امروزه با افزایش چشمگیر تعداد سالمندان، سالخوردگی جمعیت و پیامدهای آن به یکی از مهم‌ترین چالش‌های سلامت عمومی تبدیل شده است [1]. پیش‌بینی می‌شود تعداد سالمندان جهان در سال 2025 به 1/5 میلیارد نفر و در سال 2050 به بیش از 2 میلیارد نفر برسد [2]. ایران کشوری است که استقرار پدیده سالمندی را تجربه می‌کند [3]. طبق سرشماری سال 1395 جمعیت سالمندی ایران 9/3 درصد بوده است و پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد جمعیت سالمندان 65 سال و بالاتر در ایران از تعداد 4871518 در سال 1395 گذشته و در سال 1430 به 18987445 خواهد رسید [4]. 
سالمندان ممکن است از مشکلات متعدد جسمی، روانی و اجتماعی رنج ببرند [5]. افراد سالمند با تغییرات جسمی و افزایش بیماری‌های مزمن ناشی ازافزایش سن مانند سرطان مواجه هستند [6]. سرطان علت اصلی مرگ‌ومیر در سنین 65 تا 75 سال است و حدود 60 درصد از سرطان‌ها در افراد بالای 70 سال تشخیص داده می‌شود [7]. سرطان در افراد سالمند به‌طور فزاینده‌ای در حال افزایش است [8]. تشخیص سرطان اغلب به چالش‌های فیزیکی و ذهنی و اجتماعی برای مراقبان و خانواده‌هایشان به‌ویژه در جمعیت‌های مسن‌تر منجر می‌شود [9]. مزمن بودن سرطان باعث شده است مراقبت به منازل منتقل شود. هنجارهای فرهنگی و انتظارات اجتماعی اعضای خانواده را ملزم می‌کنند تا مسئولیت اضافی را به‌عنوان مراقبان اصلی بر عهده بگیرند. در‌حال‌حاضر اعضای خانواده اغلب اوقات نیازهای بیماران سرطانی خودرا شناسایی کرده و ارائه‌دهنده مراقبت‌های اصلی آنان می‌باشند [10]. 
شواهد حاکی از آن است امروزه بررسی سلامت جسمی و روانی مراقبانی که از بیماران مبتلا به سرطان مراقبت می‌کنند یک موضوع بهداشت عمومی رو به رشد است [11]. مراقبان سالمندان مبتلا به سرطان هم در مراقبت از سرطان و هم در سایر مسائل بهداشتی بیمار سالمند کمک می‌کنند که ممکن است آن‌ها را در برابر عواقب مراقبت آسیب‌پذیر کند [12]. مراقبت‌کنندگان در مقایسه با افراد غیرمراقب، اغلب اثرات روانی، رفتاری و فیزیولوژی را تجربه می‌کنند که می‌تواند موجب اختلال در عملکرد سیستم ایمنی، بیماری عروق کرونر قلب، ‌کاهش کیفیت زندگی و مرگ زودهنگام شود [10]. مراقبت از بیماران مبتلا به سرطان با کاهش کیفیت زندگی شخص مراقب همراه است [3، 12]. همان‌طورکه اهمیت مراقبت از بیماران مبتلا به سرطان افزایش یافته است، حفظ کیفیت زندگی و جلوگیری از افسردگی و اضطراب در مراقبت‌کنندگان نیز بیشتر مورد توجه قرار گرفته است [13]. 
مراقبت از بیماران برخی از عوامل با تأثیرات منفی در زمینه‌های مختلف مانند بارمراقبتی، اختلال در کار، اختلال درسازگاری مثبت و نگرانی‌های مالی را به دنبال دارد [14]. مراقبان در مقابل افراد غیرمراقب از شانس بیشتری جهت افسردگی، بی‌خوابی، سردرد و علائم گوارشی و کاهش کیفیت زندگی مرتبط با سلامت، اقدامات بهره‌وری و اختلال در فعالیت، افزایش هزینه‌های غیرمستقیم سالانه و ساعات مراقبت از بیمار را دارند [15]. شواهد بیانگر آن است که مراقبان سالمندان مبتلا به سرطان بستری در بیمارستان از سلامت روان ضعیف‌تر، حمایت اجتماعی کمتر برخوردار می‌باشند و مراقبت برای بیماران با وضعیت عملکرد ضعیف‌تری محتمل است [14]. مسیر بیماری بر کیفیت زندگی مرتبط با سلامت مراقب تأثیر می‌گذارد [16]. به‌عبارت‌دیگر مراقبان از کیفیت زندگی پایین‌تری برخوردار هستند [12]. 
به‌طورکلی، کاهش بار مراقبتی سبب ارائه مراقبت مطلوب، کاهش رنج مراقبت‌کننده و کاهش فشار در سیستم مراقبت‌های بهداشتی می‌شود. ازطرفی بار مراقبتی مراقب سبب افزایش رنج بیماران می‌شود که بر میزان سلامتی جسمی، عاطفی و احساسی مراقبان تأثیر می‌گذارد [13]. باتوجه‌به اینکه بروز سرطان‌ها خصوصاً سرطان‌های معده، کولورکتال و مری در زنان و مردان سالمند رو به افزایش می‌باشد [8]، ما بر سرطان دستگاه گوارش(GI) متمرکز شدیم.
 سرطان‌های دستگاه گوارش یکی از پرخطرترین و شایع‌ترین سرطان‌ها در ایران می‌باشند. سرطان دستگاه گوارش حدود 25 درصد از سرطان‌ها را بین سرطان‌های شایع کشور تشکیل می‌دهد. براساس مطالعات انجام‌شده، سرطان‌های دستگاه گوارش به‌دلیل مرگ‌ومیر و شیوع بالا در بین سایر سرطان‌ها از اهمیت خاصی برخوردار می‌باشند. به‌طورکلی سرطان‌های دستگاه گوارش تقریباً نیمی (44/4 درصد) از مرگ‌های حاصل از سرطان‌ها در ایران را به خود اختصاص می‌دهند [17]. سرطان دستگاه گوارش شامل سرطان مری، معده، کولون و رکتوم، کبد، کیسه صفرا و پانکراس است [16]. این بیماری ضمن ایجاد مشکلات جسمی برای مبتلایان، سبب بروز مشکلات متعدد اجتماعی و روانی برای آن‌ها می‌شود. همچنین این بیماری نه‌تنها مشکلات فراوانی را برای خود فرد مبتلا ایجاد می‌کند بلکه مشکلات زیادی را نیز برای خانواده او ایجاد می‌کند، هزینه بالای این بیماری و مشکلات اقتصادی ازجمله معضلاتی است که فرد و خانواده فرد مبتلا را درگیر می‌کند [17]. 
شواهد حاکی از آن است که فشــاری که مراقبان این دسته از بیماران تجربه می‌کنند، کمتر مورد مطالعه قرار گرفته است [14]. یافته‌های مطالعات انجام‌شده ممکن است به‌طور مستقیم برای جمعیت ایرانی به‌علت پیشینه متفاوت اجتماعی-فرهنگی و قومی قابل‌استفاده نباشد. بنابراین توسط پژوهشگران مطالعه‌ای با هدف تعیین رابطه فشار مراقبتی خانواده و کیفیت زندگی در مراقبین بیماران سالمند مبتلا به سرطان‌های سیستم گوارشی مراجعه‌کننده به بیمارستان‌های منتخب شهر تهران در سال 1402انجام شد.

روش مطالعه
پژوهش حاضر، یک پژوهش توصیفی‌تحلیلی است که از فروردین تا آذر ماه سال 1402 انجام شد. جامعه آماری، مراقبین سالمندان مبتلا به سرطان دستگاه گوارشی مراجعه‌کننده به بیمارستان‌های منتخب شهر تهران بود. بیماران به روش تصادفی ساده با استفاده از روش جدول اعداد تصادفی انتخاب و از بین خانواده سالمندان بستری در بخش سرطان که شرایط ورود به مطالعه را داشتند، انتخاب نهایی صورت گرفت. حجم نمونه باتوجه‌به مقالات مشابه [18, 19, 20]، با 95% اطمینان(0/050=α)و توان آزمون 90% (0/1=β) و با در نظر گرفتن یک ضریب همبستگی معنی‌دار حداقل معادل (0/2=r) برای نمرات پرسش‌نامه کیفیت زندگی در مراقبین بیماران سالمند و بار مراقبتی زاریت باتوجه‌به فرمول شماره 1، 260 نفر که با احتساب 10 درصد ریزش، 280 نفر از اعضای خانواده بیماران سالمند مراجعه‌کننده در نظر گرفته شد. 

 
پس از کسب اجازه از معاونت پژوهشی دانشگاه شاهد به بیمارستان‌های منتخب تهران (بیمارستان‌هایی با بیماران مبتلا به سرطان گوارش از سه دانشگاه علوم پزشکی تهران، شهید بهشتی و ایران) مراجعه شد. پس از مراجعه به بیمارستان‌ها، اهداف پژوهش توسط پژوهشگر برای مسئولین این مراکز توضیح داده شد و نمونه‌گیری از بین مراقبینی که به بیمارستان‌های منتخب شهر تهران مراجعه می‌کردند و دارای معیارهای ورود به پژوهش بودند، صورت گرفت.
 معیارهای ورود به مطالعه اعضای خانواده عبارت بودند از: حضور همراه اصلی بیمار در زمان تحقیق شامل همسر، فرزند، خواهر یا برادر بیمار، سن 18 سال یا بالاتر مراقبین سالمندان، مراقبت از بیماران با سن 60 سال یا بالاتر، تمایل مراقبین سالمندان نسبت به شرکت در پژوهش، وظیفه مراقبت از بیماران سالمند مبتلا به سرطان‌های سیستم گوارشی، توانایی خواندن و نوشتن و تکلم به زبان فارسی مراقب سالمند، بیماران سالمند مبتلا به سرطان‌های سیستم گوارشی بستری در بیمارستان، عدم مراقبت هم‌زمان از دیگر افراد خانواده به‌دلیل بیماری جسمی یا ذهنی در منزل و یا بیمارستان توسط همراه اصلی بیمار، عدم سـابقه مصــرف داروهای روان‌گردان و اعتیاد به مواد مخـدر، عدم ابتلا به بیماری کووید-19 مراقبین اعضای خانواده بیماران سالمند مبتلا به سرطان‌های سیستم گوارشی در هنگام تحقیق. اعضای خانواده بیمارانی انتخاب شدند که حداقل 10 ساعت در هفته وقت صرف امور مراقبتی از بیمار سالمند خود می‌کردند.
نمونه‌گیری در این مطالعه از نوع احتمال متناسب با اندازه انجام شد. ابتدا از بین بیمارستان‌های دانشگاه‌های تهران، ایران و شهید بهشتی شهر تهران که دارای پذیرش بیماران مبتلا به سرطان‌های گوارشی هستند با روش تصادفی ساده از هر دانشگاه دو بیمارستان به‌عنوان بیمارستان‌های منتخب انتخاب شدند. در مرحله دوم باتوجه‌به تعداد تخت بخش‌های سرطان بیمارستان‌های آن دانشگاه، بیماران به‌صورت احتمال متناسب با اندازه (به روش تصادفی ساده با استفاده از روش جدول اعداد تصادفی انتخاب براساس شماره پرونده بیمار) انتخاب شدند. انتخاب نهایی از بین خانواده سالمندان بستری در بخش سرطان که شرایط ورود به مطالعه را داشتند صورت گرفت. پژوهشگر پس از معرفی خود و کسب رضایت واحدها جهت شرکت در مطالعه، هدف از انجام پژوهش را برای آن‌ها توضیح داد و در صورت داشتن تمام معیارهای ورود به مطالعه و نیز کسب رضایت کتبی و آگاهانه برای شرکت در پژوهش در پژوهش شرکت می‌کردند. 
همچنین پژوهشگر بی‌نام بودن پرسش‌نامه‌ها، محرمانه بودن اطلاعات را برای آن‌ها توضیح داد و از واحدهای پژوهش درخواست کرد تمام اطلاعات را با دقت و صادقانه پاسخ دهند. پرسش‌نامه‌ها توسط مراقبین تکمیل شد. به پاسخ‌دهندگان قبل از توزیع پرسش‌نامه اطمینان داده شد که حق خودداری از شرکت بدون عواقب را دارند. محقق سپس پرسش‌نامه‌ها و خودکار را بین پاسخ‌دهندگان توزیع کرد. پاسخ‌دهندگان پرسش‌نامه پرشده را در جعبه پرسش‌نامه‌های مخصوص ساخته‌شده در بخش قرار دادند. ابزارهای مورداستفاده در این مطالعه شامل پرسش‌نامه‌های مشخصات فردی و اجتماعی، فشار مراقبتی پرسش‌نامه کیفیت زندگی در مراقبین بیماران سالمند و بارمراقبتی زاریت بود.
پرسش‌نامه مشخصات فردی و اجتماعی شامل 17 سؤال مربوط به مراقب نظیر سن، جنسیت، میزان تحصیلات، وضعیت تأهل، وضعیت اشتغال، کفایت وضعیت اقتصادی، تعداد فرزندان، وضعیت سلامت، وضعیت محل سکونت، وضعیت زندگی، حمایت اجتماعی، قومیت، نسبت مراقب با بیمار، سابقه ابتلا به بیماری، مدت‌زمان مراقبت، مراقب مشترک و سابقه مراقبت مراقب سالمند می‌باشد. همچنین 11 سؤال مشخصات فردی و اجتماعی سالمند نظیر سن، جنسیت، وضعیت تحصیلی، وضعیت اشتغال، تعداد فرزندان، وضعیت ورزش، سیگار کشیدن، تعداد بیماری‌های مزمن، محل سرطان، مرحله سرطان و درمان‌های دریافت شده بود. 
جهت اندازه‌گیری فشار مراقبتی مراقبین از نسخه فارسی پرسش‌نامه بارمراقبتی Zarit استفاده شد. این پرسش‌نامه شامل 22 سؤال و 4 بعد درمورد فشارهای فردی، اجتماعی، عاطفی و اقتصادی مراقبین بیماران است که بعد فردی شامل سؤالات 1، 2، 7، 10، 11، 19، 20 و21، بعد اجتماعی شامل سؤالات 3، 6، 12، 13، بعد عاطفی شامل سؤالات 4، 5، 8، 9، 14، 17، 18 و 22 و بعد اقتصادی شامل سؤالات 15 و 16می‌باشد. این پرسش‌نامه، بر درجه‌بندی 5 ‌گانه لیکرت صورت‌بندی شده است. هرگز (صفر)، به‌ندرت (1)، بعضی‌وقت‌ها (2)، اغلب (3) وهمیشه (4). برای محاسبه امتیازکلی پرسش‌نامه، لازم است نمره همه گویه‌های پرسش‌نامه با هم جمع شوند. براین‌اساس، مجموع نمرات حاصل از (0) تا (88) متغیر است. نمره‌دهی پایین‌تر، نشان‌دهنده ‌بارمراقبتی کمتر است. مجموع امتیازات کسب‌شده توسط هر مراقب، بارمراقبتی مراقب را نشان می‌دهد. نمره‌های صفر تا20، کم بودن یا عدم بارمراقبتی، نمره 21 تا 40 بارمراقبتی متوسط و نمره41 تا 88 بارمراقبتی شدید را نشان می‌دهد [21]. این ابزار به زبان فارسی روان‌سنجی و پایایی شده است [22].
جهت اندازه‌گیری کیفیت زندگی مراقب از پرسش‌نامه CQOLC استفاده شد. این پرسش‌نامه 35 گویه دارد و به هر گویه براسـاس مقیاس 5 گزینـه‌ای لیکــرت امتیاز تعلــق مــی‌گیرد. امتیازبنــدی در محــدوده 0 تــا 4 شــامل اصــلاً (0)، کمــی (1)، تاحدودی (2)، زیاد (3)، و همیشـه (4) مـی‌باشـد. حداقل امتیاز (0) و حداکثر آن (140) می‌باشد کـه امتیاز بالا کیفیت زندگی بهتر را نشان می‌دهد.پرسش‌نامه CQOLC شــامل 5 بعــد است. بعد رنــج جسمی و روحی شامل 14 گویه (اختلالات خواب، رضایت از زندگی جنسی، تـرس از مـرگ بیمـار، سـطح اســترس، کـانون توجــه روزانـه، تنیدگی روانـی، احسـاس گنـاه، ناامیدی، عصـبی شـدن، نــاراحتی، تــأثیر بیمــاری بــر خــانواده و نگــرش خانواده، دلسرد شدن، نــاراحتی و عصـبی شـدن)، گسیختگی سبک زندگی حـاوی 9 گویه (فعالیت‌های روزانه، تأثیر بیماری بر برنامـه‌هـای زندگی، عادات غذایی بیمار، حمل‌ونقل، مسؤولیت در قبـال مراقبـت از بیمـار، تغییر در اولویت‌هـا، محافظت از بیمار و مدیریت درد بیمار و حفظ علایق جنبی)، سازگاری مثبت دربردارنده 8 گویه (دیدگاه نسبت به زندگی، معنویت، حمایت اجتماعی، ارتباط با بیمار، ارتبـاط با خانواده، اطلاعـات دربـاره بیمـاری، مراقبـت و حمایت خانوادگی)، نگرانی اقتصادی مشتمل بـر 3 گویه (فشار اقتصـادی، بیمـه و نگرانـی در مـورد آینده) و نیز 1 گویه مربوط به علاقه خانواده در این پرسش‌نامه وجود دارد که جزء هیچ‌یک از این زیرمجموعه‌ها نیست و در نمره کلی کیفیت زندگی محاسبه شده است [23]. این ابزار به زبان فارسی روان‌سنجی شده است [24].
پس از اخذ مجوز از کمیته اخلاق معاونت پژوهشی دانشگاه شاهد و پس از اخذ مجوز از دانشگاه علوم پزشکی ایران، شهید بهشتی و تهران کلیه مراقبین بیماران سالمند مبتلا به سرطان دستگاه گوارشی که دارای معیارهای ورود به مطالعه بوده و رضایت شرکت در پژوهش را داشتند، وارد مطالعه شدند. داده‌ها با استفاده از آمار توصیفی (میانگین و انحراف‌معیار و فراوانی و درصد) و آمار استنباطی (تی تک نمونه‌ای و رگرسیون خطی تک‌متغیره) استفاده شد. در تمام مراحل 05/P<0 معنی‌دار تلقی شد.

یافته‌ها
در هر پژوهشی داده‌های جعیت‌شناختی بخش مهمی محسوب می‌شود که در ادامه اطلاعات مربوط به 280 نفر از مراقبین بیماران سالمند مبتلا به سرطان دستگاه گوارش بستری در بیمارستان‌های منتخب شهر تهران گزارش شده است. 
جدول شماره 1 بیانگر این است که 65/4 درصد از مراقبین زن، 37/1 درصد دارای تحصیلات ابتدائی، 46/4 درصد خانه‌دار، 67/9 درصد متأهل، 38/9 درصد دارای 1 تا 2 فرزند، 60/4 درصد با همسرشان زندگی می‌کردند، 86/1 درصد منزل شخصی داشتند، 52/1 درصد جهت رفع نیاز درآمد متوسط داشتند، 38/9 درصد سلامت کلی در حد متوسط داشتند، 48/2 درصد تا حدودی از حمایت اجتماعی برخوردار بودند، 22/5 درصد مراقبین از قومیت ترک بودند، 53/2 درصد مراقبین فرزند بیمار بودند، 31/4 درصد مراقبین به 1 یا چند بیماری مزمن مبتلا بودند، 55/7 درصد مراقبین 10 تا 20 ساعت در هفته از سالمند مراقبت می‌کردند (جدول شماره 1).


دامنه سنی مراقبین بیماران سالمند 18 تا 79 سال بوده و میانگین سنی آن‌ها 13/71±43/63 سال بود. دامنه میزان ساعت مراقبت در هفته 10 تا 100 ساعت بوده و میانگین ساعتی مراقبت 17/50±23/06 ساعت بود.
جدول شماره 2 بیانگر این است که بیشترین فراوانی جنسیت سالمندان بیمار مبتلا به سرطان دستگاه گوارش، 63/2 درصد بیماران زن بوده است.


بیشترین فراوانی سطح تحصیلات، 18/2 درصد در حد سواد خواندن و نوشتن بوده است. بیشترین فراوانی نوع شغل، 48/2 درصد خانه‌دار بوده است، بیشترین فراوانی تعداد فرزند، 80/7 درصد بیش از 2 فرزند بوده است. 64/3 درصد سالمندان هرگز سیگار نمی کشیدند. 61/1 درصد سالمندان از 1 تا 2 بیماری رنج می‌بردند. بیشترین فراوانی محل دستگاه گوارش 53/2 درصد در دستگاه گوارش فوقانی، 64 درصد در مرحله یک سرطان دستگاه گوارشی و 95/3 درصد از سالمندان مشارکت‌کننده بیش از 2 روش درمانی را دریافت ‌کردند.
جدول شماره 3 بیانگر این است که بیش‌ترین عامل سبب فشار مراقبتی در مراقبین بیماران سالمند مبتلا به سرطان سیستم گوارشی در بعد فردی و کم‌ترین عامل بعد اقتصادی بوده است و باتوجه‌به میانگین نمره فشار مراقبتی در مراقبین بیماران سالمند مبتلا به سرطان دستگاه گوارش 14/10±30/63 بوده است، نسبت به حداکثر نمره حاصله (88)، اختلاف نمره جامعه تحقیق 58/38 نمره بوده است.


می‌توان گفت فشار مراقبتی اختلاف معنی‌داری (0/001>P) دارد که خود حاکی از متوسط بودن بار فشار مراقبتی در مراقبین بیماران سالمند مبتلا به سرطان گوارشی می‌باشد.
جدول شماره 4 بیانگر این است که بیشترین عامل تأثیرگذار بر کاهش کیفیت زندگی در مراقبین بیماران سالمند مبتلا به سرطان سیستم گوارشی در بعد جسمی و روحی و کمترین عامل بعد علاقه خانواده بوده است و باتوجه‌به میانگین نمره کیفیت زندگی در مراقبین بیماران سالمند مبتلا به سرطان دستگاه گوارش 18/12±70/39 بوده است.


نسبت به حداکثر نمره حاصله (140)، اختلاف نمره جامعه تحقیق 69/61 نمره بوده است. می‌توان گفت کیفیت زندگی اختلاف معنی‌داری (0/001>P) دارد که خود حاکی از کاهش کیفیت زندگی در مراقبین بیماران سالمند مبتلا به سرطان دستگاه می‌باشد.
جدول شماره 5 بیانگر این است که برآورد 0/69- در بار مراقبتی مراقبین بیماران سالمند مبتلا به سرطان دستگاه گوارش نشان می‌دهد که به‌طور متوسط 0/69 نمره کیفیت زندگی مراقبین را کاهش می‌دهد و این میزان افزایش معنی‌دار بوده است (0/001>P).


تصویر شماره 1 بیانگر این است که با افزایش بار مراقبتی کیفیت زندگی مراقبین بیماران سالمند مبتلا به سرطان سیستم گوارش کاهش می‌یابد و میزان سهم تأثیرگذاری بار مراقبتی بر کیفیت زندگی مراقبین 30 درصد بوده است. 

مطابق جدول شماره 6، در این مرحله برای سنجش تأثیر متغیرهای جمعیت‌شناختی مربوط به مراقبت بر کیفیت زندگی مراقبین بیماران مبتلا به سرطان دستگاه گوارش از روش رگرسیون خطی چندگانه (step wise) استفاده شد.


جدول شماره 6 نتایج گام آخر این تحلیل را نشان می‌دهد. نتایج این جدول نشان می‌دهد با هر سال افزایش سن مراقب، نمره کیفیت زندگی وی به‌طور متوسط حدود 0/18 افزایش می‌یابد (0/026=P). با افزایش هر فرزند نمره کیفیت زندگی به‌طور متوسط حدود 95 واحد افزایش می‌یابد (0/001=P). 
مطابق جدول شماره 7، در این مرحله برای سنجش تأثیر متغیرهای جمعیت‌شناختی مربوط به سالمند بر کیفیت زندگی مراقبین بیماران مبتلا به سرطان دستگاه گوارش از روش رگرسیون خطی چندگانه (step wise) استفاده شد.


جدول شماره 7 نتایج گام آخر این تحلیل را نشان می‌دهد. این جدول نشان می‌دهد با هر سال افزایش سن سالمند به‌طور متوسط کیفیت زندگی مراقبین 1/220 افزایش می‌یابد (0/007=P). 
در سالمندانی که استعمال سیگار هر روز را داشتند نمره کیفیت زندگی مراقبین به‌طور متوسط 8/367 واحد نسبت به سالمندانی که هرگز سیگار نداشته‌اند، بیشتر بود (0/002=P). در سالمندانی که مبتلا به سر طان دستگاه گوارش فوقانی و تحتانی بودند، نسبت به سالمندان مبتلا به سرطان کبدی و صفراوی، کیفیت زندگی مراقبین به‌طور متوسط به‌ترتیب 9/563 و 6/259 واحد افزایش یافت (0/001>P) و (0/035=P). در سالمندانی که در مرحله 3 و 4 سرطان بودند نسبت به سالمندانی که در مرحله یک بودند کیفیت زندگی به‌ترتیب 10/048 و 23/760 واحد بیشتر بود (0/001=P) و (0/001>P). همچنین در سالمندانی که درمان‌های دریافتی شیمی‌درمانی داشتند، نسبت به سالمندانی که هیچ درمانی دریافت نکردند، کیفیت زندگی مراقبین 7/413 واحد کمتر بود (0/012=P). 
مطابق جدول شماره 8، در این مرحله برای سنجش تأثیر متغیرهای جمعیت‌شناختی مربوط به مراقب بر بار مراقبتی مراقبین بیماران مبتلا به سرطان دستگاه گوارش از روش رگرسیون خطی چندگانه (step wise) استفاده شد.


جدول شماره 8 نتایج گام آخر این تحلیل را نشان می‌دهد. نتایج جدول شماره 8 نشان می‌دهد، درمراقبین زن نسبت به مراقبین مرد 0/192 واحد بار مراقبتی بیشتری داشتند (0/023=P). در مراقبین بازنشسته بار مراقبتی 0/409 واحد نسبت به مراقبین خانه‌دار افزایش یافت (0/008=P). در مراقبینی که با دیگران زندگی می‌کردند نسبت به مراقبینی که تنها زندگی می‌کردند بار مراقبتی 0/311 واحد افزایش یافت (0/004=P). مراقبینی که حمایت اجتماعی رسمی نداشتند نسبت به مراقبینی که حمایت اجتماعی رسمی داشتند، بار مراقبتی 0/427 واحد بیشتر بود (0/0427=P). در قومیت کرد نسبت به سایر قومیت‌ها بار مراقبتی 0/357 واحدکمتر بود (0/001>P). مراقبینی که وضع سلامتی عالی داشتند نسبت به مراقبین با سطح سلامت ضعیف، واحد بار مراقبتی کمتری داشتند (0/001=P). مراقبینی که درآمد کافی جهت رفع نیاز داشتند نسبت به مراقبینی که درآمد جهت رفع نیاز نداشتند، 0/263- واحد با مراقبتی کمتری داشتند (0/020=P). همچنین مراقبینی که مشارکت در مراقبت داشتند بار مراقبتی 0/232 واحد بیشتر از مراقبین بدون شریک مراقبتی بود (0/006=P).
مطابق جدول شماره 9، در این مرحله برای سنجش تأثیر متغیرهای جمعیت‌شناختی مربوط به سالمند بر بار مراقبتی مراقبین بیماران مبتلا به سرطان دستگاه گوارش از روش رگرسیون خطی چندگانه (Step wise) استفاده شد.


جدول شماره 9 نتایج گام آخر این تحلیل را نشان می‌دهد. نتایج این جدول نشان می‌دهد، مراقبین سالمندان مرد نسبت به سالمندان زن به‌طور متوسط 0/231 واحد بار مراقبتی بیشتری را درک کردند (0/05=P). همچنین مراقبین سالمندان با تحصیلات متوسطه نسبت به سالمندان بی‌سواد به‌طور متوسط 0/261 بار مراقبتی کمتری را درک کردند (0/015=P).
تصویر شماره 1 بیانگر این است که با افزایش بار مراقبتی کیفیت زندگی مراقبین بیماران سالمند مبتلا به سرطان سیستم گوارش کاهش می‌یابد و میزان سهم تأثیرگذاری بار مراقبتی بر کیفیت زندگی مراقبین 30 درصد بوده است. 

بحث
 مطالعه حال حاضر با هدف بررسی رابطه فشار مراقبتی و کیفیت زندگی در مراقبین بیماران سالمند مبتلا به سرطان‌های سیستم گوارشی مراجعه‌کننده به بیمارستان‌های منتخب شهر تهران در سال 1402 که رضایت شرکت در این مطالعه را داشتند، انجام شد. نتایج به‌دست‌آمده از متغیرهای جمعیت‌شناختی این پژوهش نشان داد اکثریت اعضای خانواده دارای جنسیت زن، متأهل، تحصیلات ابتدایی و خانه‌دار بودند و بیشتر مراقبین فرزند بیمار و 10 تا 20 ساعت در هفته از بیمار مراقبت می‌کردند. نتایج پژوهش حاضر با مطالعه کهو و همکاران درخصوص جنسیت و سن، و ناسیمنتو و همکاران درخصوص جنسیت همسو بود [25, 26]. 
همچنین با مطالعه عبدالله و همکاران درخصوص جنسیت همخوانی داشت، لکن ازنظر شاغل بودن، نسبت با بیمار و مدت مراقبت همسو نمی‌باشد [16]. این نتایج مغایر ممکن است به‌علت تفاوت در میانگین سنی بیماران تحت مراقبت باشد. به نظر می‌رسد مراقبت از بیماران جوان‌تر فشار بیشتری بر خانواده‌ها تحمیل می‌کند و ازآنجاکه جوانان منبع اولیه درآمد خانواده هستند در صورت تشخیص بیماری، بیماران و خانواده آن‌ها با چالشی بیشتر از مشکلات بیماری مانند مواجه زودهنگام با مرگ‌و‌میر، تغییرات فیزیکی، اختلال در زندگی اجتماعی، بیکار شدن جهت درمان و افزایش بار اقتصادی بر خانواده‌ها مواجه هستند. با نتایج به‌دست‌آمده از پژوهش شفیع‌زاده و همکاران درمورد متغیرهای جنسیت، وضعیت سلامت کلی، ساعت مراقبت، کفایت درآمد، تأهل، اشتغال، نسبت با بیمار و حمایت اجتماعی همسو است [27] که می‌تواند ناشی از محیط اجتماعی و فرهنگی یکسان شرکت‌کنندگان مطالعه باشد.
نتایج به‌دست‌آمده از یافته‌های این پژوهش بیشتر بیماران مبتلا به سرطان دستگاه گوارش فوقانی و در مرحله یک سرطان بودند، اما در تحقیقات عبدالله و همکاران اکثر بیماران مبتلا به سرطان دستگاه گوارش تحتانی و به دنبال آن سرطان دستگاه گوارش فوقانی تشخیص داده شدند، بیش از نیمی از این سرطان‌ها در مرحله 4 بودند [16] که با مطالعه حاضر غیرهمسو می‌باشد که این تفاوت‌ها می‌تواند به‌علت نوع نمونه‌های انتخابی در مطالعه باشد.
در مطالعه حاضر میزان بار مراقبتی متوسط گزارش شده است.در مطالعه جعفری و همکاران مراقبین سالمند ازنظر متغیر بار مراقبتی متوسط را داشتند [28] که با مطالعه حاضر همسو می‌باشد. نتایج پژوهش در مطالعه لانگنبرگ و همکاران بر روی مراقبان بیماران مبتلا به تومور استرومایی گوارشی (GIST) [29] با مطالعه حاضر همسو می‌باشد، اما در مطالعه کاظمی و همکاران اکثر مراقبین نمونه، بار خفیف تا متوسط را گزارش کردند [30]. 
در مطالعه حاضر میزان کیفیت زندگی مراقبین بیماران سالمند پایین گزارش شده است. همچنین در مطالعه جین جین گان و همکاران بر روی کیفیت زندگی مراقبین خانواده بیماران سرطانی، کیفیت زندگی آن‌ها به‌طور قابل‌توجهی ضعیف بود [31]. 
در مطالعه دویمرینگ و همکاران بر روی کیفیت زندگی مراقبان غیررسمی در جمعیت بیماران انکولوژی دریافت‌کننده مراقبت تسکینی میانگین کیفیت زندگی مراقبین پایین گزارش شده است [32]. 
در این مطالعه بار مراقبتی مراقبین بیماران سالمند مبتلا به سرطان دستگاه گوارشی بستری در بیمارستان موجب کاهش کیفیت زندگی آن‌ها می‌شد. مطالعات بسیاری بر این نکته تأکید می‌کنند که با افزایش بار مراقبتی، کیفیت زندگی مراقبین کاهش می‌یابد [16، 33، 34]. به‌عنوان‌مثال در تحقیقات عبدالله و همکاران بر روی مراقبین خانوادگی بیماران مبتلا به سرطان دستگاه گوارش نشان داد با افزایش بار مراقبتی، کیفیت زندگی مراقبین کاهش می‌یابد [16]. 
نتایچ پژوهش رزا و همکاران بیانگر آن است که افزایش مراقبت از بیماران با تشخیص سرطان‌های گوارشی در طی شیمی‌درمانی، زندگی اجتماعی مراقبان را کاهش می‌دهد و می‌تواند کیفیت زندگی آنان را به خطر بیندازد. مراقبت از این بیماران باعث بروز علائم اضطراب می‌شود و بر کیفیت زندگی مراقبان در هنگام مراقبت آن‌ها از بیمارانی که در مراحل پایانی زندگی خود بودند تأثیر می‌گذاشت [33].
 مطالعه آرها و همکاران بر روی مراقبین بیماران سرطانی نشان داد بار مراقبتی مراقبین بیماران سالمند مبتلا به سرطان دستگاه گوارشی بستری در بیمارستان موجب کاهش کیفیت زندگی آن‌ها می‌شود [34]. 
نتایج مطالعه حاضر نشان داد با افزایش سن و فرزندان مراقب، نمره کیفیت زندگی افزایش می‌یابد. نوع سرطان دستگاه گوارش، مرحله بیماری، نوع درمان بر کیفیت زندگی مراقبین اثر می‌گذارد. در مطالعه کیم و همکاران سن مراقب با کیفیت زندگی رابطه عکس داشت [35] که با این مطالعه غیرهمسو بود. در مطالعه الجوئاد و همکاران، مراقبین با جنسیت زن، مجرد، سن کمتر از 40 سال، سطح تحصیلات بالا و درآمد بالا، کیفیت زندگی بالاتری داشتند [36]، اما در این مطالعه ارتباطی بین آن‌ها یافت نشد.
 کالیترنا و بریجسا دریافتند که کیفیت کلی زندگی مراقبین با تفاوت‌های سنی متغیر است [37]. مطالعه گان و همکاران نشان داد کیفیت زندگی مراقب به‌طور قابل‌توجهی با مرحله بیماری و نوع سرطان بیمار بستگی دارد [31]. نتایج مطالعه الپتکین و همکاران نشان داد سن بالاتر مراقبین، وضعیت بیکاری، جنسیت زن، سطح تحصیلات پایین و طول مدت مراقبت بالای 18 ماه بر کیفیت زندگی آن‌ها تأثیرات منفی داشت [38]. این مطالعات ماهیت پیچیده و چندوجهی کیفیت زندگی مراقبین را که تحت تأثیر طیف وسیعی از عوامل است، برجسته می‌کند و بر نیاز به تحقیقات بیشتر برای درک کامل تعامل متغیرهای جمعیت‌شناختی و کیفیت زندگی تأکید می‌کند.
نتایج مطالعه حاضر نشان داد میزان بار مراقبتی مراقبین بیماران سالمند مبتلا به سرطان دستگاه گوارش در مراقبین زن، بازنشسته، مراقبینی که با دیگران زندگی می‌کردند، عدم حمایت اجتماعی رسمی، سطح سلامت پایین، عدم کفایت درآمد بالاتر است.
نتایج مطالعه تسای و همکاران  نشان داد با افزایش درآمد مراقب، بار مراقبتی کاهش می‌یابد که با مطالعه حاضر همسو بود و با افزایش سن، بار مراقبتی نیز افزایش می‌یابد که با مطالعه حاظر غیرهمسو بود [39]. علت آن را می‌توان این‌ چنین گفت که میانگین سنی در بازه سنی مراقبین در این مطالعه کمتر است و توانمندی جسمی و روانی مراقبین بالاتر و به طبع بار مراقبتی کاهش می‌یابد. در تحقیقات اشمادر و همکاران بر روی وضعیت سلامت و بار مراقبتی در مراقبین بیماران، عوامل مسائل مالی، مراقبت از دیگران و تعهدات خانه باعث افزایش بار مراقبت شد [40]. در مطالعه طاهرخانی و همکاران نتایج نشان داد با افزایش حمایت اجتماعی و کاهش میزان ناتوانی، بار مراقب کاهش می‌یابد. علاوه‌براین، مراقبان با سطوح مالی بالاتر و وضعیت سلامتی بهتر، بار مراقبتی کمتری را گزارش کردند [41] که با این مطالعه همسو می‌باشد. در مطالعه کالامپوکینی و همکاران بر روی بار مراقب در مراحل آخر پارکینسونیسم و ارتباط آن، درد مراقبین با نمرات ZBI بالا همراه بود [42] که با مطالعه حاضر غیرهمسو بود، علت تفاوت را می‌توان تفاوت در نوع بیماری و میزان حمایت‌های اجتماعی دریافتی توسط خانواده بیان کرد.
درکل از این مطالعه می‌توان نتیجه گرفت که بار مراقبتی مراقبین بیماران سالمند مبتلا به سرطان دستگاه گوارشی بستری در بیمارستان موجب کاهش کیفیت زندگی آن‌ها می‌شود.

نتیجه‌گیری نهایی
 در این مطالعه برای اولین بار رابطه فشار مراقبتی و کیفیت زندگی در مراقبین بیماران سالمند مبتلا به سرطان‌های سیستم گوارشی مراجعه‌کننده به بیمارستان‌های منتخب شهر تهران مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این مطالعه نشان داد مراقبان خانوادگی سالمندان مبتلا به سرطان دستگاه گوارش از افزایش بار مراقبتی موجود رنج می‌برند که باعث کاهش کیفیت زندگی و اضمحلال سلامتی آن‌ها می‌شود. سرطان‌های دستگاه گوارش یکی از پیشروهای مرگ‌ومیر در سطح جهانی هستند. علاوه‌بر تحمیل رنج جسمی و روحی قابل‌توجهی به بیمار، ارائه‌دهندگان مراقبت‌های اولیه (اعضای خانواده) را نیز درگیر می‌سازد. حمایت از مراقبین نه‌تنها به جهت حفظ رفاه آن‌هاست بلکه پیامدهای گسترده‌تری برای سلامت و تاب‌آوری کلی در جامعه و بهداشت عمومی به ارمغان می‌آورد. با‌توجه‌به اینکه کشور ایران به سمت سالمندی می‌رود و باتوجه‌به پیش‌بینی افزایش تعداد سالمندان مبتلا به سرطان در دهه‌های آینده، مراقبان خانوادگی باید مورد توجه قرار گیرند و یک برنامه جامع مراقب‌محور برای مراقبت از آن‌ها طراحی گردد. شواهد بیانگر آن است که در حال حاضر بیشتر توجه پرستاران در بیمارستان معطوف به بیماران می‌باشد و نسبت به نیازهای اعضای خانواده بیماران کم‌توجهی می‌شود. پرستاران شاغل در بیمارستان می‌توانند در آموزش خانواده‌ها دررابطه‌با این بخش‌ها و همچنین حمایت روانی از این خانواده‌ها سهم بزرگی داشته باشند و همواره در مراقبت از بیماران نسبت به سلامتی اعضای خانواده بیماران بستری در بخش‌ها نگرانی داشته باشند. 
بنابراین یافته‌های مطالعه حاضر می‌تواند به دولت، سیاست‌گذاران و ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی در زمینه طراحی و برنامه‌ریزی مداخلات برای حمایت از این مراقبان کمک کند. 
از محدودیت‌های این مطالعه می‌توان به عدم همکاری مراقبین برخی از بیماران به‌علت شرایط روحی بد مراقب و بیمار اشاره کرد. همچنین این پژوهش به‌صورت مقطعی انجام شده است، به این دلیل نتیجه‌گیری درباره علیت را دشوار می‌سازد.
 پیشنهاد می‌شود در مطالعات آینده بررسی ارتباط فشار مراقبتی و کیفیت زندگی در مراقبین سالمندان مبتلا به سایر بیماری‌ها و مراقبین رسمی، همچنین سنجش میزان رضایت مراقبین بیماران سالمند از ارائه آموزش‌های خانواده‌محور و نقش این آموزش‌ها در کاهش بار مراقبتی و افزایش کیفیت زندگی و مطالعاتی جهت رفع محدودیت‌های این پژوهش پرداخته شود. درنهایت، مطالعات بیشتری برای طراحی مداخلات و توسعه برنامه‌ها برای حمایت از مراقبان خانوادگی سالمندان مبتلا به سرطان پیشنهاد می‌گردد

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
پژوهش حاضر در کمیته اخلاق دانشگاه شاهد با کد اخلاق IR.SHAHED.REC.1401.006 تأیید شده است. مراقبین بیماران سالمند مبتلا به سرطان‌های سیستم گوارشی با امضای فرم رضایت آگاهانه در مطالعه مشارکت کردند. آگاه کردن مشارکت‌کنندگان از اهداف پژوهش، محرمانه ماندن اطلاعات هویتی، داشتن اختیار برای انصراف از پژوهش و دیگر الزامات اخلاقی مرتبط با پژوهش به‌طور کامل رعایت شد.

حامی مالی
مقاله حاضر برگرفته از یافته‌های پایان‌نامه فائزه شهری در گروه پرستاری، دانشگاه شاهد است و هیچ‌گونه کمک مالی از سازمانی‌های دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی دریافت نکرده است.. 

مشارکت نویسندگان
همه نویسندگان به‌طور یکسان در مفهوم و طراحی مطالعه، جمع‌آوری و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، تفسیر نتایج و تهیه پیش‌نویس مقاله مشارکت داشتند.

تعارض منافع
 بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.

تشکر و قدردانی
پژوهشگران از معاونت پژوهشی دانشگاه شاهد، دانشگاه‌های تهران، ایران و شهید بهشتی، مسئولین و پرسنل محترم بیمارستان‌های منتخب و اعضای خانواده بیماران شرکت‌کننده در این مطالعه به خاطر صبر، حوصله و همچنین اعتمادشان تقدیر و تشکر می‌کنند.
 

References
1.Zakizadeh R, Bahreini M, Farhadi A, Bagherzadeh R. [Assessing the mediating role of depression in the relationship between feeling of loneliness and social functioning in the elderly (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2023; 17(4):580-95  [DOI:10.32598/sija.2022.3339.1]
2.Hekmatpou D, Jahani F, Behzadi F. [Study the quality of life among elderly women in Arak in 2013 (Persian)]. Journal of Arak University Medical Sciences. 2014; 17(2):1-8. [Link]
3.Kim Y, Given BA. Quality of life of family caregivers of cancer survivors: Across the trajectory of the illness. Cancer. 2008; 112(11 Suppl):2556-68. [PMID]​​​​​​
4.Fathi E. [The phenomenon of population aging in Iran (Persian)]. Iranian Journal of Official Statistics Studies. 2020; 30(2):387-413. [Link]
5.Kaldi A, Akbari Kamrani A A, Foroghan M. [Physical, social & mental problems of elderly in District 13 of Tehran (Persian)]. Social Welfare Quarterly. 2005;  4(14):233-49. [Link]
6.Adashek JJ, Subbiah IM. Caring for the caregiver: A systematic review characterising the experience of caregivers of older adults with advanced cancers. ESMO Open. 2020; 5(5):e000862  [DOI:10.1136/esmoopen-2020-000862] [PMID]  
7.Vakili M, Kafan S, Tabrizi G, Arabi M, Hashemi Nasabzadeh R. [The role of comprehensive geriatric assessments on the quality of life of disabled elderly cancer patients (Persian)]. Razi Journal of Medical Sciences. 2015; 21(129):68-74. [Link]
8.Koohi F, Enayatrad M, Salehiniya H. [A study of the epidemiology and trends in cancer incidence in Iranian Elderly 2003-2009 (Persian)]. Journal of Arak University of Medical Sciences. 2015; 18(3):57-66. [Link]
9.Chindaprasirt J, Limpawattana P, Pakkaratho P, Wirasorn K, Sookprasert A, Kongbunkiat K, Sawanyawisuth K. Burdens among caregivers of older adults with advanced cancer and risk factors. Asian Pacific Journal of Cancer Prevention. 2014; 15(4):1643-8  [DOI:10.7314/APJCP.2014.15.4.1643] [PMID]
10.Leow MQ, Chan MF, Chan SW. Predictors of change in quality of life of family caregivers of patients near the end of life with advanced cancer. Cancer Nursing. 2014; 37(5):391-400.  [DOI:10.1097/NCC.0000000000000101] [PMID]
11.Rajasekaran T, Tan T, Ong WS, Koo KN, Chan L, Poon D, et al. Comprehensive Geriatric Assessment (CGA) based risk factors for increased caregiver burden among elderly Asian patients with cancer. Journal of Geriatric Oncology. 2016; 7(3):211-8.[DOI:10.1016/j.jgo.2016.03.003] [PMID]
12.Hsu T, Nathwani N, Loscalzo M, Chung V, Chao J, Karanes C, et al. Understanding Caregiver Quality of Life in Caregivers of Hospitalized Older Adults With Cancer. Journal of The American Geriatrics Society. 2019; 67(5):978-86. [DOI:10.1111/jgs.15841] [PMID]
13.Shin JY, Lim JW, Shin DW, Kim SY, Yang HK, Cho J, et al. Underestimated caregiver burden by cancer patients and its association with quality of life, depression and anxiety among caregivers. European Journal of Cancer Care. 2018; 27(2):e12814. [DOI:10.1111/ecc.12814] [PMID]
14.Govina O, Kotronoulas G, Mystakidou K, Katsaragakis S, Vlachou E, Patiraki E. Effects of patient and personal demographic, clinical and psychosocial characteristics on the burden of family members caring for patients with advanced cancer in Greece. European Journal of Oncology Nursing. 2015; 19(1):81-8.[DOI:10.1016/j.ejon.2014.06.009] [PMID]
15.Jassem J, Penrod JR, Goren A, Gilloteau I. Caring for relatives with lung cancer in Europe: An evaluation of caregivers’ experience. Quality of Life Research. 2015; 24(12):2843-52. [DOI:10.1007/s11136-015-1028-1] [PMID]
16.Abdullah NN, Idris IB, Shamsuddin K, Abdullah NMA. Health-Related Quality of Life (HRQOL) of Gastrointestinal Cancer Caregivers: The impact of caregiving. Asian Pacific Journal of Cancer Prevention. 2019; 20(4):1191-7. [DOI:10.31557/APJCP.2019.20.4.1191] [PMID]
17.Seven M, Yılmaz S, Şahin E, Akyüz A. Evaluation of the quality of life of caregivers in gynecological cancer patients. Journal of Cancer Education. 2014; 29(2):325-32. [DOI:10.1007/s13187-013-0606-6] [PMID]
18.Hughes SL, Giobbie-Hurder A, Weaver FM, Kubal JD, Henderson W. Relationship between caregiver burden and health-related quality of life. Gerontologist. 1999; 39(5):534-45 [DOI:10.1093/geront/39.5.534] [PMID]
19.Subih M, AlBarmawi M, Bashir DY, Jacoub SM, Sayyah NS. Correlation between quality of life of cardiac patients and caregiver burden. Plos One. 2020; 15(8):e0237099. [DOI:10.1371/journal.pone.0237099] [PMID]  
20.Perpiñá-Galvañ J, Orts-Beneito N, Fernández-Alcántara M, García-Sanjuán S, García-Caro MP, Cabañero-Martínez MJ. Level of burden and health-related quality of life in caregivers of palliative care patients. International Journal of environmental Research and Public Health. 2019; 16(23):4806. [DOI:10.3390/ijerph16234806] [PMID]  
21.Bachner YG. Preliminary assessment of the psychometric properties of the abridged Arabic version of the Zarit Burden Interview among caregivers of cancer patients. European Journal of Oncology Nursing. 2013; 17(5):657-60.   [DOI:10.1016/j.ejon.2013.06.005]
22.Mollaei F, Borhani F, Abbaszadeh A, Khabazkhoob M. [Correlation between spiritual well-being and burden of care in family caregivers of cancer patients (Persian)]. Journal of Hayat. 2019; 24(4):296-309. [Link]
23.Weitzner MA, Jacobsen PB, Wagner H Jr, Friedland J, Cox C. The Caregiver Quality of Life Index-Cancer (CQOLC) scale: Development and validation of an instrument to measure quality of life of the family caregiver of patients with cancer. Quality of Life Research. 1999; 8(1-2):55-63. [DOI:10.1023/A:1026407010614] [PMID]
24.Khanjari S, Oskouie F, Langius-Eklöf A. Psychometric testing of the Caregiver Quality of Life Index-Cancer scale in an Iranian sample of family caregivers to newly diagnosed breast cancer women. Journal of Clinical Nursing. 2012; 21(3-4):573-84. [DOI:10.1111/j.1365-2702.2011.03850.x] [PMID]
25.Kehoe LA, Xu H, Duberstein P, Loh KP, Culakova E, Canin B, et al. Quality of life of caregivers of older patients with advanced cancer. Journal of the American Geriatrics Society. 2019; 67(5):969-77. [DOI:10.1111/jgs.15862] [PMID]  
26.Nascimento. L, Gil .J, Forones. N. ,Quality of life of caregivers of patients with gastrointestinal cancer. Annals of Oncology. 2020, 31(3):s209. [DOI:10.1016/j.annonc.2020.04.451]
27.Shafizadeh A, Mirzaee A, Heravi-Karimooi M, Rejeh N, Sharifnia H, Montazeri A. [Relationship between Caregiver Burden and Demographic Characteristics in Caregivers of Alzheimer’s Elderly (Persian)]. Journal of Nursing Education. 2020; 9(1):65-73. [Link]
28.Jafari H, Ebrahimi A, Aghaei A, Khatony A. The relationship between care burden and quality of life in caregivers of hemodialysis patients. BMC Nephrology. 2018; 19(1):321. [DOI:10.1186/s12882-018-1120-1] [PMID]  
29.Langenberg SMCH, Reyners AKL, Wymenga ANM, Sieling GCM, Veldhoven CMM, van Herpen CML, et al. Caregivers of patients receiving long-term treatment with a tyrosine kinase inhibitor (TKI) for gastrointestinal stromal tumour (GIST): A cross-sectional assessment of their distress and burden. Acta Oncologica. 2019; 58(2):191-9. [DOI:10.1080/0284186X.2018.1518592] [PMID]
30.Kazemi A, Azimian J, Mafi M, Allen KA, Motalebi SA. Caregiver burden and coping strategies in caregivers of older patients with stroke. BMC Psychology. 2021; 9(1):51. [DOI:10.1186/s40359-021-00556-z] [PMID]  
31.Gan GG, Tey KWF, Mat S, Saad M, Bee PC, Abdul Malik R, et al.  Quality of life of family caregivers of cancer patients in a developing nation. Asian Pacific Journal of Cancer Prevention. 2022; 23(11):3905-14 [DOI:10.31557/APJCP.2022.23.11.3905] [PMID]  
32.Duimering A, Turner J, Chu K, Huang F, Severin D, Ghosh S, et al. Informal caregiver quality of life in a palliative oncology population. Supportive Care in Cancer. 2020; 28(4):1695-702.  [DOI:10.1007/s00520-019-04970-3] [PMID]
33.Rosa LN, Forones NM. Quality of life of caregivers of patients with gastrointestinal cancer: The influence of sex, age, and stage of the cancer patients.  Research Square. 2021.  [DOI:10.21203/rs.3.rs-232353/v1]
34.Rha SY, Park Y, Song SK, Lee CE, Lee J. Caregiving burden and the quality of life of family caregivers of cancer patients: The relationship and correlates.  European Journal of Oncology Nursing. 2015; 19(4):376-82. [DOI:10.1016/j.ejon.2015.01.004] [PMID]
35.Kim KA, Park JS, Seo KW, Choi EY, Ahn JA.  Factors affecting the quality of life of family caregivers of patients with heart failure: A cross-sectional study. Medicine (Baltimore). 2022; 101(35):e30042. [DOI:10.1097/MD.0000000000030042] [PMID]  
36.Aljuaid M, Ilyas N, Altuwaijri E, Albedawi H, Alanazi O, Shahid D, et al. Quality of life among caregivers of patients diagnosed with major chronic disease during covid-19 in Saudi Arabia. Healthcare. 2022; 10(3):523. [DOI:10.3390/healthcare10030523] [PMID]  
37.Brajša-Žganec A, Kaliterna L. Quality of life, life satisfaction and happiness in professional caregivers. Drustvena Istrazivanja. 2006; 15(4):713-28. [Link]
38.Alptekin S, Gönüllü G, Yücel I, Yariş F. Characteristics and quality of life analysis of caregivers of cancer patients. Medical Oncology. 2010; 27(3):607-17. [DOI:10.1007/s12032-009-9256-2] [PMID]
39.Tsai CF, Hwang WS, Lee JJ, Wang WF, Huang LC, Huang LK, et al. Predictors of caregiver burden in aged caregivers of demented older patients. BMC Geriatric. 2021; 21(1):59. [DOI:10.1186/s12877-021-02007-1] [PMID]  
40.Schmaderer M, Struwe LA, Pozehl BJ, Loecker C, Zimmerman LM. Health status and burden in caregivers of patients with multimorbidity. Gerontology and Geriatric Medicine. 2020; 6:2333721420959228. [DOI:10.1177/2333721420959228] [PMID]  
41.Taherkhani M, Mohammadi F, Rashvand F, Motalebi SA. [Predictors of perceived caregiving burden among caregivers of elderly dialysis patients (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2022; 16(4):482-97. [DOI:10.32598/sija.2021.2778.4]
42.Kalampokini S, Hommel ALAJ, Lorenzl S, Ferreira JJ, Meissner WG, Odin P, et al. Caregiver burden in late-stage Parkinsonism and its associations. Journal of Geriatric Psychiatry and Neurology. 2022; 35(1):110-20.  [DOI:10.1177/0891988720968263] [PMID]