مقدمه
یکی از سندرم‌هایی که با افزایش جمعیت سالمندان بیشتر از گذشته مورد توجه قرار می‌گیرد، سندرم فرتوتی است [1]. این سندرم با عوارض فیزیکی همچون ضعف، خستگی، کاهش انرژی، فعالیت‌بدنی و کاهش وزن غیرعمدی مشخص می‌شود و منجر به افزایش احتمال سقوط و محدودیت حرکتی، کاهش توانایی انجام فعالیت‌های روزمره زندگی و حتی تعاملات اجتماعی در میان سالمندان می‌شود [2, 3]. انتخاب و استفاده از مداخلات درمانی مناسب می‌تواند در بهبود شرایط سالمندان فرتوت و پیامدهای این سندرم مؤثر باشد [4 ,5, 6]. یکی از مداخلات مورد توجه در این زمینه، انواع متنوعی از فعالیت فیزیکی است [7, 8]. علی‌رغم افزایش سریع جمعیت سالمندان ایرانی در چشم‌انداز پیش‌رو، همچنان اطلاع دقیقی از شیوع فرتوتی و مداخلات مناسب برای رسیدگی به آن در کشور وجود ندارد [9]. بنابراین مطالعه حاضر با هدف بررسی اثربخشی تمرینات کوتاه‌مدت وضعیتی‌تعادلی بر تعادل و محدودیت‌های عملکردی در زنان سالمند مبتلا به سندرم فرتوتی انجام شده است.
روش‌ مطالعه
مطالعه کارآزمایی تصادفی شاهددار حاضر با مشارکت 54 سالمند زن انجام شد. حجم نمونه بر اساس فرمول اختلاف میانگین دو گروه با حجم یکسان در مطالعه مشابه [10] مشخص شد و نمونه‌ها با روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای تک‌مرحله‌ای انتخاب شدند. شرایط ورود شامل سن بالای 55 سال، داشتن حداقل سه شاخص مثبت از ابزار فرتوتی فراید، کسب امتیاز حداقل 21 از آزمون برگ، کسب امتیاز حداقل 22 از پرسش‌نامه محدودیت حرکتی، عدم وجود ممنوعیت اجرای تمارین ورزشی، عدم اختلال دیداری و شنیداری شدید و شرایط خروج شامل عدم تمایل به ادامه همکاری و بروز آسیب اسکلتی‌عضلانی شدید حین مداخله بود. از پرسش‌نامه‌های اطلاعات جمعیت‌شناختی، شاخص فرتوتی فراید [11]، آزمون کوتاه تعادل برگ (نُه‌موردی) [12]، پرسش‌نامه ترس از سقوط و محدودیت حرکتی [13] به‌ترتیب برای جمع‌آوری اطلاعات عمومی و سلامتی، شدت فرتوتی، میزان تعادل و محدودیت حرکتی برای انجام فعالیت در سالمندان استفاده شد.
برنامه تمرینی مطابق با پروتکل استاندارد ورزش برای سالمندان فرتوت بوده است که [14] شامل تکنیک‌های جبرانی سقوط، تصحیح وضعیت ‌بدنی و تمرینات تعادلی اتاگو است. تمارین زیر نظر کاردرمانگر و با درنظر‌گرفتن شدت و تعداد تکرار مناسب انجام شد. مداخله به مدت 6 هفته و هفته‏ای 2 جلسه تمرین یک‌ساعته و به‌صورت گروهی انجام شد [16 ،15 ،10]. پیش از اجرای مداخله، شرایط محیطی ایمن فراهم و تجهیزات مورد نیاز تهیه شد. پانزده دقیقه ابتدایی و انتهایی هرجلسه به تمارین گرم‌ کردن و سرد‌ کردن و سی دقیقه میانی برای انجام تمارین اصلی اختصاص داده ‌شد. برای ارسال مطالب کمک‌آموزشی نیز یک گروه مجازی در نرم‌افزار واتساپ تشکیل شد. افراد گروه آزمایش هیچ تمرین خاصی دریافت نکردند. داده‌ها بلافاصله پس از اتمام مداخله جمع‌آوری شدند. 
یافته‌ها  
با توجه به توزیع نرمال داده‌ها از روش‌های پارامتریک جهت تحلیل‌ داده‌ها استفاده شد. براساس یافته‌ها، 51/8 درصد (28 نفر) از شرکت‌کنندگان در گروه سنی 65-60 سال بودند، 50/0 درصد (27 نفر) از شرکت‌کنندگان مطلقه و 35 درصد (19 نفر) بیوه بودند. 94/4 درصد از شرکت‌کنندگان (51 نفر) حداقل به یک بیماری مزمن مبتلا بودند و 40/7 درصد (نفر 22) بین 10-6 سال سابقه ابتلا به بیماری مزمن داشتند. 38/8 درصد (21 نفر) از شرکت‌کنندگان دارای سطح تحصیلات متوسطه بودند. 48/1 درصد (26 نفر) وضعیت سلامتی خود را سالم (چند مشکل سلامتی دارم که به‌خوبی آن‌ها را کنترل می‌کنم) ارزیابی کردند. بررسی وضعیت شاخص فرتوتی در افراد شرکت‌کننده نشان داد 18/5 درصد از شرکت‌کنندگان (10 نفر) با توجه به شاخص کاهش وزن ناخواسته، 74/0 درصد (40 نفر) با توجه به سؤال اول شاخص خستگی (تمام تلاش‌های من بی‌ثمر است)، 25/9 درصد (14 نفر) با توجه به سؤال دوم شاخص خستگی (دیگر نمی‌توانم ادامه دهم)، 25/9 درصد (14 نفر) با توجه به شاخص سرعت گام‌برداری، 90/7 درصد (49 نفر) با توجه به شاخص فعالیت فیزیکی، 92/5 درصد (50 نفر) با توجه به شاخص قدرت چنگش دست، فرتوت طبقه‌بندی می‌شدند. بر اساس نتایج آزمون دقیق فیشر از نظر متغیر‌های جمعیت‌شناختی و شاخص‌های فرتوتی میان شرکت‌کنندگان گروه آزمایش و کنترل تفاوت معناداری وجود نداشت.
جدول شماره 1 به مقایسه شاخص‌های فرتوتی، وضعیت تعادل و محدودیت حرکتی در افراد نمونه می‌پردازد.


بر اساس نتایج، در ابتدای مطالعه میان گروه آزمایش و کنترل تفاوت معناداری از نظر شاخص‌های فرتوتی، وضعیت تعادل یا محدودیت حرکتی وجود نداشت. بعد از اجرای مداخله در گروه آزمایش، سرعت راه‌ رفتن به‌طور معناداری کمتر و فعالیت فیزیکی به‌طور معناداری بیشتر از گروه کنترل بود. اگرچه بعد از اجرای مداخله در گروه کنترل تفاوت معناداری در وضعیت هیچ‌یک از شاخص‌های فرتوتی مشاهده نشد، در گروه آزمایش میانگین نمرات سرعت راه‌ رفتن به‌طور معناداری کاهش و فعالیت فیزیکی به‌طور معناداری افزایش نشان داد (P<0/001). بعد از اجرای مداخله در گروه کنترل تفاوت معناداری در وضعیت تعادل و محدودیت حرکتی سالمندان دیده‌ نشد، اما در گروه آزمایش میانگین نمرات وضعیت تعادلی سالمندان به‌طور معناداری افزایش و میانیگن نمرات محدودیت حرکتی به‌طور معناداری کاهش نشان داد (P<0/001).
توزیع نمرات فاکتور بیز برای متغیر‌های پاسخ نشان داد مداخله صورت‌گرفته توانسته ‌است به‌طور معناداری سطح فعالیت فیزیکی (Bayes Factor=0/004 ،t=4/342 )، زمان راه رفتن (Bayes Factor=0/056 ،t=3/301)، محدودیت حرکتی (Bayes Factor=0/000 ،t=77/047 ) و تعادل(Bayes Factor=0/000 ،t=10/851) را بهبود بخشد (P<0/0001)، اما تأثیر معناداری بر خستگی روحی (P=0/349) و قدرت چنگش دست نداشته‌ است (P=0/329).
بحث 
هدف از پژوهش حاضر بررسی تأثیر تمرینات کوتاه‌مدت وضعیتی‌‌تعادلی بر تعادل و محدودیت‌های عملکردی در زنان سالمند مبتلا به سندرم فرتوتی بود. 
یافته‌های مطالعه حاضر همسو با مطالعات قبلی پیرامون اثرگذاری برنامه ورزشی بر بهبود سرعت راه ‌رفتن [17] و جلوگیری از فقدان قدرت چنگش دست [18] سالمندان فرتوت بود. علت کاهش محدودیت حرکتی به ‌دنبال اجرای ورزش‌های تعادلی در مطالعه آرتولاتی و همکاران، بهبود وضعیت تعادل [19] و در مطالعه برامز و همکاران بهبود سرعت راه ‌رفتن سالمندان معرفی شد [20]. بنابراین از دلایل احتمالی کاهش محدودیت حرکتی سالمندان در مطالعه حاضر را می‌توان به بهبود دو مؤلفه مذکور در نتیجه مداخله نسبت داد. 
نتیجه‌گیری نهایی
بر اساس نتایج، مداخله اثر معناداری بر مؤلفه از دست دادن وزن به‌طور ناخواسته، احساس خستگی روحی و قدرت چنگش دست نداشت، اما قادر به بهبود سایر شاخص‌های فرتوتی مانند سطح فعالیت فیزیکی و سرعت راه‌ رفتن و افزایش تعادل و کاهش محدودیت حرکتی سالمندان بود.

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی شیراز با شماره IR.SUMS.REHAB.REC.1398.03 این پژوهش را تأیید کرده و با شماره IRCT20180514039648N1 در سامانه کارآزمایی بالینی ایران ثبت شده است. برای تمامی شرکت‌کنندگان فرم رضایت آگاهانه تکمیل شد.

حامی مالی
این پژوهش با حمایت معاونت پژوهشی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم‌پزشکی شیراز با کد پژوهشی: IR.SUMS.REHAB.REC.1398.03 انجام شده است

مشارکت نویسندگان
طراحی، انجام مصاحبه‌ها، جمع‌آوری داده‌ها، نوشتن بخش مقدمه مشارکت: فروزان توان و مهسا یاراللهی؛ روش‌ها، تجزیه‌وتحلیل آماری، نتایج: عبدالرحیم اسداللهی، خانم فروزان توان و خانم مهسا یاراللهی؛ نظارت بر روند مطالعه، بحث و نتیجه‌گیری: عبدالرحیم اسداللهی، نگین چهره‌نگار و خانم فروزان توان؛ همه نویسندگان نسخه نهایی را نیز تأیید کرده‌اند.

تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.

تشکر و قدردانی
از مؤسسه بنیاد فرزانگان شیراز و مدیریت محترم آن، سرکار خانم طاهره سکوت و سالمندانی که در انجام این پژوهش ما را یاری کردند، تشکر و قدردانی می‌شود.


 

References
1.Marques A, Queirós C. Frailty, sarcopenia and falls.  In: Santy-Tomlinson J, Falaschi P, Hertz K, editors. Perspectives in nursing management and care for older adults. Cham: Springer ; 2018. p. 15-26. [DOI:10.1007/978-3-319-76681-2_2]
2.Bubela D, Sacharko L, Chan J, Brady M. Balance and functional outcomes for older community-dwelling adults who practice Tai Chi and those who do not: A comparative study. Journal of Geriatric Physical Therapy (2001). 2019; 42(4):209-15. [DOI:10.1519/JPT.0000000000000153] [PMID]
3.Buckinx F, Rolland Y, Reginster JY, Ricour C, Petermans J, Bruyère O. Burden of frailty in the elderly population: Perspectives for a public health challenge. Archives of Public Health. 2015; 73(1):19. [DOI:10.1186/s13690-015-0068-x] [PMID] [PMCID]
4.Checa-López M, Oviedo-Briones M, Pardo-Gómez A, Gonzales-Turín J, Guevara-Guevara T, Carnicero JA, et al. FRAILTOOLS study protocol: A comprehensive validation of frailty assessment tools to screen and diagnose frailty in different clinical and social settings and to provide instruments for integrated care in older adults. BMC Geriatrics. 2019; 19(1):86. [DOI:10.1186/s12877-019-1042-1] [PMID] [PMCID]
5.Dent E, Kowal P, Hoogendijk EO. Frailty measurement in research and clinical practice: A review. European Journal of Internal Medicine. 2016; 31:3-10. [DOI:10.1016/j.ejim.2016.03.007] [PMID]
6.Bates A, Furber S, Tiedemann A, Ginn K, van den Dolder P, Howard K, et al. Trial Protocol: Home-based exercise programs to prevent falls and upper limb dysfunction among community-dwelling older people: Study protocol for the BEST (Balance Exercise Strength Training) at Home randomised, controlled trial. Journal of Physiotherapy. 2018; 64(2):121. [DOI:10.1016/j.jphys.2017.10.001] [PMID]
7.Taghipour M, Hosseini SR, Pouraria S. [The relationship between physical activity and balance control in the elderly (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2016; 10(4):60-7. [Link]
8.Whipple MO, Hamel AV, Talley KMC. Fear of falling among community-dwelling older adults: A scoping review to identify effective evidence-based interventions. Geriatric Nursing. 2018; 39(2):170-7. [DOI:10.1016/j.gerinurse.2017.08.005] [PMID] [PMCID]
9.Aghmashe R, Alavi-Naeini AM, Mirzaei K, Yekaninejad MS. [Relationship between dietary patterns and moderate frailty syndrome in elderly (Persian)]. Iranian Journal of Nutrition Sciences & Food Technology. 2017; 12(3):19-28. [Link]
10.Losa-Reyna J, Baltasar-Fernandez I, Alcazar J, Navarro-Cruz R, Garcia-Garcia FJ, Alegre LM, et al. Effect of a short multicomponent exercise intervention focused on muscle power infrail and pre frail elderly: A pilot trial. Experimental Gerontology. 2019; 115:114-21. [DOI:10.1016/j.exger.2018.11.022] [PMID]
11.Fried LP, Tangen CM, Walston J, Newman AB, Hirsch C, Gottdiener J, et al. Frailty in older adults: Evidence for a phenotype. The Journals of Gerontology Series A: Biological Sciences and Medical Sciences. 2001; 56(3):M146-56. [DOI:10.1093/gerona/56.3.M146] [PMID]
12.Hohtari-Kivimäki U, Salminen M, Vahlberg T, Kivelä SL. Short Berg Balance Scale, BBS-9, as a predictor of fall risk among the aged: A prospective 12-month follow-up study. Aging Clinical and Experimental Research 2013; 25(6):645-50. [DOI:10.1007/s40520-013-0159-x] [PMID]
13.Lachman ME, Howland J, Tennstedt S, Jette A, Assmann S, Peterson EW. Fear offalling and activity restriction: The survey of activities and fear of falling in the elderly (SAFE). The Journals of Gerontology. 1998; 53(1):P43-50. [DOI:10.1093/geronb/53B.1.P43] [PMID]
14.Best-Martini E, Jones-DiGenova KA. Exercise for frail elders. Champaign: Human Kinetics; 2014. [Link]
15.Cruz-Díaz D, Martínez-Amat A, De la Torre-Cruz MJ, Casuso RA, de Guevara NM, Hita-Contreras F. Effects of a six-week Pilates intervention on balance and fear of falling in women aged over 65 with chronic low-back pain: A randomized controlled trial. Maturitas. 2015; 82(4):371-6. [DOI:10.1016/j.maturitas.2015.07.022] [PMID]
16.Penzer F, Duchateau J, Baudry S. Effects of short-term training combining strength and balance exercises on maximal strengthand upright standing steadiness in elderly adults. Experimental Gerontology 2015; 61:38-46. [DOI:10.1016/j.exger.2014.11.013] [PMID]
17.Matsuda PN, Shumway-Cook A, Ciol MA. The effects of a home-based exercise program on physical function in frail older adults. Journal of geriatric physical therapy. 2010; 33(2):78-84. [Link]
18.Liew LK, Tan MP, Tan PJ, Mat S, Majid LA, Hill KD, et al. The modified otago exercises prevent grip strength deterioration among older fallers in the Malaysian Falls assessment and intervention trial (MyFAIT). Journal of Geriatric Physical Therapy (2001). 2019; 42(3):123-9. [DOI:10.1519/JPT.0000000000000155] [PMID]
19.Aartolahti E, Lönnroos E, Hartikainen S, Häkkinen A. Long-term strength and balance training in prevention of decline in muscle strength and mobility in older adults. Aging Clinical and Experimental Research. 2020; 32(1):59-66. [DOI:10.1007/s40520-019-01155-0] [PMID] [PMCID]
20.Brahms CM, Hortobágyi T, Kressig RW, Granacher U. The interaction between mobility status and exercise specificity in older adults. Exercise and Sport Sciences Reviews. 2021; 49(1):15-22. [DOI:10.1249/JES.0000000000000237] [PMID]