مقدمه 
سالمندان با مشکلات عدیده‌ای در جامعه مواجه‌اند که باعث کاهش کیفیت زندگی آن‌ها می‌شود. یکی از مشکلات شایع بین سالمندان، کاهش توانایی در حفظ تعادل است. کاهش توانایی در حفظ تعادل، یکی از عواملی است که می‌تواند به‌شدت زمینه‌ساز زمین‌خوردن سالمندان باشد که متعاقب آن مشکلات زیادی به همراه خواهد داشت [1]. بر اساس مطالعات، تقریباً 30 درصد از افراد بیش از 65 سال دارند، سالی یک بار زمین‌خوردن را تجربه می‌کنند و در سن بیشتر از 75 سال تعداد دفعات زمین‌خوردن افراد بیشتر می‌شود. شواهد نشان می‌دهند میزان زمین‌خوردن در زنان سالمندان بیشتر است. همچنین نرخ بستری‌شدن در بیمارستان به دنبال آسیب‌های ناشی از زمین‌خوردن 81 درصد گزارش شده است [5-2].
زمین‌خوردن که یک حادثه به حساب می‌آید، هزینه‌های فراوان و پیامدهای جسمانی، روانی و اجتماعی بالقوه گسترده‌ای را در پی دارد. این پدیده در مواردی که به مرگ منجر نشود، غالباً باعث آسیب جسمانی (مثلاً شکستگی)، کاهش سطح فعالیت و تغییر شیوه زندگی در سالمندان می‌شود. زمین‌خوردن سالمندان هزینه‌های سنگینی بر جامعه تحمیل می‌کند [6]. در ایران آمار دقیقی از هزینه درمان متعاقب زمین‌خوردن وجود ندارد [8 ،7]. هزینه متوسط بستری و درمان بعد از زمین‌خوردن برای سالمندان در ایرلند شش هزار دلار برای هر نفر [9‌] و در آمریکا 17 هزار دلار گزارش شده است. پیش‌بینی می‌شود در سال 2040 هزینه درمان سالانه زمین‌خوردن سالمندان به 240 میلیارد دلار برسد که رقم بسیار زیادی است [10‌]. بر همین اساس پیشگیری از زمین‌خوردن، کمک به حفظ تعادل در سالمندان و کاهش آسیب‌های جدی ناشی از آن، جزء اولویت‌های بیشتر کشورها در برنامه‌ریزی‌های مربوط به مراقبت از سالمندان است. 
 شایع‌ترین نتیجه اجتماعی و روانی زمین‌خوردن، ترس از زمین‌خوردن و کاهش سطح اطمینان افراد در انجام فعالیت‌های روزمره است [11]. بیشتر 50 درصد از سالمندانی که تنها زندگی کرده‌اند گزارش دادند فعالیت روزانه آن‌ها بعد از تجربه زمین‌خوردن کاهش یافته است که در مقایسه با افرادی که با دیگران زندگی می‌کنند، درصد بیشتری است [9‌]. یافته‌های مطالعه نارمی و همکاران در سال 2004 نشان داد سالمندانی که تنها زندگی می‌کردند، ترس بیشتری از زمین‌خوردن داشتند (62/2 درصد). علاوه بر این حتی 48 درصد از سالمندانی که با دیگران زندگی می‌کردند نیز ترس از زمین‌خوردن داشتند. همچنین فعالیت کسانی که تنها زندگی می‌کردند، در مقایسه با کسانی که با دیگران زندگی می‌کردند، محدودیت بیشتری یافته بود. 
کاهش فعالیت و تحرک سالمندان، به کاهش قدرت عضلانی، اختلال در تعادل، کاهش حرکت مفاصل و کاهش عملکرد قلبی‌تنفسی منجر می‌شود که درنهایت به وابستگی و استقلال‌نداشتن سالمندان در فعالیت‌های روزمره منجر می‌شود [12‌]. بنابراین، به‌کارگیری تدابیری به منظور جلوگیری از زمین‌خوردن و عوارض روان‌شناختی ناشی از آن، یکی از اهداف مهم در مراقبت از سالمندان به شمار می‌رود.
زمین‌خوردن سالمندان تأثیرات بسزایی بر کیفیت زندگی سالمندان و خانواده‌های آن‌ها دارد؛ همچنین می‌تواند افزایش هزینه‌های مراقبت سلامت را به دنبال داشته باشد. بنابراین با توجه به رشد جامعه سالمندی، تشخیص و پیشگیری مشکلات آنان اهمیت زیادی یافته است [13‌]. از آنجا که زمین‌خوردن یکی از اتفاقات شایع بین سالمندان است، توسعه روش‌های تشخیصی برای افراد در معرض خطر زمین‌خوردن، مجال مناسبی برای بهبود کیفیت زندگی و کاهش هزینه‌های مراقبت سلامت از سالمندان است [14‌]. 
بر این اساس پژوهشگران در این مطالعه، در گام اول به دنبال شناسایی عوامل مؤثر بر زمین‌خوردن سالمندان اعم از عوامل محیطی، روان‌شناختی، اجتماعی و فیزیولوژیکی سالمندان، مانند محل رفت‌و‌آمد آنان، وضعیت محل سکونت، تعداد اعضای خانواده، میزان بهره‌مندی از وسایلی که به استقلال و کنترل سالمند کمک می‌کند، مناسب‌بودن مسیرهای تردد سالمند، میزان افسردگی و دیگر متغیرهای محیطی و اجتماعی بودند. در ادامه و در گام دوم و با استفاده از اطلاعات به‌دست‌آمده از گام اول، از طریق تعیین فراوانی علل خطرآفرین زمین‌خوردن بین سالمندان، به دنبال شناسایی اثرگذارترین عوامل مؤثر بر سقوط سالمندان، در بین سالمندان گیرنده خدمات درمانی و مراقبتی از مرکز درمان در منزل جهاد دانشگاهی (دم)‌ بودند.
روش مطالعه 
مطالعه حاضر مطالعه‌ای توصیفی‌تحلیلی از نوع مقطعی است که با هدف بررسی فراوانی عوامل‌ خطر آفرین سقوط در سالمندان گیرنده خدمت از مرکز درمان در منزل جهاد دانشگاهی (دم)‌ در سال 1396 طراحی شد. جامعه بررسی‌شده این پژوهش تمام سالمندان بیشتر از 60 سالی بودند که برای دریافت خدمات به مرکز درمانی جهاد دانشگاهی (دم) مراجعه کرده یا معرفی شده بودند. با بررسی اطلاعات مرکز، تعداد کل خدمت‌گیرندگان سالمند بیشتر60 سال 20 هزار نفر سالمند بودند. به منظور مقرون‌به‌صرفه‌بودن و صرفه‌جویی در زمان و هزینه، پژوهشگران به صورت طبقه‌ای و در دو مرحله از جامعه پژوهش نمونه‌گیری کردند. در این مطالعه از روش نمونه‌گیری طبقه‌ای استفاده شد. 
برای این منظور موقعیت مکانی گیرندگان خدمات درمانی در منزل در نقشه شهر تهران و مناطق 22‌گانه بر اساس اطلاعات موجود در مرکز جهاد دانشگاهی (دم) استخراج شد و هریک از مناطق به عنوان طبقه انتخاب شدند (هر طبقه، یکی از مناطق 22‌گانه شهر تهران). بدین منظور در مرحله اول با استفاده از فرمول کوکران و جدول مورگان حجم نمونه اولیه پژوهش برای جمع‌آوری داده‌ها با سطح خطای ۵ درصد 377 نفر و به منظور درجه اطمینان از ریزش، درنهایت 400 نفر تعیین شد. 
در مرحله دوم به منظور توزیع صحیح سالمندان مطالعه‌شده در هر طبقه، مجدداً از درون خود طبقه‌ها هم نمونه‌گیری شد. حجم نمونه‌ها در هر طبقه بر اساس درصد فراوانی حجم هر طبقه از جامعه کل (20 هزار نفر) یا درصد وزنی هر طبقه، به عنوان حجم نمونه طبقه مد نظر تعیین شد (جدول شماره 1)؛ برای مثال حجم جامعه پژوهش در طبقه اول 1872 نفر بود که این عدد حدوداً 9 درصد کل جامعه (20 هزار نفر) یا درصد وزنی را شکل می‌دهد. بنابراین حجم نمونه طبقه اول نیز 9 درصد حجم نمونه اولیه (400 نفر) یعنی 37 نفر تعیین شد. 
در ادامه به منظور طراحی پرسش‌نامه عوامل خطر سقوط سالمندان ساکن جامعه، مرور وسیع مطالعات کتابخانه‌ای و جست‌وجو در پایگاه‌های معتبر انجام شد. بر این اساس پژوهشگران به منظور تهیه ابزاری کامل برای سنجش میزان فراوانی عوامل خطر‌آفرین سقوط در سالمندان تلاش کردند با گردآوری تمام پرسش‌نامه‌ها و ابزار‌های تعیین‌کننده، متغیرهای تأثیرگذار در زمین‌خوردن سالمندان را استخراج کنند. بر اساس مطالعات، حدود 40 عامل مرتبط با سقوط شناسایی و از بین آن‌ها شایع‌ترین عوامل خطر سقوط مشخص و پرسش‌نامه اولیه بر همین اساس تدوین شد. 

در پایان پژوهشگران بر اساس نتایج به‌دست‌آمده از مطالعات متون اقدام به تنظیم ابزار سنجش جامع در هفت حیطه به شرح زیر کردند: بررسی سوابق زمین خوردگی(15 گویه)، عوامل خطر جمعیت‌شناختی مؤثر بر سقوط سالمندان (21 گویه)، عوامل خطر روان‌شناختی مؤثر بر سقوط سالمندان (19 گویه)، عوامل خطر پزشکی مؤثر بر سقوط سالمندان (26 گویه)، عوامل خطر حرکتی‌حسی مؤثر بر سقوط سالمندان (17 گویه)، عوامل خطر مربوط به سبک زندگی مؤثر بر سقوط سالمندان (13 گویه)، عوامل خطر محیطی مؤثر بر سقوط سالمندان (14 گویه). به منظور برآورد میزان روایی پرسش‌نامه و سؤالات مطروح‌شده در آن، سؤالات استخراج‌شده در اختیار پنل متخصصان شامل خبرگان، کارشناسان و استادان مسلط به موضوع تحقیق و پرسش‌نامه قرار گرفت. 
به دنبال اعمال نظر و اصلاحات خبرگان و استادان، محققان سؤالاتی را که از نظر پنل ضروری نبودند حذف کردند. پژوهشگران به منظور سنجش پایایی، پرسش‌نامه اولیه طراحی‌شده را در دو نوبت به فاصله زمانی 10 روز در اختیار 20 نفر از جامعه پژوهش‌شده قرار دادند. همچنین در پایان تکمیل پرسش‌نامه، از پاسخ‌دهنده‌ها خواسته شد نظر خود را درباره روشن‌بودن یا ابهام برخی از سؤال‌ها عرضه کنند. علاوه بر این با توجه به اینکه معمولاً تعدادی از سؤال‌های پرسش‌نامه برای اندازه‌گیری متغیر خاصی در نظر گرفته می‌شوند، باید اطمینان حاصل شود که پاسخ این سؤال‌ها، متغیر مد نظر را اندازه‌گیری می‌کند. برای اطلاع از این امر، محققان اقدام به محاسبه همبستگی میان نتایج حاصل از پاسخ‌های آزمودنی‌ها به هر سؤال با نمرات کل فرد در پاسخ پرسش‌نامه کردند. 
ضریب همبستگی زیاد، ارتباط زیاد میان آنچه هر سؤال اندازه می‌گیرد با آنچه را در کل اندازه‌گیری شده است نشان می‌دهد. بنابراین، محققان پس از جمع‌آوری پرسش‌نامه از 20 نفر مدنظر در دو نوبت و ورود داده‌ها در نسخه 19 نرم‌افزار آماری SPSS، با استخراج واریانس حاصل از داده‌ها و با استفاده از آزمون کرونباخ میزان همبستگی سؤالات را سنجیدند که با مقدار ضریب آلفای کرونباخ بیشتر از 0/7 پذیرفته شد. بنابراین، بدین صورت پایایی ابزار نیز سنجیده شد. با توجه به ضرایب همبستگی حاصل‌شده، محققان سؤالاتی که بیشترین همبستگی را با نمره کل داشتند انتخاب کردند. 
از آنجا که پرسش‌نامه دوبخش سؤالات جمعیت‌شناختی و سؤالات مربوط به متغیر‌های پژوهش داشت، بر اساس بررسی متون و پنل متخصصان و با توجه به اهمیت هریک از متون از نظر پنل متخصصان، ترکیب نهایی سؤالات پرسش‌نامه به صورت زیر تعیین شد: بررسی سوابق زمین‌خوردگی(7 سؤال)، عوامل خطر جمعیت‌شناختی مؤثر بر سقوط سالمندان (11 سؤال)، عوامل خطر روان‌شناختی مؤثر بر سقوط سالمندان (11 سؤال)، عوامل خطر پزشکی مؤثر بر سقوط سالمندان (11 سؤال)، عوامل خطر حرکتی‌حسی مؤثر بر سقوط سالمندان (7 سؤال)، عوامل خطر مربوط به سبک زندگی مؤثر بر سقوط سالمندان (7 سؤال)، عوامل خطر محیطی مؤثر بر سقوط سالمندان (6 سؤال) و درمجموع 60 سؤال. 
معیارهای ورود به این پژوهش عبارت بودند از: سن بیشتر از 60 سال و تمایل به مشارکت در پژوهش. همچنین از جمله معیارهای خروج از مطالعه می‌توان به بیماران تحت پوشش برخی از ارگان‌های طرف قرارداد با مرکز درمان در منزل دم (نظیر بنیاد شهید) اشاره کرد که طبق قرارداد تنظیم‌شده فی‌مابین در فعالیت‌های پژوهشی مشارکت نمی‌کنند.
پس از تهیه پرسش‌نامه، در مرحله دوم به منظور گردآوری داده‌ها از مشاهده، مصاحبه، اندازه‌گیری و مراجعه به پرونده پزشکی موجود در مرکز درمان در منزل دم استفاده شد. تکمیل بخشی از ابزار‌های پژوهش برای هریک از نمونه‌ها از سوی آزمونگرهای آموزش داده‌شده انجام شد که اغلب فیزیوتراپ یا پرستار در نظر گرفته شده بودند. علاوه بر این برخی دیگر از این پرسش‌نامه‌ها از سوی پژوهشگران و طی تماس تلفنی با سالمندان جمع‌آوردی شد. به منظور رعایت معیارهای اخلاقی، علاوه بر تشریح ماهیت و اهداف پژوهش، از شرکت‌کنندگان در پژوهش رضایت گرفته شد و به آنان اطمینان داده شد که اطلاعات شخصی آنان کاملاً نزد پژوهشگران محرمانه خواهد بود. 
همچنین پژوهشگران با توجه به ماهیت سالمندی و مشکلات همراه با این دوره زندگی، در گردآوری داده‌ها رعایت نکات زیر را برای خود الزامی دانستند: الف) زمان تکمیل پرسش‌نامه، از قبل با هریک از نمونه‌های پژوهش هماهنگ شد. ب) همکاران مصاحبه‌کننده درباره ملاحظه‌های ویژه برای تکمیل پرسش‌نامه (مثلاً کاهش شنوایی، کم‌حوصلگی و کم‌شدن توجه) به‌طور مناسب توجیه شدند. ج) در مواردی‌که هریک از نمونه‌ها تمایل به مشارکت در مطالعه داشتند، اما قادر به پاسخگویی تلفنی نبودند، همکاران پژوهش با مراجعه به منزل سالمند اقدام به تکمیل پرسش‌نامه کردند. د) برخی از ارگان‌های طرف قرارداد با مرکز درمان در منزل دم (نظیر بنیاد شهید)، طبق قرارداد تنظیم‌شده فی‌مابین در فعالیت‌های پژوهشی مشارکت نمی‌کنند. بنابراین، برای انجام فرایند نمونه‌گیری پژوهش، سالمندان تحت پوشش این ارگان‌ها از جامعه پژوهش حذف شدند. درنهایت داده‌ها بر اساس پرسش‌نامه‌های تکمیل‌شده، با نسخه 19 نرم‌افزار SPSS تجزیه و تحلیل شدند. برای تمام آزمون‌ها P<0/05 در نظر گرفته شد. در تحلیل داده‌ها از روش‌های آماری توصیفی و استنباطی و آزمون آماری تحلیل رگرسیون لجستیک استفاده شد.
یافته‌ها
از مجموع شرکت‌کنندگان در این مطالعه که 400 نفر از گیرندگان خدمات درمانی از مرکز درمان در منزل دم بودند؛ 52/5 درصد زن، از نظر وضعیت تأهل، بیشترین فراوانی مربوط به گروه متأهلان (69/5 درصد)، از نظر سن، بیشترین فراوانی مربوط به گروه سنی 81 الی 85 سال (23/8 درصد) و میانگین و انحراف معیار سنی سالمندان مطالعه‌شده 8±78 بود. همچنین از نظر وضعیت زندگی، بیشترین فراوانی مربوط به وضعیت زندگی با همسر(54/3 درصد) و از نظر سطح تحصیلات بیشترین فراوانی مربوط به گروه تحصیلات زیر دیپلم (38/5 درصد) بود. از لحاظ وضعیت شغلی بیشترین فراوانی مربوط به گروه بازنشسته (48/3 درصد) و از نظر نوع منزل بیشترین فراوانی مربوط به منزل آپارتمانی (5/ 83درصد) بود. 

از نظر منطقه مسکونی بیشترین فراوانی مربوط به منطقه 6 شهر تهران(10 درصد)بود. در این مطالعه از 400 سالمند، 112 نفرشان (28 درصد) حداقل یک بار سابقه زمین‌خوردن داشتند. از بین سالمندانی که زمین خورده بودند (112 نفر) 64 نفر (57/1 درصد) زن و میانگین و انحراف معیار سنی آن‌ها 7/5±80 بود. از نظر فراوانی زمین‌خوردن، بیشترین فراوانی زمین‌خوردن در بین سالمندان، یک بار (74 نفر از 112 نفر فقط یکبار زمین خورده‌اند) بوده است و یک نفر از افراد جامعه پژوهش شش بار سابقه زمین‌خوردن داشته است (جدول شماره 2).
از نظر محل زمین‌خوردن، 82/1 درصد از سالمندان داخل منزل و 17/9 درصد بیرون از منزل زمین خورده‌اند. همچنین از نظر محل زمین‌خوردن سالمندان در منزل، بیشترین فراوانی مربوط به زمین‌خوردن در حمام (23/4) بود (جدول شماره 3).

 

بین سالمندان این مطالعه، بیشترین فراوانی ناحیه آسیب‌دیده در اثر زمین‌خوردن، به ترتیب لگن (26/8 درصد)، دست(22/3 درصد) و پا (19/6 درصد) بود. 49 نفر (43/8 درصد) از سالمندان در اثر زمین‌خوردن، در بیمارستان بستری شده بودند. بیشترین فراوانی مربوط به بستری‌شدن در بیمارستان به مدت یک تا 5 روز بود (جدول شماره 4).
تحلیل داده‌های جمع‌آوری‌شده به منظور بررسی ارتباط بین زمین‌خوردن سالمندان و عوامل خطر مؤثر بر زمین‌خوردن صورت پذیرفت که خلاصه یافته‌های این تحلیل‌ها به شرح زیر است: بررسی ارتباط بین زمین‌خوردن سالمندان و «عوامل خطر روان‌شناختی» شامل متغیرهای مراجعه به روان‌پزشک (0/278=P)، مصرف داروهای ضدافسردگی (0/409=P)، مصرف داروهای ضداسترس (0/409=P)، ابتلا به بی‌اختیاری ادراری (0/012=P)، داشتن سرگیجه و سردرد مداوم (0/310=P)، ابتلا به بیماری خاص مانند اِم‌اِس (0/761=P)، داشتن اضطراب (0/884=P‌)، عصبانیت سریع (0/925=P)، مصرف داروهای آرام‌بخش (0/510=P)، ابتلا به اختلالات خواب (0/003=P) و داشتن ترس از زمین‌خوردن  ( P<0/001)، طی آزمون‌های آماری مشخص شد که از بین متغیرهای مذکور، بین متغیرهای ابتلا به بی‌اختیاری ادراری، ابتلا به اختلالات خواب و داشتن ترس از زمین‌خوردن با سقوط سالمندان در منزل ارتباط معناداری وجود داشت (P≤0/05) و بین دیگر متغیرها با سقوط سالمندان اتباط معناداری مشاهده نشد (P>0/05). 

همچنین از بین «عوامل خطر پزشکی» شامل متغیرهای مبتلا به بیماری مزمن (0/780=P)، مصرف داروی ضد‌فشار خون (0/895=P)، مصرف داروی خاص (0/711=P)، مبتلا به ناراحتی تنفسی و ریوی (0/665=P)، مبتلا به ناراحتی قلبی (0/263=P)، مبتلا به ناراحتی کلیوی و ادراری (0/810=P)، مبتلا به ناراحتی معدوی‌گوارشی (0/122=P)، مبتلا به دیابت (0/181=P)، داشتن سابقه سکته قلبی (0/316=P)، داشتن سابقه سکته مغزی (0/626=P) و داشتن سابقه عمل جراحی (0/037=P)، فقط بین متغیر داشتن سابقه عمل جراحی و سقوط سالمندان در منزل ارتباط معناداری وجود داشت (P≤0/05) و بین دیگر متغیر‌ها با سقوط سالمندان ارتباط معناداری مشاهده نشد (P>0/05).
 از بین « عوامل خطر حسی‌حرکتی» شامل متغیرهای راه‌رفتن با مشکل (P<0/001)، داشتن لرزش دست و پا (0/008=P)، داشتن ناراحتی مفاصل زانو (P<0/001)، ابتلا به پوکی استخوان (0/119=P)، استفاده از وسایل کمک‌حرکتی (0/034=P)، استفاده از عینک (اختلال بینایی) (0/047=P) و استفاده از سمعک (اختلال شنوایی) (0/068=P)، بین متغیرهای راه‌رفتن با مشکل، داشتن لرزش دست و پا، داشتن ناراحتی مفاصل زانو، استفاده از وسایل کمک‌حرکتی و استفاده از عینک با سقوط سالمندان در منزل ارتباط معناداری وجود داشت (P≤0/05) و بین دیگر متغیر‌ها با سقوط سالمندان ارتباط معناداری مشاهده نشد (P>0/05) (جدول شماره 5).
بین «عوامل خطر سبک زندگی» شامل متغیرهای مصرف مواد دخانی (سیگار و قلیان) (0/649=P)، مصرف مشروبات الکلی (0/807=P)، مصرف مواد مخدر (0/273=P)، مصرف داروهای روان‌گردان (1=P)، انجام فعالیت منظم فیزیکی (0/946=P)، داشتن خواب کافی (0/432=P)، داشتن تغذیه مناسب در وعدهای غذایی (0/101=P) و سقوط سالمندان در منزل ارتباط معناداری وجود نداشت (P>0/05). درنهایت اینکه بین «عوامل خطر محیطی» شامل متغیرهای وجود سطح لغزنده در منزل (0/847=P)، وجود سطح ناهموار در منزل (0/340=P)، وجود نرده در راه‌پله‌ها (0/251=P)، روشنایی محیط زندگی (0/147=P)، استفاده از دمپایی در منزل (0/530=P)، داشتن دستگیره بر دیوار حمام و سرویس‌های بهداشتی (0/987=P) و سقوط سالمندان در منزل، ارتباط معناداری وجود نداشت (P>0/05).
بحث 
در این مطالعه که با هدف بررسی فراوانی عوامل خطرآفرین سقوط در سالمندان گیرنده خدمت از مرکز درمان در منزل انجـام شد، نتایج نشان داد فراوانی سقوط سالمندان گیرنده خدمات درمان در منزل از مرکز دم 28 درصد (112 مورد از 400 مورد) بود. مطالعات خارجی فراوانی سقوط سالمندان را بین 26 درصد تا 31 درصد [20-15] و مطالعات داخلی بین 28 درصد تا 35 درصد نشان می‌دهد [21 ،20]. 
علاوه بر شیوع زمین‌خوردن بین سالمندان، یکی دیگر از نتایج این مطالعه فراوانی سابقه زمین‌خوردن بود. بین افرادی که زمین خورده بودند (112 مورد)، 66 درصد از افراد یک بار، 20 درصد دو بار، 7 درصد سه بار، 4 درصد چهار بار، 2 درصد پنج بار و 1 درصد شش بار سابقه زمین‌خوردن داشتند. 82 درصد از سالمندان در داخل منزل زمین خورده بودند که از نظر محل زمین‌خوردن در منزل، به ترتیب حمام (19/6 درصد)، سرویس بهداشتی (18 درصد)، اتاق خواب (18 درصد) و پذیرایی (16 درصد) بیشترین فراوانی محل زمین‌خوردن در منزل را داشتند. از نظر ناحیه آسیب‌دیده، لگن(26/8 درصد)، دست (22/3 درصد) و پا (19/6 درصد) بیشترین درصد آسیب‌دیدگی بین سالمندان زمین‌خورده را داشتند. 

همچنین نتایج این مطالعه نشان داد 43/8 درصد از زمین‌خوردن در سالمندان به بستری‌شدن در بیمارستان منجر شده بود که 44/9 درصد از سالمندان زمین‌خورده، بین 1 تا 5 روز، 36/7 درصد بین 6 تا 10روز و 18/4درصد بین 11 تا 15 روز در بیمارستان بستری شده بودند. یافته‌های مطالعه‌ای در کشور تایوان نشان می‌دهد بستری‌های ناشی از زمین‌خوردن سالمندان 3/29 درصد از کل بستری‌ها را به خود اختصاص می‌داد و 47/5 درصد از زمین‌خوردن سالمندان به بستری‌شدن در بیمارستان منجر شده بود. همچنین طول بستری آن‌ها در بیمارستان به طور متوسط 8/61 روز بود [22‌].
در مطالعه ایرانفر و همکاران تفاوت معناداری بین جنسیت و میزان سقوط مشاهده شد و این میزان بین زنان نسبت به مردان بیشتر بود [23‌]. اما در مطالعه حاضر ارتباط معنی‌دار آماری بین جنسیت و میزان سقوط سالمندان مشاهده نشد. این امر می‌تواند به دلیل شرایط یکسان سالمندان در مطالعه حاضر باشد. در مطالعات دیگری نیز به نبود ارتباط معنادار بین جنسیت و سقوط سالمندان اشاره شده است [25 ،24]. 
در ارتباط با متغیر سن، مطالعه حاضر نشان داد بین سالمندان با گروه‌هـای سنی مختلف از نظر تعداد دفعات سقوط تفـاوت آمــاری معنــاداری وجود داشت؛ به طوری که گروه سنی بین 80 تا 90 سال بیشترین میزان سقوط را داشتند. علاوه بر این سالمندان 80‌ساله ۱/05 برابر بیشتر از دیگر سالمندان خطر زمین‌خوردن دارند. مطالعات متعدد دیگری نیز بر این ارتباط معنادار بین سن و سقوط سالمندان تأکید دارند [30-26]. در پژوهش حاضر بین دیگر متغیرهای جمعیت‌شناختی از جمله وضعیت تأهل، تحصیلات، منطقه سکونت و نوع منزل مسکونی ارتباط معناداری مشاهده نشد. 
در مطالعه حاضر عوامل خطر مؤثر بر زمین‌خوردن سالمندان، در پنج حیطه شامل عوامل خطر روان‌شناختی، عوامل خطر پزشکی، عوامل خطر حسی‌حرکتی، عوامل خطر سبک زندگی و عوامل خطر محیطی بررسی شدند. از عوامل خطر روان‌شناختی، متغیرهای مراجعه به روان‌پزشک، مصرف داروهای ضد‌افسردگی، مصرف داروهای ضد‌استرس، داشتن سرگیجه و سردرد مداوم، ابتلا به بیماری خاص مانند اِم‌اِس، داشتن اضطراب، عصبانیت سریع و مصرف داروهای آرام‌بخش با سقوط سالمندان در منزل ارتباط معناداری وجود نداشت. اما بین متغیرهای ابتلا به بی‌اختیاری ادراری، ابتلا به اختلالات خواب و داشتن ترس از زمین‌خوردن با سقوط سالمندان در منزل ارتباط معناداری وجود داشت. (P>0/05) در مطالعه کاترین و همکاران که روی 4301 سالمند انگلیسی انجام شده بود، بی‌اختیاری ادراری (همخوان با نتایج مطالعه حاضر) و مصرف داروهای ضدافسردگی (نبود همخوانی با نتایج مطالعه حاضر) [31‌] و در مطالعه دارگاو و همکاران سرگیجه، نبود تعادل (نبود همخوانی با نتایج مطالعه حاضر)، سابقه سقوط قبلی و ترس از سقوط (همخوان با نتایج مطالعه حاضر) به عنوان عوامل مرتبط با زمین‌خوردن بین سالمندان معرفی شدند [32‌]. 
همچنین در ارتباط با ترس از زمین‌خوردن مطالعات نشان می‌دهند یکی از نگرانی‌های روزمره سالمندان ترس از زمین‌خوردن است. به گونه‌ای که در مطالعه تیام وونگ 50 درصد سالمندان اظهار کردند از زمین‌خوردن ترس دارند و 36 درصد آن‌ها میزان و شدت این احساس را بیشتر از حد معمول اظهار کردند [33‌]. بر این اساس ترس از زمین‌خوردن که در مطالعه حاضر نیز ارتباط معناداری با زمین‌خوردن سالمندان داشت، حائز اهمیت و لازم است بدان توجه شود.
 از عوامل خطر پزشکی، فقط متغیر داشتن سابقه عمل جراحی با زمین‌خوردن سالمندان ارتباط آماری معنی‌دار داشت (P=0/03). بین دیگر متغیرها شامل ابتلا به بیماری مزمن، مصرف داروی ضد‌فشار خون، مصرف داروی خاص، ابتلا به ناراحتی تنفسی و ریوی، ابتلا به ناراحتی قلبی، ابتلا به ناراحتی کلیوی و ادراری، ابتلا به ناراحتی معدوی (گوارشی)، ابتلا به دیابت، داشتن سابقه سکته قلبی و داشتن سابقه سکته مغزی و زمین‌خوردن سالمندان ارتباط آماری معنی‌داری مشاهده نشد. در مطالعه دارگاو و همکاران بین زمین‌خوردن و بیماری‌های مزمن ارتباط معنادار مشاهده شد [32‌] که با نتایج مطالعه حاضر همخوانی ندارد و این می‌تواند ناشی از محیط انجام پژوهش (هند و ایران) و وضعیت بیماری‌ها در بین سالمندان باشد.
از عوامل خطر حسی‌حرکتی متغیرهای راه‌رفتن با مشکل (P=0/001)، داشتن لرزش دست و پا (P=0/008)، داشتن ناراحتی مفاصل زانو (0/001>P)، استفاده از وسایل کمک‌حرکتی (P=0/034) و استفاده از عینک (P=0/047) با سقوط سالمندان در منزل ارتباط آماری معناداری وجود داشت. بین متغیر ابتلا به پوکی استخوان با سقوط سالمندان در منزل ارتباط معناداری وجود نداشت (P=0/119). بین متغیر استفاده از سمعک و سقوط سالمندان در سطح معنی‌داری 0/05 ارتباط آماری وجود نداشت؛ اما در سطح معنی‌داری 0/1 رابطه بین متغیر استفاده از سمعک و سقوط سالمندان معنی‌دار بود (P=0/068). در مطالعات انجام‌شده، ضعف در بینایی [31‌] و ضعف در تحرک، لرزش دست و پا و ناراحتی مفاصل زانو [34-31] به عنوان عوامل مرتبط با زمین‌خوردن سالمندان شناسایی شده‌اند.
مطالعه حاضر نشان داد بین عوامل خطر سبک زندگی شامل مصرف مواد دخانی (سیگار و قلیان)، مصرف مشروبات الکلی، مصرف مواد مخدر، مصرف داروهای روان‌گردان، انجام فعالیت منظم فیزیکی، داشتن خواب کافی، داشتن تغذیه مناسب در وعدهای غذایی و سقوط سالمندان در منزل ارتباط معناداری وجود نداشت. 
در این مطالعه بین عوامل خطر محیطی شامل وجود سطح لغزنده در منزل، وجود سطح ناهموار در منزل، وجود نرده در راه‌پله‌ها، روشنایی محیط زندگی، استفاده از دمپایی در منزل، داشتن دستگیره بر دیوار حمام و سرویس‌های بهداشتی و زمین‌خوردن سالمندان ارتباط آماری معنی داری مشاهده نشد. کاترین و همکاران در مطالعه خود نشان دادند سالمندان در حین بالا‌رفتن و یا پایین‌آمدن از تخت دچار زمین‌خوردن شده‌اند [31‌] که در مطالعه حاضر این عامل خطر زمین‌خوردن ارزیابی نشده بود.
نتیجه‌گیری نهایی
با توجه به نتایج مطالعه حاضر به‌کارگیری اقداماتی برای پیشگیری از سقوط سالمندان ضروری به نظر می‌رسد. درصد زیادی از سالمندان که دچار زمین‌خوردن شده‌اند در بیمارستان بستری شده‌اند و درصد زیادی، مدت زیادی را بستری بوده‌اند که این هزینه‌های زیادی را بر نظام سلامت وارده کرده است. علاوه بر این عوامل خطر حسی‌حرکتی بیشترین عامل زمین‌خوردن سالمندان بودند که انجام اقدامات بازتوانی و توان‌بخشی برای سالمندان می‌تواند باعث کاهش این خطرات شود. از طرفی دیگر نتایج مطالعه حاضر نشان داد، افرادی که ترس از زمین‌خوردن دارند بیشتر زمین خورده‌اند که این عامل از عوامل خطر روان‌شناختی، نیازمند توجه ویژه‌ای است.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه در قالب طرح تحقیقاتی مصوب با شماره 95-01-38-31287 و با حمایت معاونت پژوهشی و مرکز تحقیقات تروما و جراحی بیمارستان سینا دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام شد. 
حامی مالی
مطالعه حاضر با حمایت‌های مالی مرکز تحقیقات تروما و جراحی‌های بیمارستان سینا وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام شده است.
مشارکت نویسندگان
طراحی و مفهوم‌سازی: احمد فیاض بخش، فاروق نعمانی؛ روش‌شناسی: مراد اسماعیل زالی، فاروق نعمانی؛ تحلیل، تحقیق و بررسی منابع: زهرا سهرابی، فاروق نعمانی؛ نگارش پیش‌نویس: زهرا سهرابی، فاروق نعمانی؛ ویراستاری و نهایی‌سازی نوشته: مراد اسماعیل زالی، فاروق نعمانی و نظارت و مدیریت پروژه: احمد فیاض بخش، مراد اسماعیل زالی 
تعارض منافع
بنا به اظهار نویسندگان، در این مقاله هیچ‌گونه تعارض منافعی وجود ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان بر خود لازم می‌دانند از حمایت‌های مرکز تحقیقات تروما و جراحی بیمارستان سینا به‌ویژه جناب آقای دکتر وفا رحیمی موقر معاونت محترم پژوهشی مرکز مذکور، به دلیل حمایت‌های علمی ارزشمندشان و همچنین از مدیریت و کارکنان مرکز درمان در منزل "دم" جهاد دانشگاهی واحد علوم پزشکی تهران که ما را در انجام و ارتقای کیفی این پژوهش یاری رساندند، مراتب تشکر صمیمانه خود را اعلام کنند.

References
Rasel M, Ardalan A. [The future of ageing and its health care costs: A warning for health system (Persian)]. Iranian Journal of Ageing. 2007; 2(2):300-5.
Masud T, Morris RO. Epidemiology, of falls. Age and Ageing. 2001; 30(uppl_4):3-7. [DOI:10.1093/ageing/30.suppl_4.3] [PMID]
Vitry AI, Hoile AP, Gilbert AL, Esterman A, Luszcz MA. The risk of falls and fractures associated with persistent use of psychotropic medications in elderly people. Archives of Gerontology and Geriatrics. 2010; 50(3):e1-e4. [DOI:10.1016/j.archger.2009.04.004] [PMID]
Wu S, Keeler EB, Rubenstein LZ, Maglione MA, Shekelle PG. A cost-effectiveness analysis of a proposed national falls prevention program. Clinics in Geriatric Medicine. 2010; 26(4):751-66. [DOI:10.1016/j.cger.2010.07.005] [PMID]
Adam SH, Eid HO, Barss P, Lunsjo K, Grivna M, Torab FC, et al. Epidemiology of geriatric trauma in United Arab Emirates. Archives of Gerontology and Geriatrics. 2008; 47(3):377-82. [DOI:10.1016/j.archger.2007.08.018] [PMID]
Demura S, Yamada T, Kasuga K. Severity of injuries associated with falls in the community dwelling elderly are not affected by fall characteristics and physical function level. Archives of Gerontology and Geriatrics. 2012; 55(1):186-9. [DOI:10.1016/j.archger.2011.06.033] [PMID]
Motlagh ME, Yazdani S, Tanjani PT. Elderly health profile in Islamic Republic of Iran. Tehran: Ministry of Health and Medical Education; 2014.
Aslankhani MA, Farsi A, Abdoli B, Zamani Sani H, Fathi Rezaei Z. Elderly identification at risk of falling, by equilibrium tests under dual duty conditions. Elder Journal. 2009; 4(12):7-15.
Elliott S, Painter J, Hudson S. Living alone and fall risk factors in community-dwelling middle age and older adults. Journal of Community Health. 2009; 34(4):301-10. [DOI:10.1007/s10900-009-9152-x] [PMID]
Siracuse JJ, Odell DD, Gondek SP, Odom SR, Kasper EM, Hauser CJ, et al. Health care and socioeconomic impact of falls in the elderly. The American Journal of Surgery. 2012; 203(3):335-8. [DOI:10.1016/j.amjsurg.2011.09.018] [PMID]
Zur O, Carmeli E, Himellfarb M, Berner YN. [Vestibular function, falls and hip fracture in elderly-a relationship study (Hebrew)]. Harefuah. 2004; 143(3):197-202. [PMID]
Nurmi IS, Lüthje PM, Kataja JM. Long-term survival after falls among the elderly in institutional care. Archives of Gerontology and Geriatrics. 2004; 38(1):1-10. [DOI:10.1016/S0167-4943(03)00079-7]
van Haastregt JC, van Rossum E, Diederiks JP, de Witte LP, Voorhoeve PM, Crebolder HF. Process-evaluation of a home visit programme to prevent falls and mobility impairments among elderly people at risk. Patient Education and Counseling. 2002; 47(4):301-9. [PMID]
Bloch F, Gautier V, Noury N, Lundy JE, Poujaud J, Claessens YE, et al. Evaluation under real-life conditions of a stand-alone fall detector for the elderly subjects. Annals of Physical and Rehabilitation Medicine. 2011; 54(6):391-8. [DOI:10.1016/j.rehab.2011.07.962] [PMID]
Halil M, Ulger Z, Cankurtaran M, Shorbagi A, Yavuz BB, Dede D, et al. Falls and the elderly: Is there any difference in the developing world? A cross-sectional study from Turkey. Archives of Gerontology & Geriatrics. 2006; 43(3):351-59. [Doi:10.1016/j. archger.2005.12.005]
Chu LW, Chau AY, Chi I. Falls and subsequent health service utilization in community-dwelling Chinese older adults. Archives of Gerontology & Geriatrics. 2008; 46(2):125-35. [DOI:10.1016/j.archger.2007.03.005]
Stalenhoef PA, Diederiks JPM, Knottnerus JA, Kester AD, Crebolder HF. A risk model for the prediction of recurrent falls in community-dwelling elderly: a prospective cohort study. Journal of Clinical Epidemiology. 2002; 55(11):1088-94. [Doi:10.1016/ s0895-4356(02)00502-4]
Swanenburg J, Bruin ED, Uebelhart D, Mulder T. Falls prediction in elderly people: A 1-year prospective study. Gait & Posture. 2010; 31(3):317-21. [DOI:10.1016/j.gaitpost.2009.11.013]
Morris M, Osborne D, Hill K, Kendig H, Lundgren-Lindquist B, Browning C, et al. Predisposing factors for accasional and multiple falls in older Australians who live at home. Australian Journal of Physiotherapy. 2004; 50(3):153-9. [Doi:10.1016/s0004- 9514(14)60153-7]
Coimbra AM, Ricci NA, Coimbra IB, Lavras Costallat LT. Falls in the elderly of the family health program. Archives of Gerontology & Geriatrics. 2010; 51(3):317-22. [DOI:10.1016/j.archger.2010.01.010]
Borhaninejad VR, Rashedi V, Tabe R, Delbari A, Ghasemzadeh H. [Relationship between fear of falling and physical activity in older adults (Persian)]. Medical Journal of Mashhad University of Medical Sciences. 2015; 58(8):446-52.
Hsiao YL, Chang CC, Chen CM. Profile of hospitalized elderly patients treated for falling. International Journal of Gerontology. 2012; 6(1):42-5. [DOI:10.1016/j.ijge.2012.01.019]
Iranfar M, Ainy E, Soori H. [Fall epidemiology in the elderly residents of care centers in Tehran, 2010 (Persian)]. Iranian Journal of Ageing. 2013; 8(2): 30-8.
Jafarian Amiri S, Zabihi A, Aziznejad Roshan P, Hosseini S, Bijani A. [Fall at home and its related factors among the elderly in Babol city, Iran (Persian)]. Journal of Babol University of Medical Sciences. 2013; 15(5):95-101.
Corsinovi L, Bo M, Ricauda Aimonino N, Marinello R, Gariglio F, Marchetto C, et al. Predictors of falls and hospitalization outcomes in elderly patients admitted to an acute geriatric unit. Archives of Gerontology & Geriatrics. 2009; 49(1):142-5. [DOI:10.1016/j.archger.2008.06.004] [PMID]
Ungar A, Rafanelli M, IacomelliI, Brunetti MA, Ceccofiglio A, Tesi F, Marchionni N. Fall prevention in the elderly. Clinical Cases in Mineral and Bone Metabolism. 2013; 10(2):91-5. [PMID] [PMCID]
Laessoe U, Hoeck HC, Simonsen O, Sinkjaer T, Voigt M. Fall risk in an active elderly population. Journal of Negative Results in BioMedicine. 2007; 6:2. [DOI:10.1186/1477-5751-6-2]
Dionyssiotis Y. Analyzing the problem of falls among older people. International Journal of General Medicine. 2012; 5:805-13. [DOI:10.2147/IJGM.S32651]
Almeida ST, Soldera CL, Carli GA, Gomes I, Resende TL. Analysis of extrinsic and intrinsic factors that predispose elderly individuals to fall. Revista da Associação Médica Brasileira. 2012; 58(4):427-33. [DOI:10.1016/S0104-4230(12)70224-5]
Safavi Bayat Z, Zorriasatain F. [Determining risk factors associated with falling among elderly at residential care facilities in Tehran (Persian)]. Journal of Qazvin University of Medical Sciences. 2008; 11(4):66-70.
Gale CR, Cooper C, Aihie Sayer A. Prevalence and risk factors for falls in older men and women: The English Longitudinal Study of Ageing. Age and Ageing. 2016; 45(6):789-94. [DOI:10.1093/ageing/afw129] [PMID] [PMCID]
Dhargave P, Sendhilkumar R. Prevalence of risk factors for falls among elderly people living in long-term care homes. Journal of Clinical Gerontology and Geriatrics. 2016; 7(3):99-103.
Thiamwong L, Suwanno J. Fear of Falling and Related Factors in a Community-based Study of People 60 Years and Older in Thailand. International Journal of Gerontology. 2017; 11(2):80-4. [DOI:10.1016/j.ijge.2016.06.003]
Lopes KT, Costa DF, Santos LF, Castro DP, Bastone AC. Prevalence of fear of falling among a population of older adults and its correlation with mobility, dynamic balance, risk and history of falls. Brazilian Journal of Physical Therapy. 2009; 13(3):223-9. [DOI:10.1590/S1413-35552009005000026]