دوره 20، شماره 2 - ( تابستان 1404 )                   جلد 20 شماره 2 صفحات 171-156 | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Sahranavard M, Norouzi Seyed Hossini R, Saffari M, Farokhnezhad Afshar P. Impact of Web-Based Physical Activity Interventions on Quality of Life, Social Isolation, and Well-being in Older Adults: A Systematic Review. Salmand: Iranian Journal of Ageing 2025; 20 (2) :156-171
URL: http://salmandj.uswr.ac.ir/article-1-3030-fa.html
صحرانورد محسن، نوروزی سید حسینی رسول، صفاری مرجان، فرخ نژاد افشار پویا. تأثیر فعالیت فیزیکی مبتنی بر وب بر کیفیت زندگی، انزوای اجتماعی و به زیستن سالمندان: مرور نظام‌مند. سالمند: مجله سالمندی ایران. 1404; 20 (2) :156-171

URL: http://salmandj.uswr.ac.ir/article-1-3030-fa.html

تأثیر فعالیت فیزیکی مبتنی بر وب بر کیفیت زندگی، انزوای اجتماعی و به زیستن سالمندان: مرور نظام‌مند
محسن صحرانورد1 ، رسول نوروزی سید حسینی*2 ، مرجان صفاری1 ، پویا فرخ نژاد افشار3
1- گروه علوم ورزشی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
2- گروه علوم ورزشی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران. ، rasool.norouzi@modares.ac.ir
3- گروه سالمندشناسی، دانشکده علوم رفتاری و سلامت روان (انستیتو روانپزشکی تهران)، دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران.
واژه‌های کلیدی: مداخله مبتنی بر اینترنت، کیفیت زندگی، انزوای اجتماعی، به زیستن روان‌شناختی، سالمندی
متن کامل [PDF 7676 kb]   (347 دریافت)     |   چکیده (HTML)  (661 مشاهده)
متن کامل:   (35 مشاهده)
مقدمه
جمعیت سالمندان به‌سرعت در حال افزایش است، به‌ویژه در کشورهای فقیر و با درآمد متوسط. براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۵۰، حدود ۸۰ درصد از سالمندان جهان در این کشورها زندگی کنند [1]. سلامت جسمی و روانی سالمندان یک دغدغه عمده در سراسر جهان است [2]. بر‌اساس گزارش‌ها، 27/5 درصد از بزرگسالان در جهان فاقد فعالیت فیزیکی کافی هستند [3]. یکی از مداخلات مهم برای رسیدن به سالمندی سالم و افزایش سطح سلامتی و خلق‌و‌خو، فعالیت فیزیکی است که با فواید زیادی برای حفظ و افزایش کیفیت زندگی در جمعیت سالمند همراه است [4]. 
امروزه با‌توجه‌به افزایش امید به زندگی، مفهوم کیفیت زندگی برجسته شده است که شامل سلامت جسمی و روانی، ارتباط با محیط و روابط اجتماعی است [5]. دیدگاه یک فرد نسبت به شرایط زندگی، از‌جمله رضایت از زندگی و احساسات مثبت و منفی، برای اندازه‌گیری به زیستن روانی استفاده می‌شود که شاخصی از کیفیت زندگی و سلامت روان است [6]. به زیستن مفهومی چندبعدی و پویا است که در ارتباط با بسترهای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و محیطی معنا پیدا می‌کند. این وضعیت زمانی حاصل می‌شود که فرد بتواند میان فضای درونی و بیرونی خود تعادل برقرار کند و وضعیت خوشایندی را تجربه کند. به زیستن همچنین یک فرایند است که از انباشت تجارب فرد در دوره‌های مختلف زندگی شکل می‌گیرد و به‌طور‌کلی مفهومی پیچیده، چندبعدی و بین‌رشته‌ای است که تعاریف مختلف آن اغلب هم‌پوشانی یا تناقض معنایی دارند [7]. نتایج مطالعات قبلی نشان می‌دهد فعالیت فیزیکی می‌تواند کیفیت زندگی را در جمعیت مسن افزایش دهد [8، 9]. 
در سنین بالاتر از 60 سال، به‌طور‌کلی 24 درصد از افراد ازنظر اجتماعی منزوی هستند [10]. انزوای اجتماعی و تنهایی یک مشکل اجتماعی رو به رشد با طیف وسیعی از پیامدهای نامطلوب جسمی و روانی است [11]. مداخلات در سالمندان باید بر بهبود تعاملات و روابط اجتماعی متمرکز شود. سالمندان معتقدند مداخلاتی، مانند فعالیت فیزیکی به ملاقات با افراد جدید، گسترش شبکه اجتماعی و حفظ سلامت آن‌ها کمک می‌کند [12]. 
مداخلات مبتنی بر وب به استفاده از فناوری‌های آنلاین، همچون برنامه‌های تحت وب، اپلیکیشن‌ها، ویدئوی آموزشی، پلتفرم‌های دیجیتال و ابزارهای آنلاین برای تسهیل فعالیت بدنی، تعامل اجتماعی و رسیدن به اهداف بهبود سلامت روانی و جسمانی سالمندان اشاره دارد. این نوع مداخلات از‌طریق دسترسی آسان، هزینه کمتر، قابلیت شخصی‌سازی و امکان تعامل مجازی میان کاربران طراحی شده‌اند تا نقش مؤثری در کاهش انزوای اجتماعی و ارتقای کیفیت زندگی ایفا کنند. به‌عنوان مثال، برخی از مداخلات شامل برنامه‌های تمرینی تحت نظارت مربی آنلاین، راهنماهای آموزشی در اپلیکیشن‌ها یا ارتباط‌های گروهی مجازی هستند که برای افزایش مشارکت اجتماعی و تشویق به فعالیت فیزیکی بسیار کاربردی‌اند [13، 14]. از‌آنجایی‌که از دیدگاه سلامت عمومی، مداخلات مبتنی بر وب می‌تواند با هزینه بسیار کمتری نسبت به مداخلات چهره‌به‌چهره برای جمعیت‌های بزرگ قابل‌دسترسی باشد [3]. به نظر می‌رسد توسعه مداخلات نوآورانه، از‌جمله مداخلات مبتنی بر وب، برای فعالیت فیزیکی معمول روزانه در جمعیت‌های مسن می‌تواند نتایج بالقوه امیدوارکننده‌ای داشته باشد [14، 15]. بر‌اساس شواهد، شکاف‌های تحقیقاتی متعددی در‌رابطه‌با اثربخشی مداخلات سبک زندگی مبتنی بر وب برای سلامت افراد، به‌ویژه در‌مورد اثرات بلندمدت و نتایج عینی اندازه‌گیری‌شده وجود دارد. بنابراین برای درک کامل این پتانسیل، تحقیقات بیشتری برای ارزیابی اثرات سودمند این مداخلات نیاز است [3].
یک مطالعه‌ قبلی نشان داد اگرچه تمرین گروهی آنلاین رضایت از زندگی را بهبود می‌بخشد، اما تأثیر معناداری بر کاهش تنهایی ندارد [16]. با‌توجه‌به فقدان اطلاعات جامع در‌مورد اثربخشی فعالیت فیزیکی مبتنی بر وب در سالمندان، به‌ویژه در کاهش انزوای اجتماعی، ارتقای به زیستن روانی و بهبود کیفیت زندگی سالمندان و تناقضی که در مطالعات قبلی وجود دارد، طی این مرور نظام‌مند با جمع‌آوری تحقیقات مبتنی بر شواهد در سطح وسیع، برای پاسخ به این سؤال تلاش شده است:آیا فعالیت فیزیکی مبتنی بر وب می‌تواند به بهبود انزوای اجتماعی، کیفیت زندگی و به زیستن روانی در سالمندان کمک کند؟.

روش مطالعه
این مرور نظام‌مند مطابق با دستورالعمل‌های موارد گزارش‌دهی ترجیحی برای بررسی‌های نظام‌مند و متاآنالیز انجام شد [17].

معیار‌های ورود و خروج مطالعات
جست‌وجوی ما بر‌اساس چارچوب PICO [18] بر روی مطالعات مربوط به سالمندان جامعه (جمعیت) بود با استفاده از هر ابزار آنلاین یا مبتنی بر وب (مداخله)، با یا بدون گروه کنترل (مقایسه). همچنین مطالعاتی رو جست‌جو کردیم که پیامدهای اندازه‌گیری‌شده آن‌ها به‌طور مستقیم در راستای اهداف تعریف‌شده مطالعه بودند و یا در تحلیل خود ارتباط واضحی با انزوای اجتماعی، کیفیت زندگی یا به زیستن نشان می‌دادند. معیارهای ورود: مطالعاتی که سالمندان سالم در جامعه را بررسی کرده بودند؛ استفاده از مداخلات مبتنی بر اینترنت که فعالیت بدنی را اعمال می‌کنند؛ مطالعات طولی تصادفی‌شده یا مشاهده‌ای؛ اندازه‌گیری حداقل یکی از این نتایج: کیفیت زندگی، به زیستن روان‌شناختی یا انزوای اجتماعی، یا وجود ارتباط مشخص با پیامدهای مرتبط با اهداف این پژوهش مانند کیفیت خواب؛ مطالعاتی که پیامدهای اندازه‌گیری‌شده آن‌ها به‌طور مستقیم در راستای اهداف تعریف‌شده مطالعه بودند و مطالعات منتشر‌شده به زبان انگلیسی.
معیارهای خروج: مطالعاتی شامل شرکت‌کنندگان بستری در بیمارستان، خانه‌های سالمندان یا مراکز مراقبت طولانی‌مدت؛ مداخلاتی که فقط از تماس‌های تلفنی صوتی استفاده می‌کردند؛ مطالعاتی کودکان یا نوجوانان را هدف قرار می‌دادند؛ مطالعاتی که در آن جمعیت هدف به دلیل برخی شرایط خاص (مانند دمانس، پارکینسون، سکته مغزی یا آسیب شدید فیزیکی و شناختی) انتخاب شده بودند و مطالعاتی که ارتباط پیامدهای گزارش‌شده آن‌ها با کیفیت زندگی، انزوای اجتماعی یا به زیستن روشن یا کافی نبود.

پایگاه‌های داده و استراتژی جست‌وجو
جست‌وجو تا تاریخ 10 تیرماه 1403 در پایگاه‌های اطلاعاتی اسکوپوس، پابمد و وب‌آوساینس انجام شد. هیچ فیلتر زمانی‌ای اعمال نشد. موارد جست‌وجو در 5 دسته قرار گرفتند: ورزش: exercise، physical activities، sport و walking. مبتنی بر وب: web applications، Internet، Website، Telemedicine، Online، Mhealth، ehealth، web-based.  انزوای اجتماعی: Social isolation، Loneliness، Social Exclusion. : کیفیت زندگی/ بهزیستی: Quality of Life، Life Quality، HRQOL، well-being. : سالمندان: Quality of Life، Life Quality، HRQOL، well-being. مقالات بازیابی‌شده به نسخه 20 نرم‌افزار EndNote منتقل شدند. جزئیات بیشتر در‌مورد موارد جست‌وجو و نتایج جست‌وجو در جدول شماره 1 ارائه شده است.



انتخاب مطالعات
2 نویسنده مستقل، منابع بازیابی‌شده را برای فیلتر کردن ازنظر معیارهای ورود و خروج بررسی کردند. هر محقق ابتدا منابع تکراری را حذف کرد، سپس آن‌ها را بر‌اساس عنوان و چکیده غربال کرد. سپس متن کامل دریافت شده و مورد ارزیابی قرار گرفت. مطالعات تنها در صورتی وارد شدند که پیامدهای گزارش‌شده یا تحلیل‌های آن‌ها ارتباط واضحی با حداقل یکی از اهداف اصلی مطالعه داشتند. مطالعاتی که به پیامدهای غیرمستقیم اشاره کرده بودند (مانند کیفیت خواب)، در صورت ارائه سایر پیامدهای مرتبط وارد شدند. هر‌گونه اختلاف بین 2 تحقیق از‌طریق به اجماع رسیدن، یا توسط محقق سوم حل شد.

استخراج داده
2 پژوهشگر به‌طور مستقل داده‌های مورد‌نظر را استخراج کردند. برای هر مطالعه اطلاعات مربوط به نویسنده، سال انتشار، کشور، حجم نمونه، سن، مدت مداخله، نوع مداخله، درمان کنترل (در صورت وجود)، پیامد‌ها و یافته‌ها جمع‌آوری و در قالب یک جدول خلاصه شد (جدول شماره 2). به همین ترتیب، اختلافات از‌طریق به اجماع رسیدن یا توسط محقق سوم حل شد.




ارزیابی ریسک و سنتز
مطالعات نهایی مشتمل بر تنها 8 کارآزمایی کنترل‌شده و 5 مطالعه طولی بدون گروه کنترل بود. تعداد کم هر طرح مطالعه، علاوه بر تنوع قابل‌توجه مداخلات فعالیت فیزیکی در بین مطالعات مختلف، ما را بر آن داشت به متاآنالیز و ارزیابی ریسک مقالات به‌طور جداگانه نپردازیم. در این راستا، از سنتز روایتی برای تکمیل این مرور سیستماتیک به همراه جدول خلاصه مطالعات استفاده شد. سنتز Narrative یک رویکرد سیستماتیک برای ترکیب یافته‌های مطالعات مختلف است که از روش‌های روایتی و تفسیری برای ارائه یک جمع‌بندی جامع از شواهد موجود استفاده می‌کند. این روش به‌ویژه زمانی مفید است که داده‌ها ناهمگن باشند و امکان متاآنالیز کمی وجود نداشته باشد [19، 20]. نتایج نیز با معیارهای مورد‌نظر، یعنی کیفیت زندگی، انزوای اجتماعی، به زیستن طبقه‌بندی و ارائه شد. در ضمن در سنتز Narrative، مطالعاتی که نتایج غیرمستقیم را گزارش کرده‌اند (مانند کیفیت خواب)، در صورت همراه بودن با پیامدهای مرتبط دیگر مانند تنهایی (به‌عنوان شاخصی از انزوای اجتماعی) به‌منظور حفظ جامعیت مرور وارد شدند.

یافته‌ها
در مجموع 579 مرجع عمدتاً از پایگاه‌های داده وب‌آوساینس، اسکوپوس و پابمد شناسایی شدند. پس از حذف مراجع تکراری، 439‌=n رکورد با ارزیابی عنوان و چکیده غربال شد که در آن 363‌=n مرجع حذف شد. متون کامل 76 رکورد باقی‌مانده بازیابی و بر‌اساس معیارهای ورود و خروج ارزیابی شدند. در جریان ارزیابی 76 رکورد بازیابی‌شده، 63 مطالعه بر‌اساس معیارهای ورود و خروج حذف شدند. دلایل حذف شامل عدم ارتباط مداخلات با فعالیت فیزیکی آنلاین (35=n)، رویکردهای تمرینی غیر وب‌بنیاد (12=n)، مطالعات فاقد ارتباط روشن با اهداف پژوهش (10=n) و طراحی‌های مقطعی بود. جزئیات این مطالعات در تصویر شماره 1 آمده است. براساس تحلیل یافته‌ها 13 مطالعه وارد شدند [16، 21-32]، نتایج این بررسی در 3 بخش اصلی (کیفیت زندگی، انزوای اجتماعی و به زیستن) سنتز شده‌اند.



کیفیت زندگی
مطالعات مرتبط با کیفیت زندگی نشان دادند تأثیر فعالیت‌های مبتنی بر وب بسته به نوع مداخله متفاوت است. در مطالعه مک‌کئون و همکاران [26] بهبود معناداری در کیفیت زندگی مشاهده شد که با اندازه اثر کوچک همراه بود. همچنین گرانت و همکاران [30] گزارش کرد کیفیت زندگی در گروه آزمایش روند به سمت معنا‌دار شدن داشت، اگرچه تفاوت پایه بین گروه‌ها دیده شد. در مطالعه زنگین و همکاران [29] کیفیت زندگی در گروه آزمایش حفظ شد، در‌حالی‌که در گروه کنترل کاهش معناداری مشاهده شد. در مقابل، برخی مطالعات مانند مطالعه رسیو ـ رودریگز و همکاران [27] و هانسن و همکاران [31] هیچ تغییر قابل‌توجهی در کیفیت زندگی گزارش نکردند. همچنین مطالعه داسیلوا و همکاران [24] کاهش معنادار کیفیت زندگی مرتبط با دامنه‌های فیزیکی و احساسی را نشان داد که احتمالا تحت تأثیر همه‌گیری کووید ـ 19 بوده است.

انزوای اجتماعی
مطالعات مرتبط با انزوای اجتماعی و تنهایی، نتایج متفاوتی را ارائه کردند. در مطالعات بایز و همکاران [21] و زنگین و همکاران [29] ، کاهش معناداری در تنهایی ادراک‌شده برای گروه آزمایش مشاهده شد. در مقابل مطالعات لاویز  و همکاران[23] و نیکیتینا و همکاران [16] هیچ تفاوت معناداری در این پیامد نشان ندادند. اگرچه لاویز و همکاران [23] روندی به سمت بهبود گزارش کرده است. مطالعه هانسن و همکاران [31] نیز تغییرات معناداری در تنهایی پس از مداخله گزارش کرد. با‌این‌حال کیفیت زندگی در این گروه بدون تغییر باقی ماند. در مطالعه استاینمن و همکاران [32]، بهبود ناچیزی در انزوای اجتماعی گزارش شد، اما اثرات معنادار نبودند. به‌طور‌کلی نتایج این مطالعات نشان‌دهنده تأثیر کوچک تا متوسط مداخلات مبتنی بر وب بر تنهایی و انزوای اجتماعی در افراد سالمند است.

به زیستن
مطالعه بایز و همکاران [21] بهبود معناداری در به زیستن درونی را برای هر دو گروه گزارش کرد. همچنین نیکیتینا  و همکاران [16] افزایش به زیستن درونی را نشان داد که ارتباط معناداری با فعالیت گروهی نداشت. در مطالعه لاویز و همکاران [23] سطح استرس کاهش معنادار داشته و روندی به سمت بهبود در به زیستن روان‌شناختی در گروه آزمایش گزارش شد. مطالعه رابرتس  و همکاران [28] نیز بهبود‌های موقتی، اما بی‌تأثیر در شاخص‌های به زیستن گزارش کرد. در مطالعه دنیلی و همکاران [25]، ترکیب فعالیت مبتنی بر هوش مصنوعی و درمان شناختی‌رفتاری بهبود معناداری در شاخص‌های روان‌شناختی (حساسیت بین‌فردی، استرس ادراک‌شده و پریشانی روانی) نشان داد. به‌طور‌کلی، گزارش‌ها نشان می‌دهند تأثیر مداخلات مبتنی بر وب بر به زیستن، بسته به ساختار و اهداف مداخله، از بهبود‌های متوسط تا تغییرات محدود متغیر است.

بحث
این مرور نظام‌مند سعی کرد به این سؤال پاسخ دهد که آیا هدف قرار دادن فعالیت فیزیکی به‌صورت مبتنی بر وب می‌تواند به بهبود انزوای اجتماعی، کیفیت زندگی و به زیستن روان‌شناختی در میان سالمندان کمک کند یا خیر. به‌طور‌کلی شواهد نشان می‌دهند مداخلات فعالیت بدنی مبتنی بر وب می‌توانند بهزیستی روان‌شناختی و کیفیت زندگی را در سالمندان بهبود بخشند، اما اثربخشی آن‌ها در کاهش انزوای اجتماعی کمتر قطعی است. یافته‌های این مرور نشان می‌دهد مداخلات فعالیت فیزیکی مبتنی بر وب، با تنوع در رویکردها و تکنیک‌ها، اثرات متفاوتی بر ابعاد مختلف کیفیت زندگی، بهزیستی روان‌شناختی و انزوای اجتماعی سالمندان دارند. برای درک بهتر این تنوع، می‌توان مداخلات بررسی‌شده را به دسته‌های کلی تقسیم کرد و اثرات آن‌ها را بر پیامدهای مورد نظر سنتز کرد. به‌طور‌کلی، مداخلات را می‌توان بر‌اساس نوع تعامل و تکنولوژی به‌کاررفته به 3 دسته اصلی تقسیم کرد: مداخلات هم‌زمان آنلاین، مداخلات مبتنی بر چت‌بات و سایر سیستم‌های ترکیبی.
برخی از مطالعات مداخلات آنلاین هم‌زمان را ارائه کردند که در آن شرکت‌کننده از‌طریق یک پلتفرم آنلاین به یک متخصص یا شرکت‌کننده دیگر متصل بود [16، 21، 24، 26، 28-31]. اکثر مطالعات در این دسته بهبودی در نمرات تنهایی به دنبال مداخلات پیدا نکردند [16، 24، 28، 30، 31]. همچنین گزارش‌هایی از اندازه اثر کوچک [26، 32] یا بهبود در هر دو گروه آزمایش و کنترل وجود دارد [21]. در یک مطالعه بهبود این پیامد گزارش شد [29]. این یافته‌ها را می‌توان در چارچوب نظریه انزوای اجتماعی و به‌ویژه نظریه میان ـ برد انزوای اجتماعی در بیماری مزمن تفسیر کرد. بر‌اساس این نظریه، انزوای اجتماعی یک پدیده چندوجهی است که شامل گسستگی اجتماعی (جدایی عینی از دیگران) و تنهایی (تجربه ذهنی ناخوشایند ناشی از کمبود روابط اجتماعی مطلوب) می‌شود [33]. عدم بهبود معنادار در تنهایی، علی‌رغم مداخلات آنلاین، ممکن است نشان‌دهنده این باشد که این مداخلات به اندازه کافی بر ابعاد ذهنی و کیفی روابط اجتماعی سالمندان تأثیر نگذاشته‌اند. همچنین نظریه انزوای اجتماعی ویلیام جولیوس ویلسون بر نقش ساختارهای اجتماعی و اقتصادی کلان در ایجاد انزوا تأکید دارد. همه‌گیری کووید ـ 19 و محدودیت‌های ناشی از آن، می‌تواند به‌عنوان یک عامل ساختاری تشدیدکننده انزوای اجتماعی عمل کرده باشد. به گونه‌ای که مداخلات فردی آنلاین نتوانسته‌اند به‌طور کامل اثرات آن را جبران کنند [34]. موضوع مهم دیگری که قابل‌ذکر است طراحی مطالعاتی است که در آن هیچ گروه کنترلی تعریف نشده است و امکان ارزیابی تأثیر مداخله بر تنهایی را به شکل دقیق‌تر از بین می‌برد. بنابراین اگر این مداخلات در یک طراحی کنترل‌شده انجام می‌شد، احتمالاً نتایج متفاوتی حاصل می‌شد.
کیفیت زندگی با این دسته از مداخلات سیر متفاوتی داشت. کیفیت زندگی، همان‌طور که در نظریه 6 عاملی بهزیستی روانشناختی ریف [36] مطرح شده، یک مفهوم چند‌بعدی است که ابعاد مختلفی از عملکرد مثبت روان‌شناختی را در‌بر می‌گیرد، ازجمله خودپذیری، رشد شخصی، هدف در زندگی، روابط مثبت با دیگران، تسلط محیطی و خودمختاری [36]. ناهمگونی نتایج در مطالعات مختلف، می‌تواند ناشی از تأثیر متفاوت مداخلات بر این ابعاد چندگانه کیفیت زندگی باشد. بنابراین کیفیت زندگی یک اصطلاح کلی است که به‌طور ناهمگون و در جنبه‌های مختلف به رضایت کلی که یک فرد یا گروهی از افراد در زندگی خود تجربه می‌کنند و به زیستن اشاره دارد [37]. این مطالعات از معیارهای مختلفی برای کیفیت زندگی استفاده کردند. ضمن اینکه، نامطلوب‌ترین پیامد برای کیفیت زندگی در مطالعه داسیلوا مشاهده شد [24]. نویسندگان این مشاهدات را به انزوای ناشی از کووید ـ 19 نسبت دادند. همچنین این مطالعه بدون کنترل بود. 
استفاده از چت‌بات‌ها در سال‌های اخیر در زمینه‌های مختلفی دیده شده است که کاربر می‌تواند از‌طریق زبان طبیعی با نرم‌افزار تعامل داشته باشد. این عوامل مکالمه می‌توانند وظایف مختلفی را انجام دهند [38]. در میان مطالعاتی که در مرور ما وارد شدند، 2مورد وجود داشت که از عامل مکالمه استفاده کردند. ابتدا، لاویز و همکاران [23] از یک واسط دیجیتال انسانی (به نام Bella) با لیست‌های انتظار به‌عنوان کنترل استفاده کرد. این عامل مکالمه با پاسخ‌های از پیش برنامه‌ریزی‌شده به درخواست‌های کاربران پاسخ داد. محتوای ارائه‌شده عمدتاً سلامت روان را هدف قرار داده است. بااین‌حال ماژول‌هایی نیز وجود داشتند که بر روی ورزش تمرکز داشتند. در پایان نمرات تنهایی بدون تغییر بود، اما به زیستن روان‌شناختی با روندی به سمت معنادار شدن بهبود یافت.
دومین چت‌‌بات مورد‌استفاده دانیلی بود [25] که به‌طور مشابه سلامت روان را با اجزای فعالیت فیزیکی هدف قرار داد. به‌عنوان کنترل از روان‌درمانی شناختی‌رفتاری استفاده شد. دانیلی و همکاران [25] بهبود قابل‌توجهی در استرس، وسواس فکری‌اجباری، حساسیت بین‌فردی، افسردگی، خصومت و روان‌پریشی هنگام استفاده از چت‌بات همراه با درمان شناختی‌رفتاری گزارش کردند. این در حالی است که درمان شناختی‌رفتاری به‌تنهایی علائم افسردگی و اضطراب را بهبود بخشید. استفاده از چت‌بات به‌تنهایی امتیاز حساسیت بین‌فردی را بهبود بخشید. این به معنای امکان توسعه مهارت‌های ارتباطی و سطوح پایین‌تر تنهایی با استفاده از چت‌بات‌ها در انزوا است. با‌این‌حال این پیامد‌ها به‌طور مستقیم اندازه‌گیری نشدند.
یک برنامه کاربردی گوشی هوشمند و یک باند هوشمند توسط رسیو ـ رودریگز و همکاران [27] برای جمع‌آوری داده در‌مورد فعالیت فیزیکی و رژیم غذایی به‌منظور ارائه توصیه‌های شخصی‌سازی‌شده خودکار در‌مورد فعالیت فیزیکی و رژیم غذایی استفاده شد. از سوی دیگر، صرفاً توصیه‌هایی در‌مورد رعایت رژیم مدیترانه‌ای به گروه کنترل داده شد. اگرچه مداخله 3 ماه به طول انجامید، هیچ تغییر یا تفاوت معنی‌داری در کیفیت زندگی یا فعالیت فیزیکی مشاهده نشد.
ترکیبی از تکنیک‌ها توسط تیلور و همکاران [22] در یک کارآزمایی تصادفی کنترل‌شده 12 ماهه استفاده شد. گروه آزمایش به یک بسته پشتیبانی مبتنی بر وب (e-coachER)، یک گام‌سنج ساده و یک آهن‌ربای یخچال با برگه‌های یادداشت که برای ثبت فعالیت فیزیکی استفاده می‌شد، علاوه بر طرح ارجاع تمرین ورزشی ارائه‌شده برای گروه کنترل، دسترسی داشتند. در‌نهایت در هیچ گروهی از‌نظر کمی بهبود قابل‌توجهی در این زمینه مشاهده نشد.

محدودیت‌ها
این مرور بر مطالعاتی متمرکز بود که فعالیت فیزیکی را به‌طور خاص از‌طریق مداخلات مبتنی بر وب بررسی می‌کردند. یکی از محدودیت‌های برجسته این مطالعه، وجود تعداد قابل‌توجهی از منابعی بود که تنها به معرفی پروتکل‌های مطالعه پرداخته‌اند، در‌حالی‌که نتایج این مطالعات هنوز منتشر نشده بودند. این موضوع باعث ایجاد شکاف‌هایی در اطلاعات موجود برای ارزیابی نتایج می‌شود. همچنین یک بخش قابل‌توجه از مطالعات واردشده فاقد گروه کنترل بودند که این مسئله اعتبار و قدرت تفسیر نتایج را کاهش می‌دهد. از طرف دیگر، ناهمگنی زیاد در طراحی و تکنیک‌های مداخلات بررسی‌شده، مقایسه‌ دقیق و استنتاج‌های عمومی را دشوار کرده است. با وجود این محدودیت‌ها، مطالعه حاضر می‌تواند زمینه‌ مناسبی برای طراحی آزمایش‌های آینده فراهم کند و نقش مهمی در توسعه روش‌های پیچیده‌تر و کاربردی‌تر مبتنی بر وب ایفا کند که بهبود کیفیت زندگی، کاهش انزوای اجتماعی و ارتقای به زیستن سالمندان را هدف قرار می‌دهند.

نتیجه‌گیری نهایی
مطالعه حاضر نشان داد مداخلات مبتنی بر وب می‌توانند تأثیرات مثبتی بر کیفیت زندگی سالمندان داشته باشند. اگرچه برخی مطالعات بهبودهایی (مانند حفظ یا افزایش کیفیت زندگی) گزارش کردند، مداخلات دیگر تغییر معناداری نشان ندادند یا حتی کاهش‌هایی در دامنه‌های فیزیکی و احساسی کیفیت زندگی مشاهده شد (احتمالاً تحت تأثیر عواملی نظیر همه‌گیری کووید‌ـ19). بنابراین شواهد موجود نشان می‌دهند تأثیر این مداخلات به نوع طراحی مداخله، طول مدت اجرای آن و شرایط جمعیت هدف وابسته است. در‌مورد انزوای اجتماعی و تنهایی، تأثیر مداخلات عمدتاً محدود بوده و نتایج متفاوتی گزارش شده است. برخی مطالعات کاهش قابل‌توجهی در تنهایی ادراک‌شده داشتند، در‌حالی‌که در برخی دیگر این تأثیر معنادار نبوده یا بهبودی اندک مشاهده شده است. این نشان‌دهنده پیچیدگی تعاملات اجتماعی و نیاز به طراحی مداخلات جامع‌تر است. در‌زمینه به زیستن، شواهد نویدبخشی از تأثیر مداخلات مبتنی بر وب وجود دارد. مطالعات نشان دادند مداخلات ترکیبی (مانند استفاده از هوش مصنوعی در کنار مداخلات روان‌شناختی) می‌توانند بهبودهای معناداری در شاخص‌های روان‌شناختی (مانند کاهش استرس و افسردگی) ایجاد کنند. با‌این‌حال این اثرگذاری نیز به ویژگی‌های جمعیت مطالعه و کیفیت مداخله بستگی دارد. در‌مجموع، شواهد موجود از پتانسیل مداخلات فیزیکی مبتنی بر وب در بهبود کیفیت زندگی و به زیستن سالمندان حمایت می‌کند. برای بهره‌برداری کامل از این پتانسیل، نیاز به طراحی مطالعات کنترل‌شده با کیفیت بالا و بررسی طولانی‌مدت اثرات این مداخلات است.
پژوهش‌های آینده باید اثرات بلندمدت فعالیت‌های فیزیکی مبتنی بر وب را که به کاهش تنهایی، ارتقای بهزیستی و کیفیت زندگی سالمندان می‌پردازند، به شکل دقیق‌تری بررسی کنند و طراحی‌های مطالعاتی کنترل‌شده با زمان پیگیری طولانی‌تر داشته باشند. همچنین باید مطالعات بیشتری برای ارزیابی نقش عوامل فرهنگی‌اجتماعی در پذیرش مداخلات دیجیتال و عملکرد آن‌ها انجام شود، به‌ویژه در جوامع کم‌درآمد که سالمندان ممکن است دسترسی محدودی به فناوری داشته باشند. تحقیقات آینده می‌توانند بر طراحی روش‌های ترکیبی براساس مداخلات حضوری و دیجیتال تمرکز کنند تا محدودیت‌هایی مانند فقدان تعامل اجتماعی مستقیم و چالش‌های پذیرش سالمندان به استفاده از فناوری برطرف شوند. علاوه‌بر‌این ظهور فناوری‌های پیشرفته مانند هوش مصنوعی و داده‌کاوی فرصت‌های جدیدی برای شخصی‌سازی مداخلات و مدیریت مؤثرتر داده‌ها فراهم کرده و باید مورد بررسی قرار گیرد. ارزیابی هزینه‌ ـ اثرگذاری این مداخلات نیز می‌تواند راهنمایی‌های ارزشمندی برای سیاست‌گذاری‌ها و گسترش دسترسی به خدمات ارائه دهد. در‌نهایت، تحلیل نگرش‌ها و موانع رفتاری سالمندان نسبت به مداخلات مبتنی بر وب می‌تواند به طراحی مداخلات دیجیتال مؤثرتر کمک کرده و منجر به بهبود کیفیت زندگی سالمندان شود.

دسترسی به داده‌ها
داده‌های مورد‌استفاده در این مطالعه در صورت درخواست از نویسنده مسئول در دسترس است.

ملاحظات اخلاقی

پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله مرور نظام‌مند می‌باشد که بر روی نمونه‌های انسانی و حیوانی انجام نشده است. براین‌اساس نیاز به کد اخلاق نبود و تمام قوانین اخلاق در پژوهش رعایت شده است.

حامی مالی
این مطالعه برگرفته از پایان‌نامه محسن صحرا نورد گروه علوم ورزشی دانشگاه تربیت مدرس تهران می‌باشدو تحت حمایت مالی دانشگاه تربیت مدرس می‌باشد.

مشارکت نویسندگان
همه نویسندگان به‌طور یکسان در مفهوم و طراحی مطالعه، جمع‌آوری و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، تفسیر نتایج و تهیه پیش‌نویس مقاله مشارکت داشتند.

تعارض منافع
بتابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.


 
References
  1. WHO. Ageing and health. Geneva: World Health Organization; 2024. [Link]
  2. Paralikas T, Maria M, Dimitrios T, Christina B, Nikolaos C, Antigoni F, et al. Physical and mental health level of the elderly living in Central Greece. Materia Socio-Medica. 2021; 33(1):16-20. [DOI:10.5455/msm.2021.33.16-20] [PMID] 
  3. Brame J, Kohl J, Centner C, Wurst R, Fuchs R, Tinsel I, et al. Effects of a web-based lifestyle intervention on physical fitness and health in physically inactive adults: A randomized controlled trial. Healthcare. 2023; 11(21):2847. [DOI:10.3390/healthcare11212847] [PMID] 
  4. Psarrou A, Adamakidou T, Apostolara P, Koreli A, Drakopoulou M, Plakas S, et al. Associations between physical activity and health-related quality of life among community-dwelling older adults: A cross-sectional study in urban Greece. Geriatrics. 2023; 8(3):61. [DOI:10.3390/geriatrics8030061] [PMID] 
  5. Cai T, Verze P, Bjerklund Johansen TE. The quality of life definition: Where are we going? Uro. 2021; 1(1):14-22. [DOI:10.3390/uro1010003]
  6. Yang Q, Tang Y, Jennings G, Zhao B, Zhu F, Ma X. Physical activity and subjective well-being of older adults during COVID-19 prevention and control normalization: Mediating role of outdoor exercise environment and regulating role of exercise form. Frontiers in Psychology. 2022; 13:1014967. [DOI:10.3389/fpsyg.2022.1014967] [PMID] 
  7. Sharifian Sani M, Zanjari N. [Well-being as a multidimensional concept: in search of different concepts and definitions (Persian)]. Social Welfare Quarterly. 2014; 14(52):65-91. [Link]
  8. Fiorilli G, Buonsenso A, Centorbi M, Calcagno G, Iuliano E, Angiolillo A, et al. Long term physical activity improves quality of life perception, healthy nutrition, and daily life management in elderly: A randomized controlled trial. Nutrients. 2022; 14(12):2527. [DOI:10.3390/nu14122527] [PMID] 
  9. Wei L, Hu Y, Tao Y, Hu R, Zhang L. The effects of physical exercise on the quality of life of healthy older adults in China: A systematic review. Frontiers in Psychology. 2022; 13:895373. [DOI:10.3389/fpsyg.2022.895373] [PMID] 
  10. Hudson J, Zarling A, Ungar R, Albright L, Tkatch R, Russell D, et al. Older adults' experiences in a web-based intervention for loneliness. Gerontology and Geriatric Medicine. 2023; 9:23337214231163004. [DOI:10.1177/23337214231163004] [PMID] 
  11. Ahn J, Falk EB, Kang Y. Relationships between physical activity and loneliness: A systematic review of intervention studies. Current Research in Behavioral Sciences. 2023; 6:100141. [DOI:10.1016/j.crbeha.2023.100141]
  12. Sunarti S, Subagyo KAH, Haryanti T, Rudijanto A, Ratnawati R, Soeharto S, et al. The effect of physical activity on social isolation in elderly. Acta Medica Indonesiana. 2021; 53(4):423-31. [PMID]
  13. Peng R, Chang J, Du Y, Zhang C, Li X, Guo Y, et al. Older adults' perceptions and experiences of engaging in web- and mobile-based physical activity interventions: A systematic review and qualitative meta-synthesis. Geriatric Nursing. 2024; 59:630-8. [DOI:10.1016/j.gerinurse.2024.08.025] [PMID]
  14. Mouton A, Cloes M. Web-based interventions to promote physical activity by older adults: Promising perspectives for a public health challenge. Archives of Public Health. 2013; 71(1):16. [DOI:10.1186/0778-7367-71-16] [PMID]  
  15. Muellmann S, Buck C, Voelcker-Rehage C, Bragina I, Lippke S, Meyer J, et al. Effects of two web-based interventions promoting physical activity among older adults compared to a delayed intervention control group in Northwestern Germany: Results of the PROMOTE community-based intervention trial. Preventive Medicine Reports. 2019; 15:100958. [DOI:10.1016/j.pmedr.2019.100958] [PMID] 
  16. Nikitina S, Didino D, Baez M, Casati F. Feasibility of virtual tablet-based group exercise among older adults in Siberia: findings from two pilot trials. JMIR mHealth uHealth. 2018; 6(2):e7531. [DOI:10.2196/mhealth.7531] [PMID] 
  17. Moher D, Liberati A, Tetzlaff J, Altman DG; PRISMA Group. Preferred reporting items for systematic reviews and meta-analyses: The PRISMA statement. Annals of Internal Medicine. 2009; 151(4):264-9, W64. [DOI:10.7326/0003-4819-151-4-200908180-00135] [PMID]
  18. Schardt C, Adams MB, Owens T, Keitz S, Fontelo P. Utilization of the PICO framework to improve searching PubMed for clinical questions. BMC Medical Informatics and Decision Making. 2007; 7:16. [DOI:10.1186/1472-6947-7-16] [PMID] 
  19. Lisy K, Porritt K. Narrative synthesis: Considerations and challenges. International Journal of Evidence-Based Healthcare. 2016; 14(4):201. [DOI:10.1097/01.XEB.0000511348.97198.8c]
  20. Popay J, Roberts H, Sowden A, Petticrew M, Arai L, Rodgers M, et al. Guidance on the conduct of narrative synthesis in systematic reviews: A product from the ESRC Methods Programme. 2006. [Link]
  21. Baez M, Khaghani Far I, Ibarra F, Ferron M, Didino D, Casati F. Effects of online group exercises for older adults on physical, psychological and social wellbeing: A randomized pilot trial. PeerJ. 2017; 5:e3150.[DOI:10.7717/peerj.3150] [PMID]  
  22. Taylor AH, Taylor RS, Ingram WM, Anokye N, Dean S, Jolly K, et al. Adding web-based behavioural support to exercise referral schemes for inactive adults with chronic health conditions: The e-coacher rct. Health Technology Assessment. 2020; 24(63):1-105. [DOI:10.3310/hta24630]
  23. Loveys K, Sagar M, Pickering I, Broadbent E. A digital human for delivering a remote loneliness and stress intervention to at-risk younger and older adults during the COVID-19 pandemic: Randomized pilot trial. JMIR Mental Health. 2021; 8(11):e31586. [DOI:10.2196/31586] [PMID] 
  24. da Silva WA, Martins VF, Haas AN, Gonçalves AK. Online exercise training program for Brazilian older adults: Effects on physical fitness and health-related variables of a feasibility study in times of COVID-19. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2022; 19(21):14042. [DOI:10.3390/ijerph192114042] [PMID] 
  25. Danieli M, Ciulli T, Mousavi SM, Silvestri G, Barbato S, Di Natale L, et al. Assessing the impact of conversational artificial intelligence in the treatment of stress and anxiety in aging adults: Randomized controlled trial. JMIR Mental Health. 2022; 9(9):e38067. [DOI:10.2196/38067] [PMID] 
  26. McKeon G, Tiedemann A, Sherrington C, Teasdale S, Mastrogiovanni C, Wells R, et al. Feasibility of an online, mental health-informed lifestyle program for people aged 60+ years during the COVID-19 pandemic. Health Promotion Journal of Australia. 2022; 33(3):545-52. [DOI:10.1002/hpja.538] [PMID]
  27. Recio-Rodríguez JI, Gonzalez-Sanchez S, Tamayo-Morales O, Gómez-Marcos MA, Garcia-Ortiz L, Niño-Martín V, et al. Changes in lifestyles, cognitive impairment, quality of life and activity day living after combined use of smartphone and smartband technology: A randomized clinical trial (EVIDENT-Age study). BMC Geriatrics. 2022; 22(1):782. [DOI:10.1186/s12877-022-03487-5] [PMID] 
  28. Roberts JS, Ferber RA, Funk CN, Harrington AW, Maixner SM, Porte JL, et al. Mood lifters for seniors: Development and evaluation of an online, peer-led mental health program for older adults. Gerontology and Geriatric Medicine. 2022; 8:23337214221117431. [DOI:10.1177/23337214221117431] [PMID] 
  29. Zengin Alpozgen A, Kardes K, Acikbas E, Demirhan F, Sagir K, Avcil E. The effectiveness of synchronous tele-exercise to maintain the physical fitness, quality of life, and mood of older people - a randomized and controlled study. European Geriatric Medicine. 2022; 13(5):1177-85. [DOI:10.1007/s41999-022-00672-y] [PMID] 
  30. Granet J, Peyrusqué E, Ruiz F, Buckinx F, Abdelkader LB, Dang-Vu TT, et al. Web-based physical activity interventions are feasible and beneficial solutions to prevent physical and mental health declines in community-dwelling older adults during isolation periods. The Journals of Gerontology. Series A, Biological Sciences and Medical Sciences,. 2023; 78(3):535-44. [DOI:10.1093/gerona/glac127] [PMID] 
  31. Hansen RK, Jochum E, Egholm D, Villumsen M, Hirata RP. Moving together - benefits of an online dance program on physical and mental health for older women: An exploratory mixed-method study. BMC Geriatrics. 2024; 24(1):392. [DOI:10.1186/s12877-024-04983-6] [PMID] 
  32. Steinman L, Chadwick K, Chavez Santos E, Sravanam S, Johnson SS, Rensema E, et al. Remote evidence-based programs for health promotion to support older adults during the COVID-19 pandemic and beyond: mixed methods outcome evaluation. JMIR Aging. 2024; 7:e52069. [DOI:10.2196/52069] [PMID] 
  33. Iovino P, Vellone E, Cedrone N, Riegel B. A middle-range theory of social isolation in chronic illness. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2023; 20(6):4940. [DOI:10.3390/ijerph20064940] [PMID] 
  34. Kasi KK. The theory of social isolation by William Julius Wilson [Internet]. 2024. Available from: [Link]
  35. Seifert TA. The Ryff Scales of psychological well-being [Internet]. 2005. Available from: [Link]
  36. Ryff CD, Singer B. Psychological well-being: Meaning, measurement, and implications for psychotherapy research. Psychotherapy and Psychosomatics. 1996; 65(1):14-23. [DOI:10.1159/000289026] [PMID]
  37. Costa DSJ, Mercieca-Bebber R, Rutherford C, Tait MA, King MT. How is quality of life defined and assessed in published research? Quality of Life Research. 2021; 30(8):2109-21. [DOI:10.1007/s11136-021-02826-0] [PMID]
  38. Luo B, Lau RYK, Li C, Si YW. A critical review of state-of-the-art chatbot designs and applications. WIREs Data Mining and Knowledge Discovery. 2022; 12(1):e1434. [DOI:10.1002/widm.1434]
  39. Haddaway NR, Page MJ, Pritchard CC, McGuinness LA. PRISMA2020: An R package and Shiny app for producing PRISMA 2020-compliant flow diagrams, with interactivity for optimised digital transparency and Open Synthesis. Campbell Systematic Reviews. 2022; 18(2):e1230. [DOI:10.1002/cl2.1230] [PMID]
نوع مطالعه: مقاله مروری | موضوع مقاله: روانشناسی
دریافت: 1403/12/8 | پذیرش: 1404/2/8 | انتشار: 1404/4/10
ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA
ارسال پیام به نویسنده مسئول

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به نشريه سالمند: مجله سالمندي ايران می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2025 CC BY-NC 4.0 | Iranian Journal of Ageing

Designed & Developed by : Yektaweb