مقدمه
امروزه به دلیل بهبود سطح سلامت، پیشرفت فناوری‌های بهداشتی، کاهش مرگ‌و‌میر و افزایش امید به زندگی، کاهش پیوسته نرخ باروری در کشورهای توسعه‌یافته و در‌حال‌توسعه، تعداد افراد مسن با سرعت بی‌سابقه‌ای در سراسر جهان در حال رشد است [1]. براساس آخرین گزارش بخش اجتماعی‌اقتصادی سازمان ملل متحد، در سال 2023 از هر 10 نفر در سراسر جهان 1 نفر حداقل 65 سال سن داشته است. پیش‌بینی می‌شود که در سال 2050 1 نفر از هر 6 نفر در سراسر جهان در رده سنی سالمندی قرار گیرد. بر‌این‌اساس دور از ذهن نیست که تعداد افراد 65 ساله و بالاتر در سراسر جهان از 761 میلیون در سال 2021 به بیش از 2 برابر در سال 2050 به 1/6 میلیارد نفر برسد. علاوه‌بر‌این، تعداد افراد 80 ساله و بالاتر سریع‌تر رشد خواهد کرد [2]. طبق برآورد سازمان بهداشت جهانی در کشورهای در‌حال‌توسعه، از‌جمله ایران، جمعیت سالمند سریع‌ترین رشد را نسبت به سایر گروه‌های جمعیتی دارد. در سرشماری سال 1390، جمعیت ایران 75 میلیون نفر بوده که 8/2 درصد آن سالمندان و در سال 1395، جمعیت 80 میلیون نفر بوده که9/3 درصد آن سالمندان بوده‌اند. تعداد سالمندان تا سال 2030 به 14/4 درصد و در سال 2050 به 31/2 درصد می‌رسد و در این سال جمعیت سالمندان جهان 21/5 درصد و جمعیت سالمندان آسیا 24 درصد خواهد بود. تعداد سالمندان در ایران بالاتر از میانگین سالمندان در جهان و آسیاست، به‌طوری‌که از هر 3 نفر 1 نفر سالمند خواهد بود [3]. بنابراین این تغییرات پیش‌بینی‌شده در توزیع سنی به بار قابل‌توجهی از‌نظر عوارض، مرگ‌و‌میر و هزینه‌های مربوط به بیماری‌های قلبی عروقی تبدیل می‌شود [4]. براساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری در سال 2019، شیوع بیماری قلبی با افزایش سن افزایش یافته است که 1/0 درصد در بزرگسالان 18 تا 44 ساله، 3/6 درصد در بزرگسالان 45 تا 54 سال، 9/0 درصد در بزرگسالان 55 تا 64 ساله، 14/3 درصد در سالمندان 65 تا 74 ساله و 24/2 درصد در سالمندان 75 ساله و بالاتر گزارش شده است. بیماری قلبی‌عروقی با افزایش سن، بار فزاینده‌ای را ایجاد می‌کند و یکی از عوامل اصلی مرگ‌و‌میر در سالمندان است [5].
سکته قلبی عامل اصلی مرگ‌و‌میر در سراسر جهان است. براساس یک مطالعه سیتماتیک سال 2023، شیوع سکته قلبی در افراد کمتر از 60 و 60 سال به ترتیب 3/8 و 9/5 درصد بوده است [6]. سکته قلبی با بالا رفتن قطعهST‌ یک زیر‌کلاس شایع و جدی از سکته قلبی با عوارض و مرگ‌و‌میر بالاست. بر‌اساس دستورالعمل‌های فعلی برای سکته قلبی با بالا رفتن قطعه ST اگر امکان‌پذیر باشد، مداخله اولیه عروق کرونر از راه پوست به‌‍‌عنوان استراتژی ترجیحی برای بازگرداندن جریان خون در بیماران مبتلا به STEMI بدون در نظر گرفتن سن بیمار، توصیه می‌شود [7]. بیماران مسن مبتلا به STEMI در مقایسه با همتایان جوان‌تر به دلیل سندرم‌های سالمندی (ضعف، اختلال شناختی و غیره)، نرخ بالای عوارض مرتبط با روش‌های درمانی تهاجمی و شیوع بالای بیماری‌های همراه احتمال کمتری برای دریافت درمان‌های تهاجمی دارند و اغلب علائم غیرمعمول دارند که باعث تأخیر طولانی‌تر در درمان، پیش‌آگهی ضعیف‌تر و اقامت طولانی‌مدت در بیمارستان می‌شود [8, 9]. هالر و همکاران با بررسی ارتباط درمان خون‌رسانی مجدد با مرگ داخل بیمارستان و بلند‌مدت برای سالمندان در شبکه Vienna STEMI نشان دادند سالمندان هم از روش‌های درمانی تهاجمی سود می‌برند [10]. در مقابل برخی مطالعات مزیت درمان خون‌رسانی مجدد را برای این گروه از بیماران زیر سؤال برده‌اند [11].
در 30 سال گذشته، بار بیماری‌های قلبی در کشورهای با درآمد بالا عمدتاً به‌دلیل پیشرفت در زیر‌ساخت‌های سیستم سلامت و درمان‌های مبتنی بر دستورالعمل، از‌جمله برنامه‌های پیشگیری ثانویه سیستماتیک، به‌طور‌کلی کاهش یافته است. درحالی‌که بار بیماری در مناطق کم‌درآمد همچنان به دلیل تفاوت‌ در سبک زندگی، امکانات بهداشتی، تحصیلات و غیره همچنان زیاد است [12]. بیش از 80 درصد از مرگ‌های ناشی از بیماری ایسکمیک قلبی در کشورهای با درآمد کم و متوسط رخ می‌دهد، این در حالی است که مدیریت و درمان مبتنی بر دستورالعمل بیماران مشکل است [13]. مهم‌ترین چالش‌های مدیریت بیماران مسن مبتلا به سکته قلبی در کشورهای با درآمد کم و متوسط شامل تأخیر در درمان، عدم اطمینان در‌مورد مزایای واقعی درمان مبتنی بر شواهد، عدم دسترسی به درمان مؤثر اولیه عروق کرونر و احتمال کمتر برای دریافت درمان مبتنی بر شواهد در مقایسه با بیماران جوان‌تر است [9]. با وجود اینکه بیماران مسن با سکته قلبی با بالا رفتن قطعه ST در معرض خطر بالای مرگ‌و‌میر هستند. اطلاعات کمی در‌مورد مدیریت و عوامل خطر مؤثر بر مرگ‌و‌میر طولانی‌مدت این جمعیت در کشورهای با درآمد کم و متوسط که بالاترین بار عوامل خطر و مرگ‌و‌میر را دارند، وجود دارد [14]. سرانه تولید ناخالص ملی ایران در سال 2022 برابر با 54530 دلار بوده است. در‌حالی‌که این میزان در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا 7521/8 دلار بود [15]. وضعیت اقتصادی در استان کرمانشاه مناسب نیست و براساس آخرین گزارش نرخ بیکاری فعلی در کرمانشاه 14/2 درصد بوده که بالاتر از میانگین کشوری (9 درصد) است [16]. براساس مطالعات متعدد، افراد با وضعیت اقتصادی‌اجتماعی پایین بیشتر در معرض عوامل خطری مانند سیگار کشیدن، رژیم غذایی نامناسب، عدم فعالیت بدنی و استرس قرار می‌گیرند که در ایجاد بیمارهای قلبی‌عروقی نقش دارند [17]. نتایج چندین مطالعه نشان داد وضعیت اقتصادی‌اجتماعی ضعیف با پیامد‌های بالینی بدتر در بیماران مبتلا به بیماری‌های قلبی، از‌جمله میزان بالاتر بستری مجدد در بیمارستان و مرگ‌و‌میر مرتبط است [18, 19]. به نظر می‌رسد آگاهی از پیش‌آگهی و پیش‌بینی‌کننده‌های مرگ‌و‌میر سالمندان مبتلا به سکته قلبی می‌تواند منجر به تصمیم‌گیری‌های درمانی بهتر و دقیق‌تر شود و فرصتی را برای بهبود نتایج در این بیماران فراهم آورد. بنابراین هدف از این مطالعه، ارزیابی عوامل خطر و ویژگی‌های بالینی، الگوهای درمانی و بررسی پیش‌بینی‌کننده‌های مرگ 1ساله بیماران سالمند مبتلا به سکته قلبی با بالا رفتن قطعهST در بیمارستان امام علی (ع) شهر کرمانشاه بود.

روش مطالعه
کرمانشاه یکی از استان‌های غربی ایران است، براساس سرشماری سال 1395 این استان دارای 1952434 نفر جمعیت در مساحت 25009 کیلومتر مربع است که از این میزان تقریباً 7 درصد جمعیت استان را سالمندان (بیشتر از 65 سال) تشکیل داده‌اند [20]. مطالعه حاضر از نوع کوهورت گذشته‌نگر بود و از اطلاعات ثبت بیماران مبتلا به STEMI مرکز تحقیقات قلب و عروق در بیمارستان امام علی (ع) شهر کرمانشاه استفاده شد. این بیمارستان دارای امکانات اورژانسی است و مداخله عروق کرونر از راه پوست در تمام ساعات هفته انجام می‌شود.
جامعه پژوهش شامل همه سالمندان (65‌≥سال) مبتلا به سکته قلبی با بالا رفتن قطعه ST بود که از تیر ماه 1397 تا آذر ماه 1398 در بیمارستان امام علی (ع) بستری شده بودند. بیماری STEMI توسط متخصصان قلب و عروق بر‌اساس چهارمین تعریف جهانی سکته قلبی تشخیص داده شد [21].
در برنامه ثبت و پیگیری بیماران STEMI، پزشکان و پرستاران آموزش‌دیده با استفاده از پرسش‌نامه استاندارد، اطلاعات جمعیت‌شناختی و بالینی از قبیل سابقه پزشکی، یافته‌های بالینی و آزمایش‌ها را از‌طریق مصاحبه با بیمار و پرونده پزشکی جمع‌آوری کردند. اطلاعات بیشتر در‌مورد ثبت STEMI در مطالعات قبلی آمده است [22].
متغیرهای مورد‌بررسی در این مطالعه: لیپوپروتئین با چگالی کم، لیپوپروتئین با چگالی بالا، میزان فیلتراسیون گلومرولی، دیابت، فشارخون، بیماری مزمن کلیوی، سابقه مصرف سیگار، سابقه مداخلات کرونری (جراحی بای‌پس عروق کرونر، مداخله عروق کرونر از راه پوست)، سابقه حوادث قلبی‌عروقی (سکته قلبی، سکته مغزی)، نوع سکته قلبی، نوع درمان (مداخله اولیه عروق کرونر از راه پوست، درمان ترومبولیتیک و بدون درمان) و کسر جهشی بطن چپ بود. فیلتراسیون گلومرولی با استفاده از فرمول CKD-EPI‌ براساس سن، جنسیت و سطح سرم کراتیین ابتدایی بیماران در زمان پذیریش در بیمارستان محاسبه شد [23]. بیماری مزمن کلیه براساس میزان فیلتراسیون گلومرولی (GFR<60) تعریف شد. کسر جهشی بطن چپ قبل از ترخیص بیماران از بیمارستان اندازه‌گیری و در 3 گروه 35 درصد>،35 تا 50 و 50 درصد≤ طبقه‌بندی شد. اطلاعات جمعیت‌شناختی شامل سن، جنسیت، شاخص توده بدنی، میزان تحصیلات و محل سکونت (شهر کرمانشاه / سایر شهر و روستاها) بود. کیفیت داده‌ها توسط پزشکان آموزش‌دیده بررسی و تأیید شد. همه شرکت‌کنندگان در این مطالعه فرم کتبی رضایت‌نامه آگاهانه را امضا کرد‌ند.

پیگیری بیماران و پیامد مطالعه
پیامد اصلی در این مطالعه مرگ 1ساله (به هر دلیل) پس از وقوع سکته قلبی با بالا رفتن قطعه ST بود. تمام بیماران از زمان تشخیص STEMI از‌نظر وضعیت بقا پیگیری 1ساله شدند. برای این منظور پس از پذیرش، اطلاعات تماس بیماران ثبت شد. پرستاران آموزش‌دیده با اعضای خانواده یا همراهان بیمار به‌صورت تلفنی تماس گرفته و بیمار را برای بررسی مجدد به بیمارستان دعوت می‌کردند. در صورت بروز مرگ، تاریخ فوت براساس گواهی فوت و یا اظهار‌نظر خانواده ثبت می‌شد. زمان بقا از تاریخ پذیریش تا تاریخ مرگ و در صورت عدم فوت بیمار 365 روز پس از تاریخ پذیرش در نظر گرفته شد.

تحلیل آماری
برای توصیف متغیرهای پیوسته که توزیع نرمال داشتند از میانگین انحراف معیار و برای مواردی که توزیع نرمال نداشتند از میانه و مرزهای بین‌چارکی استفاده کردیم. متغیرهای طبقه‌بندی‌شده به‌صورت فراوانی و درصد بیان شدند. برای تعیین پیش‌بینی‌کننده‌های مرگ 1ساله سالمندان از مدل مخاطرات متناسب کاکس به‌صورت تک‌متغیره و چند‌متغیره استفاده شد. ابتدا آنالیز تک‌متغیره انجام شد و سپس به‌منظور کنترل متغیرهای مخدوش‌کننده بالقوه، متغیرهایی که در حالت تک‌متغیره دارای سطح معنی‌داری کمتر از 0/2 بودند، به مدل کاکس چند‌متغیره اضافه شدند. فرض تناسب خطرات با استفاده از باقی‌مانده‌های شوئنفلد و نمودارهای لگ‌لگ بقا تأیید شد. بررسی و تحلیل داده‌ها با نرم افزار Stata نسخه 12 انجام شد.

یافته‌ها
مطالعه حاضر بر روی 421 سالمند مبتلا به STEMI که از 12 تیر ماه 1397 تا 30 آذر ماه 1398 در بیمارستان امام علی (ع) بستری شده بودند، انجام شد. مدت‌زمان پیگیری 350/62 شخص سال بود. در پیگیری 1 ساله امکان تماس با 9 نفر (نرخ گمشدگی: 2/1 درصد) میسر نشد. میزان مرگ 1ساله در جمعیت مورد‌مطالعه 18/5 درصد (76 نفر) بود که از این میزان 9/3 درصد (39 نفر) در بیمارستان فوت شدند.
بر اساس داده‌های جدول شماره 1، اکثریت بیماران را مردان (67/5 درصد) و ساکنین کرمانشاه (74/9 درصد) تشکیل می‌دادند. میانگین سنی سالمندان 6/73±73/51 سال بود.


62/7 درصد (‌264 نفر) از سالمندان سابقه فشارخون، 54/9 درصد (230 نفر) مبتلا بیماری مزمن کلیوی، 24 درصد (103 نفر) سابقه دیابت و 103 نفر (24/5 درصد) سابقه مصرف سیگار داشتند. ازنظر تحصیلات 239 نفر (60/8 درصد) بی‌سواد، 136 نفر (34/6 درصد) دارای تحصیلات ابتدایی تا زیر دیپلم و 18 نفر (4/6 درصد) دارای مدرک دیپلم و بالاتر بودند. کسر جهشی بطن چپ برای 130 نفر از سالمندان (35 درصد) کمتر از 35 درصد بود و برای 55 درصد بیماران بین35 تا 50 درصد و برای 50 درصد سالمندان کسرجهشی بطن چپ بیشتر از 50 درصد بود.
به‌طور‌کلی 212 سالمند (50/4 درصد) درمان مداخله اولیه عروق کرونر از راه پوست اولیه و 128 نفر (30/4 درصد) درمان ترمبولتیک دریافت کردند و برای 81 نفر (19/2 درصد) خون‌رسانی مجدد انجام نشده بود. از 76 سالمند (18/5 درصد) فوت‌شده، 4/12 درصد از آنان تحت درمان آنژیوپلاستی، 16/1 درصد تحت درمان ترومبولتیک قرار گرفته بودند و 38 درصد هیچ‌گونه درمان خون‌رسانی مجدد دریافت نکرده بودند (جدول شماره 1).
براساس تحلیل تک‌متغیره مدل مخاطرات متناسب کاکس، سن بالاتر و عدم درمان خون‌رسانی مجدد جز عوامل خطر مرگ 1ساله در سالمندان مبتلا به STEMI بودند (0/05>p). به‌طوری‌که به‌ازای افزایش 1 سال در سن بیماران، خطر مرگ 1ساله 1/05 برابر می‌شود. میزان فیلتراسیون گلومرولی بالاتر و داشتن تحصیلات از عوامل محافظت‌کننده از مرگ در سالمندان بود (جدول شماره 2).


نتایج تحلیل چند‌متغیره نشان داد میزان فیلتراسیون گلومرولیبالاتر و عدم درمان خون‌رسانی مجدد ارتباطی معنادار آماری با مرگ 1ساله دارد (0/05>p). به‌ازای یک افزایش در میزان فیلتراسیون گلومرولی نرخ مرگ 1ساله 3 درصد کاهش می‌یابد. به‌طور‌کلی نرخ مرگ 1 ساله سالمندانی که درمان خون‌رسانی مجدد دریافت کرده‌اند، 51 درصد کاهش یافته است (0/05>p). تصویر شماره 1 ارتباط بین درمان خون‌رسانی مجدد با مرگ بیماران را طی دوره پیگیری 1ساله نشان می‌دهد. 

بحث
جمعیت سالمند در حال تبدیل شدن به یک نگرانی فزاینده درزمینه پیری جمعیت است. این تغییرات پیش‌بینی‌شده در توزیع سنی به بار قابل‌توجهی از‌نظر عوارض، مرگ‌و‌میر و هزینه‌های مربوط به بیماری‌های قلبی‌عروقی تبدیل می‌شود. بنابراین پرداختن به عوامل تأثیرگذار و نیازهای افراد مسن برای کاهش بار مرگ‌و‌میر ناشی از بیماری‌های قلبی ضروری است. در پژوهش حاضر 212 سالمند (50/4 درصد) درمان مداخله اولیه عروق کرونر از راه پوست، 128 نفر (30/4 درصد) درمان ترمبولتیک دریافت کردند و برای 81 نفر (19/2 درصد) درمان خون‌رسانی مجدد انجام نشده بود. پیش‌بینی‌کننده‌های مستقل مرگ‌و‌میر 1ساله در سالمندان مبتلا به STEMI عدم درمان خون‌رسانی مجدد و میزان فیلتراسیون گلومرولی پایین‌تر بود.
یافته‌های یک مطالعه کوهورت چند‌مرکزی با استفاده از داده‌های 39 بیمارستان که سالمندان تحت درمان مداخله اولیه عروق کرونر از راه پوست قرار گرفته بودند، نشان داد صرف‌نظر از سن بیمار، درمان خون‌رسانی مجدد با بهبود نتایج بالینی همراه است و نباید از افراد مسن دریغ شود. مگر اینکه شرایط جسمی سالمند، امید به زندگی کوتاه یا خواست بیمار مانع از انجام خونرسانی مجدد شود [24]. در مطالعه ما نیز نشان داده شد نرخ مرگ یک‌‌ساله سالمندانی که درمان خون‌رسانی مجدد دریافت کرده‌اند،51 درصد کاهش یافته است. اما برخی از مطالعات سودمندی درمان خون‌رسانی مجدد را در بیماران سالمند را زیر سؤال برده‌اند [11]. یک مطالعه کاهش نرخ موفقیت‌آمیز مداخله اولیه عروق کرونر از راه پوست و درجه سرخ شدن میوکارد در افراد مسن را گزارش کرد. اثری که با پیامد بالینی بدتر در مدت پیگیری 1 ‌ساله همراه بود [25].
نتایج حاصل از چندین مطالعه نشان داده است انجام آنژیوپلاستی اولیه در مراکز تخصصی برای سالمندان مبتلا به STEMI در مقایسه با درمان ترومبولتیک با بهبود نتایج همراه است [10، 24]. طبق نتایج یک مطالعه کارآزمایی بالینی میزان بقای سالمندان مبتلا به STEMI که تحت مداخله اولیه عروق کرونر از راه پوست قرار گرفته‌اند 1/5 سال بیشتر از بیماران تحت درمان ترمبولتیک بود و امید به زندگی آن‌ها 28/8 درصد افزایش یافته است [26]. در مطالعه حاضر نیاز بیمارانی که تحت ترمبولتیک قرار گرفته بوند، خطر بیشتری برای مرگ نسبت به بیماران با درمان مداخله اولیه عروق کرونر از راه پوست داشتند، اما به‌دلیل حجم نمونه کوچک این ارتباط به لحاظ آماری معنی‌دار نبود.
شیوه توصیه‌شده برای مدیریت بیماران مسن مبتلا به سکته قلبی در کشورهای با درآمد کم و متوسط شامل تشخیص زودهنگام، شروع سریع درمان مبتنی بر شواهد و درمان عروق میوکارد است [4]. با‌این‌حال مراقبت از بیماران STEMI در کشورهای با درآمد کم تا متوسط به دلیل محدودیت منابع، تأخیر در رسیدن به بیمارستان و فرایند درمان چالش‌برانگیز است [13]. بنابراین ایجاد یک شبکه STEMI برای مدیریت بیماران در این مناطق با استفاده بهینه از منابع می‌تواند منجر به دسترسی به‌موقع و مناسب به مراکز درمانی و کاهش مرگ‌و‌میر و پیامد‌های نامطلوب در بیماران شود. یک مطالعه چند‌مرکزی، آینده‌نگر و مشاهده‌ای در کشور هند که شامل 2167 بیمار بود، نشان داد ایجاد شبکه مدیریت و درمان بیماران STEMI منجر به کاهش مرگ‌و‌میر مطلق به 3/4 درصد می‌شود [27]. یافته‌های یک ثبت بزرگ در کشور اتریش با استفاده از داده‌های شبکه VIENNA STEMI شامل 4579 سالمند STEMI نشان داد بدون در نظر گرفتن سن بیمار درمان خون‌رسانی مجدد با نتایج بالینی بهبود یافته همراه است. این شبکه متشکل از خدمات فوریت‌های پزشکی (EMS) و 6 بخش مداخله‌ای قلب و عروق با خدمات 24 ساعته آنژیوپلاستی اولیه به‌منظور مدیریت بیماران STEMI، کل منطقه شهری وین در کشور اتریش را پوشش می‌دهد [10].
یافته‌های تحلیل تک‌متغیره مطالعه حاضر نشان داد با افزایش سن، نرخ مرگ‌و‌میر نیز افزایش می‌یابد. این نتایج با سایر مطالعات همسو است [10، 24]. این مطالعات بر اهمیت وجود پروفایل پرخطر در بیماران مسن تأکید داشتند، زیرا افراد مسن معمولاً عوامل خطر و بیماری‌های همراه مثل فشار خون، کسر جهشی بطن چپ کاهش یافته و شیوع بالاتر نارسایی کلیوی نسبت به بیماران جوان‌تر دارند. در مطالعه هالر و همکاران نیز، سن به‌عنوان یک عامل مؤثر در میزان مرگ‌و‌میر در 30 روز و 1 سال بعد از سکته قلبی در بیماران مشاهده شد [10].
رشد تعداد افراد مسن و افزایش بروز دیابت، فشار خون بالا و چاقی، به افزایش شیوع بیماری کلیوی کمک می‌کند [28]. علاوه‌بر‌این، مطالعات قبلی نشان می‌دهد نرخ کاهش عملکرد کلیه در بیماران قلبی در مقایسه با جمعیت عمومی حداقل 2 برابر است. بنابراین بیماری مزمن کلیه در میان بیماران مسن پس از سکته قلبی بسیار شایع است [29، 30]. هوگون و همکاران با استفاده از تحلیل رگرسیون خطرات متناسب چند‌متغیره، یک رابطه معکوس درجه‌بندی‌شده بین عملکرد کلیه و مرگ‌و‌میر ناشی از همه علت‌ها را در بین سالمندان مبتلا به سکته قلبی مشاهده کردند [31] که در توافق با سایر مطالعات بود [32]. در مطالعه حاضر نیز کاهش فیلتراسیون گلومرولی یک عامل خطر مهم برای افزایش مرگ در سالمندان مبتلا به STEMI بود. یک مطالعه با استفاده از داده‌های ثبت بزرگ CRUSADE نشان داد سابقه سکته قلبی جزء عوامل خطر مرگ‌و‌میر طولانی‌مدت در سالمندان مبتلا به سکته قلبی است [31]، یافته‌های مطالعه ما نیز نشان داد سابقه سکته قلبی با افزایش مرگ‌و‌میر 1 ‌ساله سالمندان مرتبط بود، اما این ارتباط ازلحاظ آماری معنی‌دار نبود.
نتایج مدل کاکس تک‌متغیره نشان داد سطح تحصیلات بالاتر در بیماران سالمند به‌صورت معنی‌داری با کاهش میزان مرگ‌ومیر مرتبط است که در توافق با سایر مطالعات است [33]. به نظر می‌رسد این رابطه معکوس بین سطح تحصیلات و میزان مرگ‌ومیر را می‌توان تا حدی به بالا بودن سطح آگاهی فرد برای انتخاب سبک زندگی سالم نسبت داد. علاوه‌بر‌این سطح تحصیلات یکی از نشانگرهای مهم وضعیت اجتماعی‌اقتصادی است. نتایج مطالعات متعدد نشان داده است وضعیت تحصیلی و درآمد بالاتر به‌طور مثبت با توانایی فرد در پردازش و تشخیص علائم بیماری قلبی و درک نیاز به مراقبت‌های پزشکی فوری مرتبط است [34]. بنابراین ایجاد کمپین‌های آموزشی برای بهبود سواد سلامت، افزایش آگاهی در‌مورد علائم معمول و غیر‌معمول سکته قلبی و بیان اهمیت درمان به‌موقع می‌تواند در کاهش عوارض و مرگ‌و‌میر بالا در جمعیت سالمند مؤثر باشد.

نتیجه‌گیری نهایی
در مطالعه حاضر اکثریت بیماران تحت درمان درمان مداخله اولیه عروق کرونر از راه پوست قرار گرفته بودند. و نرخ مرگ 1ساله در سالمندانی که با درمان مداخله اولیه عروق کرونر از راه پوست درمان شده بودند نسبت به افرادی که تحت درمان ترمبولتیک قرار گرفته بودند، کمتر بود. سن بالاتر، کاهش فیلتراسیون گلومرولی، سطح سواد کمتر و عدم درمان خون‌رسانی مجدد با افزایش خطر مرگ 1 ساله در سالمندان همراه بود. ایجاد یک شبکه مدیریت و درمان بیماران STEMI و همچین برنامه‌ریزی برای ارتقای سواد سلامت سالمندان از‌طریق کمپین‌های آموزشی و رسانه‌های مختلف در‌مورد علائم بیماری قلبی و بیان اهمیت درمان به‌موقع می‌تواند در بهبود نتایج بالینی بسیار مؤثر باشد.
با‌توجه‌به محدودیت حجم نمونه و استفاده از داده‌های یکی از بیمارستان‌های غرب ایران در تعمیم‌پذیری نتایج مطالعه به سایر جمعیت‌ها باید احتیاط کرد. در این مطالعه نیز مانند سایر مطالعات مشاهده‌ای، نتایج ممکن است تحت تأثیر متغیرهای اندازه‌گیری نشده‌ای قرار بگیرد. از نقاط قوت مطالعه حاضر می‌توان به طراحی کوهورت، پیگیری 1ساله همه بیماران و میزان کم گمشدگی در اکثر متغیرهای مورد‌مطالعه اشاره کرد. با‌توجه‌به محدودیت‌های ذکر‌شده در مطالعه حاضر، پیشنهاد می‌شود مطالعات آینده با استفاده از حجم نمونه بزرگ‌تر و با دوره پیگیری طولانی‌تر و در نظر گرفتن متغیرهای تأثیرگذاری مانند وضعیت تغذیه، فعالیت فیزیکی و سایر شاخص‌های وضعیت اقتصادی‌اجتماعی شامل میزان درآمد و وضعیت اشتغال انجام شود.

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم‌پزشکی کرمانشاه پروتکل مطالعه را با کد اخلاق KUMS.REC.1395.252 تأیید کرد.

حامی مالی
هزینه‌های مورد‌نیاز این مطالعه توسط حوزه معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم‌پزشکی کرمانشاه تأمین شده است. کد گرنت: 1395/252.

مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آماده‌سازی و نگارش مقاله مشارکت داشتند.

تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مطالعه تعارض منافع ندارد.

تشکر و قدردانی
پژوهشگران از پرسنل بیمارستان امام علی (ع) که اجرای این مطالعه را ممکن کردند، تشکرکنند. علاوه‌بر‌این از دانشگاه علوم‌پزشکی کرمانشاه به جهت تأمین مالی این پژوهش قدردانی می‌شود.

References
1.Rudnicka E, Napierała P, Podfigurna A, Męczekalski B, Smolarczyk R, Grymowicz M. The World Health Organization (WHO) approach to healthy ageing. Maturitas. 2020; 139:6-11. [DOI:10.1016/j.maturitas.2020.05.018] [PMID] [PMCID]
2.United Nations. World social report 2023: Leaving no one behind in an ageing world. New York: United Nations; 2023. [Link]
3.Bahador F, Mahfoozpour S, Masoudiasl I, Vahdat S. [A systematic review of the management of preventive health care for the elderly in the world (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2022; 16(4):592-607. [DOI:10.32598/sija.2021.3180.2]
4.Carro A, Kaski JC. Myocardial infarction in the elderly. Aging and Disease. 2011; 2(2):116-37. [PMID]
5.Heart Disease. Prevention CfDCa. About heart disease [Internet]. 2023 [Updated 18 July 2023]. Available ftom: [Link]
6.Salari N, Morddarvanjoghi F, Abdolmaleki A, Rasoulpoor S, Khaleghi AA, Hezarkhani LA, et al. The global prevalence of myocardial infarction: A systematic review and meta-analysis. BMC Cardiovascular Disorders. 2023; 23(1):206. [DOI:10.1186/s12872-023-03231-w] [PMID] [PMCID]
7.Ibanez B, James S, Agewall S, Antunes MJ, Bucciarelli-Ducci C, Bueno H, et al. 2017 ESC guidelines for the management of acute myocardial infarction in patients presenting with ST-segment elevation: The Task Force for the management of acute myocardial infarction in patients presenting with ST-segment elevation of the European Society of Cardiology (ESC). European Heart Journal. 2018; 39(2):119-77. [DOI:10.1093/eurheartj/ehx393] [PMID]
8.Kala P, Kanovsky J, Rokyta R, Smid M, Pospisil J, Knot J, et al. Age-related treatment strategy and long-term outcome in acute myocardial infarction patients in the PCI era. BMC Cardiovascular Disorders. 2012; 12:31. [DOI:10.1186/1471-2261-12-31] [PMID] [PMCID]
9.Beza L, Leslie SL, Alemayehu B, Gary R. Acute coronary syndrome treatment delay in low to middle-income countries: A systematic review. International Journal of Cardiology. Heart & vasculature. 2021; 35:100823. [PMID]
10.Haller PM, Jäger B, Farhan S, Christ G, Schreiber W, Weidinger F, et al. Impact of age on short-and long-term mortality of patients with ST-elevation myocardial infarction in the VIENNA STEMI network. Wiener klinische Wochenschrift. 2018; 130(5-6):172-81.[DOI:10.1007/s00508-017-1250-7] [PMID]
11.Forman DE, Chen AY, Wiviott SD, Wang TY, Magid DJ, Alexander KP. Comparison of outcomes in patients aged< 75, 75 to 84, and≥ 85 years with ST-elevation myocardial infarction (from the ACTION Registry-GWTG). The American Journal of Cardiology. 2010; 106(10):1382-8. [DOI:10.1016/j.amjcard.2010.07.008] [PMID]
12.Dong C, Bu X, Liu J, Wei L, Ma A, Wang T. Cardiovascular disease burden attributable to dietary risk factors from 1990 to 2019: A systematic analysis of the Global Burden of Disease study. Nutrition, Metabolism & Cardiovascular Diseases. 2022; 32(4):897-907. [DOI:10.1016/j.numecd.2021.11.012] [PMID]
13.Chandrashekhar Y, Alexander T, Mullasari A, Kumbhani DJ, Alam S, Alexanderson E, et al. Resource and infrastructure-appropriate management of ST-segment elevation myocardial infarction in low-and middle-income countries. Circulation. 2020; 141(24):2004-25. [DOI:10.1161/CIRCULATIONAHA.119.041297] [PMID]
14.Kazemi MK, Alimohammadzadeh K, Maher A. Short-and long-term follow-up in the elderly patients with ST-elevation myocardial infarction receiving primary angioplasty or thrombolytic therapy. International Journal of Cardiovascular Practice. 2019; 4(1):10-5. [DOI:10.21859/ijcp-403]
15.World Bank. GDP per capita (constant 2015 US$). World Bank Open Data. Washington: World Bank; 2023. [Link]
16.Financial Tribune. 8 Provinces filed double-digit unemployment in FY 2022-23 [Internet]. 2023. [Updated 21 November 2023]. Available from: [Link]
17.Schultz WM, Kelli HM, Lisko JC, Varghese T, Shen J, Sandesara P, et al. Socioeconomic status and cardiovascular outcomes: Challenges and interventions. Circulation. 2018; 137(20):2166-78. [DOI:10.1161/CIRCULATIONAHA.117.029652] [PMID] [PMCID]
18.Davari M, Maracy MR, Khorasani E. Socioeconomic status, cardiac risk factors, and cardiovascular disease: A novel approach to determination of this association. ARYA atherosclerosis. 2019; 15(6):260-6. [PMID]
19.Wang JY, Wang CY, Juang SY, Huang KY, Chou P, Chen CW, et al. Low socioeconomic status increases short-term mortality of acute myocardial infarction despite universal health coverage. International Journal of Cardiology. 2014; 172(1):82-7. [DOI:10.1016/j.ijcard.2013.12.082] [PMID]
20.Statistical Centre of Iran. [Estimation of population in Iran by province and year (Persian)]. Tehran: Statistical Centre of Iran; 2016. [Link]
21.Thygesen K, Alpert JS, Jaffe AS, Chaitman BR, Bax JJ, Morrow DA, et al. Fourth universal definition of myocardial infarction (2018). Circulation. 2018; 138(20):e618-51. [DOI:10.1161/CIR.0000000000000617] [PMID]
22.Janjani P, Motevaseli S, Salimi Y, Bavandpouri SM, Ziapour A, Salehi N, et al. Clinical and epidemiological profile of ST‐segment elevation myocardial infarction patients in a megacity of west of Iran. Health Science Reports. 2023; 6(5):e1187. [DOI:10.1002/hsr2.1187] [PMID] [PMCID]
23.Levey AS, Stevens LA, Schmid CH, Zhang YL, Castro AF 3rd, Feldman HI, et al. A new equation to estimate glomerular filtration rate. Annals of Internal Medicine. 2009; 150(9):604-12. [DOI:10.7326/0003-4819-150-9-200905050-00006] [PMID] [PMCID]
24.Wang Y, Wang W, Jia S, Gao M, Zheng S, Wang J, et al. Development of a nomogram for the prediction of in-hospital mortality in patients with acute ST-elevation myocardial infarction after primary percutaneous coronary intervention: A multicentre, retrospective, observational study in Hebei province, China. BMJ Open. 2022; 12(2):e056101. [DOI:10.1136/bmjopen-2021-056101] [PMID] [PMCID]
25.De Luca G, van 't Hof AW, Ottervanger JP, Hoorntje JC, Gosselink AT, Dambrink JH, et al. Ageing, impaired myocardial perfusion, and mortality in patients with ST-segment elevation myocardial infarction treated by primary angioplasty. European Heart Journal. 2005; 26(7):662-6. [DOI:10.1093/eurheartj/ehi110] [PMID]
26.de Boer MJ, Ottervanger JP, Van't Hof AWJ, Hoorntje JCA, Suryapranata H, Zijlstra F; et al. Final benefit of primary percutaneous coronary intervention for ST-elevation myocardial infarction in older patients: long-term results of a randomised trial. Netherlands Heart Journal. 2022; 30(12):567-71. [DOI:10.1007/s12471-022-01724-5] [PMID] [PMCID]
27.Raja DC, Subban V, Victor SM, Joseph G, Thomson VS, Kannan K, et al. The impact of systems-of-care on pharmacoinvasive management with streptokinase: The subgroup analysis of the TN-STEMI programme. Indian Heart Journal. 2017; 69(5):573-9. [DOI:10.1016/j.ihj.2017.07.006] [PMID] [PMCID]
28.Grams ME, Chow EK, Segev DL, Coresh J. Lifetime incidence of CKD stages 3-5 in the United States. American Journal of Kidney Diseases. 2013; 62(2):245-52. [DOI:10.1053/j.ajkd.2013.03.009] [PMID] [PMCID]
29.Hoogeveen EK, Geleijnse JM, Kromhout D, Stijnen T, Gemen EF, Kusters R, et al. Effect of omega-3 fatty acids on kidney function after myocardial infarction: The Alpha Omega Trial. Clinical Journal of the American Society of Nephrology. 2014; 9(10):1676-83. [DOI:10.2215/CJN.10441013] [PMID] [PMCID]
30.Rathod KS, Jones DA, Gallagher S, Rathod VS, Weerackody R, Jain AK, et al. Atypical risk factor profile and excellent long-term outcomes of young patients treated with primary percutaneous coronary intervention for ST-elevation myocardial infarction. European Heart Journal. Acute Cardiovascular Care. 2016; 5(1):23-32. [DOI:10.1177/2048872614567453] [PMID]
31.Hoogeveen EK, Geleijnse JM, Giltay EJ, Soedamah-Muthu SS, de Goede J, Oude Griep LM, et al. Kidney function and specific mortality in 60-80 years old post-myocardial infarction patients: A 10-year follow-up study. Plos One. 2017; 12(2):e0171868. [DOI:10.1371/journal.pone.0171868] [PMID] [PMCID]
32.Kochar A, Chen AY, Sharma PP, Pagidipati NJ, Fonarow GC, Cowper PA, et al. Long‐term mortality of older patients with acute myocardial infarction treated in US clinical practice. Journal of the American Heart Association. 2018; 7(13):e007230. [DOI:10.1161/JAHA.117.007230] [PMID] [PMCID]
33.Kim JH, Jeong MH, Park IH, Choi JS, Rhee JA, Lee DH, et al. The association of socioeconomic status with three-year clinical outcomes in patients with acute myocardial infarction who underwent percutaneous coronary intervention. Journal of Korean Medical Science. 2014; 29(4):536-43. [DOI:10.3346/jkms.2014.29.4.536] [PMID] [PMCID]
34.Poorhosseini H, Saadat M, Salarifar M, Mortazavi SH, Geraiely B. Pre-hospital delay and its contributing factors in patients with ST-elevation myocardial infarction; a cross sectional study. Archives of Academic Emergency Medicine. 2019; 7(1):e29. [PMID]