مقدمه 
سالمندی جمعیت با ایجاد تغییر در جمعیت منجر به پیدایش نیازهای جدید به خدمات سلامت می‌شود. از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ هر ﻧﻮع ﺗﺼﻤﻴﻢ‌ﮔﻴﺮی از ﺑﺮداﺷﺖهای ﻓﺮهنگی‌-اﺟﺘﻤﺎعی جامعه ﻣﺘأﺛﺮ اﺳﺖ و ﻣﺸﻜﻼت و ﻧﻴﺎزهای اﻓﺮاد ﺳﺎﻟﻤﻨﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ اﻓﺮاد ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻗﺒﻞ از هرﮔﻮﻧﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‌رﻳﺰی از وﺿﻌﻴﺖ ﻣﻮﺟﻮد آﮔﺎه ﺷﺪ و ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺳﺎیی ﻣﺸﻜﻼت و ﻧﻴﺎزهای واقعی ﺳﺎﻟﻤﻨﺪان، اﻗﺪاﻣﺎت دولتی و ﻣﺤلی ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ آن ﻧﻴﺎزها ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‌رﻳﺰی شود [1]. برای برنامه‌ریزی ارائه خدمات درمانی مراجع‌محور، تعیین اهداف درمانی متناسب و منحصربه‌فرد و تمرکز خدمات بهداشتی و اجتماعی در حوزه‌هایی که مهم‌ترین مشکلات سالمندان وجود دارد، انجام ارزیابی جامعی از نیازهای این گروه ضروری است [2، 3]. نیازسنجی یک مطالعه سیستماتیک از تفاوت بین آنچه وجود دارد و آنچه که باید باشد در گروه‌ها و موقعیت‌ها درنظر گرفته می‌شود. نیازسنجی سلامت، یک تحلیل از عوامل رفتاری، محیطی و فیزیولوژیکی برای سلامتی است، حتی زمانی که مشکلات سلامتی موجود هنوز پدیدار نشدند [4، 5]. برای دستیابی به اهداف و درنهایت برای تعیین اولویت‌ها برای اقدام، نیازسنجی می‌تواند به‌عنوان اولین گام در طراحی هر برنامه باشد [4، 6]. در حوزه خدمات بهداشتی و درمانی، نیاز به معنای وجود مشکل در حیطه سلامتی است که باید ارزیابی شود. اگر مشکل به‌درستی شناسایی و خدمات متناسب با آن ارائه شود، نیاز برآورده شده است. در صورتی که مشکل به هر دلیلی شناسایی و خدمات درمانی و مراقبتی متناسب با آن ارائه نشده باشد، نیاز برآورده نشده است [2]. 
در مطالعات انجام‌شده در ایران، درباره نیازهای سلامتی سالمندان، مهم‌ترین نیاز آنان در کشور، مربوط به درآمد، مشکلات قلبی‌عروقی، اختلالات بینایی و شنوایی، ابزار کمکی به‌ویژه دندان مصنوعی، عینک و توالت فرنگی است. در حالی‌که مسائلی چون عدم امنیت اجتماعی و مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی، نامناسب بودن محیط خانوادگی در کنار بی‌اختیاری ادرار و مشکلات روانی به‌عنوان نیازهای مهم افراد سالمند جامعه، بیان شدند. همچنین دانشمندان عقیده دارند به‌علت شیوع مشکلاتی از قبیل اختلال بینایی، عضلانی، افت فشار خون، عدم تعادل در ضایعات اسکلتی، راه رفتن و مصرف چنددارویی، سالمندان بیشتری در معرض زمین خوردن‌های مکرر قرار خواهند گرفت. بدین ترتیب یکی از نیازهای مهم آنان رعایت الگوی مراقبتی مؤثر در پیشگیری از سقوط است [7]. نتایج تحقیقات مختلف نشان می‌دهد بسیاری از نیازهای مراقبتی بهداشتی و اجتماعی سالمندان به‌صورت برآورده‌نشده باقی می‌ماند [8, 9]. این نیازهای برآورده‌نشده می‌توانند سبب افزایش هزینه‌های مراقبتی، کاهش کیفیت زندگی و نارضایتی سالمندان شوند [10]. درنتیجه، شناسایی و اقدام برای برآوردن و رفع این نیازها، می‌تواند کیفیت زندگی و احساس رضایت‌مندی سالمندان را افزایش دهد، از سکونت سالمندان در مراکز مراقبتی شبانه‌روزی و اقامت طولانی در بیمارستان‌ها پیشگیری کند و نرخ مرگ ومیر آن‌ها را کاهش دهد.
باتوجه‌به افزایش نسبت جمعیت سالمندان در ایران، لازم است دولتمردان از هم اکنون در برنامه‌ریزی‌ها و سیاستگذاری‌های کلان و بلندمدت به آنان توجه کنند. علاوه‌براین سیاستگذاران باید درصدد تمهیداتی برای رفاه اجتماعی و بهداشتی سالمندان باشند [11] شناسایی نیازهای واقعی سالمندان و برنامه‌ریزی برای تأمین بهتر و عملی‌تر آن‌ها، می‌تواند به‌عنوان یکی از نیازهای مراکز نظارتی و اجرایی ارائه‌دهنده خدمت به سالمندان مطرح باشد. همچنین ارزیابی جامع نیازها می‌تواند به تمرکز نیروی خدمات بهداشتی و اجتماعی در حوزه نیازهای مهم شناسایی‌شده، کمک کند. به این ترتیب، بکارگیری شیوه نیازسنجی منجر به ارائه خدمات منحصر به فرد و مناسب برای هر شخص و کیفیت بالای خدمات مراقبتی خواهد شد [2]. شواهد نشان می‌دهد زمانی که ارزیابی نیازهای افراد سالمند با مدیریت بلندمدت مؤثر همراه شود، می‌تواند بقا و عملکرد را بهبود بخشد، اما این مهم چندان مورد توجه پژوهشگران حوزه سالمندی قرار نگرفته است [2، 9]. در ایران حلقه مفقوده نیازسنجی سالمندان در نظام بهداشتی و درمانی، به‌طور جدی وضعیت سالمندان را تهدید می‌کند [12]. برای شناسایی حوزه‌هایی که مهم‌ترین نیازهای سالمندان وجود دارد، استفاده از ابزارهایی که ارزیابی کامل و سازمان‌یافته از نیازهای مختلف سالمندان را امکان‌پذیر کند، ضروری است. در نیازسنجی روش‌های متفاوتی در ابعاد مختلف سلامت مانند سلامت جسمی، سلامت روانی، بهداشت، مراقبت و سلامت اجتماعی مورد استفاده قرار گرفتند. برخی از ابعاد به ندرت مورد بررسی قرار گرفتند و برخی به ندرت دیده می‌شود. اغلب مطالعات انجام‌شده عمدتاً بر نیازهای بهداشت فیزیکی سالمندان متمرکز بوده و نیازهای دیگر مانند نیازهای اجتماعی نادیده گرفته شده ‌است. به منظور شناسایی جامع نیازهای بهداشتی افراد مسن، شناسایی خدمات بهداشت و درمان آن‌ها نیز مهم است. علاوه‌بر مطالعات کمی، کشف درک افراد مسن‌تر از نیازهای سلامتی خود نیز ضروری است. مطالعات اندکی در مورد نیازسنجی سالمندان در کشور ایران انجام شده و همچنین این نیازها در مناطق مختلف متفاوت است. در استان کرمان که تقریباً بیش از 5 درصد جمعیت ایران را به خود اختصاص داده است، این نوع مطالعه انجام نشده است. بنابراین این مطالعه با هدف نیازسنجی سلامت سالمندان شهرستان رفسنجان انجام شد تا نتایج به‌دست‌آمده در برنامه‌ریزی جهت ارائه بهتر خدمات و کاهش پیامدهای سالمندی توسط ارگان‌های مربوطه مورد استفاده قرار گیرد.
روش مطالعه
طراحی مطالعه و شرکت‌کنندگان
این مطالعه به‌روش مقطعی بر روی سالمندان شهرستان رفسنجان انجام شد. سالمندان واجد شرایط بر مبنای معیارهای ورود به مطالعه شامل سن 60 سال و بالاتر، رضایت فرد و خانواده جهت مشارکت در مطالعه و داشتن توانایی برقراری ارتباط با پژوهشگر، عدم مشکلات ذهنی، توانایی استقلال فکری که به تنهایی قادر به پاسخ‌گویی به سؤالات باشند، انتخاب شدند. روش اجرای این مطالعه به این شکل بود که با استفاده از روش نمونه‌گیری طبقه‌ای، نقشه شهری و با توجه به تراکم جمعیت در نقاط مختلف جغرافیایی از هریک از مناطق شمال، جنوب، شرق، غرب و مرکزی شهر از بین 30 مرکز جامع سلامت به‌صورت تصادفی 6 مرکز انتخاب شدند. هر مرکز جامع سلامت یک طبقه درنظر گرفته شد. سپس از هر مرکز متناسب با جمعیت آن با روش تسهیم نسبت، تعداد سالمندان انتخابی مشخص شدند. به‌صورت تصادفی از فهرست سالمندان هر مرکز نمونه‌گیری انجام شد و پرسش‌نامه به‌روش مصاحبه تکمیل شد. حجم نمونه موردنیاز با فرض اینکه متوسط نیازمندی به موارد مورد بررسی 50 درصد باشد و با درنظر گرفتن خطای نوع اول 0/05 و همچنین دقت 0/06، تعداد 267 نفر محاسبه شد.
ابزار 
ابزار پژوهش پرسش‌نامه ارزیابی نیاز سالمندان کمبرول بود [2]. اطلاعات جمعیت‌شناختی سالمندان شامل سن، جنس، وضعیت تأهل، محیط زندگی، موقعیت زندگی، تحصیلات، وضعیت اشتغال، وضعیت بیمه درمانی و تعداد فرزندان نیز جمع‌آوری شد. پرسش‌نامه کمبرول ابزاری است که ارزیابی جامعی از نیازهای چند بعدی مربوط به حوزه‌های اجتماعی، روان شناختی، سلامت جسمی و نیازهای محیطی سالمندان را امکان‌پذیر می‌کند. این پرسش‌نامه 24 گزینه در حوزه‌های مربوط به فرد سالمند دارد. زیر مقیاس‌های هریک از حوزه نیازها به این شرح دسته‌بندی شدند: 
1. نیازهای محیطی: محل سکونت، مراقبت از خانه، امنیت،
2. نیازهای جسمی: غذا، حافظه، بینایی و شنوایی، اختلال جسمی، 
3. نیازهای اجتماعی: تحرک، ارتباطات، درآمد و مدیریت مالی، مزایا، 
4. نیازهای مراقبتی: مراقبت شخصی، بی‌اختیاری ادراری، اطلاعات مراقبین، ناراحتی‌های مراقبین، 
5. نیازهای روان‌شناختی: مراقبت از شخص دیگر، ناراحتی روانی، روان‌پریشی، اطلاعات، امنیت روانی، خودزنی ناخواسته، غفلت یا سوء استفاده، الکل، مصاحبت. 
کمبرول اجازه می‌دهد تا تظرات متخصص، کاربر و مراقب ثبت و مقایسه شود. این تست 24 عنوان مرتبط به کاربر دارد که از سالمند و یا مراقبین سالمند سؤال می‌شود. هر عنوان نیازمندی در یک حیطه را می‌سنجد. دو عنوان (B & A) مرتبط به مراقب نیز دارد که ناراحتی‌های روانی مراقبین و نیاز به کسب اطلاعات در مراقبین را می‌سنجد. در مطالعه حاضر مصاحبه با فرد سالمند انجام شده و بخش‌های مربوط به مراقبین مورد سنجش قرار نگرفته است. هر عنوان تست، 5 بخش دارد که بخش 1 در هر حوزه‌ای از مشکل، بخش اصلی موردتوجه مجریان کمبرول است. هدف این بخش، ارزیابی این مسئله است که آیا در حال حاضر نیازی در این زمینه بخصوص وجود دارد؟ اگر نیازی وجود داشت، سپس ارزیابی می‌شود که این نیاز به‌درستی برآورده شده است یا خیر؟ به هر مصاحبه‌شونده به‌صورت مستقل نمره داده می‌شود و تعیین می‌شود که آیا مصاحبه‌شونده نیازی مهم دارد که محتاج کمک است یا اینکه نوع درستی از کمک را دریافت می‌کنند یا خیر؟ نمره‌دهی یک جنبه ثانویه از کمبرول است، زیرا هدف اولیه آن تشخیص و ارزیابی نیازهای برآورده‌نشده شخص است. نمره کل کمبرول بر مبنای نمره‌های بخش 1 از هر کدام از 24 حوزه مشکل به‌ دست می‌آید. نمره‌های نمره‌دهندگان در بخش 1 مبنای نمره‌های کل کمبرول است [13]. 
در سال 1395 حیدری و همکاران نسخه فارسی کمبرول را بر روی سالمندان ایرانی مبتلا به اختلال روان مورد بررسی روایی و پایایی قرار دادند که با‌توجه‌به نتایج این مطالعه، ضریب همبستگی درون طبقه‌ای برای نمرات کل نیازهای برآورده‌شده و برآورده‌نشده با ضریب اطمینان 95 درصد در سالمندان و مراقبین به‌ترتیب 0/95 و 0/97 به‌ دست آمد [14]. 
تحلیل آماری
تجزیه‌وتحلیل داده‌های جمع‌آوری‌شده با استفاده از نرم‌افزار  SPSS نسخه 26 انجام شد. با استفاده از روش‌های آماری توصیفی فراوانی نیازهای برآورده‌شده و نیازهای برآورده‌نشده و فراوانی دریافت کمک از خدمات رسمی و غیررسمی محاسبه شد. به منظور مقایسه این نیازها برحسب متغیرهای اسمی، آزمون کای‌اسکوئر  مورد استفاده قرار گرفت. 
یافته ها 
میانگین سنی شرکت‌کنندگان 7/5±66/7 سال بود، به‌طوری که بیشترین آنان در گروه سنی 60 تا 74 سال بودند. حدود 60 درصد جمعیت مورد مطالعه را زنان تشکیل می‌دادند. سایراطلاعات جمعیت‌شناختی در جدول شماره 1 نشان داده شده است.


نیازهای برآورده‌نشده سالمندان به‌ترتیب اولویت: ناراحتی روانی (12/3 درصد) (حافظه (9/3 درصد)، تحرک (8/6 درصد)، سلامت جسمانی (8/6 درصد)، کسب اطلاعات پیرامون بیماری‌ها و درمان‌ها (5/6 درصد )، مشکلات بینایی و شنوایی (5/2 درصد)، مشکلات محل سکونت (5/2 درصد) مشخص شدند. درمقابل از بین نیازهایی که برآورده‌شده بودند، نیازهای مربوط به تأمین دارو (67/5 درصد)، رفع بیماری‌های جسمانی (64/2 درصد) و همچنین نیاز به کسب اطلاعات درزمینه بیماری‌ها و درمان‌ها (40/7 درصد ) بیشتر از سایر موارد بودند. بیشترین درصد عدم‌نیاز (99/3 درصد) و مربوط به وضعیت دریافت مزایا، نوشیدن الکل، خودزنی عمدی و اتفاقی بود و کمترین درصد عدم نیاز (26/9) مربوط به وضعیت سلامت جسمانی بود. 
بیشترین درصد نیاز‌های برآورده‌شده، 67/5 درصد و مربوط به وضعیت سلامت جسمانی بود. کمترین درصد نیاز برآورده‌شده، برابر با صفر و مربوط به وضعیت برخورداری از مزایا، خودزنی عمدی و خودزنی اتفاقی بود که در این موارد نیازی به دریافت کمک وجود نداشته است.
بیشترین درصد نیازهای برآورده‌نشده، 12/3 درصد و مربوط به ناراحتی‌های روانی بود. کمترین درصد نیاز‌های برآورده‌نشده، برابر با صفر و مربوط به وضعیت انجام امورخانه، وضعیت تهیه غذا، وضعیت نوشیدن الکل و مدیریت مالی بود که در این زمینه‌ها سالمندان نیازی به دریافت کمک احساس نمی‌کردند.
درزمینه نیاز‌های محیطی (محل سکونت، مراقبت از خانه، نیاز در ایجاد امنیت) بیشترین نیاز برآورده‌نشده مربوط به وضعیت محل سکونت (5/2 درصد) و بیشترین نیاز برآورده‌شده مربوط به مراقبت از خانه (15/7 درصد) بوده است. 
درزمینه نیازهای جسمی (غذا، حافظه، بینایی/شنوایی، مشکلات جسمانی، داروها) بیشترین نیاز برآورده‌نشده مربوط به وضعیت حافظه (9/3 درصد) و بیشترین نیاز برآورده‌شده درزمینه مصرف صحیح داروها (/67 درصد) بوده است .
درزمینه نیازهای اجتماعی (ارتباطات، فعالیت روزانه، تحرک، مدیریت مالی، بهره‌مندی از مزایا) بیشترین میزان توجه مربوط به وضعیت تحرک بود. ضمن اینکه وضعیت تحرک با 11/2 درصد بیشترین نیاز برآورده‌شده مشخص شده این مورد با 8/6 درصد، بیشترین نیاز برآورده‌نشده از میان نیازهای اجتماعی شناخته شده است .
درزمینه نیازهای مراقبتی (مراقبت شخصی، بی‌اختیاری ادرار) هردو گزینه با 0/7 درصد جزء نیازهای برآورده‌نشده بودند. ازنظر تأمین بودن این نیازها، مراقبت شخصی برابر با 9/3 درصد و بی‌اختیاری ادرار برابر با 6 درصد بود. 
درزمینه نیازهای روان‌شناختی شامل روان‌پریشی، ناراحتی‌های روانی، امنیت روانی، سوء استفاده/غفلت، خودزنی ناخواسته، خودزنی عمدی، کسب اطلاعات، مصرف الکل، مراقبت از شخص دیگر، بیشترین نیاز برآورده‌نشده، ناراحتی‌های روانی (12/3 درصد) بوده و بیشترین نیاز برآورده‌شده، کسب اطلاعات (40/7 درصد) بوده است (جدول شماره 2).


در بررسی میزان دریافت کمک از خدمات رسمی و غیر رسمی که ازنظر میزان کمک دریافتی در چهار سطح (هیچ، کم، متوسط و زیاد) دسته‌بندی شده‌اند، بیشترین میزان دریافت کمک از مراقبین غیررسمی (خویشاوندان یا دوستان ) درزمینه ناراحتی‌های روانی سالمندان (0/4 درصد) و بیشترین درصد عدم دریافت کمک از مراقبین غیر رسمی (2/2 درصد ) درزمینه محل سکونت بوده است. درزمینه دریافت کمک از خدمات رسمی، بیشترین میزان دریافت کمک از مراقبین رسمی (مراقبان روزمزد، اقامت‌گاه‌های اجتماعی، بستری طولانی‌مدت، بستری در بیمارستان، مراکز مراقبت روزانه، پرستاران)، درزمینه مراقبت از خانه و سلامت جسمانی (0/4 درصد) و بیشترین درصد عدم دریافت کمک از مراقبین غیر رسمی (71/3 درصد) و درزمینه سلامت جسمانی بوده است، سایر نتایج در جدول شماره 3 نشان داده شده است.


درزمینه ناراحتی‌های روانی، بیشترین فراوانی نیازهای برآورده‌نشده در زنان گروه سنی 75 تا 89 ساله و در سالمندانی که با بستگان زندگی می‌کردند، مشاهده شد. درزمینه مشکلات جسمانی بیشترین فراوانی نیازهای برآورده‌نشده در زنان در گروه سنی 60 تا 74 ساله و در سالمندانی که تنها زندگی می‌کنند، دیده شد. بیشترین فراوانی نیازهای برآورده‌شده در زنان گروه سنی 75 تا 89 ساله و در افرادی دیده شد که تنها زندگی می‌کنند.درزمینه داروها بیشترین فراوانی نیازهای برآورده‌نشده در زنان گروه سنی 60 تا 74 ساله و در سالمندانی که با بستگان زندگی می‌کنند، دیده شد. بیشترین نیاز برآورده‌شده در زنان 75 تا 89 ساله و در سالمندانی دیده شد که با بستگان زندگی می‌کنند. اختلاف معناداری در میزان نیاز سالمند درزمینه ناراحتی‌های روانی، مشکلات جسمانی و مدیریت مصرف داروها برحسب سن دیده شد (جدول شماره 4).


بحث
این مطالعه با هدف نیازسنجی سالمندان به منظور کمک به شناسایی و اولویت‌بندی و ارتقا کیفیت خدمات ارائه‌شده در حیطه سالمندی انجام شد. نتایج به‌دست‌آمده حاکی از آن است که سالمندان در حیطه نیازهای روان‌شناختی نیازمند توجه بیشتری هستند و در حیطه نیازهای جسمانی با وجود اینکه بیشتر از سایر نیازها رسیدگی شدند، اما هنوز نیاز به دریافت کمک مشاهده می‌شود. نتایج مطالعه حاضر مبنی بر اولویت و نیاز جدی‌تر درزمینه نیازهای روان‌شناختی با نتایج مطالعه توبیس و همکاران [15]، سوسا و همکاران [3] هم‌خوانی دارد. در مطالعه حاضر بعد از نیازهای روان‌شناختی، نیازهای جسمانی در اولویت بودند، در حالی که در برخی مطالعات اولویت اول با نیازهای جسمانی و بعد با نیازهای روان‌شناختی بوده است [2، 7، 15، 16]. این تفاوت می‌تواند به این علت باشد که مطالعه حاضر در شرایط شیوع ویروس کووید-19 و اعمال قرنطینه در منزل انجام شده است که به دنبال آن بسیاری از روابط اجتماعی به حداقل رسیده بود و نگرانی و استرس از این بیماری، زمینه‌های ناراحتی‌های روانی را دوچندان کرد. مطالعه کلدی و همکاران فعالیت‌های روزمره و سپس نیاز‌های روان‌شناختی را به‌عنوان نیاز‌های در اولویت معرفی کردند [16]. برخی مطالعات نیز نیازهای جسمانی را از نیازهای برآورده‌نشده معرفی کردند که با نتایج مطالعه حاضر هم‌خوانی دارد [7, 17, 18].
 نتایج مطالعه حاضر نشان می‌دهد بیشترین فراوانی نیازهای برآورده‌شده درزمینه نیازهای دارویی، نیازهای جسمانی و نیاز به کسب اطلاعات پیرامون بیماری‌ها و مشکلات بوده است که با نتایج مطالعات قلی‌زاده و همکاران [7] و قاسمی و همکاران [8] هم‌خوانی دارد، در حالی‌که در برخی مطالعات، اولویت نیازهای برآورده‌شده را در حیطه‌های تهیه غذا و مراقبت از خانه عنوان کردند و سلامت جسمانی در اولویت‌های بعد مطرح شده است که این تفاوت مشاهده‌شده می‌تواند ناشی از تفاوت در میانگین سنی سالمندان مورد مطالعه باشد. در این مطالعات میانگین سنی 74 سال بوده، در حالی‌که در مطالعه حاضر میانگین سنی 66 سال بوده است. مطالعه توبیس در سالمندان مرکز مراقبت طولانی مدت انجام شده بود، در حالی‌که مطالعه حاضر بر روی سالمندانی انجام شده بود که در منزل زندگی می‌کردند و درزمینه تهیه غذا و مراقبت از منزل عمدتاً نیازی دیده نشده است. البته درزمینه نیازهای محیطی در مطالعه حاضر مراقبت از خانه به‌عنوان بیشترین نیاز تأمین‌شده معرفی شده بود که با نتایج برخی مطالعات دیگر هم‌خوانی دارد [3، 15، 19].
در حیطه نیازهای روان‌شناختی بیشترین نیاز برآورده‌نشده درزمینه ناراحتی‌های روانی دیده شده است که با نتایج اغلب مطالعات در این زمینه هم‌خوانی دارد [2، 3، 7، 14، 15]. در حیطه نیازهای جسمی بیشترین نیاز برآورده‌شده نیاز به کمک درزمینه داروها و بیشترین نیاز برآورده‌نشده درزمینه حافظه بوده است که با نتایج به‌دست‌آمده از مطالعات فرناندز و همکاران [19]، رینولدز و همکاران [2]، قلی‌زاده و همکاران [7]، طاهری و همکاران [17] و نجفی و همکاران [20] هم‌خوانی دارد و با نتایج برخی مطالعات هم‌خوانی ندارد [4، 7، 15، 21]. اغلب این تفاوت مشاهده‌شده در نتایج به این دلیل بوده است که ابزار‌های سنجش و محیط زندگی سالمندان این مطالعات با مطالعه حاضر متفاوت بوده است. 
در مطالعات نیازسنجی انجام‌شده در ایران حیطه نیازهای محیطی کمتر مورد توجه بوده است. در این مطالعه بیشترین نیاز برآورده‌نشده نیاز به دریافت کمک درزمینه محل سکونت و بیشترین نیاز برآورده‌شده، نیاز به مراقبت از خانه بوده است که با نتیجه مطالعات محققی کمال و همکاران [18]، قلی‌زاده و همکاران [7]، والترز و همکاران [21] هم‌خوانی دارد و با نتایج چندین مطالعه هم‌خوانی ندارد [3، 4، 15، 23]. در این مطالعات، مراقبت از خانه به‌عنوان نیاز محیطی در اولویت معرفی شده است. این تفاوت به‌علت تفاوت فرهنگی جوامع خارجی با جامعه ایرانی مشاهده شده است. در فرهنگ ایرانی اغلب فرزندان حامی و مراقب والدین هستند. بنابراین سالمندان درزمینه نیاز به مراقبت از خانه و تهیه غذا کمتر دچار مشکل و احساس نیاز هستند.
نیازهای اجتماعی سالمندان در این مطالعه از بررسی یافته‌های مربوط به زمینه‌های تحرک، ارتباطات صمیمی، درآمد و مدیریت مالی و میزان مزایا مشخص شد. بیشترین نیاز مربوط به تحرک (8/3 درصد) بوده است که با نتیجه مطالعه جان استین و همکاران هم‌خوانی دارد [22]، در حالی‌که در سایر مطالعات، فعالیت روزمره به‌عنوان نیاز اجتماعی در اولویت معرفی شده است [3، 17، 19، 20، 23]. در بعضی مطالعات هم نیاز درزمینه مسائل اقتصادی در اولویت بوده است [2، 16، 18]. در اغلب مطالعات انجام‌شده نیاز‌های اجتماعی متفاوتی مورد بررسی قرار گرفتند، چون تعریف یکسانی از نیازها نبوده، نتایج متفاوتی گزارش شده است . 
 در حیطه نیازهای مراقبتی، بیشترین نیاز برآورده‌نشده در زمینه بی‌اختیاری ادرار بوده است که با نتایج مطالعات رینولدز و همکاران [2]، جان استین و همکاران، والترز و همکاران [21] و قلی‌زاده و همکاران [7] هم‌خوانی دارد، اما مطالعه‌ای مبنی بر ناهم‌خوانی با این نتایج یافت نشد.
در مطالعه حاضر، بیشترین درصد دریافت کمک از مراقبین غیررسمی در سه سطح به میزان کم، متوسط و زیاد که به‌ترتیب مربوط به ناراحتی‌های روانی، سلامت جسمانی و تهیه غذا دیده شده است. این نتایج حاکی از آن است که نیاز‌های روانی کمتر مورد توجه بودند و بیشتر توجه خانواده‌ها بر تأمین نیازهای جسمانی سالمندان متمرکز بوده است. سایر نتایج مطالعه بدین صورت بود که درزمینه ناراحتی‌های روانی، بیشترین فراوانی نیاز برآورده‌نشده در زنان 75 تا 89 ساله مشاهده شد و در سالمندانی که با بستگان زندگی می‌کنند، بیشترین فراوانی نیاز‌های برآورده‌شده در زنان 60 تا 74 ساله و زندگی با بستگان گزارش شده است. درزمینه سلامت جسمانی، بیشترین فراوانی نیازهای برآورده‌نشده در زنان 60 تا 74 ساله و سالمندانی که تنها زندگی می‌کنند و بیشترین فراوانی نیازهای برآورده‌شده درزمینه سلامت جسمانی در زنان 75 تا 89 ساله دیده شد. درزمینه داروها، بیشترین فراوانی نیاز برآورده‌نشده در زنان گروه سنی 60 تا 74 ساله و سالمندانی که با بستگان زندگی می‌کردند و بیشترین نیاز برآورده‌شده در زنان 75 تا 89 ساله که با بستگان زندگی می‌کردند، گزارش شد. درنتیجه، بیشترین نیازهای تأمین‌نشده در زنان بیشتر از مردان و در گروه سنی 60 تا 74 سال بیشتر از سایر گروه‌های سنی دیده شد.
نتیجه‌گیری
 بیشترین فراوانی نیازهای برآورده‌نشده سالمندان شهرستان رفسنجان درزمینه نیازهای روان‌شناختی و بعد از آن درزمینه نیازهای جسمانی مشاهده شده است که بیانگر نیاز به توجه بیشتر است، نیازهای محیطی و مراقبتی به‌علت حمایت فرزندان از والدین کمترین اولویت را داشتند. تحلیل‌های آماری نشان داد بیشترین نیازهای تأمین‌نشده در زنان بیشتر از مردان و در گروه سنی 60 تا 74 سال بیشتر از سایر گروه‌های سنی است. درزمینه دریافت کمک از خدمات غیر رسمی بیشترین میزان دریافت کمک در زمینه ناراحتی‌های روانی بوده است. درزمینه دریافت کمک از خدمات رسمی، بیشترین میزان دریافت کمک درزمینه مراقبت از خانه و سلامت جسمانی بوده است. از نتایج این تحقیق می‌توان در اولویت‌بندی و برنامه‌ریزی جهت ارائه خدمت به سالمندان بهره گرفت و با بهره‌مندی از توان اجرایی شهرستان و همکاری بین بخشی در سازمان‌های متولی امور سالمندی گامی در جهت افزایش کیفیت زندگی سالمندان برداشت.
محدودیت های پژوهش 
تورش‌های احتمالی به سبب شرایط روحی و روانی افراد سالمند در پاسخگویی به سؤالات که کنترل آن از عهده پژوهشگر خارج بوده، به‌عنوان محدودیت‌های این مطالعه قابل اشاره است، زیرا مطالعه در زمان پاندمی کووید-19 انجام شده بود که در استفاده از نتایج باید مورد توجه قرار گیرد.

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
باتوجه‌به اینکه این مطالعه در زمان شیوع ویروس کووید-19 انجام شده است. بنابراین برای انجام مصاحبه، تمامی پروتکل‌های بهداشتی و فاصله‌گذاری انجام شد. به منظور رعایت ملاحظات اخلاقی در پژوهش به افراد شرکت‌کننده در مطالعه اطمینان داده شد که اطلاعات آن‌ها محرمانه باقی می‌ماند و اگر تمایل به ادامه همکاری نداشتند از مطالعه خارج شوند. همچنین پروتوکل مطالعه توسط کمیته اخلاق دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم‌پزشکی شهید صدوقی یزد، تصویب (کد اخلاق IR.SSU.SPH.REC.1399.142) شد. 

حامی مالی
این پژوهش هیچ‌گونه کمک مالی از سازمانی‌های دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی دریافت نکرده است.

مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آماده‌سازی این مقاله مشارکت داشتند.

تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.

تشکر و قدردانی
از تمامی سالمندانی که در این پژوهش شرکت کردند و نیز کلیه مدیران و مسئولین و پرسنل مراکز بهداشتی شهرستان رفسنجان که در این پژوهش همکاری داشتند، تقدیر و تشکر می‌شود.
 

References
1.Delpisheh A, Kohi Ardebili S, BaBanejad M, Mansorian M, Ghorbani M, Rezapor A, et al. [Survey of health status and health needs of the elderly in Ilam Province (Persian)]. Journal of Tolooebehdasht. 2016; 14(5):1-14. [Link]
2.Reynolds T, Thornicroft G, Abas M, Woods B, Hoe J, Leese M, et al. Camberwell Assessment of Need for the Elderly (CANE): Development, validity and reliability. British Journal of Psychiatry. 2000; 176:444-52. [DOI:10.1192/bjp.176.5.444] [PMID]
3.Sousa RM, Scazufca M, Menezes PR, Crepaldi AL, Prince MJ.  Feasibility and reliability of the elderly version of the Camberwell Assessment of Needs (CANE): Results from the Sao Paulo Ageing & Health Study. Brazilian Journal of Psychiatry. 2009; 31(1):34-8. [DOI:10.1590/S1516-44462009000100009] [PMID]
4.Wright J, Williams R, Wilkinson JR. Development and importance of health needs assessment. BMJ (Clinical Research ed.) 1998; 316(7140):1310-3. [DOI:10.1136/bmj.316.7140.1310] [PMID] [PMCID]
5.Hooper J, Longworth P. Health needs assessment: Workbook. London: Health Development Agency; 2002. [Link]
6.Stevens A, Gillam S. Needs assessment: From theory to practice. BMJ. 1998; 316(7142):1448-52. [DOI:10.1136/bmj.316.7142.1448] [PMID] [PMCID]
7.Gholizadeh S, Estaji Z, Akrami R, Ghanbari-Moghaddam A. [Health related needs of the elderly in Sabzevar city of Iran, 2019 (Persian)]. Journal of Gerontology. 2020; 4(4):68-75. [DOI:10.29252/joge.4.3.68]
8.Ghasemi S, Keshavarz Mohammadi N, Mohammadi Shahboulaghi F, Ramezankhani A. A critical review of studies on health needs assessment of elderly in the world. Elderly Health Journal. 2017; 3(1):1-9. [Link]
9.Smith F, Orrell M. Does the patient-centred approach help identify the needs of older people attending primary care? Age and Ageing. 2007; 36(6):628-31. [DOI:10.1093/ageing/afm131] [PMID]
10.van der Ploeg ES, Bax D, Boorsma M, Nijpels G, van Hout HP. A cross-sectional study to compare care needs of individuals with and without dementia in residential homes in the Netherlands. BMC Geriatrics. 2013; 13:51. [DOI:10.1186/1471-2318-13-51] [PMID] [PMCID]
11.Mosavi N, Ghasemi S. [Health guide for older persons Health care and nutrition in older persons (Persian)]. Tehran; Ketabkhaneh Sadr; 2020. [Link]
12.Ameri GF, Govari F, Nazari T, Rashidinejad M, Afsharzadeh P. [The adult age theories and definitions (Persian)]. Journal of Hayat. 2002; 8(1):4-13. [Link]
13.Howard L, Hunt K, Slade M, O’Keane V, Seneviratne T, Leese M, et al. CAN-M: Camberwell assessment of need for mothers. London: Royal College of Psychiatrists; 2008. [DOI:10.1037/t53418-000]
14.Salehi R, Davatgaran K, Heidari M, Mostafaee N, Latifi M. [The psychometric properties of the Persian version of the camberwell assessment of needs (CANE) for Iranian elderly people with mental disorders (Persian)]. Iranian Journal of Ageing. 2018; 13(2):168-81. [DOI:10.32598/sija.13.2.168]
15.Wieczorowska-Tobis K, Talarska D, Kropińska S, Jaracz K, Tobis S, Suwalska A, et al. The Camberwell Assessment of Need for the Elderly questionnaire as a tool for the assessment of needs in elderly individuals living in long-term care institutions. Archives of Gerontology and Geriatrics. 2016; 62:163-8.  [PMID]
16.Kaldi A, Akbari Kamrani AA, Foroghan M. [Physical, social & mental problems of elderly in district 13 of Tehran (Persian)]. Social Welfare Quarterly. 2005; 4(14):233-49. [Link]
17.Taheri Tanjani P, Sharifi F, Nazari N, Rahim F, Fakhrzadeh H, Arzaghi SM, et al. [Health status of elderly people in Khuzestan: A cross-sectional study (Persian)]. Iranian Journal of Diabetes and Metabolism. 2017; 16(4):191-200. [Link]
18.Mohagheghi Kamal SH, Sajadi H, Zare H, Biglarian A. [Need assessment among the elders of Social Security Organization & National Retirement Fund (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2008; 3(1):8-15. [Link]
19.Fernandes L, Gonçalves-Pereira M, Leuschner A, Martins S, Sobral M, Azevedo LF, et al. Validation study of the Camberwell Assessment of Need for the Elderly (CANE) in Portugal. International Psychogeriatrics. 2009; 21(1):94-102.  [PMID]
20.Najafi B, Taheri Tanjani P, Sharifi F, Fakhrzad H, Alizadeh M, Arzaghi M, et al. [Health status of elderly people in Sistan and Baluchistan province (Persian)]. Iranian Journal of Diabetes and Metabolism. 2017; 16(5):283-92. [Link]
21.Walters K, Iliffe S, Tai SS, Orrell M. Assessing needs from patient, carer and professional perspectives: The Camberwell Assessment of Need for Elderly people in primary care. Age and Ageing. 2000; 29(6):505-10. [PMID]
22.Stein J, Pabst A, Weyerer S, Werle J, Maier W, Heilmann K, et al. The assessment of met and unmet care needs in the oldest old with and without depression using the Camberwell Assessment of Need for the Elderly (CANE): Results of the AgeMooDe study. Journal of Affective Disorders. 2016; 193:309-17.  [PMID]
23.Mohammadi M, Karbalaee Z, Ayatnia M, Ghanbari-Moghaddam A. [Comprehensive geriatric haelth assessment in nursing homes if Sabzevarin 2016 on the pattern of CGA (Persian)]. Nursing Journal of The Vulnerable. 2017;  4 (11):1-15. [Link]