ﺷﻤﺎر می‌آیند، اما درﺟﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻮء‌رﻓﺘﺎر ﻧﻴﺰ تأثیر بسزایی در کاهش سلامت جسمی و روانی سالمند دارد [13]. سوءرفتار مالی با سالمندان باعث به‌وجود‌آمدن عوارض و مشکلاتی نظیر ترس از ورشکستگی مالی، ازدست‌دادن استقلال و امنیت، افزایش وابستگی به خانواده و خدمات، کاهش کیفیت زندگی، اعتماد‌نکردن به دیگران، کاهش اعتماد‌به‌نفس، احساس ناامیدی، اضطراب، افسردگی، منزوی‌شدن و خودکشی، صورت‌حساب‌‌های پرداخت‌نشده، نیازهای جسمی برآورده‌نشده، دسترسی‌نداشتن به دارو، انزوای اجتماعی، بیماری، فقر و گرسنگی می‌شود [14، 15]. 
سالمندانی که بیشتر در معرض سوء استفاده مالی قرار دارند، از افسردگی بیشتری رنج می‌برند [16، 17 ]. دانگ و همکاران در سال 2010 گزارش دادند سالمندانی که با سوءرفتار و سوءاستفاده مالی مواجه بودند، میزان افسردگی بیشتری نسبت به دیگران داشتند [17]. 
شیوع سوء‌رفتار مالی در بین سالمندان اسپانیا، 4/7 درصد؛ در استرالیا، 0/5 الی 5 درصد؛ در ایرلند، 1/3 درصد و  در برزیل، حدود 17/8درصد گزارش شده است [21-18]. شیوع سوء‌رفتار مالی با سالمندان در تعدادی از مطالعات صورت‌گرفته در داخل کشور نیز بررسی شده است که در سالمندان شهر تهران، 40/1 درصد؛ سبزوار، 49/39 درصد؛ اهواز، 25 درصدو میبد، 5/8 درصدبرآورد شده است [23 ،22 ،9 ،7]. درمجموع، در مطالعات صورت‌گرفته داخل کشور، شیوع سوءرفتار مالی با سالمندان  5 تا 48 درصد گزارش شده است که رقمی قابل توجه و بیانگر اهمیت پژوهش درباره سوءرفتار با سالمندان و عوامل مرتبط با آن است.  
اصلی‌ترین دلایل سوءرفتارهای مالی نسبت به سالمندان، ساختار اجتماعی و نوع جامعه  گزارش شده است. وابستگی عاطفی و ترس از تنها‌شدن یکی از عواملی است که سالمندان را در معرض سوء‌استفاده‌های مالی قرار می‌دهد. اکثر سالمندان مایل‌اند در کنار بستگان و نزدیکان خود زندگی کنند، اما مواردی مشاهده شده که بستگان و فرزندان او از این طریق به بهره‌برداری نامشروع از منابع مالی افراد مسن اقدام می‌کنند [24].
گستره کاری پرستاران سلامت جامعه دستیابی به مؤثرترین وضعیت تکامل در زندگی افراد و جامعه است. پرستار سلامت جامعه، با مددجو سروکار دارد و با بهره‌گیری از تکنیک‌های مختلف ضمن شناسایی نیازهای مددجویان و گروه‌های آسیب‌پذیر، نیازهای آنان را برآورده می‌سازد تا مددجو را به سطح مطلوب سلامتی برساند [25]. 
از آنجایی که سالمندان در حال حاضر درصد بزرگی از جامعه به‌ویژه گروه آسیب‌پذیر را تشکیل می‌دهند و مراقبت از سالمندان جنبه مهمی از مراقبت‌های پرستاری است، باید پرستار سلامت جامعه به ارزیابی دقیق سالمندان و نیازهای آن‌ها بپردازد تا بتواند در جهت رفع مشکلات آن‌ها اقداماتی انجام دهند. مطالعه حاضر با هدف تعیین ارتباط سوء‌رفتار مالی با سلامت روان در سالمندان مراجعه‌کننده به مراکز بهداشتی‌درمانی شهرکرد در سال 1396 انجام شد.
روش مطالعه 
پژوهش حاضر از نوع توصیفی همبستگی است که به تأیید دانشکده پرستاری دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان (اصفهان) رسیده است. نمونه آماری این پژوهش را 350 نفر از سالمندان مراجعه‌کننده به مراکز بهداشتی‌درمانی شهرکرد تشکیل دادند که به صورت دردسترس و براساس معیارهای ورود برای شرکت در مطالعه انتخاب شدند. نمونه‌گیری به صورت سهمیه‌ای انجام شد. به این صورت که ابتدا تمام مراکز بهداشتی‌درمانی شهرکرد (9 مرکز) و تعداد سالمندان مراجعه‌کننده به هر مرکز شناسایی شدند. سپس حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 350 نفر برآورد شد. در مرحله بعد از هر مرکز درمانی، سالمندانی که معیار ورود به مطالعه را داشتند، با توجه به سهم هر درمانگاه از حجم نمونه کلی انتخاب شدند.
معیارهای ورود به مطالعه شامل سن بیش از 60 سال، رضایت آگاهانه برای شرکت در مطالعه، ساکن‌بودن در شهرکرد، داشتن پرونده بهداشتی فعال در یکی از مراکز بهداشتی‌درمانی شهرکرد، ابتلا‌نداشتن به بیماری شدید روانی و توانایی برقراری ارتباط کلامی بود. معیار خروج نیز تکمیل ناقص پرسش‌نامه‌ها بود. 
ابزار گردآوری داده‌ها شامل پرسش‌نامه اطلاعات جمعیت‌شناختی، پرسش‌نامه اندازه‌گیری بهره‌برداری مالی در سالمندان کنراد و همکاران و پرسش‌نامه سلامت روان گلدبرگ بود. این پرسش‌نامه‌ها را سالمندان مطالعه و با حضور پژوهشگر تکمیل کردند. پرسش‌نامه اطلاعات جمعیت‌شناختی، سن، جنس، وضعیت تأهل، تحصیلات، شغل، وضعیت مسکن، وضعیت سلامتی و بیماری، وضعیت شغل فعلی، تعداد فرزندان و میزان درآمد شرکت‌کنندگان را می‌سنجید.
 سوء‌رفتار مالی با استفاده از مقیاس خودگزارش‌دهی اندازه‌گیری بهره‌برداری مالی در بزرگسالان مسن اندازه گیری شد که کنراد و همکاران طراحی‌اش کرده‌اند . این پرسش‌نامه شامل80 سؤال در شش زیرمقیاس سرقت و کلاهبرداری، سوء‌استفاده از اعتماد، استحقاق مالی، اجبار، نشانه‌های سوء‌رفتار و عوامل خطر است. نمره‌دهی بر اساس مقیاس لیکرت از نمره صفر تا 3  است. به جواب خیر، نمره صفر)؛ جواب ناشناخته، نمره 1؛ مشکوک، نمره 2 و به جواب بله، نمره 3 داده می‌شود. نمره کلی به‌دست‌آمده از این پرسش‌نامه، عددی بین صفر تا 240 است. نمره صفر تا 80 نشانگر سوءاستفاده مالی خفیف، نمره بین 81-160 بیانگر سوء‌رفتار مالی متوسط، و نمره 161-240  بیانگر سوءاستفاده شدید مالی از سالمند است.
 کنراد و همکاران در مطالعه خود پایایی این ابزار را با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ سنجیدند که برای کل پرسش‌نامه مقدار 94 درصد به دست آمد [26]. با توجه به اینکه نسخه فارسی این پرسش‌نامه موجود نبود، ابتدا نسخه لاتین آن را پژوهشگر به فارسی ترجمه کرد. در مرحله بعد، پرسش‌نامه ترجمه‌شده به فارسی را یک فرد متخصص و مسلط به زبان انگلیسی مجدداً به انگلیسی ترجمه کرد و موارد اختلاف کنترل و برطرف شد. سپس روایی صوری و روایی محتوایی پرسش‌نامه فارسی نهایی بررسی شد. برای بررسی روایی محتوا از 10 نفر از اعضای هیئت علمی خواسته شد پرسش‌نامه را بررسی کنند و بر اساس نظرات ایشان پرسش‌نامه اصلاح شد. برای تأیید روایی صوری از 10 نفر سالمند خواسته شد پرسش‌نامه را مطالعه کنند و در صورت ابهام در سؤالات موارد را بیان کنند که ابهامی از جانب آن‌ها بیان نشد. 
برای سنجش پایایی پرسش‌نامه در پژوهش حاضر، 20  پرسش‌نامه بین سالمندان که جزء جامعه پژوهش بودند، ولی جزء افراد نمونه نبودند، توزیع شد و پایایی آن از طریق آزمون الفای کرونباخ محاسبه شد. آلفای کرونباخ برای ترجمه فارسی این پرسش‌نامه 0/87 به دست آمد که نشان‌دهنده پایایی این ابزار است. 
سلامت روان شرکت‌کنندگان، با استفاده از پرسش‌نامه سلامت روان گلدبرگ سنجیده شد. این پرسش‌نامه برای سنجش وضعیت سلامت روانی به منظور غربالگری در سطح مراقبت‌های اولیه طراحی شده است و 28 سؤال با مقیاس لیکرت چهاردرجه‌ای دارد. پاسخ آزمودنی به هریک از پرسش‌ها در یک طیف چهاردرجه‌ای به صورت خیلی کمتر از همیشه (نمره صفر)، کمتر از همیشه (نمره 1)، مثل همیشه (نمره 2) و بیشتر از همیشه (نمره 3)،  مشخص می‌شود. در همه سؤالات، هرچه نمره کسب‌شده کمتر باشد، سالمند سلامت روان بهتری دارد و نمره بالا نشانه آن است که سلامت روان سالمند پایین است.
 برای نمره‌گذاری این پرسش‌نامه دو شیوه نمره‌گذاری سنتی و لیکرت وجود دارد که در این مطالعه از نمره‌گذاری لیکرت استفاده شد. در این روش، نمره کل از جمع نمرات مربوط به سؤالات محاسبه می‌شود و نمره صفر تا 27 به معنی سلامت روان در حد مطلوب، 55-28 سلامت روان در حد متوسط و نمره بین 84-56، به معنی سلامتی روان نامطلوب است [27]. در مطالعه نگهبان و همکاران (1394) که روی سالمندان شهر تهران صورت گرفت، پایایی این پرسش‌نامه 0/84 گزارش شد [28].
 برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از آمار توصیفی نظیر میانگین و انحراف معیار و آمار استنباطی نظیر آزمون تی مستقل، تحلیل واریانس یک‌طرفه و ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. داده‌ها با استفاده از نسخه 22 نرم‌افزار SPSS تحلیل شدند. سطح معنی‌داری کمتر از 0/05 در نظر گرفته شد (p<0/05).
 یافته‌ها
در این مطالعه 350 نفر از سالمندان مراجعه‌کننده به مراکز بهداشتی‌درمانی شهرکرد شرکت داشتند که  221 نفر از آن‌ها (63/1 درصد) مرد و 129 نفر (36/9 درصد) زن بودند. میانگین سنی شرکت‌کنندگان 7/00±73/89 بود. 20/9 درصد از سالمندان مطالعه‌شده بدون درآمد و 36/6 درصد از آن‌ها زیر یک میلیون تومان در ماه درآمد داشتند. همچنین 57/7 درصد از شرکت‌کنندگان، از جانب فرزند خود حمایت مالی نمی‌شدند. اطلاعات جمعیت‌شناختی و اقتصادی‌اجتماعی شرکت‌کنندگان در جدول شماره 1 آمده است. 

میانگین نمره کلی سلامت روان در شرکت‌کنندگان 19/59±  39/86 و میانگین به‌دست‌آمده برای هریک از زیرمقیاس‌های نشانگان جسمانی، علائم اضطراب، اختلال در کنش اجتماعی و علائم افسردگی به ترتیب 9/04، 10/62، 10/06، 10/14 بود (جدول شماره 2). از نظر وضعیت کلی سلامت روان، 30 درصد از شرکت‌کنندگان سلامت روان مطلوب، 37/7 درصد از آن‌ها سلامت روان متوسط و 32/3 درصد سلامت روان نامطلوبی داشتند. میانگین نمره به‌دست‌آمده از پرسش‌نامه سوءرفتار مالی در جمعیت مطالعه‌شده 53/03±‌204/49 بود (جدول شماره 3). همچنین 61/4 درصد از شرکت‌کنندگان گزارش کردند با سوءرفتار مالی متوسط و 38/6 درصد از آن‌ها گزارش کردند که با سوءرفتار مالی شدید مواجه هستند. میانگین به‌دست‌آمده در زیرمقیاس سرقت و کلاه‌برداری، سوءاستفاده از اعتماد، استحقاق مالی، اجبار، نشانه‌های سوءرفتار و عوامل خطرساز به ترتیب 43/38، 32/14، 2/45، 38/12، 57/58 و 12/79 بود (جدول شماره 3).

آزمون همبستگی پیرسون نشان داد بین سلامت روان و سوء‌رفتار مالی ارتباط معنی‌دار و معکوسی وجود دارد. برای بررسی ارتباط بین ابعاد چهارگانه سلامت روان  و ابعاد شش‌گانه سوء‌رفتار مالی از رگرسیون  چندگانه استفاده شد. مدل رگرسیون چندگانه، ارتباط بین چند متغیر ملاک و پیش‌بین را به طور همزمان بررسی می‌کند. در این مدل مقدار ضریب رگرسیونی استاندارد شده (β) محاسبه می‌شود که نشان‌دهنده میزان ارتباط بین متغیر ملاک و متغیر پیش‌بین است [29]. در مطاله حاضر، در هر آزمون یکی از ابعاد پرسش‌نامه سلامت روان، به عنوان متغیر ملاک (Y) و ابعاد شش‌گانه سوء‌رفتار مالی به عنوان متغیر پیش‌بین وارد مدل رگرسیون چندگانه شدند و مقدار ضریب رگرسیونی (β) محاسبه شد. 
نتایج نشان داد اجبار بیشترین ارتباط را با ایجاد علائم جسمانی، سرقت و کلاهبرداری بیشترین ارتباط را با ایجاد اضطراب و اختلال عملکرد اجتماعی و سوء‌استفاده از اعتماد، بیشترین ارتباط را با ایجاد افسردگی در سالمندان داشتند. نتایج این تحلیل نشان می‌دهد در همه حالات سوء استفاده مالی، سلامت روان در خطر افتاده و رابطه معکوس و معنی‌داری میان ابعاد سلامت روان و ابعاد سوء‌رفتار مالی وجود دارد (جدول شماره 4).  
طبق جدول شماره 4، اجبار بیشترین ارتباط را با علائم جسمانی، سرقت و کلاهبرداری بیشترین ارتباط را با ایجاد اضطراب و همچنین اختلال عملکرد اجتماعی و سوءاستفاده از اعتماد بیشترین ارتباط را با ایجاد افسردگی در سالمندان مطالعه‌شده داشته است. 
بحث
هدف اصلی این مطالعه توصیفی‌تحلیلی، بررسی ارتباط سوء‌رفتار مالی با سلامت روان در سالمندان مراجعه‌کننده به مراکز بهداشت شهرکرد بود. اطلاعات جمعیت‌شناختی، وضعیت سلامت روان و میزان سوءرفتار مالی با شرکت‌کنندگان، با استفاده از پرسش‌نامه‌های دارای روایی و پایایی مناسب سنجیده و ارتباط بین متغیرها با استفاده از آزمون‌های آماری بررسی شد. نتایج مطالعه نشان داد بین سلامت روان و سوء‌رفتار مالی ارتباط معنی‌دار و معکوس وجود دارد و همه حالات سوء‌استفاده مالی، سلامت روان سالمندان را کاهش می‌دهد. 

مطابق نتایج به‌دست‌آمده در این مطالعه، 30 درصد سالمندان سلامت روان در حد مطلوب، 37/7 درصد سالمندان سلامت روان در حد متوسط، و 32/3 درصد سلامت روان نامطلوب داشتند. در مطالعه مرتضوی و همکاران بیان شد 56/8 درصد سالمندان مشکوک به اختلالات کلی سلامت روان بودند [30]. همچنین در مطالعه نگهبان و همکاران روی سالمندان تهرانی، 56/7 درصد سلامت روان مطلوب داشتند و 43/3 درصد نیز مشکوک به اختلال روانی بودند [28]. 
در مطالعه علیزاده و همکاران نتایج نشان داد در چهار هفته گذشته 10/9 درصد سالمندان همیشه یا اکثر اوقات اختلالات اضطراب و افسردگی شدیدی داشتند [31]. نتایج بیان‌شده همسو با نتایج مطالعه ما هستند و بیانگر آن است سالمندان ایرانی در وضعیت سلامت روان مطلوبی به سر نمی‌برند. 
61/4 درصد از سالمندان شرکت‌کننده در این مطالعه گزارش کردند با سوءرفتار مالی متوسط و 38/6 درصد گزارش کردند که با سوءرفتار مالی شدید مواجه هستند. در مطالعه کنراد سطوح سوء‌رفتار با سالمندان در سطح پایین‌تری گزارش شده بود؛ به طوری که تنها 11 درصد سالمندان سوء‌رفتار مالی شدید را تجربه کرده بودند که همسو با نتایج ما نبود [26]. مطالعه جوهانسین  و همکاران نشان داد میانگین سوء‌رفتار مالی در سالمندان 78/3 درصد بود و با نتایج مطالعه ما همسو بود [12]. 
همچنین نتایج مطالعه حاضر نشان داد سالمندان مطالعه‌شده نشانه‌های سوء‌رفتار را بیشتر تجربه کردند و کمتر در معرض عوامل خطر سوء‌رفتار بودند که با نتایج مطالعه منوچهری و همکاران همسو بود که  میزان و انواع سوءرفتار خانگی با سالمندان مراجعه‌کننده به پارک‌های شهر تهران را بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند 41/7 درصد سالمندان نشانه‌های سوء‌رفتار را تجربه کردند [22].
نتایج این مطالعه نشان داد بین سوء‌رفتار مالی و سطح سلامت روان ارتباط معنادار و معکوسی وجود دارد. مشابه با این یافته، مطالعات فیشر و همکاران، خلیلی و همکارانو دونگ و همکاران نقش سوءرفتار را بر کاهش سلامت روانی کیفیت زندگی سالمندان تأیید کرده‌اند [33 ،32 ،16]. در مطالعه کریمویی و همکاران ثابت شد سالمندانی که تجربه سوء‌رفتار نداشتند، سلامت عمومی بهتر، سلامت روان و عملکرد اجتماعی مناسب‌تری نسبت به افرادی که در معرض سوء‌رفتار قرار گرفته بودند، داشتند [34]. 
همچنین نتایج مطالعه وو، چن و ژانگ نشان داد سوءرفتار می‌تواند باعث بروز اختلالات روانی همچون اضطراب و کاهش کیفیت زندگی شود [35]. همچنین سوارس و همکاران  نشان دادند سوء‌استفاده مالی با شدت افسردگی و اضطراب سالمندان ارتباط دارد که با نتایج مطالعه ما همسو بود [36].
در زمینه ارتباط ابعاد سلامت روان با ابعاد سوء‌رفتار مالی نتایج رگرسیون مبین این بود که از بین ابعاد شش‌گانه سوء‌رفتار، بُعد اجبار بیشترین ارتباط را با علائم جسمانی و سرقت و کلاهبرداری بیشترین ارتباط را با بُعد اضطراب و نیز بُعد عملکرد اجتماعی داشت. بُعد سوءاستفاده از اعتماد نیز بیشترین ارتباط را با ایجاد افسردگی داشت. درمجموع اجبار، سرقت و کلاه‌برداری و سوء‌استفاده از اعتماد، بیشترین ارتباط را با سلامت روان سالمندان داشتند. 
در تبیین این یافته می‌توان گفت فرد سالمند در شرایط قرارگیری در معرض کلاه‌برداری و سرقت به‌شدت دچار افسردگی و اضطراب می‌شود و از آنجا که به دلیل کهولت سن و ضعف جسمانی و نداشتن جایگاه مناسب در محیط زندگی، اغلب اوقات قادر به عکس‌العمل در قبال سوء‌استفاده‌ای که از او شده است، نمی‌شود، این مسئله باعث اختلالاتی نظیر افسردگی و اضطراب می‌شود. در این راستا، مطالعه کنراد و  نیز سوزان دیویدسون نشان دادند سالمندانی که در معرض بهره‌برداری مالی قرار گرفته بودند، نشانه‌های بیشتری از افسردگی و اضطراب را داشتند [26 ،24].
نتیجه‌گیری نهایی
نتایج این مطالعه نشان داد بین سوء‌رفتار مالی و سطح سلامت روان ارتباط معناداری وجود دارد و هرچه میزان سوء‌استفاده مالی بیشتر باشد، خطر ابتلا به افسردگی و اختلال در عملکرد اجتماعی  سالمندان بیشتر می‌شود. از این رو پیشنهاد می‌شود در مطالعات و سیاست‌گذاری‌های آینده، مداخلاتی برای افزایش آگاهی سالمندان و خانواده آن‌ها درباره سوءرفتار مالی و نیز بهبود مراقبت از سالمند از سوی اعضای خانواده مد‌نظر قرار بگیرد. 
از محدودیت‌های این پژوهش وضعیت جسمانی سالمندان بود که پژوهشگر ناچار بود پرسش‌نامه‌ها را از طریق مصاحبه با شرکت‌کنندگان تکمیل کند، همچنین با توجه به زیاد‌بودن تعداد سؤالات، پرسش‌نامه‌ها طی دو جلسه تکمیل می‌شد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
همه اصول اخلاقی در این مقاله رعایت شده است. شرکت کنندگان اجازه داشتند هر زمان که مایل بودند از پژوهش خارج شوند. همچنین همه شرکت کنندگان در جریان روند پژوهش بودند. اطلاعات آن ها محرمانه نگه داشته شد و همچنین این پژوهش به تأیید دانشکده پرستاری دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان (اصفهان) رسیده است.  
حامی مالی
این مقاله حامی مالی نداشت.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آماده‌سازی این مقاله مشارکت داشته‌اند. 
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.

References
Esmat Saatlou M, Hossaini F, Sakeni Z. [Assessment of elder abuse in adult day care centers (Persian)]. Journal of Geriatric Nursing. 2015; 2(1):91-103.
Adib-Hajbagheri M, Mohamadghasabi M, Masoodi alavi N. [Effect of an elderly care program on the nursing students’ attitudes toward the elderly (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2014; 9(3):189-96.
Sanai M, Zardoshtian S, Norouzi R. [Effect of physical exercise on quality of life and life expectancy among elderly papulation in Mazandaran Province (Persian)]. Sport Management Studies. 1392; 17(10):137-58.
 Statistical Center of Iran. Iranian Population and Housing Census [Internet]. 2016 [Updated 2016 Jun]. Availble from: https://www.amar.org.ir
Shoja M, Rimaz S, Asadi LM, Bagheri YSA, Gohari MR. [Mental health of older people and social capital (Persian)]. Payesh. 2013; 12(4):345-53.
Patterson M, Malley-Morrison K. A cognitive-ecological approach to elder abuse in five cultures: Human rights and education. Educational Gerontology. 2006; 32(1):73-82. [DOI:10.1080/03601270500338666]
Ghodoosi A, Fallah Yakhdani E, Abedi HA. [Studying the instances of elder abuse and their relationship with age and sex in the hospitalized elderly (Persian)]. Iranian Journal of Forensic Medicine. 2014; 20(1):367-76.
Krug EG, Mercy JA, Dahlberg LL, Zwi AB. The world report on violence and health. The Lancet. 2002; 360(9339):1083-8. [DOI:10.1016/S0140-6736(02)11133-0]
Keyghobadi F, Moghaddam Hosseini V, Keyghobadi F, Rakhshani MH. [Prevalence of elder abuse against women and associated factors (Persian)]. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences. 2014; 24(117):125-32.
Heravi Karimoei M, Reje N, Foroughan M, Montazeri A. [Elderly abuse rates within family among members of senior social clubs in Tehran (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2012; 6(4):37-50.
Jackson SL, Hafemeister TL. Financial abuse of elderly people vs. other forms of elder abuse: Assessing their dynamics, risk factors, and society’s response. Washington, D.C.: Final report presented to the National Institute of Justice; 2010.
Johannesen M, LoGiudice D. Elder abuse: A systematic review of risk factors in community-dwelling elders. Age and Ageing. 2013; 42(3):292-8. [DOI:10.1093/ageing/afs195] [PMID]
Choi NG, Mayer J. Elder abuse, neglect, and exploitation: Risk factors and prevention strategies. Journal of Gerontological Social Work. 2000; 33(2):5-25. [DOI:10.1300/J083v33n02_02]
Hafemeister TL. Financial abuse of the elderly in domestic settings. elder mistreatment: Abuse, neglect, and exploitation in an aging America. In: Bonnie RJ, Wallace RB, editors. National Research Council (US) Panel to Review Risk and Prevalence of Elder Abuse and Neglect. Washington, D.C.: National Academies Press; 2003. 
Van Bavel M, Janssens K, Schakenraad W, Thurlings N. Elder Abuse in Europe: Background and position paper. Utrecht, The Netherlands: MOVISIE, Netherlands Centre for Social Development; 2010.
Khalili Z, Taghadosi M, Heravi-Karimooi M, Sadrollahi A, Gilasi H. [Assessment of the associations of depression with elder abuse among the elderly in Kashan City, Iran (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2016; 10(4):8-17.
Lue B-H, Chen LJ, Wu SC. Health, financial stresses, and life satisfaction affecting late-life depression among older adults: A nationwide, longitudinal survey in Taiwan. Archives of Gerontology and Geriatrics. 2010; 50:S34-8. [DOI:10.1016/S0167-4943(10)70010-8]
Garre‐Olmo J, Planas‐Pujol X, López‐Pousa S, Juvinyà D, Vilà A, Vilalta‐Franch J. Prevalence and risk factors of suspected elder abuse subtypes in people aged 75 and older. Journal of the American Geriatrics Society. 2009; 57(5):815-22. [DOI:10.1111/j.1532-5415.2009.02221.x] [PMID]
Darzins P, Lowndes G, Wainer J, Owada K, Mihaljcic MT. Financial abuse of elders: A review of the evidence. Melbourne: Monash University; 2010.
Naughton C, Drennan J, Lyons I, Lafferty A, Treacy M, Phelan A, et al. Elder abuse and neglect in Ireland: Results from a national prevalence survey. Age and Ageing. 2012; 41(1):98-103. [DOI:10.1093/ageing/afr107] [PMID]
Santos CMd, Marchi RJD, Martins AB, Hugo FN, Padilha DMP, Hilgert JB. The prevalence of elder abuse in the Porto Alegre metropolitan area. Brazilian oral research. 2013; 27(3):197-202. [DOI:10.1590/S1806-83242013005000011] [PMID]
Manoochehri H, Ghorbi B, Hosseini M, Oskuyee NN, Karbakhsh M. Degree and types of domestic abuse in the elderly referring to parks of Tehran. Advances in Nursing & Midwifery. 2008; 18(63):37-44.
Karimi M, Elahi N. Elderly abuse in Ahwaz City and its relationship with individual and social characteristics (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2008; 3(1):42-7.
Davidson S, Rossall P, Hart S. Financial abuse evidence review. London: Age UK Research Available from Department of Health and Children (DOHC); 2015.
Stanhope M, Lancaster J. Public health nursing-E-Book: Population-centered health care in the community. United States: Elsevier Health Sciences; 2015.
Conrad KJ, Iris M, Ridings JW, Langley K, Wilber KH. Self-report measure of financial exploitation of older adults. The Gerontologist. 2010; 50(6):758-73. [DOI:10.1093/geront/gnq054] [PMID]
Noorbala AA, Bagheri Yazdi SA, Asadi Lari M, Vaez Mahdavi MR. [Mental health status of individuals fifteen years and older in Tehran, Iran (2009) (Persian)]. Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology. 2011; 16(4):479-83.
Negahban Z, Arab M, Tajvar M, Rahimi FA, Rashidyan A. [Investigating the association between social capital and mental health in the ageing population of Tehran (Persian)]. Journal of Health Management. 2015; 6(1):79-89.
Grove SK, Burns N, Gray J. The practice of nursing research: Appraisal, synthesis, and generation of evidence. Philadelphia: Elsevier Saunders; 2012.
Mortazavi SS, Ardebili HE, Mohammad K, Dorali R. [Assessing the mental health status of elderly in Shahrekord and relationship with sociodemographic factors (Persian)]. Paper presented at: The First International & 4th National Congress on Health Education & Promotion. 16-19 May 2011; Tabriz, Iran.
Alizadeh M, Hoseini M, Shojaeizadeh D, Rahimi A, Arshinchi M, Rohani H. [Assessing anxiety, depression, and psychological wellbeing status of urban elderly under represent of Tehran Metropolitan City (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2012; 7(3):66-73.
Fisher BS, Regan SL. The extent and frequency of abuse in the lives of older women and their relationship with health outcomes. The Gerontologist. 2006; 46(2):200-9. [DOI:10.1093/geront/46.2.200] [PMID]
Dong X, Simon M, Evans D. Elder self-neglect is associated with increased risk for elder abuse in a community-dwelling population: Findings from the Chicago Health and Aging Project. Journal of Ageing and Health. 2013; 25(1):80-96. [DOI:10.1177/0898264312467373] [PMID]
Heravi KM, Rejeh N, Montazeri A. [Health-related quality of life among abused and non-abused elderly people: A comparative study (Persian)]. Payesh. 2013; 12(5): 479-88.
Wu L, Chen H, Hu Y, Xiang H, Yu X, Zhang T, et al. Prevalence and associated factors of elder mistreatment in a rural community in People’s Republic of China: A cross-sectional study. PloS one. 2012; 7(3):e33857. [DOI:10.1371/journal.pone.0033857] [PMID] [PMCID]
Soares JJ, Viitasara E, Stankunas M, Sundin Ö, Melchiorre MG, Barros H, et al. The relationship between the chronicity and severity of abuse, socio-economics, psychosocial factors and mental health. International Journal of Healthcare, Insurance and Equity. 2015; 2(1):1-23.