زهرا علی اکبرزاده آرانی، نسیبه زنجری، احمد دلبری، مهشید فروغان، غلامرضا قائدامینی هارونی،
دوره ۱۷، شماره ۳ - ( پاییز ۱۴۰۱ )
چکیده
اهداف: باتوجه‌به اهمیت دلبستگی مکانی در افراد سالمند، شناسایی ادراک سالمندان از این مفهوم و ابعاد آن به دلیل عواطف، شرایط و نیازمندی‌های خاص آن‌ها ضروری به نظر می‌رسد. از‌این‌رو مطالعه حاضر با هدف طراحی و روان‌سنجی ابزار دلبستگی مکانی سالمندان انجام شد.
مواد و روش ها: پژوهش حاضر، مطالعه‌ای ترکیبی با رویکرد اکتشافی متوالی از نوع طراحی و روان‌سنجی ابزار است که در سال ۱۳۹۸ تا ۱۳۹۹ در ۲ فاز کمی و کیفی بین سالمندان ساکن جامعه شهر آران و بیدگل انجام شد. مخزن گویه‌ها، براساس نتایج ۲ مرحله مرور متون و مصاحبه کیفی، طراحی شد. پانل متخصصان و سالمندان، روایی صوری و محتوایی ابزار اولیه را بررسی کردند. همچنین روایی ساختاری ابزار که به‌روش نمونه‌‌گیری خوشه‌ای باتوجه‌به معیارهای ورود انتخاب شده بودند با روش تحلیل عامل اکتشافی و تأییدی بر نمونه‌ای ۴۱۴ نفری از سالمندان بررسی شد. پایایی پرسش‌نامه به روش همسانی درونی و ثبات زمانی ارزیابی شد. تحلیل‌های آماری با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه ۲۴ و AMOS نسخه ۲۴ انجام شد.
یافته ها: در بررسی روایی محتوایی ابزار، اکثریت گویه‌ها شاخص‌های شاخص‌های نسبت روایی محتوا بالای ۰/۷، ایندکس روایی محتوا بالای ۰/۷۹ و ضریب کاپا بالای ۰/۷۴ داشتند و گویههای دارای نمرات پایین حذف و یا اصلاح شدند. در بررسی روایی ساختاری در میان سالمندان با میانگین سنی ۸/۸۴±۷۰/۴۳ سال، براساس تحلیل عامل اکتشافی ۳ عامل «دلبستگی عاطفی، فیزیکی و وابستگی» در سطح خانه و ۳ عامل «دلبستگی عاطفی، اجتماعی و فیزیکی» در سطح محله استخراج شد که به ترتیب ۶۱/۷۵ درصد و ۵۰/۰۶ درصد کل واریانس را تبیین میکردند. همچنین مدل اندازه‌گیری در تحلیل عاملی تأییدی در سطح خانه (GFI=۰/۸۷۷، CFI=۰/۹۱۶، RMSEA=۰/۰۸۰) و محله GFI=۰/۸۶۰، ،CFI=/۰/۸۰۹ RMSEA=۰/۰۷۷) از برازش قابل‌قبولی برخوردار بود. پایایی ابزار با استفاده از همسانی درونی (۰/۹=α) و ثبات زمانی (۰/۸=ICC) در هر دو سطح تأیید شد.
نتیجه گیری: ابزار دلبستگی مکانی سالمندان طراحی‌شده، دارای ۲ سطح خانه و محله برای بررسی سالمندان شهری ساکن جامعه است که از روایی و پایایی قابل‌قبولی برخوردار است. این ابزار می‌تواند در پژوهش‌ها و سیاستگذاریها پس از بررسی‌های بیشتر در سایر شهرها نیز استفاده شود.
