مقدمه
در سال‌های اخیر تغییر پارادایم قابل‌توجهی در مراقبت‌های بهداشتی دررابطه‌با نقش اعضای خانواده در مراقبت از بستگان بستری در بیمارستان رخ داده است [1، 2]، به‌طوری‌که رویکرد مراقبت از رویکرد بیماری‌محور به رویکرد خانواده‌محور (FCC) تغییر کرده است [3، 4]. FCC به‌عنوان رویکردی نوآورانه برای برنامه‌ریزی، اجرا و ارزیابی مراقبت‌های سلامتی بر همکاری‌های سودمند دو طرفه خانواده با مراقبین سلامتی بنا نهاده شده است [5] و یک تغییر پارادایم در سیستم مراقبت‌های بهداشتی است که تلاش می‌کند نگرش پرستاران را از نگاه کردن به خانواده‌ها به‌عنوان «بازدیدکنندگان» به «شرکای» مراقبت‌های بهداشتی تغییر دهد [6]. مشارکت خانواده به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های کلیدی مراقبت خانواده‌محور [7]، یک فرآیند پیچیده و تعاملی است که شامل حضور، برقراری ارتباط و ارائه اطلاعات، مشارکت در تصمیم‌گیری مشترک و امکان مشارکت خانواده در مراقبت از بیمار می‌باشد [8، 9]. مشارکت خانواده در برنامه‌ریزی و ارائه مراقبت به‌عنوان یک جزء اساسی از مراقبت باکیفیت تعریف شده است [10، 11]؛ به این معناست که به اعضای خانواده این فرصت داده می‌شود تا در طرح‌ها، برنامه‌ها و همچنین تصمیم‌گیری‌های مربوط به مراقبت از بیمار خود مشارکت نموده و او را از نظر فیزیکی و روانی حمایت کنند [12]. 
مشارکت خانواده در مراقبت به‌ویژه در مورد بیماران سالمند بستری با پیامدهای مثبتی همراه بوده است [13]. خانواده‌ها با حضور در بیمارستان و ارائه مراقبت، به حفظ روال‌های آشنا برای بیماران سالمند کمک کرده و انتقال آسان‌تر مراقبت از خانه به بیمارستان را تسهیل می‌نمایند [14]. آنان با محافظت از بیمار، به مراقبت باکیفیت از بیمار و آزاد کردن زمان پرستاران برای فعالیت‌های مراقبتی مهم‌تر کمک نموده [15] و خود نیز در دوران حضور در بیمارستان در معرض اطلاعات مفید قرار گرفته و مهارت‌های جدیدی را می‌آموزند که می‌توانند در خانه و حین مراقبت در منزل از آن‌ها استفاده نمایند [16، 17]. بااین‌حال رویکرد بهینه در این زمینه هنوز نامشخص بوده [18] و چگونگی اجرای درست و مدیریت این فرآیند توسط پرستاران در متون علمی مورد غفلت واقع شده و خلأ دانش در این مورد در ادبیات پژوهش کاملاً مشهود است [19-21].
علی‌رغم پیامدهای مثبت مشارکت خانواده [16، 17] و نیز درخواست سازمان‌های بین‌المللی بهداشت مانند سازمان بهداشت جهانی و نهادهای بین‌المللی برای افزایش مشارکت خانواده [22]، نتایج مطالعات مختلف حاکی از ضعف اجرای آن در عمل می‌باشد؛ چراکه اجرای آن همواره با موانعی روبه‌رو است [19-21]. به‌عنوان‌مثال دهقان نیری و همکاران اشاره کردند که یکی از این موانع، مشخص نبودن حدود نقش‌ها و وظایف مراقبتی خانواده می‌باشد [15]. در مطالعه گیلبار و همکاران نگرش، دیدگاه و تجارب منفی پرستاران نسبت به مشارکت خانواده به‌عنوان موانع مشارکت خانواده در مراقبت ذکر شده است [23]. این درحالی است که عدم مشارکت اعضای خانواده در برنامه‌های مراقبتی می‌تواند به نتایج نامطلوب مداخلات منجر شود و بیماران و اعضای خانواده را با چالش‌های زیادی مانند افزایش استرس، عدم ارتباط و نارضایتی از خدمات ارائه‌شده مواجه کند [24].
علی‌رغم اهمیت شناسایی فرایند مشارکت خانواده در مراقبت، مطالعاتی اندکی در این خصوص انجام شده است [10، 25-31] که این مطالعات نیز خود با محدودیت‌هایی همراه بوده‌اند. بیشتر این مطالعات بر جمعیت عمومی بیماران تمرکز داشته و به سالمندان و ویژگی‌های آن‌ها در بیماران بستری توجه نشده است [10، 25، 27، 29-32]. این درحالی است که بیماران سالمند نسبت به جوانان در معرض بیشتری از عوارض بیمارستانی، وابـستگی عملکردی، اختلال عملکرد شناختی و ناهنجاری‌های خلقی بوده و نیاز است در طول فرآیند بستری شدن در بیمارستان به‌خوبی حمایت شوند [13، 33] که همین امر نیز مشارکت خانواده در مراقبت از آن‌ها را ضروری‌ نموده است [13، 34].
 ازسوی‌دیگر اگرچه این مطالعات، اطلاعات ارزشمندی در این زمینه ارائه داشته‌اند اما بیشتر به روش کمی انجام شده‌اند [10، 25، 26، 29-31]. این در شرایطی است که باتوجه‌به چند بعدی و پیچیده بودن مفهوم مشارکت خانواده [12]، تحقیقات اکتشافی با رویکرد کیفی برای درک نحوه اجرای مشارکت خانواده‌ براساس باورها، نگرش‌ها و ادراکات افراد درگیر در مشارکت خانواده در مراقبت از سالمند بستری یک ضرورت محسوب می‌شود [35]. جست‌وجوی اولیه‌ در شواهد موجود نیز نشان داد در مطالعات، کمتر به ترجیحات خانواده برای مشارکت در مراقبت از سالمندان بستری [36] و نیز استراتژی‌هایی که پرستاران برای ارتقای مشارکت خانواده در مراقبت از بیماران سالخورده در بیمارستان استفاده می‌کنند، پرداخته شده است [37]. 
ازسویی، طبیعت مشارکت خانواده در مراقبت وابسته به عوامل مختلف «فرهنگی، نگرشی و اجتماعی، مذهبی، آموزشی و قانونی است» و می‌تواند در زمینه‌های مختلف متفاوت باشد [38]. در فرهنگ ایرانی، انتظار می‌رود خانواده از عضو بیمار خود مراقبت و حمایت کند و زمانی که یکی از اعضای سالمند خانواده در بیمارستان بستری می‌شود این انتظارات شدت می‌گیرند [15]. خانواده‌ها نیز شخصاً برای حضور در کنار بیمار در بیمارستان مشتاق هستند تا از مراقبت بهینه و ایجاد تجربه خوب برای بیمار اطمینان حاصل نمایند [14].
 با وجود مشارکت رایج خانواده‌ها در مراقبت از بیماران سالمند بستری در ایران چه فیزیکی و چه غیرفیزیکی (مشارکت در بعد مراقبت فیزیکی شامل اجرای مراقبت‌های پایه مانند حمام کردن، تعویض لباس، غذا دادن و غیره و مشارکت در بعد مراقبت غیرفیزیکی شامل حضور در بالین، حمایت روانی، حمایت عاطفی، شناختی و معنوی از بیمار) [15، 39، 40]، نقش‌ها، تجربیات و انتظارات افراد درگیر در این فرآیند به‌اندازه کافی در این زمینه مطالعه نشده و مطالعات موجود در تبیین فرایند جاری و چگونگی مشارکت خانواده در مراقبت از سالمند بستری یافته‌ای را ارائه نمی‌کند [15]. بنابراین شکاف دانش موجود، ضرورت انجام یک مطالعه استاندارد برای ایجاد یک چهارچوب علمی مبنا که در طرح‌ریزی مطالعات آتی در جهت مداخله و ارتقای نقش خانواده در مراقبت از بیمار سالمند بستری مؤثر باشد، مشهود است. لذا نظر به اهمیت مشارکت دادن خانواده در مراقبت از بیماران سالمند بستری و مشخص نبودن فرایند اجرای آن توسط پرستاران که تعاملی نزدیک و طولانی‌مدت با بیماران و خانواده‌های آن‌ها داشته و در موقعیت ایدئالی برای به رسمیت شناختن حقوق، مسئولیت‌ها و نیازهای خانواده‌ها در مشارکت دارند [41]، مطالعه حاضر بر آن است تا با استفاده از روش‌شناسی نظریه زمینه‌ای به تبیین و شناخت عوامل مؤثر بر مشارکت دادن خانواده در مراقبت از بیماران سالمند بستری، درک و شناخت عناصر و مفاهیم فرآیند مشارکت و ارتباط بین آن‌ها پرداخته و باتوجه‌به شرایط موجود و سیستم سلامت در ایران و دیدگاه افراد درگیر، در پایان فرایند مشارکت دادن خانواده در مراقبت از بیماران سالمندان را ارائه نماید. 

روش مطالعه 
مکان و طرح مطالعه
پدیده مشارکت دادن خانواده در مراقبت یک رویداد متأثر از زمینه‌های خاص فرهنگی و اجتماعی و به‌شدت تحت تأثیر رفتار‌ها، باور‌ها و تجارب افراد ‌بوده و تفسیر و تعریف پدیده توسط بیماران سالمند، اعضای خانواده و مراقبین سلامت در این زمینه معنا می‌یابد. بنابراین جهت کشف فرایند مشارکت دادن خانواده ضروری است تجربیات افراد درگیر در این فرایند به‌صورت عمیق و همه جانبه مورد بررسی قرار گیرد تا فرایند قابل‌تبیین گردد. بنابراین مطالعه کیفی حاضر در سال 2023-2024 با رویکرد تئوری زمینه‌ای انجام شد؛ چراکه در این رویکرد می‌توان ماهیت پدیده را در بستر طبیعی آن همراه با ساختار، فرایند و عوامل مؤثر بر شکل‌گیری آن بررسی نمود [42]. لذا به‌منظور ورود به دنیای درونی پرستاران با هدف کشف فرایند از روش تئوری زمینه‌ای استفاده شد [43]. تئوری زمینه‌ای روش مناسبی برای شناسایی فرایندها در بستر اجتماعی‌شان و تجزیه‌وتحلیل و تفسیر عوامل و وضعیت‌های مرتبط با فرایندها می‌باشد [44]. 

نمونه و مشارکت‌کنندگان مطالعه
این مطالعه کیفی در ایران انجام شد. جامعه موردمطالعه در این پژوهش پرستاران شاغل در بخش‌های مختلف بستری بیمارستان به‌جز بخش‌های مراقبت‌ویژه و اورژانس (به‌دلیل ماهیت متفاوت این بخش‌ها ازنظر موقعیت بخش و شرایط بیمار) بیمارستان امام رضا (ع) کرمانشاه، بیمارستان شهدای تجریش و بیمارستان طالقانی تهران بودند. پرستاران مشارکت‌کننده دارای حداقل مدرک لیسانس و 1 سال سابقه کار بالینی درزمینه مراقبت از بیمار سالمند را داشتند. در ادامه برحسب تحلیل داده‌ها از مشارکت‌کنندگان دیگر درگیر در این فرایند شامل اعضای خانواده بیماران سالمند بستری که حداقل 18 سال سن و بیشترین مشارکت در ارائه مراقبت از عضو بیمار سالمند را در طول زمان ‎بستری داشتند و نیز از بیماران سالمند بستری که حداقل 60 سال سن داشته و حداقل مدت‌زمان بستری 72 ساعت بود نیز مصاحبه به عمل آمد. در مطالعه حاضر روش نمونه‌گیری در ابتدا مبتنی بر هدف و به دنبال آن نمونه‌گیری نظری بود و تا رسیدن داده‌ها به اشباع (تکامل تمامی طبقات از نظر ویژگی‌ها و ابعاد)ادامه یافت.

روش جمع‌آوری داده
پژوهشگر با استفاده از مصاحبه‌های عمیق و نیمه‌ساختاریافته با مشارکت‌کنندگان و یادداشت در عرصه به جمع‌آوری اطلاعات پرداخت. مصاحبه‌ها به‌صورت انفرادی، چهره‌به‌چهره و در زمان و مکان مناسب در بیمارستان که شرکت‌کنندگان احساس راحتی نمودند، انجام شد. کلیه مصاحبه‌ها توسط پژوهشگر اصلی صورت گرفت. قبل از انجام مصاحبه، محقق با مشارکت‌کنندگان ارتباط مناسب برقرار نموده و سپس عنوان و هدف از انجام مطالعه برای مشارکت‌کنندگان شرح داد. رضایت آگاهانه و مکتوب به تأیید آن‌ها رسید. مصاحبه‌ها با رضایت مشارکت‌کنندگان ضبط شد. در مجموع با هر مشارکت‌کننده حدود 50 تا 90 دقیقه مصاحبه انجام شد که این مدت با‌توجه‌به شرایط در یک یا دو جلسه انجام می‌گرفت. مصاحبه براساس راهنمای مصاحبه، پس از گرفتن اطلاعات جمعیت‌شناسی، ابتدا با سؤالات عمومی شروع شده و سؤالات اختصاصی‌تر براساس پاسخ‌های ارائه‌شده توسط مصاحبه‌شوندگان در جهت دستیابی به هدف اصلی تحقیق ادامه یافت. در طول مصاحبه هر زمان که مشارکت‌کننده احساس خستگی کرد و یا مایل بود که مصاحبه خاتمه یابد و یا قسمتی از مصاحبه ضبط نشود، پژوهشگر به نظر وی احترام گذاشته و مطابق با خواست مشارکت‌کننده عمل کرده است. به‌عنوان‌مثال نمونه سؤالاتی که در مصاحبه با پرستاران استفاده شد شامل
-چگونه خانواده را در مراقبت از بیماران درگیر می‌کنید؟ نتیجه آن چیست ؟ 
-چه عاملی باعث می‌شود به خانواده بیشتر اجازه درگیر‌ شدن در مراقبت را بدهید؟
 -چه عواملی باعث می‌شود کمتر تمایل به درگیر‌کردن خانواده در مراقبت داشته باشید؟ 
همچنین برای دسـتیابی بـه مضـامین اصـلی از سـؤالات و عبـارات پـیگیری‌کننـده ماننـد «مـی‌شـود بیشتر توضیح دهید؟» یا «منظورتـان را شـفاف‌تـر بیان نمایید» نیز استفاده ‌شد. درمجموع تا رسیدن به اشباع، 22 مصاحبه با مشارکت‌کنندگان انجام گرفت.

روش تحلیل داده‌ها
تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از روش تجزیه‌وتحلیل اشتراوس و کوربین انجام شد [45]. فرایند تحلیل داده‌ها به‌منظور رسیدن به نظریه زمینه‌ای از دیدگاه کوربین شامل کدگذاری باز به جهت تعیین مفاهیم، توسعه مفاهیم باتوجه‌به ویژگی‌ها و ابعاد آن‌ها، تحلیل داده‌ها برای زمینه، مرتبط ساختن فرایند با تحلیل داده‌ها و یکپارچه‌سازی طبقات می‌باشد [46]. در روش اشترواس و کوربین (2015) برای تحلیل کردن ملزم به قطعه کردن داده‌ها، مفهوم دادن به آن‌ها و توسعه این مفاهیم از نظر ویژگی‌ها و ابعاد آن‌ها به‌منظور تعیین چیزی هستیم که اجزا درباره کل به ما می‌گویند. البته این مراحل از هم جدا نبوده و به‌صورت چرخه‌ای و با تحلیل مقایسه‌ای مداوم انجام می‌شوند [45].
راهبردهای تحلیل مانند فکرکردن درباره مفاهیم مختلف یک واژه، استفاده از فن الاکلنگی، برافراشتن پرچم قرمز، توجه به عواطف اظهارشده، فکر کردن در تشبیهات و استعاره‌ها، جست‌وجوی موارد منفی و کمک ابزار پارادایم برحسب شرایط، کنش/ کنش متقابل و پیامد نیز مورد استفاده قرار گرفتند [47].  محقق در تمام فرایند جمع‌آوری و تحلیل، از یاد‌آورنویسی به‌عنوان تکنیک اصلی بهره گرفت. جهت مدیریت داده‌ها نیز از نرم‌افزار (MAXQDA) استفاده گردید.
در این پژوهش برای افزایش اعتبار داده‌ها از روش‌هایی مختلفی همچون درگیری دائمی با موضوع پژوهش و مشارکت‌کنندگان، درگیر شدن طولانی‌مدت با داده‌ها، استفاده از روش‌های چندگانه جهت جمع‌آوری داده‌ها استفاده شد. به‌منظور افزایش اعتبار داده‌ها از روش بازنگری ناظرین استفاده گردید. در این پژوهش درگیری طولانی‌مدت محقق با مشارکت‌کنندگان و موضوع پژوهشی و استفاده از روش‌هایی نظیر تحلیل مقایسه‌ای مداوم و بازبینی فرایند جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها توسط اعضای تیم تحقیق سبب افزایش ثبات یافته‌های پژوهش گردید. برای ایجاد قابلیت تأییدپذیری، تمامی مراحل تحقیق، اعم از جمع‌آوری داده‌ها، تحلیل و شکل‌گیری درون‌مایه‌ها به‌طور کامل تشریح شد. برای افزایش قابلیت انتقال  داده‌ها، نمونه‌گیری با حدکثر واریانس انجام گرفت. در این راستا سعی گردید مشارکت‌کنندگان از نظر سن، جنس، سطح تحصیلات و وضعیت تأهل با یکدیگر متفاوت باشند.
این پژوهش دارای کد اخلاق از کمیته اخلاق دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی است. مجوزهای مربوطه از روسای بیمارستان‌های مرتبط و نیز رضایت آگاهانه از مشارکت‌کنندگان برای حضور در مطالعه و ضبط صدای آن‌ها، اخذ شد. به مشارکت‌کنندگان در مورد محرمانه‌بودن اطلاعات، امکان خروج از مطالعه در هر زمان که بخواهند و همچنین حق دریافت نتایج در صورت درخواست آن‌ها توضیح داده شد.

یافته‌ها 
در این مطالعه با 13 پرستار مشارکت‌کننده مصاحبه به عمل آمد (جدول شماره 1).


در ادامه جهت درک عمیق پدیده موردنظر با 4 بیمار سالمند بستری و 5 نفر از اعضای خانواده آنان نیز مصاحبه شد. تجزیه‌وتحلیل مصاحبه‌ها به پیدایش 11 طبقه و 44 زیرطبقه منجر شد که در ادامه توضیح داده خواهد شد. طبقات و زیرطبقات ‌همراه با نمونه نقل‌وقول‌های مشارکت‌کنندگان در جداول شماره 2، 3 و 4 ارائه شده است.













باتوجه‌به ماهیت مفاهیم تحلیل‌شده، یافته‌ها در سه گروه شامل مفاهیم زمینه‌ای (جدول شماره 2)، راهبردهای مرتبط با مشارکت دادن خانواده (جدول شماره 3) و پیامدهای آن (جدول شماره 4) طبقه‌بندی شدند.
طبقات استخراج‌شده برای عوامل زمینه‌ای شامل بستر بیمارستانی نامساعد مشارکت خانواده، صلاحیت حرفه‌ای ناکافی پرستاران برای مشارکت، پیچیدگی مراقبت از بیمار سالمند و ظرفیت خانواده برای مشارکت بودند که این عوامل به‌عنوان تسهیل‌کننده‌ها یا موانع مشارکت خانواده در مراقبت مطرح شدند. جدول شماره 2 زیرطبقات مربوط به این طبقات را همراه  با نمونه بیانات مشارکت‌کنندگان توضیح می‌دهد.
راهبردهای زیر توسط پرستاران برای مشارکت خانواده در مراقبت استفاده شد: «جلب ناکافی خانواده برای مشارکت»، «توانمندسازی نسبی خانواده برای مشارکت»، «واگذاری برنامه‌ریزی‌نشده امور مراقبتی به عضو خانواده»، «تلاش خانواده برای شراکت در مراقبت»، «مواجهه با تلاش خانواده برای شراکت در مراقبت».
جدول شماره 3 زیرطبقات مربوط به این طبقات را همراه با نمونه بیانات مشارکت‌کنندگان توضیح می‌دهد. پرستاران تحت تأثیر عوامل زمینه‌ای درجات و سطوح مختلفی از مشارکت دادن خانواده در مراقبت را انجام می‌دهند. 
در نهایت مشارکت خانواده در مراقبت به نگرانی پرستاران از ایمنی و کیفیت مراقبت خانواده و تعلیق خانواده بین درماندگی و توانمندی منجر می‌شود. جدول شماره 4 زیرطبقات مربوط به این طبقات را همراه با نمونه بیانات مشارکت‌کنندگان توضیح می‌دهد.

 فرایند مشارکت خانواده در مراقبت از سالمند بستری در بیمارستان
تجزیه‌وتحلیل داده‌ها و استخراج طبقات به کشف فرآیند مشارکت خانواده در مراقبت از بیمار سالمند بستری کمک کرد. «مشارکت دادن غیرساختارمند خانواده در مراقبت» به‌ دنبال کشف فرایند مشارکت دادن خانواده در مراقبت ظاهر شد. مرور مصاحبه‌ها، کدها و یادآورها نشان داد پرستاران در بیمارستان‌هایی مشغول به کار هستند که بستر مساعدی را برای مشارکت خانواده در مراقبت فراهم ننموده است. پرستاران نیز صلاحیت کافی در زمینه مشارکت دادن خانواده در مراقبت ندارند، چراکه چه در دوران دانشجویی و چه در زمان خدمت، آموزشی در این زمینه ندیده‌اند. در برخی از مواقع، نگرش منفی، مهارت ناکافی و درعین‌حال رفتارهای غیرحرفه‌ای پرستاران در برخورد و تعامل با خانواده‌ها باعث محدودیت در مشارکت خانواده‌ها در مراقبت شده است. این در شرایطی است که باتوجه‌به گستردگی نیازهای مراقبتی بیمار سالمند و هم‌نین بستر نامناسب جهت تأمین نیازهای مراقبتی بیمار سالمند بستری، درگیر کردن خانواده‌ها در مراقبت یک ضرورت محسوب می‌شود. ازسوی‌دیگر خود خانواده‌ها هم از ظرفیت متفاوتی برای مشارکت در مراقبت با‌توجه‌به وضعیت سلامت، ویژگی شخصیتی و سطح دانش مراقبتی برخوردار هستند. 
باتوجه‌به مواجهه پرستاران با محدودیت‌ها و موانع متعدد در راستای مشارکت دادن خانواده، آنان خانواده‌ها را به شکل غیر‌ساختارمند در مراقبت درگیر می‌نمایند. در این شرایط پرستاران خانواده‌ها را برای شراکت در مراقبت و همکاری در مراقبت به‌اندازه کافی جلب و جذب نمی‌کنند، به‌طوری‌که از همان ابتدای حضور و ورود خانواده‌ها به بخش «خوشامد‌گویی مطلوبی» از آن‌ها به عمل نیاورده و «حمایت از خانواده‌های بیماران» و «توجیه آن‌ها برای شراکت در مراقبت» نیز به‌صورت محدود انجام شده است. «ارزیابی سطحی نیاز‌های آموزشی خانواده‌ها»، «آموزش ناکافی آنان در زمینه مراقبتی» و «ارزشیابی جزیی آنان در زمینه دانش و مهارت مراقبتی عضو خانواده» بیانگر توانمند‌سازی نسبی خانواده‌ها در زمینه مشارکت می‌باشد. 
ازسوی‌دیگر پرستاران «بدون برنامه‌ریزی» برخی از امور مراقبتی بیماران را به خانواده‌ها محول می‌نمایند. ازآنجا‌که پرستاران هیچ‌گونه خط‌مشی درزمینه نحوه درگیر کردن خانواده در مراقبت ندارند، امور مراقبتی را به‌صورت سلیقه‌ای و بر مبنای نظرات شخصی به خانواده‌ها محول می‌نمایند «واگذاری غیر‌رسمی امور مراقبتی به خانواده‌‌ها». ازسوی‌دیگر پرستاران امور مراقبتی را «بدون مذاکره» به خانواده‌ها محول می‌کنند. بدین معنی که واگذاری امور مراقبتی به خانواده‌ها بدون بررسی، شفاف‌سازی و پرسش از آن‌ها در زمینه تمایل یا عدم تمایل برای مشارکت، انتظارات، ترجیحات و توقعات، ظرفیت‌ها و محدودیت‌های آنان برای مشارکت انجام شده است. در این شرایط خانواده‌ها برای شراکت در مراقبت از بیمار خود و پذیرفته‌شدن در این زمینه به تلاش می‌پردازند. ‏ پرستاران نیز در مواجهه با تلاش خانواده‌ها برای شراکت در مراقبت از راهبرد‌های مختلفی چون «تأمین موردی منابع حمایتی برای عضو خانواده» به‌صورت معرفی و ارجاع موردی عضو خانواده به واحد‌ مددکاری، مشاور‌‌ه‌های روانشناختی موردی عضو خانواده و معرفی و آشناکردن عضو خانواده با همتایان با تجارب مشابه، «مقابله با خشونت عضو خانواده» به‌صورت تذکر دادن به عضو خانواده برای حفظ حد و مرز خود در روابط با پرستار، عصبانی شدن، پرخاشگری، درگیری فیزیکی و لفظی با عضو خانواده و «مدیریت تنش با عضو خانواده» به‌صورت حفظ کردن آرامش، خونسردی، صبوری کردن و سکوت کردن در مقابل پرخاشگری خانواده‌ها، همدردی کردن و دوری و اجتناب از تنش با خانواده‌ها استفاده می‌نمایند. راهبرد‌های اتخاذشده توسط پرستاران پیامد‌های مختلفی را برای پرستاران و خانواده‌ها چون «نگرانی پرستاران از ایمنی و کیفیت مراقبت خانواده‌ها» و «تعلیق خانواده بین درماندگی و توانمندی» را به دنبال داشته است (تصویر شماره 1).

بحث
به‌طورکلی مشارکت‌کنندگان درگیرشدن خانواده‌ها در مراقبت را ارزشمند دانسته و آن‌ها را در مراقبت‌های شخصی بیمار درگیر کردند و درعین‌حال مسئولیت حمایت عاطفی، روانی و معنوی از بیمار سالمند را به آن‌ها محول کردند. نتایج مطالعات مختلف در این زمینه نیز نشان دادند مراقبت‌های محول‌شده به مراقبان خانواده بیمار سالمند در طول بستری شدن در بیمارستان به‌طورکلی در سه حوزه متمرکز بود: ارائه کمک با فعالیت‌های روزمره زندگی (ADLs) و فعالیت‌های ابزاری زندگی(IADLs)، ارائه حمایت عاطفی و اجتماعی و تا حدودی، نظارت بر مراقبت [47-50]. 
یافته‌های مطالعه حاضر با کشف فرایند مشارکت دادن خانواده در مراقبت از بیمار سالمند بستری به ظهور مدل مفهومی«مشارکت دادن غیرساختارمند خانواده در مراقبت» شد. عوامل زمینه‌ای در این فرایند شامل بستر بیمارستانی نامساعد مشارکت خانواده، صلاحیت حرفه‌ای ناکافی پرستاران برای مشارکت، پیچیدگی مراقبت از بیمار سالمند و ظرفیت خانواده برای مشارکت بودند که این عوامل به‌عنوان تسهیل‌کننده‌ها یا موانع مشارکت دادن خانواده در مراقبت مطرح شدند.
 «بستر بیمارستانی نامساعد مشارکت خانواده» یکی از عوامل زمینه‌ای تأثیر‌گذار بر مشارکت خانواده در مراقبت می‌باشد. همسو با نتایج مطالعه حاضر، بلنگر و همکاران مطالعه‌ای با هدف تعیین عوامل تسهیل‌کننده و مانع مشارکت خانواده در مراقبت از بیمار بستری انجام دادند. آن‌ها بیان کردند نداشتن دستورالعمل مشخص درباره نحوه و چگونگی مشارکت خانواده در مراقبت و نیز نبود امکانات رفاهی برای خانواده‌ها جهت حضور و درگیر شدن در مراقبت از عوامل مهم بازدارنده مشارکت خانواده‌ها در مراقبت می‌باشند [32].
 در مطالعه عابدینی و همکاران نیز در این زمینه اشاره شده است که در ایران هنوز دستورالعمل استانداردی برای مشارکت اعضای خانواده در فرآیند مراقبت از بیمار وجود ندارد و حضور اعضای خانواده در بیمارستان‌های آموزشی ایران همچنان بحث‌برانگیز است و دیدگاه‌های متفاوتی در این مورد وجود دارد [51].  
در مطالعه نورالدین و همکاران نیز کمبود نیروی پرستاری و متعاقب آن افزایش حجم کار آنان به‌عنوان یکی از بازدارنده‌های مهم در زمینه مشارکت دادن خانواده ذکر شده است [52]. 
یکی دیگر از عوامل مؤثر مداخله‌گر در درگیر کردن خانواده در مراقبت صلاحیت ناکافی پرستاران در زمینه مشارکت خانواده در مراقبت می باشد. آن‌ها چه در دوران خدمت و چه در دوران دانشجویی، آموزشی درزمینه مشارکت و همکاری با خانواده ندیده‌اند. در مطالعه اعظمی آغداش و همکاران نیز سطح درک و دانش پرستاران در مورد مشارکت خانواده ها در درمان بیماران پایین گزارش شده بود [53].
در مطالعه ریسجورد و همکاران و الموتیر و همکاران نیز ضعف نگرش پرستاران نسبت به خانواده مانند در نظر گرفتن خانواده به‌عنوان مزاحم، غیر‌علاقه‌مند، ناخوشایند و قابل‌چشم‌پوشی به‌عنوان یک عامل بازدارنده مهم در مشارکت خانواده در مراقبت از بیمار ذکر شده است [54، 55]. پیچیدگی مراقبت از بیمار سالمند بستری یکی از طبقات به‌دست‌آمده درخصوص عوامل زمینه‌ساز فرایند مشارکت خانواده در مراقبت از بیمار سالمند بستری در این مطالعه می‌باشد. 
هم‌راستا با یافته‌‌های مطالعه حاضر، یافته‌های مطالعات ابرسول و همکاران و لیندهارت و همکاران نیز نشان دادند اکثریت بیماران سالمند مخصوصاً در سال‌های آخر زندگی خود از طیف وسیعی از ناتوانی‌های جسمانی-ذهنی و ابتلای هم‌زمان به بیماری‌های مزمن متعدد رنج می‌برند که آن‌ها را در زمان بستری مستعد ابتلا به عوارض و ناتوانی‌های متعدد نموده که این امر نیاز به مراقبت گسترده‌تری را برای آن‌ها ایجاد کرده است که همین امر مشارکت خانواده در مراقبت را ضروری می‌سازد [17، 56].
عوامل در طبقه ظرفیت خانواده برای مشارکت بیانگر این مهم بودند که خانواده‌هایی که ازلحاظ جسمی و روانی دارای وضعیت بهتر، باورهای شخصی، مذهبی و فرهنگی قوی‌تر و نیز رابطه بهتر و مسالمت‌آمیزتری با بیمار سالمند بودند در ارائه مراقبت به بیمار سالمند بهتر عمل کرده و بیشتر درگیر در کارهای مراقبتی بیمار خود می‌شدند. هم‌راستا با یافته‌ مطالعه اخیر، مطالعه جانسون و همکاران برخی خصوصیات خانواده مانند سن، جنسیت، قومیت، سطح سواد، نوع رابطه خانواده با بیمار، وضعیت اقتصادی و اجتماعی، وضعیت سلامت، اعتقادات مذهبی و سطح تحصیلات خانواده را از عوامل مؤثر در مشارکت خانواده در مراقبت ذکر کرده است [57]. 
یافته‌های مطالعه حاضر نشان داد پرستاران از راهبردهای مختلفی چون «جلب ناکافی خانواده برای مشارکت»، «توانمندسازی نسبی خانواده برای مشارکت»، «واگذاری برنامه‌ریزی‌نشده امور مراقبتی به عضو خانواده»، «تلاش خانواده برای شراکت در مراقبت»، «مواجهه با تلاش خانواده برای شراکت در مراقبت» برای درگیر کردن خانواده در مراقبت استفاده می‌نمایند. این طبقات حاکی از آن بودند که پرستار با کار کردن در بیمارستانی که هیچ سیاستی در زمینه مشارکت دادن خانواده ندارد و همچنین با داشتن شرایط کاری که حجم و فشارکار بالایی را به آن‌ها تحمیل نموده است در عمل وقت کافی برای خوشامدگویی و استقبال مناسب از خانواده‌ها، حمایت روحی، روانی و اطلاعاتی از آن‌ها، مذاکره در زمینه تعیین حد و حدود نقش‌های مراقبتی و نیز آموزش مؤثر به خانواده‌ها را نداشته‌اند و همین امر باعث شده است آنان امور مراقبتی را به‌صورت غیررسمی و سلیقه‌‌ای به خانواده‌ها واگذار کنند.
 این در حالی است که در مطالعه اکسپوزیتو و همکاران حمایت‌های روحی-روانی و اطلاعاتی از خانواده‌ها، آموزش خانواده‌ها در زمینه نحوه انجام امور مراقبتی و آشنا کردن آن‌ها با محیط بیمارستان از مهم‌ترین نیازهای خانواده در زمینه مشارکت در مراقبت بیان شده است [58]. مطالعه جعفرپور و همکاران نیز بیانگر آن است که در بیمارستان مشارکت دادن خانواده در مراقبت بدون داشتن سیاست مکتوب و به شکل سلیقه‌ای انجام می‌شود. به‌گونه‌ای‌که در برخی شرایط برای انجام بعضی کار‌های روتین به خانواده‌ها مجوز داده نشده و در برخی شرایط امور مراقبتی بدون پرسش از تمایل آن‌ها به با آن‌ها محول شده است [59]. یافته‌های مطالعه ریچاردز و همکاران نیز بیانگر آن بود که پرستاران باید قبل از درگیر کردن خانواده‌ها درمراقبت نیاز‌ها، ترجیحات و شرایط خانواده‌ها برای مشارکت را بررسی کرده و منعطف به مذاکره در نقش با آن‌ها باشند. به‌گونه‌ای که مشارکت با خانواده‌ها براساس شرایط فردی و شخصی آن‌ها برنامه‌ریزی شده و توسط هنجار‌های فرهنگی و نهادی دیکته نشده باشد [60]. مطالعه نائف و همکاران نیز حاکی از آن است که برای مشارکت اصولی خانواده‌ها در مراقبت باید در ابتدا ارزیابی درستی از عملکرد، احساسات، نیاز‌ها و ترجیحات خانواده‌ها صورت گرفته تا حد و مرز مشارکت آن‌ها در مراقبت بر مبنای آن برنامه‌ریزی گردد [61]. 
مشارکت دادن خانواده در چنین شرایطی نگرانی پرستاران از ایمنی و کیفیت مراقبت خانواده را به همراه داشته است. انگستروم و همکاران نیز بیان کردند که یکی از تجارب منفی پرستاران در زمینه مشارکت خانواده  در مراقبت مربوط به آسیب به خودمختاری و حریم شخصی بیمار بوده است. به این دلیل که در برخی از مواقع خانواده‌ها به خواست و تمایل بیمار خود در زمینه مراقبت احترام نگذاشته، بدون هماهنگی با وی برای او تصمیم‌گرفته یا با ورود به حریم شخصی او به او احساس ناامنی داده‌اند [12]. 
در مطالعه رویو و همکاران نیز بیان شده است که یکی از نگرانی‌های پرستاران در زمان درگیر کردن خانواده‌ها در مراقبت مربوط به حفظ ایمنی بیماراست؛ چرا‌که طبق تجارب پرستاران مراقبت‌های خانواده‌ها در برخی از مواقع ایمن نبوده و به سلامت بیمار آسیب رسانده است. در برخی مواقع نیز با حضور خانواده‌ها در بخش احتمال انتقال عفونت در بخش افزایش یافته است. این موضوع در مورد بیماران سالمند که سطح ایمنی کمتری دارند اهمیت بیشتری داشته است [41]. در مطالعه هتلند و همکاران یکی از موانع مشارکت خانواده در مراقبت از بیماران، ترس پرستاران از عواقب قانونی ناشی از مراقبت‌های ناایمن خانواده ذکر شده است [29]. یکی دیگر از پیامدهای مشارکت دادن خانواده در مراقبت تعلیق خانواده بین درماندگی و توانمندی می‌باشد. 
یافته‌های مطالعات تابوت وانگ و کایوانوکا و برنز و همکاران حاکی از آن است که درگیر کردن خانواده برای مشارکت از لحاظ فیزیکی برای آنان خستگی، ازلحاظ روانی افسردگی، نگرانی، ناامیدی و احساس خجالت در صورت انجام نادرست وظایف مراقبتی، ازلحاظ اجتماعی برای آنان اختلال در سبک زندگی، ارتباط محدود با دوستان و بقیه اعضای خانواده و ازلحاظ اقتصادی برای آنان مشکلات کاری و شغلی به همراه داشته است [62، 63]. ازسوی‌دیگر در مطالعه برنز و همکاران بیان شده است که یکی از پیامد‌های مثبت درگیر کردن خانواده در مراقبت، افزایش سواد سلامت خانواده‌ها و افزایش مهارت آنان در مدیریت بیماری‌های مزمن بیماران، گرفتن تصمیم‌گیری‌های بالینی و ایمنی بیمار می‌باشد [63]. یافته‌های مطالعه دهقان نیری و همکاران بیانگر آن است که خانواده‌ها در دوران حضور در بیمارستان در معرض اطلاعات مفید قرار گرفته و مهارت‌های جدیدی را می‌آموزند که می‌توانند در منزل از آن‌ها استفاده نمایند [15]. در واقع در همین راستا مطالعه سنابای و همکاران بیانگر آن است که خانواده‌ها باتوجه‌به حضور در بیمارستان و قرار گرفتن در معرض آموزش پرستاران، برای مراقبت آینده بیمار بعد از ترخیص از بیمارستان توانمند شده‌اند [64]. 

نتیجه‌گیری نهایی
این مطالعه فرآیند مشارکت دادن خانواده در مراقبت از سالمند بستری در بیمارستان را بررسی کرده و یک مدل مفهومی برای مشارکت خانواده ارائه کرد. تئوری به‌دست‌آمده این مطالعه با مشخص کردن عوامل زمینه‌ای مؤثر، انواع کنش‌ها و واکنش‌هایی پرستاران در زمینه مشارکت دادن خانواده، و پیامدهای متعاقب آن، درک پرستاران در زمینه مشارکت را افزایش داده که این امر زمینه‌ را برای تحقیقات بیشتر و طراحی برنامه‌های مداخله ای در این مورد فراهم می‌نماید. افزون بر این، یافته‌های این مطالعه به متخصصان مراقبت بهداشتی درزمینه شناخت نقش‌ها، حقوق و مسئولیت‌های خانواده تحت عنوان «مشارکت» کمک کرده و می‌تواند ارتباط و همکاری میان آن‌ها را تقویت نماید.
 همچنین می‌تواند به «تدوین سیاست‌های بیمارستانی» در مورد مشارکت خانواده یا تغییر در سیاست‌های محلی یا شیوه‌های سازمانی که ممکن است مشارکت اعضای خانواده را در مراقبت و برنامه‌ریزی مراقبت محدود می‌نماید، کمک نماید. مشارکت خانواده در مراقبت مفهومی مبتنی بر زمینه است که به مطالعه از دیدگاه فرهنگ‌ها و زمینه‌های متنوع نیاز دارد تا تعریفی جامع ارائه شود. بنابراین برای روشن شدن جزئیات بیشتر مفهوم مشارکت خانواده در بافت اجتماعی و فرهنگی بیمارستان‌های ایران، مطالعات بیشتری مورد نیاز است.

محدودیت‌ها
باتوجه‌به سالمند بودن بیماران بستری به‌عنوان یکی از گروه‌های مشارکت‌کننده در این پژوهش، بی‌حوصلگی و خستگی این افراد در جریان مصاحبه پیش می‌آمد که پژوهشگر سعی نمود تمامی اطلاعات موردنیاز را در یک مصاحبه دریافت کند

پیشنهادات 
باتوجه‌به اینکه نتایج حاصل از این مطالعه متأثر از فرهنگ، بسترهای مراقبتی و شرایط اجتماعی-اقتصادی کشور ایران می‌باشد، پیشنهاد می‌گردد ابزاری مناسب جهت سنجش چالش‌ها و نیازهای خانواده‌ها در زمینه مشارکت در مراقبت با‌توجه‌به گزاره‌های مستخرج از این مطالعه طراحی گردد. 
پیشنهاد می‌گردد مداخلات متناسب با فرهنگ و شرایط اجتماعی-اقتصادی ایران مبتنی بر مدل حاضر برای مشارکت خانواده در مراقبت طراحی گردد.

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این پژوهش دارای کد اخلاق (IR.USWR.REC.1402.022) از کمیته اخلاق دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی است. 

حامی مالی
مطالعه حاضر بخشی از یافته حاصل از رساله دکتری مریم احمدی در گروه پرستاری دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی تهران است. حامی مالی این مقاله دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی بود.

مشارکت نویسندگان
مفهوم‌سازی: فرحناز محمدی شاهبلاغی، محمدعلی حسینی و مریم احمدی؛ ویراستاری نهایی: فرحناز محمدی شاهبلاغی و محمدعلی حسینی؛ روش‌شناسی، نگارش پیش‌نویس و تحلیل: همه نویسندگان.

تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.

تشکر و قدردانی
نویسندگان از مشارکت‌کنندگان در این مطالعه و همچنین از معاونت پژوهشی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی به خاطر حمایت‌هایشان تشکر و قدردانی می‌کنند.

References

1. Carman KL, Dardess P, Maurer M, Sofaer S, Adams K, Bechtel C, et al. Patient and family engagement: A framework for understanding the elements and developing interventions and policies. Health Affairs. 2013; 32(2):223-31. [DOI:10.1377/hlthaff.2012.1133]
2. Heyland DK, Davidson J, Skrobik Y, des Ordons AR, Van Scoy LJ, Day AG, et al. Improving partnerships with family members of ICU patients: Study protocol for a randomized controlled trial. Trials. 2018; 19(1):3. [DOI:10.1186/s13063-017-2379-4] [PMID]
3. Davidson JE. Family-centered care: meeting the needs of patients’ families and helping families adapt to critical illness. Critical Care Nurse. 2009; 29(3):28-34. [DOI:10.4037/ccn2009611] [PMID]
4. Mohammadi N, Seyedfotemi N, Hoshemi S. Hindrances to the implementation of family-centered care approach: A grounded theory study. Revista Latinoamericana de Hipertension. 2020; 15(3):170-6. [Link]
5. Mitchell M, Chaboyer W, Burmeister E, Foster M. Positive effects of a nursing intervention on family-centered care in adult critical care. American Journal of Critical Care. 2009; 18(6):543-52. [DOI:10.4037/ajcc2009226] [PMID]
6. Johnson B, Abraham M, Conway J, Simmons L, Edgman-Levitan S, Sodomka P, et al. Partnering with patients and families to design a patient-and family-centered health care system. Cambridge: Institute for Healthcare Improvement; 2008. [Link]
7. McSherry R, Pearce P, Grimwood K, McSherry W. The pivotal role of nurse managers, leaders and educators in enabling excellence in nursing care. Journal of Nursing Management. 2012; 20(1):7-19. [DOI:10.1111/j.1365-2834.2011.01349.x] [PMID]
8. Brown SM, Rozenblum R, Aboumatar H, Fagan MB, Milic M, Lee BS, et al. Defining patient and family engagement in the intensive care unit. American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine. 2015; 191(3):358-60. [DOI:10.1164/rccm.201410-1936LE] [PMID]
9. Olding M, McMillan SE, Reeves S, Schmitt MH, Puntillo K, Kitto S. Patient and family involvement in adult critical and intensive care settings: A scoping review. Health Expectations. 2016; 19(6):1183-202. [DOI:10.1111/hex.12402] [PMID]
10. Berger Z, Flickinger TE, Pfoh E, Martinez KA, Dy SM. Promoting engagement by patients and families to reduce adverse events in acute care settings: A systematic review. BMJ Quality & Safety. 2014; 23(7):548-55. [DOI:10.1136/bmjqs-2012-001769] [PMID]
11. Cené CW, Johnson BH, Wells N, Baker B, Davis R, Turchi R. A narrative review of patient and family engagement: The “foundation” of the medical home. Medical Care. 2016; 54(7):697-705. [DOI:10.1097/MLR.0000000000000548] [PMID]
12. Engström B, Uusitalo A, Engström Å. Relatives’ involvement in nursing care: A qualitative study describing critical care nurses’ experiences. Intensive and Critical Care Nursing. 2011; 27(1):1-9. [DOI:10.1016/j.iccn.2010.11.004] [PMID]
13. Li H. Identifying family care process themes in caring for their hospitalized elders. Applied Nursing Research. 2005; 18(2):97-101. [DOI:10.1016/j.apnr.2004.06.015] [PMID]
14. Molazem Z, Ahmadi F, Mohammadi E, Bolandparvaz S. Improvement in the nursing care quality in general surgery wards: Iranian nurses’ perceptions. Scandinavian Journal of Caring Sciences. 2011; 25(2):350-6. [DOI:10.1111/j.1471-6712.2010.00833.x] [PMID]
15. Dehghan Nayeri N, Gholizadeh L, Mohammadi E, Yazdi K. Family involvement in the care of hospitalized elderly patients. Journal of Applied Gerontology. 2015; 34(6):779-96. [DOI:10.1177/0733464813483211] [PMID]
16. Abedi H, Mostafavidarani F, Riji HM. The elderly perception and views on their health-Facilitating and inhibiting factors in elderly health care in Iran: A  qualitative study. Procedia-Social and Behavioral Sciences. 2010; 5:2222-6. [DOI:10.1016/j.sbspro.2010.07.439]
17. Lindhardt T, Hallberg IR, Poulsen I. Nurses’ experience of collaboration with relatives of frail elderly patients in acute hospital wards: A qualitative study. International Journal of Nursing Studies. 2008; 45(5):668-81. [DOI:10.1016/j.ijnurstu.2007.01.010] [PMID]
18. O'Leary KJ, Killarney A, Hansen LO, Jones S, Malladi M, Marks K, et al. Effect of patient-centred bedside rounds on hospitalised patients' decision control, activation and satisfaction with care. BMJ Quality & Safety. 2016; 25(12):921-8. [DOI:10.1136/bmjqs-2015-004561] [PMID]
19. Tallon MM, Kendall GE, Snider PD. Rethinking family-centred care for the child and family in hospital. Journal of Clinical Nursing. 2015; 24(9-10):1426-35. [DOI:10.1111/jocn.12799] [PMID]
20. Rainey H, Ehrich K, Mackintosh N, Sandall J. The role of patients and their relatives in ‘speaking up’about their own safety-a qualitative study of acute illness. Health Expectations. 2015; 18(3):392-405. [DOI:10.1111/hex.12044] [PMID]
21. Kuo DZ, Houtrow AJ, Arango P, Kuhlthau KA, Simmons JM, Neff JM. Family-centered care: Current applications and future directions in pediatric health care. Maternal and Child Health Journal. 2012; 16(2):297-305. [DOI:10.1007/s10995-011-0751-7] [PMID]
22. Miake-Lye IM, Hempel S, Ganz DA, Shekelle PG. Inpatient fall prevention programs as a patient safety strategy: A systematic review. Annals of Internal Medicine. 2013; 158(5_Part_2):390-6. [DOI:10.7326/0003-4819-158-5-201303051-00005] [PMID]
23. Gilbar R. Family involvement, independence, and patient autonomy in practice. Medical Law Review. 2011; 19(2):192-234. [DOI:10.1093/medlaw/fwr008] [PMID]
24. Ghiasvandian S, Abbas A, Morteza G, Zahra S. The effect of open visiting on the beliefs of nurses working in the ICU ward based on the theory of action based on the reason in sina hospital. Medical Journal of Tabriz University of Medical Sciences. 2002; 32:50-6. [Link]
25. Hetland B, Hickman R, McAndrew N, Daly B. Factors influencing active family engagement in care among critical care nurses. AACN Advanced Critical Care. 2017; 28(2):160-70. [DOI:10.4037/aacnacc2017118] [PMID]
26. Laitinen P, Isola A. Promoting participation of informal caregivers in the hospital care of the elderly patient: Informal caregivers’ perceptions. Journal of Advanced Nursing. 1996; 23(5):942-7. [DOI:10.1046/j.1365-2648.1996.09012.x] [PMID]
27. Mackie BR, Mitchell M, Marshall PA. The impact of interventions that promote family involvement in care on adult acute-care wards: An integrative review. Collegian. 2018; 25(1):131-40. [DOI:10.1016/j.colegn.2017.01.006]
28. Hamilton R, Kleinpell R, Lipman J, Davidson JE. International facilitators and barriers to family engagement in the ICU: Results of a qualitative analysis. Journal of Critical Care. 2020; 58:72-7. [DOI:10.1016/j.jcrc.2020.04.011] [PMID]
29. Hetland B, McAndrew N, Perazzo J, Hickman R. A qualitative study of factors that influence active family involvement with patient care in the ICU: Survey of critical care nurses. Intensive and Critical Care Nursing. 2018; 44:67-75. [DOI:10.1016/j.iccn.2017.08.008] [PMID]
30. Mackie BR, Marshall A, Mitchell M. Acute care nurses' views on family participation and collaboration in fundamental care. Journal of Clinical Nursing. 2018; 27(11-12):2346-59. [DOI:10.1111/jocn.14185]
31. Kleinpell R, Zimmerman J, Vermoch KL, Harmon LA, Vondracek H, Hamilton R, et al. Promoting family engagement in the ICU: Experience from a national collaborative of 63 ICUs. Critical Care Medicine. 2019; 47(12):1692-8. [DOI:10.1097/CCM.0000000000004009] [PMID]
32. Bélanger L, Desmartis M, Coulombe M. Barriers and facilitators to family participation in the care of their hospitalized loved ones. Patient Experience Journal. 2018; 5(1):56-65. [DOI:10.35680/2372-0247.1250]
33. Palmer RM, Bolla L. When your patient is hospitalized: Tips for primary care physicians. Geriatrics (Basel, Switzerland). 1997; 52(9):36-42. [PMID]
34. Lindhardt T, Bolmsjö IA, Hallberg IR. Standing guard-being a relative to a hospitalised, elderly person. Journal of Aging studies. 2006; 20(2):133-49. [DOI:10.1016/j.jaging.2005.06.001]
35. Sharp S, Mcallister M, Broadbent M. The tension between person centred and task focused care in an acute surgical setting: A critical ethnography. Collegian. 2018; 25(1):11-7. [DOI:10.1016/j.colegn.2017.02.002]
36. Li H. Family caregivers’ preferences in caring for their hospitalized elderly relatives. Geriatric Nursing. 2002; 23(4):204-7. [DOI:10.1067/mgn.2002.126966] [PMID]
37. Misto K. Nurse perceptions of family nursing during acute hospitalizations of older adult patients. Applied Nursing Research. 2018; 41:80-5. [DOI:10.1016/j.apnr.2018.04.009] [PMID]
38. Jazieh AR, Volker S, Taher S. Involving the family in patient care: A culturally tailored communication model. Global Journal on Quality and Safety in Healthcare. 2018; 1(2):33-7. [DOI:10.4103/JQSH.JQSH_3_18]
39. Heydari A, Sharifi M, Moghaddam AB. Family participation in the care of older adult patients admitted to the intensive care unit: A scoping review. Geriatric Nursing. 2020; 41(4):474-84. [DOI:10.1016/j.gerinurse.2020.01.020] [PMID]
40. Li H, Stewart BJ, Imle MA, Archbold PG, Felver L. Families and hospitalized elders: A typology of family care actions. Research in Nursing & Health. 2000; 23(1):3-16. [DOI:10.1002/(SICI)1098-240X(200002)23:1<3::AID-NUR2>3.0.CO;2-U]
41. Rou BX, Tengah A, Zolkefli Y. Nurses’ Perspectives on Family Involvement in Intensive Care. International Journal of Care Scholars. 2021; 4(1):3-9. [DOI:10.31436/ijcs.v4i1.152]
42. Polit DF, Beck CT. Nursing research: Generating and assessing evidence for nursing practice. Pennsylvania: Wolters Kluwer Health/lippincott Williams & Wilkins; 2007. [Link]
43. Speziale HS, Streubert HJ, Carpenter DR. Qualitative research in nursing: Advancing the humanistic imperative.Pennsylvania:  Lippincott Williams & Wilkins; 2011. [Link]
44. Polit D. Nursing research: Principles and methods. Pennsylvania: Lippincott Williams & Wilkins; 2004. [Link]
45. Corbin J, Strauss A. Basics of Qualitative research.  California: Sage; 1990. [Link]
46. Strauss A, Corbin J. Basics of qualitative research. Thousand Oaks, CA: Sage Publications; 1990. [Link]
47. Allen D. Negotiating the role of expert carers on an adult hospital ward. Sociology of Health & Illness. 2000; 22(2):149-71. [DOI:10.1111/1467-9566.00197]
48. Laitinen P. Participation of caregivers in elderly-patient hospital care: Informal caregiver approach. Journal of Advanced Nursing. 1993; 18(9):1480-7. [DOI:10.1046/j.1365-2648.1993.18091480.x] [PMID]
49. MacLeod M, Chesson RA, Blackledge P, Hutchison JD, Ruta N. To what extent are carers involved in the care and rehabilitation of patients with hip fracture? Disability and Rehabilitation. 2005; 27(18-19):1117-22. [DOI:10.1080/09638280500056303] [PMID]
50. Pena SB, Diogo MJ. [Nursing team expectations and caregivers’ activities in elderly-patient hospital care (Portuguese)]. Revista da Escola de Enfermagem da USP. 2009; 43(2):351-7. [DOI:10.1590/S0080-62342009000200014] [PMID]
51. Abedini F, Zareiyan A, Alhani F, Teimouri F. [The implementation of family-centered empowerment model on the empowerment parameters of patients with prosthetic heart valves (Persian)]. Military Caring Sciences. 2016; 3(3):174-83. [DOI:10.18869/acadpub.mcs.3.3.174]
52. Mohammadi N, Seyedfatemi N, Hashemi S. Hindrances to the implementation of family-centered care approach: A grounded theory study. Revista Latinoamericana de Hipertensión. 2020; 15(3):170-8. [Link]
53. Azami-Aghdash S, Jabbari H, Bakhshian F, Shafaei L, Shafaei S, Kolahdouzan K, et al. Attitudes and knowledge of Iranian nurses about hospice care. Indian Journal of Palliative Care. 2015; 21(2):209-13. [DOI:10.4103/0973-1075.156505] [PMID]
54. Risjord M. Nursing and human freedom. Nursing Philosophy. 2014; 15(1):35-45. [DOI:10.1111/nup.12026] [PMID]
55. Al-Mutair AS, Plummer V, Clerehan R, O’Brien A. Needs and experiences of intensive care patients’ families: A Saudi qualitative study. Nursing in Critical Care. 2014; 19(3):135-44. [DOI:10.1111/nicc.12040] [PMID]
56. Ebersole P, Touhy TA. Geriatric nursing: Growth of a specialty. New York:  Springer Publishing Company; 2006. [Link]
57. Johnson CC, Suchyta MR, Darowski ES, Collar EM, Kiehl AL, Van J, et al. Psychological sequelae in family caregivers of critically III intensive care unit patients. A systematic review. Annals of the American Thoracic Society. 2019; 16(7):894-909. [DOI:10.1513/AnnalsATS.201808-540SR] [PMID]
58. Ventura Expósito L, Arreciado Marañón A. Needs and participation strategies proposed by the family in the daily care of the critically ill patient. Enfermeria Clinica (English Edition). 2021; 31(5):294-302. [DOI:10.1016/j.enfcle.2020.10.010] [PMID]
59. Jafarpoor H, Vasli P, Manoochehri H. How is family involved in clinical care and decision-making in intensive care units? A qualitative study. Contemporary Nurse. 2020; 56(3):215-29. [DOI:10.1080/10376178.2020.1801350] [PMID]
60. Naef R, Brysiewicz P, Mc Andrew NS, Beierwaltes P, Chiang V, Clisbee D, et al. Intensive care nurse-family engagement from a global perspective: A qualitative multi-site exploration. Intensive & Critical Care Nursing. 2021; 66:103081. [DOI:10.1016/j.iccn.2021.103081] [PMID]
61. Naef R, von Felten S, Petry H, Ernst J, Massarotto P. Impact of a nurse-led family support intervention on family members' satisfaction with intensive care and psychological wellbeing: A mixed-methods evaluation. Australian Critical Care. 2021; 34(6):594-603. [DOI:10.1016/j.aucc.2020.10.014] [PMID]
62. Tabootwong W, Kiwannuka F. Family caregiver participation in caregiving for hospitalized elderly patients with a tracheostomy: A literature review. Working with Older People. 2020; 24(2):105-11. [DOI:10.1108/WWOP-02-2020-0005]
63. Burns KEA, Misak C, Herridge M, Meade MO, Oczkowski S; Patient and Family Partnership Committee of the Canadian Critical Care Trials Group. Patient and Family Engagement in the ICU. Untapped Opportunities and Underrecognized Challenges. American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine. 2018; 198(3):310-319.  [DOI:10.1164/rccm.201710-2032CI] [PMID]
64. Senabye JS. Family Centered Care in an Intensive Care Unit in Botswana: The Views of Families. Pretoria: University of Pretoria (South Africa); 2018. [Link]