مقدمه 
بدن در حوزه روان‌شناسی به عنوان یک موضوع مستقل هیچ‌گاه مورد بررسی دقیق قرار نگرفته است. این امر در حالی است که سازمان روانی و ساختار شخصیتی افراد نقش انکارناپذیری را در رفتارها و شیوه زندگی افراد ایفا می‌کنند. امروزه فشارهای اجتماعی، فرهنگی و رسانه‌ای بر زیبایی و نظارت بر بدن به تمایل فرد برای دستکاری بدن خویش منجر می‌شوند که در این میان میزان رضایت فرد از تصویر بدنی خود و فاصله بین خود واقعی و خود ایده‌آل افراد مهم خواهد بود [1]. بر این اساس، تصویر از بدن، پدیده پیچیده‌ای است که در دهه‌های اخیر توجه اندیشمندان در حوزه‌های مختلف را به خود جلب کرده است [2، 3]. 
کش معتقد است تصویر بدن سازه روان‌شناختی چندبُعدی و پیچیده‌ای است که شامل خود ادراکی مرتبط با بدن و خود نگرشی‌هایی همچون تفکرات، عقاید، احساسات و رفتارهاست [4]. به عبارت دیگر، تصویر بدن به ادراکات، احساسات و افکار یک شخص درباره بدنش اطلاق می‌شود و معمولاً به عنوان سازه‌ای متشکل از برآورد اندازه بدن، ارزیابی جذابیت بدن و احساسات مرتبط با اندازه و شکل بدن مفهوم‌سازی می‌شود [5، 6]. 
بر این اساس، کش در سال 2000 پرسش‌نامه چندبعدی نگرش فرد در مورد بدن خود را برای سنجش تصویر بدن ارائه کرد. این پرسش‌نامه شامل 69 سؤال و 9 مؤلفه است. بنابراین حداقل نمره فرد 69 و حداکثر آن 345 است. نمره‌دهی پرسش‌نامه به نحوی است که افرادی که تصویر ذهنی مناسب‌تری از خود دارند، نمرات بالاتری کسب می‌کنند [4]. کش روایی و پایایی مؤلفه‌ها را با حدود اطمینان 95 درصد برای مردان از 0/77 تا 0/91 و برای زنان از 0/73 تا 0/89 گزارش کرد. در مطالعات مختلف نیز پایایی این پرسش‌نامه و خرده‌مقیاس‌های آن مورد تأیید بوده است [4، 7].  
در مطالعه‌ای، اسمیت و داونپورت پایایی و روایی این پرسش‌نامه را در کشور اسپانیا مورد بررسی قرار دادند. نتایج این مطالعه نشان داد MBSRQ دارای پایایی (0/73 تا 0/90) و روایی قابل قبولی است [8]. روستیکاس و هابلی نیز در مطالعه خود با هدف بررسی و ارزیابی روایی و پایایی MBSRQ در کشور کانادا، دریافتند که این پرسش‌نامه دارای روایی و پایایی (0/73 تا 0/96) قابل قبولی است [9]. آرجیریدیس و کلی نیز نسخه یونانی این پرسش‌نامه را مورد بررسی قرار دادند که نتایج آن‌ها روایی سازه پرسش‌نامه در نسخه یونانی را مورد تأیید قرار داد. پایایی مؤلفه‌های پرسش‌نامه به روش ثبات درونی بین 0/76 تا 0/86 و به روش آزمون ـ آزمون مجدد بین 0/75 تا 0/93 به دست آمد [10].
مرور مطالعات انجام‌شده در این زمینه نشان می‌دهد نسخه فارسی MBSRQ در سالمندان روان‌سنجی نشده و تحقیقات داخلی صرفاً به بیان پایایی آن در نمونه‌های سالمندان پرداخته‌اند. هرچند مطالعات متعدد شواهد قابل قبولی از روایی و پایایی این پرسش‌نامه ارائه داده‌اند، این اطلاعات در نمونه‌های خارج از جامعه ایرانی به دست آمده است و با توجه به نظر متخصصان روان‌سنجی، ارزش روایی و پایایی پرسش‌نامه مختص همان جوامعی است که در آن‌ها تدوین شده‌اند. بنابراین این اطلاعات قابل تعمیم به همه موقعیت‌های فرهنگی و جغرافیایی نیست. متأسفانه تا کنون در کشور ایران، پرسش‌نامه مذکور در نمونه‌های سالمندان تعیین روایی و پایایی نشده است و اکثر محققان و متخصصان در مورد انتخاب و استفاده از ابزار‌های مناسب برای ارزیابی تصویر بدنی و پایایی و روایی آن‌ها با مشکل مواجه‌اند. از طرفی کاربرد هر نوع آزمون و پرسش‌نامه‌ای خارج از منطقه جغرافیایی مرجع که در آن رواسازی شده‌اند، بدون اینکه بومی‌سازی شده و در منطقه مورد نظر استاندارد شده باشند، خالی از اشکال نیست. همچنین استفاده از ابزارها و پرسش‌نامه‌های استاندارد برای اقشار خاص جمعیت خصوصاً سالمندان یکی از اولویت‌های پژوهش در این زمینه است. بنابراین پژوهش حاضر با هدف بررسی روان‌سنجی نسخه فارسی MBSRQ در سالمندان ایرانی انجام شد.
روش مطالعه
پژوهش حاضر از نوع تحقیقات غیرتجربی و در زمره تحقیقات روان‌سنجی ابزار است که اطلاعات لازم و مورد نیاز آن جهت تعیین روایی و پایایی نسخه فارسی MBSRQ جمع‌آوری شد. جامعه آماری مطالعه حاضر را تمامی سالمندان بالای شصت سال شهر تهران تشکیل دادند. با توجه به نظر متخصصان روان‌سنجی، جهت تعیین پایایی و روایی هر پرسش‌نامه به تعداد هریک از سؤالات 10 الی 15 نفر انتخاب می‌شوند [11]. بنابراین در تحقیق حاضر برای هر سؤال پرسش‌نامه، 15 نفر و در کل 1035 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. برای تعیین پایایی به روش آزمون ـ آزمون مجدد نیز 300 نفر انتخاب شدند که این تعداد نمونه جهت افزایش تعمیم نتایج به جامعه مورد نظر انتخاب شد [12، 13].
MBSRQ شامل 69 سؤال، 9 مؤلفه و 3 بُعد است. بعد جسمانی شامل 54 سؤال، بعد رضایت از بخش‌های مختلف بدن شامل 9 سؤال و بعد نگرش فرد درباره‌ وزن نیز شامل 6 سؤال در مقیاس پنج‌امتیازی لیکرت از 1 (به طور کامل ناراضی) تا 5 (به طور کامل راضی) است. بنابراین حداقل نمره فرد 69 و حداکثر آن 345 است. نمره‌دهی پرسش‌نامه به نحوی است که افرادی که تصویر ذهنی مناسب‌تری از خود دارند، نمرات بالاتری کسب می‌کنند [4]. مؤلفه‌های MBSRQ شامل ارزیابی ظاهر، گرایش به ظاهر، ارزیابی تناسب، گرایش به تناسب، ارزیابی سلامت، گرایش به سلامت، رضایت از قسمت‌های بدن، مشغولیت فکری در ارتباط با اضافه‌وزن و ارزیابی وزن خود هستند [4، 7]. 
برای شروع مراحل کار، ابتدا اجازه استفاده از MBSRQ با استفاده از ارسال ایمیل از محقق اصلی اخذ شد. سپس پرسش‌نامه توسط دو نفر از همکاران طرح به زبان فارسی ترجمه شد و بعد از هماهنگی و یکسان‌سازی، توسط یک فرد مسلط، به زبان انگلیسی برگردانده و با نسخه اصلی مطابقت داده شد. این روند بر اساس پروتکل IQOLA صورت گرفت. در قسمت بعدی این مرحله، طی یک جلسه با حضور مترجمین یک و دو و محققین مطالعه به بررسی و بحث پیرامون نسخه‌های اولیه ترجمه‌شده توسط دو مترجم پرداخته شد و درنهایت با توجه به موارد دارای ترجمه دشوار و همچنین واژه‌های جایگزین پیشنهادی، در مورد استفاده از یک نسخه ترجمه فارسی توافق شد. جهت بررسی روایی ظاهری سؤالات پرسش‌نامه، از پنج تن از سالمندان مشابه با جامعه هدف، در ارتباط با واضح و قابل فهم بودن پرسش‌نامه و از ده نفر از افراد صاحب‌نظر، در رابطه با شکل کلی و قابل فهم بودن سؤالات پرسش‌نامه نظرخواهی شد. سپس با حضور مجری و همکاران طرح نظرات این افراد مورد بررسی قرار گرفت و نسخه فارسی MBSRQ استخراج شد. 
به منظور تعیین روایی محتوا، روش لواشه مورد استفاده قرار گرفت. این روش بدین صورت است که از دو شاخص نسبت روایی محتوا و شاخص روایی محتوا استفاده می‌شود. بنابراین از اساتید صاحب‌نظر درخواست شد برای تعیین نسبت روایی محتوا، هر سؤال پرسش‌نامه را از نظر سه گزینه (ضروری است، مفید است ولی ضروری نیست، و ضرورتی ندارد) مورد بررسی قرار دهند. سپس شاخص روایی محتوای هر سؤال و مؤلفه محاسبه شد. در ادامه برای به دست آوردن نمره شاخص روایی محتوا نمرات مربوط به نسبت روایی محتوای تمام سؤالات‌ها با یکدیگر جمع و تقسیم بر تعداد سؤالات (69 سؤال) شد که در‌نهایت عدد نهایی شاخص روایی محتوا به دست آمد [12، 14].
برای تعیین روایی هم‌زمان MBSRQ از پرسش‌نامه نگرش‌های فرهنگی ـ اجتماعی نسبت به ظاهر (SATAQ-3) استفاده شد [10]. این پرسش‌نامه یک مقیاس خودسنجی سی‌سؤالی با چهار مؤلفه است و به صورت مقیاس پنج‌امتیازی لیکرت امتیازبندی می‌شود. خرده‌مقیاس‌های این پرسش‌نامه نیز شامل الگوگیری عمومی، الگوگیری ورزشی، فشارهای ادراک‌شده و اطلاعات هستند. روایی و پایایی این پرسش نامه در مطالعات داخل و خارج از کشور در حد قابل قبولی ارائه شده است [15]. ارزیابی روایی نمرات MBSRQ با استفاده از روش تحلیل عاملی تأییدی و بر اساس تحلیل مؤلفه‌های اصلی با استفاده از نرم‌افزار آیموس نسخه 24 تعیین شد. برای بررسی پایایی آزمون ـ آزمون مجدد، 300 نفر MBSRQ را با فاصله دو هفته تکمیل کردند. همچنین ضریب همسانی درونی MBSRQ و خرده‌مقیاس‌های آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شد.
برای تحلیل داده‌ها از روش‌های آماری توصیفی و استنباطی استفاده شد. از آمار توصیفی برای محاسبه فراوانی‌ها، رسم نمودار‌ها، محاسبه شاخص‌های پراکندگی و مرکزی استفاده شد. برای تعیین روایی سازه نیز تحلیل عاملی تأییدی به روش معادلات ساختاری‌ مورد استفاده قرار گرفت. همچنین برای تعیین روایی هم‌زمان، ثبات درونی و پایایی زمانی از روش‌های ضریب آلفای کرونباخ و ضریب همبستگی درون‌طبقه ای (ICC) استفاده شد.
یافته‌ها
میانگین و انحراف استاندارد ویژگی‌های سن، قد و وزن سالمندان مورد مطالعه در جدول شماره 1 ارائه شده است. 



نسبت روایی محتوای هر سؤال و مؤلفه بین 0/81 تا 0/89 محاسبه شد (جدول شماره 2).



همچنین شاخص روایی محتوای پرسش‌نامه برابر با 0/84 به دست آمد که نشان‌دهنده روایی محتوای قابل قبول MBSRQ در سالمندان است [12، 14].
به دست آمدن روایی محتوا در حد بالا مبین این مطلب است که سؤالات پرسش‌نامه به طور کامل معرف مجموعه کلی پرسش‌نامه است. بنابراین نسخه فارسی MBSRQ و مؤلفه‌های آن از نظر متخصصان دارای روایی محتواست. جهت تعیین روایی سازه از روش تحلیل عاملی تأییدی استفاده شد. با توجه به اینکه شاخص‌های برازندگی در سه گروه یا طبقه مطلق، تطبیقی (مقایسه‌ای) و مقتصد (صرفه‌جو) قرار می‌گیرند و شاخص‌های هر طبقه اطلاعات متفاوتی را در مورد برازندگی و مناسب بودن مدل فراهم می‌کنند، بنابراین هو و بنتلر [12] و براون [13] پیشنهاد کردند حداقل یک شاخص از هر طبقه بررسی و گزارش شود. برای شاخص‌های برازندگی، ملاک‌های برش متفاوتی توسط متخصصان مطرح شده است. برای مثال در شاخص‌های TLI و CFI که دامنه تغییرات آن‌ها بین صفر و 1 است، مقادیر بالاتر از 0/85 نشان‌دهنده برازندگی نسبی مدل [14]، مقادیر بالاتر از 0/90 نشان‌دهنده برازندگی خوب و قابل قبول مدل و مقادیر بالاتر از 0/95 نشان‌دهنده برازندگی خیلی خوب و عالی مدل هستند [12، 14]. برای شاخص رمزی مقادیر کمتر از 0/08 نشان‌دهنده قابل قبول و معقول بودن مدل و کمتر از 0/06 نشان‌دهنده یک مدل مناسب و خوب است [12]. همچنین برای این شاخص می‌توان فاصله اطمینان محاسبه کرد و ایده‌ال آن است که حد پایین فاصله اطمینان نزدیک صفر و حد بالای آن بیشتر از 0/1 نباشد [11]. برای شاخص SRMR نیز مقادیر کمتر از 0/08 قابل قبول محسوب می‌شود [12]. در مورد شاخص نسبت خی‌دو به درجه آزادی، توافق عمومی در مورد مقادیر قابل قبول وجود ندارد، به طوری که برخی پژوهشگران مقادیر کمتر از 3 را قابل قبول و برخی دیگر مقادیر 2 تا 5 را نشان‌دهنده معقول و مناسب بودن مدل می‌دانند [14، 15، 16، 17، 18، 19، 20]. 
قبل از اجرای تحلیل عاملی، نرمال بودن تک‌متغیره و چندمتغیره داده‌ها به وسیله نرم‌افزار آیموس نسخه 24 و از طریق ضریب ماردیا، مورد بررسی قرار گرفت که نتایج نشان‌دهنده توزیع طبیعی داده‌ها در پژوهش حاضر بود. نتایج تحلیل عاملی تأییدی نشان داد مدل اندازه‌گیری نسخه فارسی MBSRQ مناسب بوده و کلیه اعداد و پارامترهای مدل معنی‌دار هستند (تصویر شماره 1). 
 

شاخص‌های (تناسب) مدل اندازه‌گیری در جدول شماره 3 آمده است که نشانگر مناسب بودن مدل اندازه‌گیری است. 



نتایج جدول شماره 3 نشان می‌دهد مقدار آماره خی‌دو برابر با 74/55 با درجه آزادی 36 است و حاصل تقسیم مجذور کای تقسیم بر درجه آزادی (2/07) کمتر از 3 بوده و همچنین سطح معنی‌داری متناظر با آن 0/053 است که با توجه به اینکه بیشتر از 0/05 است، قابل قبول بوده و مدل تأیید می‌شود. شاخص نیکویی برازش 0/941 بود که نشان‌دهنده قابل قبول بودن این میزان برای برازش مطلوب مدل است. اما شاخص نیکویی برازش اصلاح‌شده برابر 0/886 و کمتر از 0/9 بود و بنابراین این شاخص از برازش مطلوب برخوردار نبود. همچنین ریشه دوم میانگین مربعات خطای باقیمانده 0/086 بود که کمتر از قدر مطلق 4 بوده، بنابراین مدل موردتأیید قرار گرفت. مقدار شاخص برازش مقتصد هنجارشده و نیز ریشه میانگین مربعات خطای برآورد یا رمزی نیز با توجه به مقادیر ملاک، قابل قبول و نشان‌دهنده تأیید مدل پژوهش بودند. همچنین شاخص توکر ـ لویس 0/978، شاخص برازش تطبیقی 0/903 و شاخص برازش بنتلر ـ بونت 0/926 به دست آمد که بزرگ‌تر از 0/9 بوده و همگی نشان‌دهنده برازش مطلوب و تأیید مدل پژوهش بودند. در زمینه بررسی معنی‌دار بودن ارتباط بین متغیرهای مشاهده‌شده (سؤالات) و متغیرهای مکنون (عامل‌ها)، نمی‌توان بر اساس بزرگی یا کوچکی ضرایب قضاوت نمود، بلکه باید از شاخص تی جهت تعیین معنی‌داری ضرایب مسیر استفاده کرد [11]. مشاهده پارامترها و شاخص تی در مورد رابطه بین سؤالات با خرده‌مقیاس‌های مربوطه نشان‌دهنده وجود رابطه معنی‌دار بین سؤالات و عامل‌های مربوطه بود، به طوری که تمامی متغیرهای مشاهده‌شده (سؤالات) قادر به پیش‌گویی عامل‌های خود بودند.
برای تعیین روایی هم‌زمان MBSRQ از پرسش‌نامه نگرش‌های فرهنگی ـ اجتماعی نسبت به ظاهر (SATAQ-3) استفاده شد. بر این اساس نمره کل هر دو پرسش‌نامه محاسبه و ضریب همبستگی بین آنها تحلیل شد. به دست آمدن ضریب همبستگی بالا و معنی‌دار مبین این مطلب است که سؤالات پرسش‌نامه به طور کامل معرف مجموعه کلی پرسش‌نامه است. بنابراین نسخه فارسی MBSRQ و مؤلفه‌های آن دارای روایی هم‌زمان بودند (جدول شماره 4). 



برای تعیین پایایی زمانی نسخه فارسی MBSRQ و مؤلفه‌های آن از ضریب همبستگی درون‌طبقه‌ای استفاده شد. مطابق نتایج ارائه‌شده در جدول شماره 5 مقادیر ضرایب همبستگی درون‌طبقه‌ای مؤلفه‌های MBSRQ حاصل از آزمون ـ آزمون مجدد با دو هفته فاصله، در دامنه‌ای از 0/78 تا 0/89 متفاوت بوده و مقادیر تمامی خرده‌مقیاس‌ها از مقدار قابل قبول (0/75) بالاتر است که نشان‌دهنده قابل قبول بودن پایایی زمانی یا قابلیت تکرارپذیری مؤلفه‌های پرسش‌نامه است. 



همچنین مقدار ضریب همبستگی درون‌طبقه‌ای کل پرسش‌نامه نیز با 0/83 و در فاصله اطمینان 0/95، تأییدکننده پایایی زمانی کل پرسش‌نامه بود (جدول شماره 5). 
به منظور تعیین همسانی درونی MBSRQ و مؤلفه‌های آن از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که همسانی درونی (ضریب آلفای کرونباخ) کل پرسش‌نامه با 69 سؤال 0/981 به دست آمد و همسانی درونی مؤلفه‌های پرسش‌نامه در حد مطلوب و قابل قبول قرار داشتند (0/75>α). با توجه به اینکه ملاک رایج در بررسی قابل قبول بودن همسانی درونی از طریق آلفای کرونباخ مقدار 0/70 است، بنابراین MBSRQ و مؤلفه‌های آن از ثبات (همسانی) درونی مطلوب و قابل قبولی برخوردار بودند (جدول شماره 6). 



بحث 
مطالعه حاضر با هدف بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی (روایی و پایایی) پرسش‌نامه چندبعدی نگرش فرد در مورد بدن خود (MBSRQ) در سالمندان ایرانی انجام شد که بر اساس نتایج به‌دست‌آمده، روایی ظاهری سؤالات پرسش‌نامه تأیید شد. این نتایج با نتایج مطالعات کش [4]، بنفیلد و مک‌کیب [16] و روستیکاس و هابلی [9] هم‌سو است. این محققان نیز در مطالعات خود روایی ظاهری MBSRQ را تأیید کرده‌اند.
بر اساس نتایج، روایی محتوای نسخه فارسی MBSRQ و مؤلفه‌های آن مورد تأیید قرار گرفت. همچنین ضریب همبستگی بالا و معنی‌دار به‌دست‌آمده با نمره کل پرسش‌نامه نگرش‌های فرهنگی ـ اجتماعی نسبت به ظاهر (SATAQ-3) بیانگر تأیید روایی هم‌زمان MBSRQ و مؤلفه‌های آن در جامعه مورد مطالعه است. نتایج به‌دست‌آمده با نتایج مطالعات مارکو و همکاران [21]، نویل و همکاران [22]، آرجیریدیس و کلی [10]، روستیکاس و هابلی [9]، اسمیت و داونپورت [8] و یونتاس و همکاران [19] هم‌سو است. این محققان نیز روایی محتوایی و هم‌زمان MBSRQ و مؤلفه‌های آن را در حد بالایی گزارش کردند. بر این اساس، مارکو و همکاران در مطالعه‌ای به بررسی روان‌سنجی نسخه اسپانیایی MBSRQ پرداختند. در این مطالعه 355 نفر شرکت کردند. این محققان روایی محتوایی و هم‌زمان MBSRQ را قابل قبول گزارش نمودند [21]. آرجیریدیس و کلی نیز مطالعه‌ای را با هدف بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی نسخه یونانی MBSRQ انجام دادند. این محققان برای تعیین روایی همگرا از پرسش‌نامه نگرش‌های فرهنگی ـ اجتماعی نسبت به ظاهر (SATAQ-3) استفاده کردند. نتایج نشان داد MBSRQ و مؤلفه‌های آن دارای روایی همگرای بسیار بالایی هستند [10].
نتایج مطالعه حاضر در ارتباط با روایی سازه نشان دادند مدل اندازه‌گیری نسخه فارسی MBSRQ مناسب و کلیه اعداد و پارامترهای مدل معنی‌دار هستند که نشانگر مناسب بودن مدل اندازه‌گیری است. نتایج به‌دست‌آمده در این قسمت با نتایج مطالعات مارکو و همکاران [21]، نویل و همکاران [22]، بریتک ـ مته‌را و روگوزا [17]، وسبک و همکاران [18]، آرجیریدیس و کلی [10] و کش [4] هم‌سو است. بر این مبنا، کش [4، 7] روایی و پایایی خرده‌مقیاس‌ها را برای مردان از 0/77 تا 0/91 و برای زنان از 0/73 تا 0/89 گزارش کرد. بریتک ـ مته‌را و روگوزا [17] مطالعه‌ای را با هدف بررسی روایی و پایایی نسخه لهستانی MBSRQ روی 341 زن با دامنه سنی 35 سال به بالا انجام دادند که روایی سازه به روش تحلیل عاملی تأییدی و پایایی آزمون به روش آزمون ـ آزمون مجدد در حد بسیار بالا و قابل قبولی به دست آمد. همچنین همسانی درونی پرسش‌نامه بین 0/66 تا 0/91 محاسبه شد [17].
مسئله مهم دیگر در مورد روایی سازه نسخه فارسی MBSRQ، قدرت پیش‌گویی و معنی‌داری سؤالات (گویه‌ها) در ارتباط با عامل‌های مربوط به خود است. مقادیر تخمین پارامتر گویه‌ها (بار عاملی استانداردنشده) و نتایج آزمون تحلیل عاملی نشان‌دهنده ارتباط معنی‌دار سؤالات و عامل‌های مربوطه و درنتیجه تأیید روایی سازه بودند. نتایج حاصله موجب تأیید سؤالات (گویه‌ها) در ساختار نظری نسخه فارسی MBSRQ شد. بنابراین تأیید مدل نسخه فارسی پرسش‌نامه نگرش فرد در مورد بدن خود بدون تغییری در تعداد سؤالات، ناشی از ترجمه مناسب و برگردان هماهنگ اصطلاحات موجود بین دو زبان انگلیسی و فارسی است و ارزیابی نگرش فرد در مورد بدن خود با استفاده از نسخه فارسی MBSRQ موجب درک و تفسیر صحیحی از سؤالات به شکل مشابهی با نسخه انگلیسی شده است. همچنین تأیید بی‌کم و کاست مدل نُه‌عاملی کش [4، 7] در جامعه فارسی‌زبان، نشان‌دهنده قابلیت بالای MBSRQ در ارزیابی این سازه علی‌رغم تفاوت‌های فرهنگی است.
بر اساس نتایج مطالعه حاضر، مقادیر ضرایب همبستگی درون‌طبقه‌ای مؤلفه‌های MBSRQ حاصل از آزمون ـ آزمون مجدد با دو هفته فاصله، در دامنه‌ای از 0/78 تا 0/89 متفاوت بوده و مقادیر تمامی خرده‌مقیاس‌ها از مقدار قابل قبول (0/75) بالاتر است که نشان‌دهنده قابل قبول بودن پایایی زمانی یا قابلیت تکرارپذیری مؤلفه‌های MBSRQ است. همچنین مقدار ضریب همبستگی درون‌طبقه‌ای کل پرسش‌نامه نیز با 0/83 و در فاصله اطمینان 95 درصد، تأییدکننده پایایی زمانی کل پرسش‌نامه است. نتایج به‌دست‌آمده با نتایج مطالعات رونسرو و همکاران [23]، کش [4، 7]، آرجیریدیس و کلی [10] وسبک و همکاران [18]، اسمیت و داونپورت [8]، روستیکاس و هابلی [9] هم‌سو است. در این خصوص، آرجیریدیس و کلی در مطالعه‌ای با هدف بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی نسخه یونانی MBSRQ، اطلاعات 1312 نفر را مورد بررسی قرار دادند که ثبات درونی مؤلفه‌های پرسش‌نامه بین 0/76 تا 0/86 و پایایی آن به روش آزمون ـ آزمون مجدد بین 0/75 تا 0/93 به دست آمد [10]. رونسرو و همکاران نیز مطالعه‌ای را با هدف تحلیل ساختار عاملی و روان‌سنجی MBSRQ روی 1041 نفر انجام دادند که بر اساس نتایج این مطالعه، MBSRQ دارای پایایی و روایی بسیار بالا و مورد قبول بود [23]. درنهایت، وسبک و همکاران نیز مطالعه‌ای را با هدف بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی نسخه آلمانی MBSRQ با شرکت 230 نفر انجام دادند. در این مطالعه نیز میزان ثبات درونی مؤلفه‌های پرسش‌نامه و اعتبار آن به روش آزمون ـ آزمون مجدد در حد قابل قبولی به دست آمد [18]. 
بر اساس نتایج، همسانی درونی (ضریب آلفای کرونباخ) کل MBSRQ 0/981 محاسبه شد و همسانی درونی مؤلفه‌های پرسش‌نامه در حد مطلوب و قابل قبول قرار داشتند (0/75>α). بنابراین MBSRQ و مؤلفه‌های آن از ثبات (همسانی) درونی مطلوب و قابل قبولی برخوردار هستند. نتایج به‌دست‌آمده با نتایج مطالعه لاکرویکس و همکاران هم‌سو است. این محققان در یک مرور سیستماتیک به بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی MBSRQ پرداختند. نتایج این مطالعه نشان داد مقالات مورد بررسی بیانگر پایایی و روایی مورد قبول این پرسش‌نامه هستند [24]. در مطالعه دیگری یونتاس و همکاران به بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی نسخه فرانسوی MBSRQ پرداختند. در این مطالعه 765 نفر شرکت کردند و میزان ثبات درونی مؤلفه‌های پرسش‌نامه بین 0/66 تا 0/88 و اعتبار آن به روش آزمون ـ آزمون مجدد بین 0/78 تا 0/85 به دست آمد [19]. هم‌راستا با نتایج مطالعه حاضر، بنفیلد و مک‌کیب مطالعه‌ای را با هدف ارزیابی ساختار تصویر بدن در استرالیا با شرکت 175 نفر انجام دادند و نشان دادند MBSRQ در جامعه استرالیا دارای اعتبار بسیار بالایی است [16].
نتیجه‌گیری نهایی
به طور کلی در تحقیق حاضر، نتایج تحلیل عاملی تأییدی، ضرایب آلفای کرونباخ و همبستگی درون‌طبقه‌ای نسخه فارسی MBSRQ، از ساختار نُه‌عاملی (مؤلفه‌ای) و 69 سؤالی حمایت کرده و روایی عاملی، همسانی درونی و اعتبار زمانی پرسش‌نامه را تأیید می‌کنند. درنتیجه از نسخه فارسی MBSRQ می‌توان به عنوان ابزاری روا و پایا جهت مطالعه و ارزیابی نگرش فرد در مورد بدن خود در سالمندان بهره‌گیری کرد. همچنین این ابزار به همراه سایر ابزارهای سنجش روان‌شناختی، بستر مناسبی را برای روان‌شناسان، پزشکان و محققان مرتبط با حوزه سالمندی و سالمندشناسی جهت فعالیت‌های پژوهشی و کاربردی بیشتر فراهم می‌آورد. 
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
ملاحظات اخلاقی پژوهش حاضر شامل اخذ رضایت آگاهانه شرکت کنندگان جهت شرکت در پژوهش و امکان خروج آزادانه آنها از آن، رازداری و حراست از اطلاعات فردی آنها بود. همچنین پژوهش حاضر به تأیید کمیته پژوهشی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی رسیده است.
حامی مالی
این مطالعه بخشی از یک طرح پژوهشی مشترک با حمایت دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی و دانشگاه علوم پزشکی سبزوار است.
مشارکت نویسندگان
مفهوم سازی: هاشم شمشادی،  رباب صحاف،  امیر شمس،‌پروانه شمسی‌پور دهکردی؛ روش‌شناسی: رباب صحاف، امیر شمس، پروانه شمسی‌پور دهکردی؛ اعتبار سنجی: پروانه شمسی‌پور دهکردی، رباب صحاف، امیر شمس؛ تحلیل: امیر شمس، حسین زارعیان؛ نگارش پیش‌نویس:  هاشم شمشادی، امیر شمس؛ ویراستاری و نهایی‌سازی نوشته: رباب صحاف، امیر شمس، پروانه شمسی‌پور دهکردی؛ بصری سازی و نظارت: امیر شمس، علیرضا مسلم؛ مدیریت پروژه: پروانه شمسی‌پور دهکردی، رباب صحاف، امیر شمس؛ تامین مالی: هاشم شمشادی، علیرضا مسلم.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
 بدین‌وسیله تمامی نویسندگان  از معاونت پژوهشی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی و دانشگاه علوم‌پزشکی سبزوار تشکر و قدردانی می‌کنند.
 

References
1.Frisén A, Holmqvist K. What characterizes early adolescents with a positive body image? A qualitative investigation of Swedish girls and boys. Body Image. 2010; 7(3):205-12 [DOI:10.1016/j.bodyim.2010.04.001] [PMID]
2.Garner DM, Garfinkel PE, Schwartz D, Thompson M. Cultural Expectations of Thinness in Women. Psychological Reports. 1980; 47(2):483-91. [DOI:10.2466/pr0.1980.47.2.483] [PMID]
3.Rasafiani M, Sahaf R, Shams A, Vameghi R, Zareian H, Akrami R. [Validity and reliability of the persian version of the world health organization quality of life questionnaire – the older adults edition (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2020; 15(1):41-28. http://salmandj.uswr.ac.ir/article-1-1622-fa.html
4.Cash TF. Body image: Past, present and future. Body Image. 2004; 1(1):1-5. [DOI:10.1016/S1740-1445(03)00011-1]
5.Muth JL, Cash TF. Body image attitudes: What difference does gender make? Journal of Applied Social Psychology. 1997; 27(16):1438-52. [DOI:10.1111/j.1559-1816.1997.tb01607.x]
6.Grogan S. Body image: Understanding body dissatisfaction in men, women and children. London: Routledge; 1999. https://books.google.com/books?id=WhOGAgAAQBAJ&dq
7.Cash TF.  Cognitive-behavioral perspectives on body image. In T. F. Cash, editor, Encyclopedia of body image and human appearance. Cambridge: Elsevier Academic Press; 2012. https://psycnet.apa.org/record/2012-14627-050
8.Smith AR, Davenport BR. An evaluation of body image assessments in Hispanic college women: The multidimensional body-self relations questionnaire and the appearance schemas inventory-revised. Journal of College Counseling. 2012; 15(3):198-214. [DOI:10.1002/j.2161-1882.2012.00016.x]
9.Rusticus SA, Hubley AM. Validation of two body image measures for men and women. Paper presented at: the Annual Meeting of the American Psychological Association (APA). August 2005; Washington, D.C., U.S.A. http://www.hubleylab.ca/wp-content/uploads/2014/03/bodyimage_apa-2005.pdf
10.Argyrides M, Kkeli N. Multidimensional body-self relations questionnaire-appearance scales: Psychometric properties of the Greek version. Psychological Reports. 2013; 113(3):885-97. [DOI:10.2466/03.07.PR0.113x29z6] [PMID]
11.Hooman‎ HA . [Multivariate data analysis in scientific research (Persian)]. 5th edition. Tehran: Peyke Frahang Publication; 2008. http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/768388
12.Hu LT, Bentler PM. Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal . 1999; 6(1):1-55. [DOI:10.1080/10705519909540118]
13.Brown TA. Confirmatory factor analysis for applied research. New York: Guilford Press; 2006. https://books.google.com/books?id=KZwDkH2G2PMC&dq
14.Terry PC, Lane AM. Normative values for the profile of mood states for use with athletic samples. Journal of Applied Sport Psychology. 2000; 12(1):93-109. [DOI:10.1080/10413200008404215]
15.Thompson JK, Heinberg LJ, Altabe M,  Tantleff-Dunn S. Exacting beauty: Theory, assessment, and treatment of body image disturbance. Washington, DC: American Psychological Association; 1999. [DOI:10.1037/10312-000]
16.Banfield SS, McCabe MP. An evaluation of the construct of body image. Adolescence. 2002; 37(146):373-93. [PMID]
17.Brytek-Matera A, Rogoza R. Validation of the Polish version of the multidimensional body-self relations questionnaire among women. Eating and Weight Disorders - Studies on Anorexia, Bulimia and Obesity. 2015; 20(1):109-17. [DOI:10.1007/s40519-014-0156-x] [PMID]
18.Vossbeck-Elsebusch AN, Waldorf M, Legenbauer T, Bauer A, Cordes M, Vocks S. German version of the Multidimensional Body-Self Relations Questionnaire – Appearance Scales (MBSRQ-AS): Confirmatory factor analysis and validation. Body Image. 2014; 11(3):191-200. [DOI:10.1016/j.bodyim.2014.02.002] [PMID]
19.Untas A, Koleck M, Rascle N, Borteyrou X. Psychometric properties of the French adaptation of the multidimensional body self relations questionnaire-appearance scales. Psychological Reports. 2009; 105(2):461-71. [DOI:10.2466/PR0.105.2.461-471] [PMID]
20.Shoaei F, Shams A, Sahaf R, Shamsipour Dehkordi P, Shurideh Yazdi M. [Psychometric properties of strength and cardiovascular endurance items of the Persian version of functional fitness assessment test in the Iranian elderly (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2020; 15(2):224-35. http://salmandj.uswr.ac.ir/article-1-1501-fa.html
21.Marco JH, Perpiñá C, Roncero M, Botella C. Confirmatory factor analysis and psychometric properties of the Spanish version of the Multidimensional Body-Self Relations Questionnaire-Appearance Scales in early adolescents. Body Image. 2017; 21:15-8. [DOI:10.1016/j.bodyim.2017.01.003] [PMID]
22.Nevill AM, Lane AM, Duncan MJ. Are the Multidimensional Body Self-Relations Questionnaire Scales stable or transient? Journal of Sports Sciences. 2015; 33(18):1881-9. [DOI:10.1080/02640414.2015.1018930] [PMID]
23.Roncero M, Perpiñá C, Marco JH, Sánchez-Reales S. Confirmatory factor analysis and psychometric properties of the Spanish version of the Multidimensional Body-Self Relations Questionnaire-Appearance Scales. Body Image. 2015; 14:47-53. [DOI:10.1016/j.bodyim.2015.03.005] [PMID]
24.Lacroix E, Alberga A, Russell-Mathew S, McLaren L, von Ranson K. Weight bias: A systematic review of characteristics and psychometric properties of self-report questionnaires. Obesity Facts. 2017; 10(3):223-37. [DOI:10.1159/000475716] [PMID] [PMCID]
25.Mohammadpanah Ardakan A, Babapour Kheir-ol-din J, Yousefi R. [Validity of Persian version of Socio-cultural Attitudes Towards Appearance Questionnaire (SATAQ-3) using factor analysis (Persian)]. Journal of Dermatology and Cosmetic. 2014; 5(1):22-32. http://jdc.tums.ac.ir/article-1-5061-en.html