مقدمه
طبق برآوردهای جمعیت‌شناسی پیش‌بینی می‌شود که شمار سالمندان ایرانی در فاصله سال‌های 1395 تا 1410، 2 برابر می‌شود که براساس این روند، جمعیت سالمندان کشور در سال 1429 تقریبا 24 درصد از جمعیت کل کشور را تشکیل خواهد داد [1]. بررسی آهنگ سریع رشد سالمندی در ایران بسیار مهم است، زیرا تبیین‌گر این است که ایران نسبت به سایر کشورهای دیگر فرصت کمتری برای آمادگی و مقابله با عواقب پدیده سالمندی جمعیت دارد [2].
افزایش روزافزون جمعیت سالمند، از‌جمله متغیرهای اصلی در برنامه‌ریزی‌های هر کشور است که در صورت عدم مدیریت و برنامه‌ریزی صحیح می‌تواند تهدیدی برای جامعه محسوب شود [3]. پدیده سالمندی جمعیت از جنبه‌های مختلفی بر وضعیت کشورها تأثیر می‌گذارد که در بخش سلامت این پدیده معمولاً همراه با افزایش ناتوانی و بیماری در جامعه است و هزینه‌های خدمات سلامت را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد [4]. با ورود به مرحله سالمندی، هزینه‌های درمانی روند تصاعدی داشته و گاه هزینه‌های درمانی 2 ساﻝ آخر عمر با هزینه مابقی دوران زندگی برابری می‌کند [5]. بنابراین وجود جمعیت سالمند در جوامع ازطریق افزایش نیاز و تقاضا برای خدمات سلامت و کاهش نیروی کار تأثیر مستقیم خود را بر رشد مخارج بخش بهداشت و درمان می‌گذارد و باعث کاهش رشد ناخالص داخلی می‌شود [6]. 
اهمیت تغییرات جمعیتی اخیر تا حدی است که از سالمندی جمعیت به‌عنوان یک فوریت جهانی نام برده می‌شود. افزایش جمعیت سالمند به‌خودی‌خود مهم نبوده، بلکه تبعات آن در ابعاد مختلف بخش سلامت اهمیت توجه به آن را زیاد کرده است [7]. از مسائل دیگر مربوط به تغییرات جمعیتی در نظام سلامت، مسئله نگهداری و مراقبت از سالمندان، تغییرات الگوی همه‌گیرشناختی بیماری‌ها و محدودیت در منابع است [8].
از دیدگاه سازمان بهداشت جهانی، نظام سلامت شامل تمامی افراد، سازمان‌ها و فعالیت‌هایی است که هدف اولیه آن حفظ و ارتقای سلامت است [9]. این سازمان در گزارش سال 2000 میلادی، کارکردهای نظام سلامت را تولیت، تأمین مالی، تولید منابع و ارائه خدمات سلامت تعریف کرده است که 3 هدف اصلی آن ارتقا و حفظ سلامتی مردم جامعه، پاسخ‌گویی به انتظارات و حمایت مالی از مردم در مقابله با هزینه‌های خدمات سلامت است [10]. 
تولیت بخشی از کارکرد یک حکومت است که مسئول تندرستی و رفاه جامعه بوده و به میزان اعتماد و مشروعیتی که شهروندان برای فعالیت‌های حکومت قائل هستند، اشاره می‌کند [10]. رویکردهای مرتبط با به جریان انداختن، تجهیز و بسیج اعتبارات برای مراقبت سلامت، مفهوم کارکرد تأمین مالی مراقبت‌های سلامت است که 3 وظیفه فرعی آن شامل جمع‌آوری درآمد، انباشت سرمایه و خرید خدمات سلامت است [11]. در کارکرد تولید منابع، نظام‌های سلامت علاوه‌بر مؤسسات تأمین مالی، شامل گروه‌های مختلفی از سازمان‌هایی هستند که تولید داده به‌ویژه منابع انسانی، مالی و فیزیکی (مانند تسهیلات، تجهیزات و دانش) برای خدمات سلامت را برعهده دارند [12]. کارکرد ارائه خدمات سلامت نیازمند برنامه‌ریزی هوشمندانه است تا با داشتن تعداد کافی پزشکان و سایر ارائه‌دهندگان، خدمات مناسب در زمان مناسب به جمعیت ارائه شود [13]. 
هدف اصلی این مطالعه، مرور شواهد مربوط به تأثیرات پدیده سالمندی جمعیت بر کارکردهای مختلف نظام سلامت شامل تولیت، تأمین مالی، تولید منابع و ارائه خدمات سلامت براساس مدل ارائه‌شده سازمان بهداشت جهانی بود [9]. هرساله با برجسته‌تر شدن پدیده سالمندی جمعیت در کشورهای دنیا، به مطالعات این حوزه اضافه می‌شود و این افزایش مطالعات راه را برای محققان علاقه‌مند در جهت بررسی این موضوع هموارتر می‌کند. بنابراین نیاز بود که شواهد منتشر‌شده در این زمینه مرور و خلاصه‌سازی شود تا بهتر بتوان به شکاف‌های دانشی در این زمینه واقف شد. پژوهش حاضر موجب تقویت دانش موجود و زمینه‌سازی برای مطالعات بیشتر در‌زمینه ارتباط سالمندی جمعیت و کارکردهای نظام سلامت خواهد شد. بنابراین این پژوهش می‌تواند مشارکت مؤثری در گسترش مرزهای دانش داشته باشد. همچنین مدیران و سیاست‌گذاران نظام سلامت از‌طریق نتایج مطالعه مروری حاضر قادر به پاسخ‌گویی بهتر به تغییرات سریع آینده در حوزه سلامت و سالمندی خواهند بود که بیانگر نقش این پژوهش در عمل است.

روش مطالعه
در پژوهش حاضر، از روش مرور نظام‌مند استفاده شد. باتوجه‌به اهداف پژوهش و نتایج مطالعات نهایی، مضامین اصلی و فرعی از مطالعات یافت‌‌شده استخراج و به‌صورت کیفی دسته‌بندی و گزارش شدند.

راهبرد جست‌وجو
پایگاه‌های داده‌ای وب‌آوساینس، پروکوئست، پابمد و موتور جست‌وجوی گوگل‌اسکالر به‌عنوان منابع اولیه و اصلی این مطالعه مورد جست‌وجو قرار گرفتند. جست‌وجوی دستی و جست‌وجوی رفرنس‌های مقالات مرتبط نیز مورد بررسی قرار گرفت تا تمامی موارد مرتبط شناسایی و بررسی شوند. کلیدواژه‌ها و ترکیب آن‌ها در پایگاه پابمد‌ در جدول شماره 1 و در پایگاه‌های دیگر نیز معادل‌سازی انجام گرفت.
در پیوست شماره 1 راهبرد جست‌وجو در تمامی پایگاه‌های انگلیسی‌زبان ارائه شده است.

معیارهای ورود و خروج
معیارهای ورود: 1. مقالات اصیل و مروری که تأثیرات سالمندی جمعیت بر حداقل یکی از کارکردهای نظام سلامت را بررسی کرده بودند. 2. مقالاتی که به زبان انگلیسی و در مجلات مرور همسان به چاپ رسیده بودند. 
معیارهای خروج: مقالات ارائه‌شده در کنفرانس‌ها، موردی و نامه به سردبیر. تمرکز اصلی این مرور نظام‌مند بر پژوهش‌های چاپ‌شده در مجلات معتبر بود و اسناد دیگر مانند کتب و گزارشات سازمان‌ها خارج شدند.

انتخاب مقالات
مقالات شناسایی‌شده وارد نرم‌افزار EndNote (نسخه X8) شد. ابتدا مقالات تکراری حذف شد و مقالات باقی‌مانده براساس عنوان، چکیده و متن کامل غربالگری شدند. در موارد عدم دسترسی به متن مقالات، از‌طریق تماس با نویسنده مسئول مقاله، متن کامل مقالات درخواست شد. تمام مراحل این مرور نظام‌مند توسط 2 نفر از نویسندگان به‌صورت مستقل انجام شد و اختلاف‌نظرها با بحث و مشارکت نفر سوم حل شد.

ارزیابی کیفیت مقالات
برای ارزیابی کیفیت مقالات از ابزارهای نقادی متناسب با نوع مقاله استفاده شد. برای نقد مقالات از چک‌لیست STROBE به‌صورت تعدیل‌شده استفاده شد. مقالات انتخاب‌شده به لحاظ کیفیت به 3 دسته خوب، متوسط و ضعیف تقسیم شدند که نمرده‌دهی به‌صورت زیر بود:
علامت+نشان‌دهنده شفافیت کامل آیتم است، علامت±نشان‌دهنده مبهم بودن آیتم بود و علامت–نشان‌دهنده فقدان وجود آیتم بود. اگر مقاله‌ای کمتر از 30 درصد نمره چک‌لیست را دریافت می‌کرد به‌عنوان مقاله ضعیف و اگر بین 30 تا 70 درصد نمره را کسب می‌کرد به‌عنوان مقاله متوسط و اگر بیش از 70 درصد نمره را کسب می‌کرد، به‌عنوان مقاله خوب دسته‌بندی می‌‌شد. مقالاتی که نمره ضعیف کسب کردند در این مرحله حذف شده و وارد تحلیل داده نشدند.

استخراج داده‌ها
استخراج داده‌ها توسط نویسنده اول و با بررسی و تأیید نویسنده دیگر با جدول استخراج داده انجام شد. جدول استخراج داده شامل اسامی نویسندگان، سال انتشار مقاله، کشور، اهداف، نوع مطالعه، اطلاعات مرتبط با روش انجام پژوهش، کارکرد(های) مورد‌بررسی، نتایج مطالعه و نمره ارزیابی کیفیت بود.

تحلیل داده‌ها
برای تحلیل داده‌ها، از روش تحلیل چارچوب استفاده شد. چارچوب پایه مورد‌استفاده در این مطالعه مروری، چارچوب مفهومی ارائه‌شده توسط سازمان بهداشت جهانی در سال 2000 بود [10]. در این مرحله، مقالات نهایی توسط پژوهشگران بارها خوانده شد تا مضامین اصلی و فرعی آن‌ها مشخص شود. سپس یافته‌های حاصل از مقالات ترجمه‌شده و مضامین هر مقاله شناسایی شد و در طبقه‌های مربوط به خود دسته‌بندی شدند. در مرحله بعد محققان عوامل شناسایی‌شده را در کنار هم قرار دادند و هریک از عوامل را تفسیر کردند. در‌نهایت، مضامین اصلی و فرعی دسته‌بندی‌شده به 4 کارکرد اصلی نظام سلامت براساس مدل پایه ارتباط داده شدند [10].

یافته‌ها
شناسایی مقالات
از 1954 مقاله شناسایی‌شده، 203 مقاله به دلیل تکراری بودن حذف شدند که پس از حذف این مقالات تکراری، 1751 مقاله برای غربالگری باقی ماندند. پس از بررسی عنوان و چکیده مقالات باقیمانده، 94 مقاله مورد مطالعه کامل قرار گرفتند و در‌نهایت 23 مقاله برای مرحله ارزیابی کیفیت باقی ماندند که معیارهای ورود برای انجام تحلیل را کسب کردند (تصویر شماره 1).

نتایج ارزیابی کیفیت نشان داد 19 (83 درصد) مقاله دارای کیفیت خوب بودند، 4 (17 درصد) مقاله کیفیت متوسطی داشتند و درنهایت هیچ مقاله‌ای از کیفیت ضعیفی برخوردار نبود (پیوست شماره 2).





خلاصه اطلاعات مقالات یافته‌شده در پیوست شماره 3 ارائه شده است. 



مشخصات توصیفی مقالات وارد‌شده
بیشترین تعداد مطالعات انجام‌شده در کشور چین (3 مورد) بود. همچنین یک مطالعه به‌صورت مشترک در بین 45 کشور جهان و 2 مطالعه نیز به‌صورت مشترک در بین کشورهای اتحادیه اروپا انجام شده بود. یک مطالعه دیگر نیز به‌صورت مشترک در بین 165 کشور دنیا انجام شده بود. بیشترین نوع طراحی مطالعه مربوط به تحلیل ثانویه داده و مدل‌سازی برای انجام پیش‌بینی‌های لازم بود (12 مطالعه). مقالات یافته‌شده بین سال‌های 2002 تا 2021 نوشته شده بودند که به‌طور‌کلی، نتایج نشان‌دهنده صعودی بودن انتشار مقالات در سال‌های موردبررسی است.

تأثیرات سالمندی جمعیت بر کارکردهای نظام سلامت
مقالات یافت‌شده به‌طور ضمنی به حداقل یکی از کارکردهای نظام سلامت و تأثیرات سالمندی جمعیت بر آن اشاره کرده بودند. اکثر مقالات در‌مورد تأثیرات سالمندی جمعیت بر هزینه‌های نظام سلامت نوشته شده بودند (کارکرد تأمین مالی). فراوانی مقالات در ارتباط با تقسیم‌بندی انجام‌شده برای تأثیرات سالمندی جمعیت بر کارکردهای نظام سلامت به این صورت بود که 18، 9، 4 و 3 مقاله به ترتیب مرتبط با کارکردهای تأمین مالی، ارائه خدمات سلامت، تولیت و تولید منابع بودند. علت تفاوت بین مجموع مقالات یافت‌شده با تعداد کارکردهای اشاره‌شده آن است که برخی از مقالات به چندین کارکرد به‌صورت هم‌زمان پرداخته بودند.

تأثیرات سالمندی جمعیت بر روی کارکرد تولیت نظام سلامت
در بین مقالات یافت‌شده، 4 مقاله به تأثیرات سالمندی جمعیت بر روی کارکرد تولیت اشاره کرد بود [14-17]. سنتز این مقالات درارتباط‌با تولیت نظام سلامت و تأثیرات سالمندی بر آن در جدول شماره 2 به‌صورت دسته‌بندی‌شده ارائه شده است.



تأثیرات سالمندی جمیت در ارتباط با کارکرد تأمین مالی نظام سلامت
در تفکیک مقالات یافت‌‌شده، کارکرد تأمین مالی بیشترین تعداد مقاله را به خود اختصاص داده بود (18 مقاله) که اکثر مقالات این کارکرد، در ارتباط با هزینه‌های خدمات سلامت سالمندان بود [14-30]. سنتز نتایج مقالات این کارکرد در جدول شماره 3 ارائه شده است.



تأثیرات سالمندی جمعیت درارتباط‌با کارکرد تولید منابع نظام سلامت
درارتباط‌با کارکرد تولید منابع، 3 مقاله مورد تحلیل قرار گرفت [16، 18، 30] که نتایج تأثیرات پدیده سالمندی جمعیت بر این کارکرد در جدول شماره 4 ارائه شده است.



تأثیرات سالمندی جمیت درارتباط‌با کارکرد ارائه خدمات سلامت نظام سلامت
براساس نتایج، 9 مقاله به تأثیرات سالمندی جمعیت بر ارائه خدمات سلامت به این گروه سنی اشاره کرده بود [14، 15، 25، 30-35] که تحلیل نتایج این مقالات در جدول شماره 5 نشان داده شده است.



بحث
هدف از مرور نظام‌مند حاضر خلاصه‌سازی و ترکیب شواهد مربوط به تأثیرات پدیده سالمندی جمعیت بر کارکردهای مختلف نظام سلامت بود. نتایج حاصل از تحلیل 23 مقاله وارد‌شده منجر به دسته‌بندی تأثیرات سالمندی در 4 کارکرد اصلی نظام سلامت شامل تولیت، تأمین مالی، تولید منابع و ارائه خدمات براساس مدل ارائه‌شده در سال2000 میلادی سازمان بهداشت جهانی شد [10].
تولیت از کارکردهای اصلی نظام سلامت است که بر 3 کارکرد دیگر و همچنین پاسخ‌گویی به انتظارات مردم تأثیرگذار است. تأثیرات بر جنبه‌های مدیریتی و سیاست‌گذاری نظام سلامت و افزایش نیاز به پاسخ‌گویی به نیازهای فزاینده سلامت سالمندان مضامین اصلی مربوط به کارکرد تولیت بود. بیمه سلامت دسترسی به خدمات با کیفیت را در بین سالمندان افزایش می‌دهد که در این راستا نتایج پژوهشی در سال 2010 نشان داد برای مقابله با افزایش سریع جمعیت سالمندان و نیازهای مراقبت درازمدت، یک بیمه ملی مراقبت طولانی‌مدت در سال 2012 در کشور تایوان راه‌اندازی شد تا مراقبت‌های یکپارچه برای سالمندان، از مراقبت‌های بهداشتی گرفته تا رفاه اجتماعی را ارائه دهد [15]. برای مدیریت بهتر سالمندی در جامعه، حاکمیت نقش کلیدی دارد که با یک خط‌مشی بهداشتی و درمانی اختصاصی در سطح کلان برای سالمندان می‌تواند با به حداقل رساندن هزینه‎های مراقبت‌های سلامت، مانند آموزش پزشکان مراقبت‌های اولیه در سالمندان و ارائه مراقبت‌های خانگی کمک‌کننده باشد [17، 36].
براساس نتایج این مطالعه، تأثیرات پدیده سالمندی بر بعد تأمین مالی شامل افزایش بار مالی ناشی از سالمندی جمعیت و تأثیرات بر نیاز به گردآوری منابع مالی بود. تأمین مالی پایدار ارتباط عمیقی با ارائه خدمات سلامت و تولید منابع دارد می‌تواند موجب محافظت مالی سالمندان در برابر هزینه‌های سلامت شود. تأثیرات سالمندی جمعیت بر میزان هزینه‌ها مسئله اساسی است که نتایج پژوهشی نشان داد نسبت هزینه‌های ملی اختصاص‌یافته به جمعیت 65 ساله و بالاتر در همه کشورهای مورد‌مطالعه روند صعودی دارد، به‌طوری‌که از 36 تا 46 درصد در ژاپن، 34 تا 39 درصد در کانادا و 20 تا 25 درصد در استرالیا افزایش یافته است [18]. همچنین نتایج پژوهشی در سال 2021 بیان کرد اثر بار سلامت سالمندان بر صندوق‌های سلامت به‌طور معنی‌داری مثبت و اثر صندوق‌های بهداشت و درمان بر تراز مالی به‌طور معنی‌داری منفی است که نشان می‌دهد افزایش بار سلامتی جمعیت سالمندان باعث افزایش هزینه‌های سلامت و در‌نتیجه کاهش تراز مالی می‌شود [27].
عوامل متعددی بر افزایش هزینه‌های نظام سلامت با شیوع سالمندی در کشورها نقش دارند که در این راستا نتایج پژوهشی در کشور ایتالیا در سال 2017 بیان کرد هزینه‌ مراقبت‌های سلامت با افزایش سن و امید به زندگی افزایش می‌یابد [16]. نتایج پژوهشی دیگر بیانگر تفاوت بین هزینه‌های گروه‌های سنی و جنسیت بود، به‌طوری‌که تفاوت معنی‌داری را در هزینه مراقبت‌های سلامت برای تمام مراحل زندگی انسان مشاهده شد. در این پژوهش (2014)، بیشترین هزینه سلامت در‌مورد مردان (69/7 دلار آمریکا) با سن 65 تا 69 سال و در‌مورد زنان (23/4 دلار آمریکا) با سن 75 تا 79 سال مشاهده شد. هزینه بستری شدن در بیمارستان به‌طور قابل‌توجهی (23/7 دلار آمریکا) برای زنان بیشتر از مردان (21/1 دلار آمریکا) بود. نتایج این پژوهش آشکار کرد میانگین هزینه‌ مراقبت‌های سلامت در مردان بیشتر از زنان و جمعیت سالمندان بیشتر از جوانان است [21].
سنتز مقالات تحلیل‌شده در ارتباط با کارکرد تولید منابع منجر به شناسایی اثرات سالمندی جمعیت بر بعد منابع انسانی، منابع اطلاعاتی و منابع فیزیکی موردنیاز شد. در بعد منابع انسانی، نتایج پژوهشی در 45 کشور در سال 2021 نشان داد بار سلامتی جمعیت سالمندان تأثیر مثبت و معناداری بر کار مراقبت‌های سلامت دارد. در‌حالی‌که نتایج نشان‌دهنده اثر منفی قابل‌توجه کار مراقبت‌های سلامت بر تراز مالی است که نشان می‌دهد افزایش بار سلامت سالمندان مستلزم افزایش کار کارکنان مراقبت‌های سلامت و در‌نتیجه کاهش تراز مالی است [27]. تأمین منابع اطلاعاتی به‌موقع و کافی نیازمند برنامه‌ریزی و دوراندیشی است. مشکلات در تأمین هزینه‌های تحقیقاتی در حوزه سالمندان تقریباً جهانی است. در این زمینه نتایچ پژوهشی در کشور تایوان بیان کرد چالش اصلی برای متخصصان سالمندی در این کشور توجه ناکافی به تحقیقات است و نیاز به افزایش فعالیت‌های تحقیقاتی برای اطمینان از آینده طب سالمندی وجود دارد [15]. 
در بعد منابع اطلاعاتی برای مدیریت بهتر چالش‌های سالمندی، کشورها به داده‌های معتبر، همکاری‌های بین‌بخشی، آموزش بهتر کارکنان سلامت و به‌رسمیت‌شناختن افراد سالمند در چارچوب سیاست‌های بین بخشی نیاز دارند [25]. همچنین کمبود تجهیزات پزشکی موردنیاز، دسترسی پایین سالمندان به این تجهیزات، بالا بودن قیمت تجهیزات، سازگاری پایین بیمارستان‌ها با نیازهای سالمندان، اختلال در تولید و عرضه دارو از مهم‌ترین تأثیرات سالمند شدن جامعه بر بعد فیزیکی منابع بود که باید موردتوجه قرار گیرد. سازمان جهانی بهداشت بر ایجاد مراکز سلامت دوستدار سالمند در راستای ارتقای سلامت همه‌جانبه سالمندان تأکید کرده است که در این راستا حرکت به سمت نظام سلامت دوستدار سالمند برای رفع نیازهای این افراد حائز اهمیت است [37]. 
تأثیرات سالمندی جمعیت بر تقاضای خدمات، پیچیده شدن ارائه خدمات و نحوه ارائه خدمات سلامت به این گروه سنی از نتایج اصلی مرور نظام‌مند حاضر در ارتباط با کارکرد ارائه خدمات سلامت بود. نتایج پژوهشی در سال 2019 نشان داد سالمندی جمعیت کشور آفریقای جنوبی خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن و چندگانه را افزایش می‌دهد و این احتمالاً تأثیر قابل‌توجهی بر نیازهای سیستم مراقبت‌های سلامت دارد [25]. از تأثیرات مهم دیگر پدیده سالمندی بر بُعد ارائه خدمات سلامت می‌توان به افزایش بستری شدن در بیمارستان، مدت اقامت در بیمارستان، افزایش استفاده از مراقبت‌های طولانی‌مدت و استفاده بیشتر از مراقبت‌های سرپایی اشاره کرد [31]. 
در سال 2020 در ایران نتایج پژوهشی نشان داد مهم‌ترین علت عدم تمایل به بستری شدن در بیمارستان در بین سالمندان مربوط به هزینه بالای خدمات و عدم پوشش بیمه درمانی است که باید سالمندان و افراد بدون بیمه در سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی استفاده از خدمات سلامت، در اولویت قرار گیرند [38]. لزوم استفاده از پزشکان مراقبت‌های اولیه، استفاده از رویکرد یکپارچه در ارائه خدمات، سازماندهی مجدد و تجدید ساختار بخش‌های بیمارستانی و نیاز به افزایش مراقبت‌های حرفه‌ای در منزل از نتایج این مطالعه در‌زمینه تأثیرات پدیده سالمندی جمعیت بر کارکرد ارائه خدمات سلامت است [16، 35].
استفاده از راهبرد جست‌وجوی گسترده، براساس جست‌وجوی مقالات منتشرشده و استفاده از نظرات کارشناسان در این زمینه از نقاط قوت پژوهش حاضر است. تمامی مراحل این پژوهش از جمله جست‌وجو، غربالگری، ارزیابی کیفیت، استخراج و تحلیل داده توسط حداقل 2 نفر از پژوهشگران به‌صورت مستقل انجام شد.
از محدودیت‌های پژوهش حاضر، عدم دسترسی به پایگاه داده‌ای اسکوپوس در زمان انجام جست‌وجو بود. همچنین متن کامل برخی از مقالات نیز در دسترس نبود که از تحلیل خارج شدند. باتوجه‌به اینکه در برخی از مقالات، روش انجام مقاله شفاف نبود، روش کار آن‌ها توسط تیم تحقیق بررسی و جمع‌بندی و توافق در این زمینه حاصل شد.

نتیجه‌گیری نهایی
تأثیرات پدیده سالمندی جمعیت بر تمامی کارکردهای نظام سلامت به‌خصوص کارکرد تأمین مالی امری اجتناب‌ناپذیر است، به‌طوری‌که افزایش سالمندی موجب بالا رفتن هزینه‌های خدمات سلامت شده است. در مدل سازمان جهانی بهداشت ارتباط بین کارکردها و اهداف بیان شده است که این اجزا باهم در ارتباط بوده و از هم تأثیر می‌پذیرند. براساس نتایج پژوهش حاضر، این تأثیرات در زمینه‌های مدیریتی و سیاست‌گذاری، افزایش نیاز به پاسخ‌گویی به نیازهای فزاینده سلامت سالمندان، افزایش بار مالی، گردآوری منابع مالی و ابعاد منابع انسانی، اطلاعاتی و فیزیکی نظام‌های سلامت است. در کارکرد ارائه خدمات سلامت، سالمندی جمعیت بر میزان تقاضا، پیچیده شدن ارائه خدمات و نحوه ارائه خدمات سلامت مؤثر است. یافته‌های پژوهش حاضر می‌تواند اطلاعات مناسبی را در اختیار متولیان سلامت قرار دهد تا از‌طریق مدیریت بهتر موجب بهبود عملکرد نظام سلامت در مواجهه با سالمندی جمعیت شوند و همچنین با دستیابی به سلامت بهتر، پاسخ‌گویی به انتظارات و مشارکت مالی عادلانه برای سالمندان در نظام سلامت را تسهیل کنند.
نیاز است پژوهشی در‌زمینه پیش‌بینی وضعیت آینده از‌نظر منابع موردنیاز انجام شود تا برنامه‌ریزی‌های لازم برای مقابله با مخاطرات سالمندی جمعیت صورت پذیرد. همچنین به محققان حوزه سالمندی پیشنهاد می‌شود که در تحقیقات آتی از رویکرد آینده‌پژوهی استفاده کنند تا با ترسیم سناریوها و مدل‌های مختلف به فهم آسان تبعات سالمندی و مدیریت بهتر آن در نظام‌های سلامت کمک کنند.

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
از معاونت پژوهشی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم‌پزشکی تهران کد اخلاق به شماره IR.TUMS.SPH.REC.1401.044 اخذ شد. 

حامی مالی
پژوهش حاضر توسط دانشکده بهداشت دانشگاه علوم‌پزشکی تهران تأمین مالی شده است. این مقاله بخشی از رساله‌ دکتری رشته مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران است (کد پایان‌نامه: 9921383004).

مشارکت نویسندگان
تمامی نویسندگان در طراحی مطالعه، روش کار و نگارش همه بخش‌های پژوهش حاضر مشارکت داشته‌اند.

تعارض منافع
بنا به اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
 

References
1.Nikookar R, Ghaffari S, Akbari Kamrani A A, Sahaf R, Moghadam M, Ghadimi M R. [Assessing the duration of unnecessary hospitalization and expenses in older individuals suffering from cerebral vascular accident in the chronic care unit (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2015; 10(2):180-7. [Link]
2.Tajvar M, Yaseri M, Karami B, Mohammadi M. [Pattern of outpatient health service utilization by older people in Iran (Persian)]. Iranian Journal of Ageing. 2021; 15(4):410-27. [DOI:10.32598/sija.15.4.2921.1]
3.Zeinalhajlu A, Amini A, Tabrizi J. [Consequences of population aging in Iran with emphasis on its increasing challenges on the health system (literature review) (Persian)]. Depiction of Health. 2015; 6(1):54-64. [Link]
4.Soltani MH, Sahaf R, Mohammadi Shahbolaghi F, Ghaffari S, Khosravi A, Gohari MR. [Elderly, duration of hospitalization and Hospital cost in Milad Hospital in Iran (Persian)]. Iranian Journal of Ageing. 2012; 6(S1):58-65. [Link]
5.Shoaei F, Nejati V. [Elderly-caring service pattern in USA comparing with Iran (Persian)]. Iranian Journal of Ageing. 2008; 3(1):68-77. [Link]
6.Colombier C. Healthcare expenditure and fiscal sustainability: Evidence from Switzerland. Public Sector Economics. 2018; 42(3):279-301. [DOI:10.3326/pse.42.3.3]
7.Kalache A, Aboderin I, Hoskins I. Compression of morbidity and active ageing: Key priorities for public health policy in the 21st century. Bulletin of The World Health Organization. 2002; 80:243-4. [Link]
8.Nooraiee Motlagh S, Saber Mahani A, Barooni M, Asadi Lari M, Vaez Mahdavi MR, Hadian M. [Determining factors related to health services utilization (Persian)]. Razi Journal of Medical Sciences. 2015; 21(127):61-72. [Link]
9.World Health Organization. The world health report 2000: Health systems: Improving performance. Geneva: World Health Organization; 2000. [Link]
10.Murray CJ, Frenk J. A framework for assessing the performance of health systems. Bulletin of the world Health Organization. 2000; 78(6):717-31. [PMID]
11.Shahri S, Tabibi SJ, Nasiripour AA, Ghaffari F. [Effect functions on goals of health system in Iran (Persian)]. Payavard. 2017; 11(3):247-58. [Link]
12.Pakdaman M, Geravandi S, Askari R, Askarishahi M, Afzali HR. The effect of macroeconomic indicators on health-care expenditure in Iran. Journal of Education and Health Promotion. 2019; 8:123. [DOI:10.4103/jehp.jehp_453_18] [PMID] [PMCID]
13.Nasrollahpour Shirvani S, Moudi S. [Evidence-based policy-making in the health system and its achievements and challenges of publishing in Iran (Persian)]. Babol: Babol University of Medical Sciences and Health Services; 2013. [Link]
14.Sapelli C. Chile: Effects of old age on health services utilization and consequences on system design. Documentos de Trabajo 255, Instituto de Economia. Pontificia Universidad Católica de Chile. 2003. [Link]
15.Lin MH, Chou MY, Liang CK, Peng LN, Chen LK. Population aging and its impacts: Strategies of the health-care system in Taipei. Ageing Research Reviews. 2010; 9(Suppl 1):S23-7. [DOI:10.1016/j.arr.2010.07.004] [PMID]
16.Lopreite M, Mauro M. The effects of population ageing on health care expenditure: A Bayesian VAR analysis using data from Italy. Health Policy. 2017; 121(6):663-74. [DOI:10.1016/j.healthpol.2017.03.015] [PMID]
17.Shakoor U, Rashid M, Baloch AA, Husnain MIu, Saboor A. How aging population affects health care expenditures in Pakistan? A bayesian VAR analysis. Social Indicators Research. 2021; 153:585-607. [DOI:10.1007/s11205-020-02500-x]
18.Seshamani M, Gray A. The impact of ageing on expenditures in the National Health Service. Age and Ageing. 2002; 31(4):287-94. [DOI:10.1093/ageing/31.4.287] [PMID]
19.Martini EM, Garrett N, Lindquist T, Isham GJ. The boomers are coming: A total cost of care model of the impact of population aging on health care costs in the United States by Major Practice Category. Health Services Research. 2007; 42(1 Pt 1):201-18. [DOI:10.1111/j.1475-6773.2006.00607.x] [PMID] [PMCID]
20.Gregersen FA. The impact of ageing on health care expenditures: A study of steepening. The European Journal of Health Economics: HEPAC: Health Economics In Prevention and Care. 2014; 15(9):979-89. [DOI:10.1007/s10198-013-0541-9] [PMID] [PMCID]
21.Sarker AR, Mahumud RA, Sultana M, Ahmed S, Ahmed W, Khan JAM. The impact of age and sex on healthcare expenditure of households in Bangladesh. SpringerPlus. 2014; 3:435.[DOI:10.1186/2193-1801-3-435] [PMID] [PMCID]
22.Kocot E. The impact of aging on different types of health care: The example of the Polish health insurance system. The International Journal of Health Planning and Management. 2018; 33(2):e557-68. [DOI:10.1002/hpm.2498] [PMID]
23.Wang C, Li F, Wang L, Zhou W, Zhu B, Zhang X, et al. The impact of population aging on medical expenses: A big data study based on the life table. Bioscience Trends. 2018; 11(6):619-31. [DOI:10.5582/bst.2017.01243] [PMID]
24.Agustin K, Shou-Yan C. Impact of an ageing society on healthcare expenditure of national health insurance in Taiwan. Jurnal Teknik Industri. 2019; 21(2):49-56. [DOI:10.9744/jti.21.2.49-56]
25.Daviaud E, Kelly G, Cornell J, Geffen L, Solanki G. Population ageing in South Africa: Trends, impact, and challenges for the health sector. South African Health Review. 2019; 2019(1):175-82. [Link]
26.Li L, Du T, Hu Y. The effect of population aging on healthcare expenditure from a healthcare demand perspective among different age groups: Evidence from Beijing City in the People's Republic of China. Risk Management and Healthcare Policy. 2020; 13:1403-12. [DOI:10.2147/RMHP.S271289] [PMID] [PMCID]
27.Tang B, Li Z. A country-level empirical study on the fiscal effect of elderly population health: The mediating role of healthcare resources. Healthcare (Basel, Switzerland). 2021; 10(1):30. [DOI:10.3390/healthcare10010030] [PMID] [PMCID]
28.Lorenz N, Ihle P, Breyer F. Aging and health care expenditures: A non-parametric approach. CESifo Working Paper No. 8216. 2020. [DOI:10.2139/ssrn.3576293]
29.Bech M, Christiansen T, Khoman E, Lauridsen J, Weale M. Ageing and health care expenditure in EU-15. The European Journal of Health Economics. 2011; 12(5):469-78. [DOI:10.1007/s10198-010-0260-4] [PMID]
30.Meng X, Yeo C. Ageing and health-care expenditure in urban China. Canberra: Australian National University; 2005. [Link]
31.Costa-Font J, Vilaplana-Prieto C. 'More than one red herring'? Heterogeneous effects of ageing on health care utilisation. Health Economics. 2020; 29(Suppl 1):8-29. [DOI:10.1002/hec.4035] [PMID]
32.Holecki T, Rogalska A, Sobczyk K, Wozniak-Holecka J, Romaniuk P. Global elderly migrations and their impact on health care systems. Frontiers in Public Health. 2020; 8:386. [DOI:10.3389/fpubh.2020.00386] [PMID] [PMCID]
33.Atella V, Piano Mortari A, Kopinska J, Belotti F, Lapi F, Cricelli C, et al. Trends in age-related disease burden and healthcare utilization. Aging Cell. 2019; 18(1):e12861. [DOI:10.1111/acel.12861] [PMID] [PMCID]
34.Dall TM, Gallo PD, Chakrabarti R, West T, Semilla AP, Storm MV. An aging population and growing disease burden will require alarge and specialized health care workforce by 2025. Health Affairs. 2013; 32(11):2013-20. [DOI:10.1377/hlthaff.2013.0714] [PMID]
35.Schulz E, Leidl R, König HH. The impact of ageing on hospital care and long-term care-the example of Germany. Health Policy. 2004; 67(1):57-74. [DOI:10.1016/S0168-8510(03)00083-6] [PMID]
36.Hajizadeh A, Babaei Aghbolagh M, Babaei G, Tajvar M, Heydari M. Strategies to enhance access and utilization of health services by older population: A comprehensive scoping review. Health & Social Care in the Community. 2024; 2024(1):3645115. [DOI:10.1155/2024/3645115]
37.Karami B, Ostad-Taghizadeh A, Rashidian A, Tajvar M. Developing a conceptual framework for an age-friendly health system: A scoping review. International Journal of Health Policy and Management. 2023; 12:7342. [DOI:10.34172/ijhpm.2023.7342] [PMID] [PMCID]
38.Tajvar M, Mosadeghrad A, Yaseri M, Mohammadi M. [Utilization of inpatient services by older people in Iran and its determinants (Persian)]. Journal of School of Public Health and Institute of Public Health Research. 2020; 17(4):337-50. [Link]
39.Ghaemi Asl M, Mirzaei Abbasabadi H. Age effects on health expenditures: a global view. Journal of Population Ageing. 2021; 14(2):247-70. [Link]