مقدمه
سالمندان به دلایل مختلفی مستعد ابتلا به بیماری‌های عفونی هستند و ازطرفی عفونت‌ها درصد بالایی از مرگ‌ومیر سالمندان را به خود اختصاص می‌دهند [1]. مؤثرترین و عملی‌ترین راهبرد برای حفظ سلامت سالمندان در برابر بیماری‌های شایع عفونی، پیشگیری از طریق واکسیناسیون است [2]. واکسیناسیون یک استراتژی مقرون‌به‌صرفه و کارآمد، جهت ترویج سالمندی سالم است [3 ,4]. آنفلوانزای فصلی، عفونت پنوموکوک و فعال شدن مجدد ویروس واریسلا زوستر، سه بیماری تهدیدکننده حیات سالمندان هستند که با واکسیناسیون قابل‌پیشگیری می‌باشند [5, 6].
واکسن‌ها به‌طور گسترده به‌عنوان ابزاری مؤثر و ارزان برای بهبود سلامت در نظر گرفته می‌شوند [7]. بااین‌حال، عدم پذیرش واکسیناسیون در بین جامعه و سالمندان مشاهده می‌شود. این افراد نسبت به مزایای واکسن‌ها شک دارند و نگران ایمنی پس از آن هستند؛ حتی افرادی که واکسینه شده‌اند نیز می‌توانند نسبت به جنبه‌های خاصی از واکسیناسیون دچار تردید شوند [8]. پذیرش واکسن به اندازه اثربخشی واکسن ضروری است. به همین دلیل نگرش سالمندان به واکسیناسیون در پذیرش واکسن بسیار مؤثر است [9, 10, 11]. مطالعات نشان داده‌اند آگاهی و نگرش مثبت به واکسیناسیون از نشانه‌های خوبی برای پذیرش واکسن‌ها است و نگرش افراد درباره اثربخشی واکسن و درک فرد از شدت بیماری در پذیرش واکسن تأثیرگذار است [12 ,13].
قدمت رفتارهای ضدواکسیناسیون به اندازه قدمت خود واکسیناسیون است که با به وجود آمدن جنبش‌های ضدواکسیناسیون این رفتارها نیز بیشتر می‌شوند [14]. از علل مرتبط با رفتارهای ضدواکسیناسیون می‌توان به بی‌اعتمادی به واکسن‌ها و شرکت‌های تولید واکسن، سطح تحصیلات، وضعیت اقتصادی‌ـ‌اجتماعی، وضعیت تأهل، جنسیت، تفکر توطئه، باورهای مذهبی و دین‌ اشاره کرد که با نگرش افراد و پذیرش واکسیناسیون در ارتباط هستند، همین عوامل باعث می‌شوند که باوجود اقدامات صورت‌گرفته‌، هنوز هم با درصدهای بالایی از تردید نسبت به واکسن و عدم پذیرش واکسیناسیون مواجه باشیم [15]. از این جهت اندازه‌گیری نگرش سالمندان نسبت به واکسیناسیون در برآورد وضعیت موجود ضروری به نظر می‌رسد.
 پرسش‌نامه نگرش به واکسیناسیون (VAX) را اولین بار در سال 2017 لزلی آر مارتین طراحی کرده است. این پرسش‌نامه نگرش سالمندان به تمامی واکسن‌های سنین سالمندی را می‌سنجد و متعلق به یک نوع واکسن خاص نیست؛ به‌صورت خودگزارشی بوده و سؤالات آن کوتاه هستند. مطالعاتی در سراسر جهان نیز جهت بررسی اعتبار و روان‌سنجی ابزار VAX در گروه‌های مختلف انجام شده است و ترجمه این پرسش‌نامه در کشورهای فرانسه [16]، رومانی [17]، ایتالیا [18]، ترکیه [19] و اسپانیا [20] پایایی و روایی مناسب را گزارش دادند. مطالعه گنگرموس و همکاران در سال 2018 مشخصات روان‌سنجی خوب و پایایی عالی را برای نسخه ترکی ابزار VAX گزارش دادند [19]. همچنین مطالعه هوزا و همکاران در سال 2019 نیز نشان داد نسخه رومانیایی ابزار VAX، معیاری معتبر و قابل‌اعتماد در تشخیص افراد رومانیایی مردد نسبت به واکسن است [17].
ازآنجایی‌که نگرش یک مفهوم وابسته به عوامل اجتماعی و فرهنگی است، بنابراین لازم است ابزارهای استفاده‌شده در سایر کشورها، مطابق با فرهنگ بومی مورد بررسی قرار گیرند و ازسوی‌دیگر، دوران سالمندی ازنظر مؤلفه‌های روانی و اجتماعی با تغییرات قابل‌توجه همراه است؛ بنابراین نیاز به وجود ابزارهایی که به‌طور خاص در گروه سالمندان مورد مطالعه قرار گیرد مشهود است. مطالعه حاضر با هدف ترجمه و بررسی روایی و پایایی نسخه فارسی ابزار نگرش به واکسیناسیون (P-VAX) در سالمندان ایرانی انجام شد.

روش مطالعه 
مطالعه حاضر حاضر مقطعی برای اعتبارسنجی و روان‌سنجی ابزار VAX است که در سال 1402 بر روی سالمندان 60 سال و بالاتر مراجعه‌کننده به مراکز جامع خدمات سلامت شهری شهرستان آبادان و ایستگاه‌های سلامت صورت گرفت و شیوه نمونه‌گیری به‌صورت در دسترس از چهار مرکز مجزا واقع در چهار نقطه جغرافیایی شهرستان آبادان انجام شد. مصاحبه با سالمندان شرکت‌کننده در پژوهش به‌صورت چهره‌به‌چهره انجام شد.
 در مطالعات مختلف تعداد 4 تا 20 نمونه به‌ازای هر گویه توصیه شده است [21]. باتوجه‌به اینکه ابزار موردمطالعه در پژوهش حاضر دارای 12 گویه است، حجم نمونه 240 مورد تعیین گردید. حجم نمونه برای ارزیابی پایایی به روش آزمون بازآزمون و همچنین پایایی میان ارزیابان هرکدام به تعداد 30 نفر در نظر گرفته شد [22] که مطابق با معیارهای ورود (دارا بودن حداقل 60 سال سن، توانایی برقراری ارتباط کلامی و شنیداری، برخورداری از سطح شناختی قابل‌قبول (کسب نمره 7 و بالاتر در آزمون AMT)، توان تکلم به زبان فارسی و درک آن، عدم مصرف داروهای مؤثر بر سطح هوشیاری و اخذ رضایت آگاهانه) و معیارهای خروج (عدم تمایل به ادامه همکاری پس از شروع فرایند پژوهش و تکمیل ناقص پرسش‌نامه) وارد مطالعه شدند.

ابزار
برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسش‌نامه‌های اطلاعات جمعیت‌شناختی، پرسش‌نامه نگرش به واکسیناسیون (VAX) و پرسش‌نامه نگرش بزرگسالان به واکسن کرونا (Co-VASA) استفاده شد.

پرسش‌نامه نگرش به واکسیناسیون (VAX) 
نسخه اصلی این پرسش‌نامه را مارتین در سال 2017 جهت بررسی نگرش به واکسیناسیون طراحی کرده است. این پرسش‌نامه شامل 12 گویه است که دارای طیف لیکرت 6 درجه‌ای (از شدیداً مخالف تا شدیداً موافق) می‌باشد. گویه‌های این پرسش‌نامه در چهار گروه دسته‌بندی شده‌اند که شامل اعتماد/بی‌اعتمادی به مزایای واکسن، نگرانی درباره تأثیرات پیش‌بینی‌نشده، نگرانی درباره منافع اقتصادی، اولویت داشتن ایمنی طبیعی می‌باشد. در مطالعه اصلی که موجب تدوین این پرسش‌نامه شد، ضریب آلفای کرونباخ چهار گروه به‌ترتیب 0/91، 0/77، 0/85 و 0/78 محاسبه شد. در این پرسش‌نامه نمره بالاتر نشان‌دهنده نگرش منفی نسبت به واکسیناسیون است [23].

پرسش‌نامه نگرش بزرگسالان نسبت به واکسن کرونا (Co-VASA)
پرسش‌نامه Co-VASA را طاووسی و همکاران در سال 1400 طراحی و روان‌سنجی کرده‌اند. این پرسش‌نامه نگرش بزرگسالان را نسبت به واکسن کرونا می‌سنجد که شامل 13گویه و دارای طیف لیکرت 5 درجه‌ای (کاملاً مخالف، مخالف، نظری ندارم، موافق، کاملاً موافق) است. پایایی این پرسش‌نامه با ضریب آلفای کرونباخ 0/85 مورد تأیید قرار گرفت [11].
پس از کسب اجازه از سازنده اصلی ابزار فرآیند آماده‌سازی نسخه فارسی، ابزار نگرش به واکسیناسیون (VAX) با روش ترجمه و بازترجمه صورت گرفت. به این صورت که نسخه اصلی و لاتین پرسش‌نامه VAX توسط دو مترجم و به‌طور مستقل از انگلیسی به فارسی ترجمه شد و هر دو ترجمه بررسی و یک نسخه واحد آماده گردید. سپس این نسخه، توسط دو مترجم دیگر از فارسی به انگلیسی ترجمه شد و درنهایت نسخه انگلیسی به‌دست‌آمده با نسخه اصلی مقایسه و برای سازنده ابزار ارسال و تأیید شد [24].
نسخه نهایی حاصل از فرآیند ترجمه، برای بررسی روایی صوری به روش کیفی از نظرات ده نفر از سالمندان دررابطه‌با وضوح و قابل‌فهم بودن سؤالات استفاده شد و جهت بررسی روایی صوری به روش کمی نیز از نظرات ده نفراز متخصصین حیطه سالمندشناسی و واکسیناسیون دررابطه‌با وضوح و قابل‌درک بودن هر گویه سؤال پرسیده شد و درنهایت برای هر گویه و کل پرسش‌نامه شاخص روایی صوری محاسبه گردید [25].
برای تعیین روایی محتوایی به روش کمی از شاخص روایی محتوا (CVI) استفاده شد. بدین صورت که از نظرات متخصصین دررابطه‌با مربوط بودن هرگویه توسط طیف لیکرت 4 درجه‌ای (مربوط نیست)، 2 (نسبتاً مربوط است)، 3 (مربوط است)، 4 (کاملاًً مربوط است) بهره گرفته شد و با استفاده از شاخص والتز باسل مورد قضاوت قرار گرفت و گویه‌هایی که شاخص CVI آن‌ها بالای 0/79 بود حفظ شدند [26].
برای بررسی روایی همگرا، همبستگی نمره کل ابزار نگرش به واکسیناسیون (VAX) با نمره کل پرسش‌نامه Co-VASA با استفاده از آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن بررسی و تحلیل شد.
 برای ارزیابی روایی سازه ابزار نگرش به واکسیناسیون (VAX) در اختیار 240 سالمند قرار گرفت و سپس از روش تحلیل عاملی تأییدی و براساس تحلیل عامل‌های کشف‌شده توسط مطالعات پیشین با استفاده از نرم‌‌فزار آموس انجام شد (تصویر شماره 1). 

درنهایت برای بررسی پایایی پرسش‌نامه از سه روش همسانی درونی و آزمون بازآزمون و پایایی میان ارزیابان استفاده شد. به‌منظور تعیین همسانی درونی، ضریب آلفای کرونباخ محاسبه گردید و همچنین در روش آزمون-بازآزمون، تعداد 30 نفر از شرکت‌کنندگان با فاصله 1 هفته ابزار موردمطالعه را مجدداً تکمیل کردند. شاخص همبستگی درون طبقه برای آنان محاسبه گردید و جهت بررسی پایایی میان ارزیابان پرسش‌نامه برای 30سالمند توسط 2 پرسشگر به‌صورت مستقل تکمیل و ضریب همبستگی کاپای کوهن محاسبه شد.

آزمون‌های آماری
تمام محاسبات آماری انجام‌شده در این پژوهش با استفاده از نرم‌افزارهای SPSS و AMOS نسخه 22 انجام شد. باتوجه‌به اینکه توزیع متغیرها در جامعه موردهدف غیرنرمال بود، از آزمون‌های ناپارامتریک جهت تحلیل و بررسی‌های آماری استفاده شد.
جهت بررسی تحلیل عاملی تأییدی، نرم‌افزار AMOS نسخه 22 به کار گرفته شد و شاخص‌های درجه آزادی، کای اسکوئر به درجه آزادی، ریشه میانگین مربعات خطای برآورد، شاخص نیکویی برازش، شاخص برازش هنجار شده، شاخص برازش تطبیقی گزارش گردید.
سازگاری درونی پرسش‌نامه نگرش به واکسیناسیون (VAX) با ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شد و آلفای کرونباخ بالای 0/81 نشان از اعتماد بالای ابزار است [27]. جهت بررسی ثبات زمانی پرسش‌نامه نگرش به واکسیناسیون (VAX) از ضریب همبستگی درون‌رده‌ای (ICC) که قابل‌قبول‌ترین آزمون برای ثبات است استفاده شد که مقادیر بالای 0/8 نشان از ثبات مطلوب است.

یافته‌ها
در این مطالعه تقسیم‌بندی سنی به‌صورت سالمند جوان (60-74 سال) سالمند میانسال (75-84 سال) و سالمند کهن‌سال (85 سال و بالاتر) صورت گرفت. اغلب شرکت‌کنندگان در گروه سنی سالمند جوان (82 درصد) و کم‌ترین مربوط به گروه سنی سالمندان کهن‌سال (3 درصد) بود. میانگین سنی افراد 67 سال با انحراف‌معیار 6/38 در مردان و 8/06 در زنان بود. همچنین از بین 240 شرکت‌کننده در این پژوهش 61/3 درصد مرد و 38/8 درصد زن بودند. در بین شرکت‌کنندگان افراد بی‌سواد با 0/7 درصد بیشترین و افراد دارای مدرک مقطع متوسطه با 7/5 درصد کمترین درصد را ازلحاظ متغیر تحصیلات داشتند و ازنظر تأهل، شرکت‌کنندگان متأهل با 75/4 درصد بیشترین و افراد مطلقه با 2/5 درصد کمترین درصد را دارا بودند. 46/7 درصد از افراد شرکت‌کننده در این پژوهش به هیچ بیماری زمینه‌ای مبتلا نبودند.
نسخه ترجمه‌شده ابزار شامل 12گویه بود که در روایی صوری به روش کیفی، موارد اصلاحی موردنظر گروه هدف (سالمندان) در 5 گویه انجام شد. برای‌مثال در گویه 7 واژه «سود مالی» جایگزین واژه «سود» شد و همچنین جهت سهولت جواب‌دهی و استفاده از گزینه خنثی، لیکرت 6 حالته به 5 حالته تبدیل شد؛ در روایی صوری به روش کمی همه گویه‌ها نمره FVI بالاتر از 0/8 کسب کردند و برای مراحل بعدی حفظ شدند (جدول شماره 1).


در روایی محتوایی کمی نیز شاخص روایی محتوا (CVI) براساس فرمول والتز و باسل محاسبه شد و تمامی گویه‌ها CVI بالاتر از 0/8 را دریافت کردند. بنابراین تمامی گویه‌ها تأیید و حفظ شدند (جدول شماره 2).


نتایج تحلیل عاملی تأییدی (CFA) جهت آزمون مدل ساختاری پیشنهادشده توسط سازنده ابزار نشان داد که ابزار دارای ساختار 4 عاملی با نام عوامل اعتماد/ بی‌اعتمادی به مزایای واکسن، نگرانی درباره تأثیرات پیش‌بینی‌نشده، نگرانی درباره منافع اقتصادی، اولویت داشتن ایمنی طبیعی می‌باشد و ابزار نگرش به واکسیناسیون (VAX) در نمونه سالمندان ایرانی دارای برازش مطلوب بوده و هماهنگ با مدل نظری آن است که شاخص‌های مرتبط با آن در جدول شماره 3 گزارش شده است.


جهت بررسی روایی همگرا میان دو ابزار نگرش به واکسیناسیون (VAX) و نگرش بزرگسالان نسبت به واکسن کرونا (Co-VASA) از آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده شد، همبستگی میان این دو ابزار 0/78- محاسبه گردید که همبستگی خوبی را نشان می‌دهد و گزارش شد بیشترین همبستگی (0/68-) میان عامل «نگرانی درباره منافع اقتصادی» و نمره کل به‌دست‌آمده از پرسش‌نامه Co-VASA و کمترین همبستگی (0/57-) میان عامل «اولویت داشتن ایمنی طبیعی» و نمره کل به‌دست‌آمده از پرسش‌نامه Co-VASA بود.
همسانی درونی ابزار با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ سنجیده شد که برای کل ابزار 0/89 و عامل شماره 1 (اعتماد/بی‌اعتمادی به مزایای واکسن) 0/88، عامل شماره 2 (نگرانی درباره تأثیرات پیش‌بینی‌نشده) 0/75، عامل شماره 3 (نگرانی درباره منافع اقتصادی) 0/83، عامل شماره 4 (اولویت داشتن ایمنی طبیعی) 0/78 محاسبه شد (جدول شماره 4).


جهت بررسی ثبات زمانی پرسش‌نامه نگرش به واکسیناسیون (VAX) 30 نفر از شرکت‌کنندگان پرسش‌نامه را 2 بار به فاصله 10 روز تا 2 هفته تکمیل کردند. نمرات حاصل از 2 بار آزمون توسط ضریب همبستگی درون‌رده‌ای (ICC) محاسبه گردید و در فاصله اطمینان 0/95 این ضریب 0/98 به دست آمد. به‌منظور بررسی پایایی میان ارزیابان نیز پرسش‌نامه نگرش به واکسیناسیون (VAX) توسط دو ارزیاب برای 30 نفر از شرکت‌کنندگان به‌صورت جداگانه تکمیل شد و نمرات حاصل از آن با استفاده از ضریب کاپای کوهن در سطح معنی‌ٰداری 0/95 بررسی شد و 0/71 به دست آمد.

 بحث
پژوهش حاضر به‌‌منظور بررسی روایی و پایایی نسخه فارسی ابزار نگرش به واکسیناسیون (P-VAX) در سالمندان ایرانی انجام شد. پرسش‌نامه نگرش به واکسیناسیون (VAX) در 12 گویه تدوین گردید که این 12 گویه نگرش افراد را توسط چهار عامل می‌سنجد؛ سؤالات این پرسش‌نامه کوتاه هستند و برای گروه سنی سالمندان و همچنین سالمندانی که سواد اندکی دارند نیز قابل‌درک هستند. نسخه ایرانی این پرسش‌نامه به‌صورت اختصاصی در گروه سنی سالمندان روا و پایا شد که این مورد این ابزار را از سایر ابزارهای نگرش سنجی متمایز می‌کند.
در مرحله بررسی روایی صوری به‌منظور سهولت جواب‌دهی سؤالات برای سالمندان، طیف پاسخگویی سؤالات از لیکرت 6 حالته به لیکرت 5 حالته تغییر یافت تا از نقطه میانی جهت عنوان نظر خنثی استفاده کنند. در مطالعه مارگوت اسینلبیتر و همکاران در سال 2023 با هدف انطباق و اعتبار نسخه فرانسوی ابزار نگرش به واکسیناسیون نیز لیکرت 6 حالته را به لیکرت 5حالته تبدیل کردند تا با قرار دادن نقطه میانی به‌عنوان نظر خنثی از عدم پاسخگویی و کاهش اعتبار خودداری کنند [16].
به دست آمدن مقدار قابل‌قبول شاخص روایی محتوا نشان از تأیید روایی محتوای ابزار نگرش به واکسیناسیون (VAX) به روش کمی در سالمندان ایرانی می‌باشد. CVI محاسبه‌شده در این پژوهش برای هرگویه نشان از آن است که گویه‌های ابزار، به‌خوبی می‌تواند نگرش سالمندان به واکسیناسیون را بسنجند. در پژوهش گنگرموس و همکاران در سال 2018 که با هدف ارزیابی روایی و پایایی نسخه ترکی ابزار نگرش واکسیناسیون (VAX) انجام شد، شاخص روایی محتوا مطلوب گزارش شد که همسو با نتایج به‌دست‌آمده در این مطالعه است [19].
 در بررسی همبستگی میان ابزار نگرش به واکسیناسیون (VAX) و ابزار Co-VASA ضریب همبستگی 0/78- محاسبه گردید. در مطالعه هوزا و همکاران در سال 2019 با هدف بررسی روایی و پایایی نسخه رومانیایی ابزار نگرش به واکسیناسیون (VAX) ضریب همبستگی اسپیرمن میان ابزار VAX و نمره کلAVC محاسبه گردید که این مقدار 0/62- گزارش داده شد [17]. باتوجه به اینکه نمره بالاتر پرسش‌نامه VAX نشان از نگرش منفی به واکسیناسیون است و نمره بالاتر ابزار Co-VASA حاکی از نگرش مثبت به واکسن کرونا است؛ به همین جهت همبستگی میان دو ابزار منفی به دست آمده است و بیشترین مقدار همبستگی میان عامل شماره 1 ابزار VAX و عامل شماره 1 Co-VASA مشاهده شد که این مورد می‌تواند به‌دلیل این موضوع باشد که در جامعه موردمطالعه، افرادی بودند که نگرش مثبتی به واکسیناسیون سنین سالمندی داشتند اما دیدگاه و نگرش خوبی به واکسن کووید-19 نداشتند و این موضوع موجب پایین آمدن همبستگی میان نمرات کل این دو پرسش‌نامه گردید.
 - نتایج تحلیل عاملی تأییدی (CFA) جهت آزمون مدل ساختاری پیشنهاد‌شده توسط سازنده ابزار نشان داد که ابزار دارای ساختار 4 عاملی با نام عوامل اعتماد/بی‌اعتمادی به مزایای واکسن، نگرانی درباره تأثیرات پیش‌بینی‌نشده، نگرانی درباره منافع اقتصادی و اولویت داشتن ایمنی طبیعی می‌باشد که هریک از این عوامل دارای 3 گویه است. ابزار نگرش به واکسیناسیون (VAX) در نمونه سالمندان ایرانی دارای برازش مطلوب بوده و هماهنگ با مدل نظری آن است. براین‌اساس روایی عاملی ابزار با نتایج گنگرموس و همکاران که به‌منظور تهیه نسخه ترکی ابزار VAX [19]، با نتایج پاردیس و همکاران در سال 2021 در اسپانیا با هدف بررسی روایی و پایایی ابزار نگرش به واکسیناسیون [20] و با نتیجه مطالعه مارگوت اسینلبیتر و همکاران در سال 2022 که با هدف انطباق و اعتبار نسخه فرانسوی ابزار نگرش به واکسیناسیون می‌باشد همسو است [16].
-نتایج آلفای کرونباخ حاکی از آن است که گویه‌های مقیاس از اعتمادپذیری خوبی برخوردارند. به‌عبارت‌دیگر ضریب آلفای کرونباخ ابعاد این پرسش‌نامه بیانگر این موضوع است که گویه‌های پرسش‌نامه دارای ساختار مشابه هستند و ازنظر مفهوم تفاوت معنی‌داری ندارند. آلفای کرونباخ محاسبه‌شده در این پژوهش در سطح عالی گزارش شده است که با نتایج مطالعه پاردیس و همکاران در سال 2021 در اسپانیا بر روی 303 نفر از افراد 18 تا 65 سال با هدف بررسی روایی و پایایی ابزار نگرش به واکسیناسیون (VAX) انجام دادند، همسو است و آنان نیز پایایی ابزار VAX را  عالی گزارش کرده‌اند [20]. همچنین هوزا و همکاران در سال 2019 در رومانی، گنگرموس در ترکیه و تومیتو در ایتالیا نیز پایایی این ابزار عالی را گزارش کرده‌اند [17-19]. پایین ترین مقدار ضریب آلفای کرونباخ در میان عامل‌های پرسش‌نامه مربوط به عامل شماره 2 (نگرانی درباره تأثیرات پیش‌بینی‌نشده) می‌باشد که این مورد در مطالعه تومیتو و همکاران در ایتالیا و مارگوت اسینلبیتر و همکاران در فرانسه نیز مشاهده گردید [16، 18]. این مورد می‌تواند از پرسش‌نامه اصلی باشد، چراکه در مطالعه اصلی مربوط به طراحی پرسش‌نامه نیز مقدار ضریب آلفای کرونباخ برای این عامل کمتر از سایر عوامل گزارش شده است [23].
پایایی به روش آزمون-بازآزمون در این پژوهش عالی گزارش گردید که این مقدار با مطالعه‌ای همسو است که مارگوت اسینلبیتر و همکاران در سال 2022 با هدف انطباق و اعتبار نسخه فرانسوی ابزار نگرش به واکسیناسیون انجام دادند و 168 نفر از جامعه هدف پس از 1 ماه پرسش‌نامه را مجدداً تکمیل کردند و در این مطالعه نیز پایایی عالی را گزارش دادند [16]. این نتایج حاکی از آن است که پرسش‌نامه از ثبات خوبی برخوردار بوده و تضمینی بر تأیید ثبات پرسش‌نامه با گذر زمان بوده و نشان از عدم تغییر نتایج در گذر زمان است.
 باتوجه‌به اینکه این ابزار اولین بار است که در جمعیت سالمندان روا و پایا می‌شود و قرار است جهت بررسی نگرش گروه سنی سالمندان به واکسیناسیون استفاده شود. پایایی میان ارزیابان اندازه‌گیری شد، زیرا ممکن است تکمیل پرسش‌نامه توسط خود سالمند مقدور نباشد و پرسشگر و یا مراقب سالمند به تکمیل کردن آن بپردازد. پس نیاز بود پایایی میان ارزیابان نیز انجام شود. مطابق مطالعه محمدبیگی و همکاران ضریب کاپای محاسبه‌شده در این مطالعه خوب و قابل‌قبول در نظر گرفته می‌شود [28].

نتیجه‌گیری نهائی
مطابق نتایج مطالعه حاضر، فرم نهایی نسخه فارسی ابزار VAX از روایی و پایایی قابل‌قبولی برخوردار است و باتوجه‌به تعداد کم گویه‌ها و کوتاه بودن آن‌ها، استفاده از این پرسش‌نامه آسان و نیازمند صرف زمان اندکی جهت پاسخ‌دهی است. بنابراین از این پرسش‌نامه می‌توان جهت بررسی نگرش سالمندان به واکسیناسیون بهره گرفت. شناسایی نگرش سالمندان نسبت به واکسیناسیون موجب هدفمندی مداخلات و برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری‌های مؤثرتر خواهد شد.
از محدودیت‌های مطالعه می‌توان به اختلالات شنوایی و بینایی، عدم توانایی خواندن و پاسخگویی به سؤالات پرسش‌نامه و همچنین عرب زبان بودن اکثریت سالمندان شهر آبادان اشاره کرد. به‌منظور ایجاد زمینه تعمیم‌پذیری بیشتر یافته‌ها، پیشنهاد می‌شود پژوهش‌هایی بر روی سالمندان در سایر استان‌های کشور به‌طور گسترده صورت گیرد و باتوجه‌به اینکه یکی از عوامل مؤثر در پذیرش واکسیناسیون، فرهنگ و سواد جامعه می‌باشد، پیشنهاد می‌شود پژوهش موردنظر در جوامع دیگر نیز انجام شود و همچنین پیشنهاد می‌شود جهت ارزیابی ابزار حاضر، مطالعاتی در شرایط مختلف و برای سایر گروه‌های سنی انجام شود.

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
ملاحظات اخلاقی پژوهش حاضر شامل اخذ رضایت‌نامه آگاهانه شرکت‌کنندگان در پژوهش و امکان خروج آزادانه آن‌ها از آن، اصل رازداری و حراست از اطلاعات فردی آن‌ها بود. پژوهش حاضر در معاونت پژوهشی و کمیته اخلاق دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی با کد اخلاق (IR.USWR.REC.1402.046) ثبت شده است.

حامی مالی
این مطالعه حاصل پایان‌نامه کارشناسی ارشد نسترن طلاوری رشته سلامت سالمندی، دانشکده سلامت اجتماعی، دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی بوده و هیچ‌گونه کمک مالی از سازمانی‌های دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی دریافت نکرده است.

مشارکت نویسندگان
همه نویسندگان به‌طور یکسان در مفهوم و طراحی مطالعه، جمع‌آوری و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، تفسیر نتایج و تهیه پیش‌نویس مقاله مشارکت داشتند.

تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.

تشکر و قدردانی
از سالمندان شرکت‌کننده در مطالعه و همچنین همکاران محترم دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی آبادان که به نحوی در انجام این مطالعه، تیم پژوهش را یاری کردند تشکر و قدردانی می‌شود.

References
1.Ramezanzadeh K, Sharifzadeh G, Saljughi M, Moodi M, Ibrahimzadeh A. [An epidemiological study of the infectious diseases of older adults hospitalized in hospitals affiliated to Birjand University of Medical Sciences, in 2016 (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2019; 14(3):298-309. [Link]
2.Haynes L. Aging of the immune system: Research challenges to enhance the health span of older adults. Frontiers in Aging. 2020; 1:602108. [DOI:10.3389/fragi.2020.602108] [PMID]
3.MacDonald NE, Dubé E. Unpacking vaccine hesitancy among healthcare providers. EBioMedicine. 2015; 2(8):792-3. [DOI:10.1016/j.ebiom.2015.06.028] [PMID]
4.Rodrigues CMC, Plotkin SA. Impact of vaccines; health, economic and social perspectives. Frontiers in Microbiology. 2020; 11:1526. [DOI:10.3389/fmicb.2020.01526] [PMID]
5.Osterholm MT, Kelley NS, Sommer A, Belongia EA. Efficacy and effectiveness of influenza vaccines: A systematic review and meta-analysis. The Lancet Infectious Diseases. 2012; 12(1):36-44. [DOI:10.1016/S1473-3099(11)70295-X] [PMID]
6.Weinberger B. Vaccines for the elderly: Current use and future challenges. Immunity & Ageing. 2018; 5:3. [DOI:10.1186/s12979-017-0107-2] [PMID]
7.Frasca D, Diaz A, Romero M, Landin AM, Phillips M, Lechner SC, et al. Intrinsic defects in B cell response to seasonal influenza vaccination in elderly humans. Vaccine. 2010; 28(51):8077-84. [DOI:10.1016/j.vaccine.2010.10.023] [PMID]
8.Ciabattini A, Nardini C, Santoro F, Garagnani P, Franceschi C, Medaglini D. Vaccination in the elderly: The challenge of immune changes with aging. Seminars in Immunology. 2018; 40:83-94.[DOI:10.1016/j.smim.2018.10.010] [PMID]
9.Gallant AJ, Nicholls LAB, Rasmussen S, Cogan N, Young D, Williams L. Changes in attitudes to vaccination as a result of the COVID-19 pandemic: A longitudinal study of older adults in the UK. Plos One. 2021; 16(12):e0261844. [DOI:10.1371/journal.pone.0261844] [PMID]
10.Hatami S, Hatami N. [The role of trust in receiving or not receiving covid-19 vaccine (Persian)]. Journal of Marine Medicine. 2021; 3(4):20-7. [Link]
11.Tavousi M, Sadighi J, Rezaei F, Ardestani MS, Sarbandi F, Soleymanian A, et al. [Development and validation of a short instrument for measuring attitude towards Covid-19 vaccination: The covid-19 vaccination attitude scale for adults (Co-VASA) (Persian)]. Payesh. 2022; 21 (1):91-99. [DOI:10.52547/payesh.21.1.91]
12.Rahimi Kahkashi S, Adeli OA. [Knowledge and attitude of Iranian people towards covid-19 vaccines and related factors (Persian)]. Journal of Modern Medical Information Sciences. 2022; 8(1):36-47.[Link]
13.Tamimi H, Tahmasebi R, Darabi AH, Noroozi A. [The predictive role of vaccine literacy and vaccine hesitancy on acceptance of covid-19 vaccination (Persian)]. Iranian South Medical Journal. 2021; 24(6):597-609. [DOI:10.52547/ismj.24.6.597]
14.Dubé E, Vivion M, MacDonald NE. Vaccine hesitancy, vaccine refusal and the anti-vaccine movement: Influence, impact and implications. Expert Review of Vaccines. 2015; 14(1):99-117. [DOI:10.1586/14760584.2015.964212] [PMID]
15.Maciuszek J, Polak M, Stasiuk K, Doliński D. Active pro-vaccine and anti-vaccine groups: Their group identities and attitudes toward science. Plos One. 2021; 16(12):e0261648. [DOI:10.1371/journal.pone.0261648] [PMID]
16.Eisenblaetter M, Madiouni C, Laraki Y, Capdevielle D, Raffard S. Adaptation and Validation of a French Version of the Vaccination Attitudes Examination (VAX) Scale. Vaccines (Basel). 2023; 11(5):1001. [PMID]
17.Huza G. The Psychometric Properties of a Romanian Version of the Vaccination Attitudes Examination (VAX) Scale. International Journal of HIV/AIDS Prevention, Education and Behavioural Science. 2020; 6(1):25-31. [DOI:10.11648/j.ijhpebs.20200601.14]
18.Tomietto M, Comparcini D, Simonetti V, Papappicco CAM, Stefanizzi P, Mercuri M, et al. Attitudes toward COVID-19 vaccination in the nursing profession: Validation of the Italian version of the VAX scale and descriptive study. Annali di igiene: Medicina Preventiva e di Comunita. 2022; 34(5):572-84. [Link]
19.Yildiz E, Güngörmüş Z, Dayapoğlu N. Assessment of validity and reliability of the Turkish Version of the Vaccination Attitudes Examination (VAX) Scale. International Journal of Caring Sciences. 2021; 14(1):261-9. [Link]
20.Paredes B, Cárdaba M, Cuesta U, Martinez L. Validity of the Spanish Version of the Vaccination Attitudes Examination Scale. Vaccines (Basel). 2021; 9(11):1237. [DOI:10.3390/vaccines9111237] [PMID]
21.Anthoine E, Moret L, Regnault A, Sébille V, Hardouin JB. Sample size used to validate a scale: A review of publications on newly-developed patient reported outcomes measures. Health and Quality of Life Outcomes. 2014; 12:176. [DOI:10.1186/s12955-014-0176-2] [PMID]
22.Ebadi A, Zarshenas L, Rakhshan M, Zareiyan A, Sharifnia S, Mojahedi MJ. [Principles of scale development in health science (Persian)].  Jame-e-Negar. 2017; 6(1):402. [Link]
23.Martin LR, Petrie KJ. Understanding the dimensions of anti-vaccination attitudes: The Vaccination Attitudes Examination (VAX) Scale. Annals of Behavioral Medicine : A Publication of the Society of Behavioral Medicine. 2017; 51(5):652-60. [DOI:10.1007/s12160-017-9888-y] [PMID]
24.Bullinger M, Alonso J, Apolone G, Leplège A, Sullivan M, Wood-Dauphinee S, et al. Translating health status questionnaires and evaluating their quality: The IQOLA Project approach. International Quality of Life Assessment. Journal of Clinical Epidemiology. 1998; 51(11):913-23. [DOI:10.1016/S0895-4356(98)00082-1] [PMID]
25.Yusoff MSB. ABC of Response Process Validation and Face Validity Index Calculation. Educational Resource. 2019; 11(3):55-61. [DOI:10.21315/eimj2019.11.3.6]
26.Colton D, Covert RW. Designing and constructing instruments for social research and evaluation. New Jersey: John Wiley & Sons; 2007. [Link]
27.Kilic S. Cronbach’s alpha reliability coefficient. Journal of Mood Disorders. 2016; 6(1):47-8. [Link]
28.Mohammadbeigi A, Mohammadsalehi N, Aligol M. [Validity and Reliability of the Instruments and types of measurments in health applied researches (Persian)]. Journal of Rafsanjan University of Medical Sciences. 2015; 13(12):1153-70. [Link]