مقدمه
از دیدگاه سازمان بهداشت جهانی، سالمندان به منزله‌ نیروی جدیدی در راه توسعه هستند. امروزه در سطح جهان، انقلابی در جمعیت‌شناسی در شرف وقوع است؛ زیرا بر اساس اعلام سازمان جهانی بهداشت، جمعیت افراد بالای 60 سال، سرعت رشد بیشتری در مقایسه با گروه‌های سنی دیگر دارد. طی سال‌های 2000 تا 2050، جمعیت افراد 60 ساله و مسن‌تر دنیا دو برابر خواهد شد و از 11 درصد به 22 درصد کل جمعیت می‌رسد. تعداد مطلق این جمعیت از 605 میلیون به دو میلیارد خواهد رسید. این در حالی است که بیشترین جمعیت سالمندان در کشورهای درحال‌توسعه زندگی خواهند کرد [1].
کشور ما نیز پس از طی تغییرات وسیع و سریع جمعیت‌شناختی در دو دهه اخیر، مانند اغلب کشورها به‌سرعت به سمت سالخوردگی پیش می‌رود و ترکیب سنی جمعیت به سمت سنین بیشتر در حال تغییر است. طبق داده‌های مرکز آمار ایران در سال 1375، 62/6 درصد از جمعیت ایران را سالمندان تشکیل می‌دادند که این تعداد در سال 1385 به 7/27 درصد و در سال 1390 به 8/2 درصد رسیده است. بر اساس پیش‌بینی‌های انجام‌شده شمار سالمندان کشور تا سال 1400 به بیش از 10 میلیون نفر می‌رسد [2]. 
پیشرفت‌های بهداشتی در چند دهه اخیر با افزایش طول عمر و امید به زندگی همراه بوده و این در حالی است که صنعتی‌شدن و تغییر در شیوه‌های زندگی و عوامل محیطی سبب شده است تا الگوی بار بیماری‌ها تغییر کند [3]. بر همین اساس سازمان بهداشت جهانی در گزارش مربوط به سال 2002 به این نکته اشاره می‌کند که حدود 60 درصد از موارد مرگ و 49 درصد از بار جهانی بیماری‌ها مربوط به بیماری‌های مزمن است و این بیماری‌ها در 79 درصد از موارد در کشورهای درحال‌توسعه رخ می‌دهند. عوامل خطر اصلی آن شامل تغییرات مشخص در عادات غذایی، کاهش فعالیت بدنی و مصرف دخانیات است [3].
استئوپروز نوعی بیماری مزمن و شایع‌ترین بیماری متابولیک استخوان است که با کاهش توده استخوانی و اختلال در ساختمان آن همراه است [4]. استئوپروز یک بیماری مزمن و شایع‌ترین بیماری متابولیک استخوان است که با کاهش توده استخوانی و اختلال در ساختمان آن همراه است. این حالت با ضعیف‌شدن و شکنندگی استخوان همراه است. استخوان مبتلا به استئوپروز، با ضربه خفیفی مانند به‌زمین‌افتادن یا خودبه‌خود، شکسته می‌شود. محل‌های شایع شکستگی ناشی از استئوپروز شامل استخوان‌های لگن، مچ دست و ستون مهره است [5]. 
مرکز تحقیقات استئوپروز ایران گزارش داد که با توجه به اینکه در بیشتر جوامع ازجمله ایران، نرخ امید به زندگی افزایش یافته است و افراد تا سنین بیشتری زنده می‌مانند، شیوع استئوپروز نیز روبه‌افزایش است [6]. بر اساس تخمین بنیاد بین‌المللی استئوپروز 200 میلیون نفر در سراسر دنیا از این بیماری رنج می‌برند و این بیماری 44 میلیون آمریکایی را تهدید می‌کند. از این تعداد 10 میلیون نفر مبتلا هستند و 34 میلیون نفر توده استخوانی پایین دارند که آن‌ها را در معرض خطر ابتلا به استئوپروز قرار می‌دهد [7].
آخرین آمار موجود در ایران دال بر شیوع استئوپروز (8/4 درصد مردان و 7/7 درصد زنان) و استئوپنی (8/63 درصد مردان و 3/39 درصد زنان) در کشور است. این آمار همچنین نشان می‌دهد حدود دو میلیون نفر از این افراد در معرض خطر شکستگی ناشی از پوکی استخوان هستند [6]. در چند استان کشور مطالعه‌ای صورت گرفت که در آن نشان داده شد 47 درصد زنان و 44 درصد مردان بیش از 50 سال دچار کمبود تراکم استخوان هستند. برآورد شیوع استئوپروز در ناحیه فمور و ستون فقرات در ایران 18/9 درصد بوده است [8]. مطالعه جامع پیشگیری، تشخیص و درمان استئوپروز ایران نشان داد بیشترین توده استخوانی در افراد بالغ ایرانی از ژاپنی‌ها بیشتر و از آمریکایی‌ها کمتر است. در این مطالعه، شیوع استئوپروز در گروه سنی 60 تا 69 سال، در زنان 3/56 درصد و در مردان 7/61 درصد بوده است [9].
عوارض ناشی از استئوپروز زندگی افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد و به اضطراب و افسردگی، محدودیت در انجام فعالیت، دردهای حاد و مزمن، سختی در انجام کارهای روزمره زندگی، وابسته‌شدن به دیگران و تغییر در تعاملات اجتماعی منجر می‌شود و درنهایت کیفیت زندگی افراد مبتلا را مختل می‌کند [10]. سلامت استخوان می‌تواند به طور مثبتی تحت تأثیر سبک زندگی سالم قرار گیرد [11]. در مطالعات مختلف برآورد شده است که بین 20 تا 50 درصد از تغییرات تراکم استخوانی تحت تأثیر سبک زندگی قرار دارد [12].
«سبک زندگی» طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت فعالیت عادی و معمول روزانه است که افراد در زندگی خود پذیرفته‌اند؛ این فعالیت‌ها بر سلامت افراد تأثیر می‌گذارد. سبک زندگی ترکیبی از الگوهای رفتاری و عادات فردی در سراسر زندگی شامل تغذیه، تحرک بدنی، استرس، مصرف دخانیات و کیفیت خواب است که در پی اجتماعی‌شدن به وجود آمده است [13]. به عبارت دیگر، سبک زندگی سالم روشی از زندگی است که سبب تأمین، حفظ و ارتقای سطح سلامت و رفاه فرد می‌شود.
در مطالعه‌ای که در سال 1390 در کشورمان انجام شد، نتایج حاکی از آن بود که در گروه سالمندان، شناسایی عوامل تأثیرگذار بر سبک زندگی سالم نقش مهمی در تغییر و ارتقای سبک زندگی آنان دارد [14]. نتایج مطالعه حشمتی و همکاران که روی 267 نفر از سالمندان شهر کاشمر انجام شد نشان داد وضعیت سبک زندگی 67/4 درصد (180 نفر) از سالمندان این تحقیق متوسط و 32/6 درصد (87 نفر) مطلوب بود [15]. 
عجم زیبد در سال 1390 مطالعه‌ای مقطعی از نوع همبستگی روی 190 نفر از سالمندان 60 سال و بیشتر انجام داد که با میانگین سنی 68/91 سال، در غرب تهران ساکن بودند که 72/6 درصد مردان و 17/4 درصد زنان بودند. یافته‌ها بیان‌کننده سبک زندگی متوسط در 68/4 درصد از افراد شرکت‌کننده در پژوهش بود. سبک زندگی با متغیرهای سن، وضعیت تأهل و سطح تحصیلات ارتباط معنی‌داری داشت، ولی با متغیر جنس ارتباط معناداری نداشت [16]. 
مطالعه دیگری در سال‌های 1388 و 1389 با عنوان «ارزیابی سبک زندگی سالمندان استان اصفهان» روی سالمندان اصفهان انجام گرفت. این مطالعه، مطالعه‌ای توصیفی از نوع مقطعی بود. روش نمونه‌گیری طبقه‌بندی خوشه‌ای چندمرحله‌ای تصادفی بود. 1124 سالمند به نسبت جمعیت شهری و روستایی هر شهرستان تقسیم شدند. اطلاعات بر اساس پرسش‌نامه سنجش سبک زندگی سالم در سالمندان ایرانی جمع‌آوری شد. 48 درصد از شرکت‌کنندگان در مطالعه مرد و بقیه زن بودند. میانگین سنی افراد این مطالعه 69/32 با انحراف معیار 6/52 بود. میانگین نمره کلی سبک زندگی 148/95 با انحراف معیار 12/8 و در مردان 149/87 با انحراف معیار 13/62 و در زنان 148 با انحراف معیار 11/94 بود (P<0/02). 3/68 درصد از سالمندان سبک زندگی متوسط و 31/7 درصد سبک زندگی مطلوب داشتند [17].  رعایت سبک زندگی سالم در افزایش امید به زندگی، بهبود کیفیت زندگی و سلامتی جسم و روان نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا می‌کند و همچنین در پیشگیری از انواع بیماری‌ها مؤثر است [18].
اتخاذ سبک زندگی سالم و شرکت فعالانه در مراقبت از خود در تمامی مراحل روند زندگی مهم است. یکی از باورهای نادرست درباره سالمندی این است: «دیگر برای انتخاب چنین شیوه‌هایی از زندگی در سال‌های پایانی عمر خیلی دیر است». برعکس، همانند اهمیت رعایت سبک زندگی سالم برای پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر در تمام دوران‌های زندگی اعم از کودکی، نوجوانی، جوانی و میان‌سالی، داشتن فعالیت‌های ورزشی مناسب، تغذیه‌ سالم، استفاده‌نکردن از دخانیات و مصرف عاقلانه داروها در سنین بالا نیز می‌تواند از بیماری‌ها و تحلیل کارایی فرد پیشگیری کند و سبب افزایش طول عمر و ارتقای کیفیت زندگی شود [19]. سلامت عمومی هر فرد، ارتباط مستقیمی با سبک زندگی او دارد. برخی از این عادات و فعالیت‌های روزمره زندگی در سلامتی فرد تأثیر مثبت دارند و برخی از این فعالیت‌های روزمره زندگی، عوامل خطر هستند که زیان‌آور هستند و سلامت فرد را در معرض خطر قرار می‌دهند. درباره ارتباط فعالیت‌های روزمره و معمول زندگی یا همان سبک زندگی با ارتقای سلامت هر فرد، بحث و پژوهش شده است و امروزه در کل دنیا، به آثار بهداشتی سبک زندگی توجه شده است.
از آنجا که سبک زندگی یکی از عوامل مؤثر بر سلامتی است و بیش از نیمی از تعیین‌کننده‌های سلامتی انسان را تشکیل می‌دهد، بنابراین وضعیت سلامتی و سبک زندگی ارتباط نزدیکی با هم دارند. افراد با سبک زندگی ناسالم، بیشتر به سمت عملکرد جسمی و وضعیت سلامتی ضعیف سوق پیدا می‌کنند و به دنبال آن کیفیت زندگی نامطلوبی دارند. این مسئله به‌ویژه در بیماری‌های مزمن چندعاملی ازجمله استئوپروز می‌تواند نمود بیشتری داشته باشد؛ زیرا بر خلاف پیشرفت‌های فناوری پزشکی و صرف هزینه‌های زیاد، محققان همچنان در درمان فرایند زمینه‌ساز استئوپروز و پیشگیری از عوارض آن با چالش بزرگی مواجهند و این بیماری به عنوان اختلال مزمنی متأثر از عوامل مربوط به سبک زندگی، کیفیت زندگی مبتلایان را تحت تأثیر قرار می‌دهد [20].
با توجه به مسائل یادشده، درمی‌یابیم که رعایت‌نکردن سبک زندگی سالم، با افزایش مرگ‌ومیر به همه‌ علل همراه است و کسانی که سبک زندگی سالم را پیشه‌ خود کنند، بیشتر به زندگی امید دارند. از طرفی بیماری‌های مزمن و شایع دوران سالمندی مانند استئوپروز، بیماری‌هایی هستند که با رعایت سبک زندگی سالم قابل پیشگیری هستند. بنابراین ارزیابی سبک زندگی سالمندان مبتلا به استئوپروز برای آموزش صحیح آن‌ها به منظور پیشگیری از بیماری‌ها و بهبود کیفیت زندگی و وضعیت سلامتی‌شان اهمیت زیادی دارد.
با درنظرگرفتن این نکته که سبک زندگی به فرهنگ مردم وابسته است [22 ،21] و اینکه سبک زندگی جامعه ایرانی ممکن است از بعضی جهات با سایر کشورها متفاوت باشد، این مطالعه با هدف بررسی سبک زندگی سالمندان مبتلا به استئوپروز انجام شده است. تاکنون در ایران مطالعه‌ای انجام نشده است که وضعیت سبک زندگی سالمندان مبتلا به استئوپروز را نشان دهد. 
روش مطالعه
این مطالعه، مقطعی و از نوع توصیفی‌تحلیلی است که روی 300 نفر از سالمندان مبتلا به استئوپروز مراجعه‌کننده به مراکز سنجش تراکم استخوان دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام شد. این پژوهش طی شش ماه از مرداد تا دی‌ماه سال 1392 انجام شد. نمونه‌گیری به روش در دسترس انجام شد. ابتدا افراد مراجعه‌کننده به مرکز سنجش تراکم استخوان، تست سنجش تراکم استخوان دادند و در صورت داشتن معیارهای ورود به مطالعه شامل 60 سال سن و بیشتر، نمره T-score کمتر از 5/2- در تست سنجش تراکم توده استخوان، توانایی پاسخ‌گویی به سؤالات پرسش‌نامه و رضایت برای شرکت در پژوهش، به مطالعه وارد می‌شدند. این مطالعه در کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی تهران با شماره 903/130/د/92 تأیید شد. در این پژوهش به تمامی ملاحظات و کدهای اخلاقی 22گانه توجه شده است.
بعد از ارائه توضیحات لازم و گرفتن اجازه‌نامه کتبی و رضایت شرکت در پژوهش، ابتدا اطلاعات جمعیت‌شناختی و سپس پرسش‌نامه سبک زندگی برای تکمیل در اختیار شرکت‌کنندگان قرار گرفت. در مواردی که افراد به دلیل بی‌سوادی قادر به تکمیل پرسش‌نامه نبودند، پژوهشگر شخصاً سؤالات را برای آنان می‌خواند و بدون دخل‌وتصرف در پاسخ‌ها، آن‌ها را در پرسش‌نامه ثبت می‌کرد. اطلاعات با استفاده از پرسش‌نامه سنجش سبک زندگی سالم در سالمندان ایرانی جمع‌آوری شد. اسحاقی و همکاران در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان این پرسش‌نامه را طراحی کرده‌اند که 46 سؤال، در حیطه‌ پیشگیری (15 سؤال)، در حیطه فعالیت جسمی، ورزش، تفریح و سرگرمی (5 سؤال)، در حیطه تغذیه سالم (14 سؤال)، در حیطه مدیریت استرس (5 سؤال) و در حیطه روابط اجتماعی و بین‌فردی (7 سؤال) دارد. مقیاس پاسخ‌گویی این پرسش‌نامه شامل مقیاس تکرارعمل و مقیاس‌های چندگزینه‌ای (تک‌پاسخی یا چندپاسخی) است. در هر سؤال به گزینه‌ای که معرف نامطلوب‌ترین سطح از سبک زندگی است نمره یک و به سایر گزینه‌ها به ترتیب افزایش مطلوبیت سطح سبک زندگی نمرات 2 ،3 ، 4 و 5 تعلق می‌گیرد. به این ترتیب، کمترین نمره‌ 42 و بیشترین نمره 211 است. درنهایت بر اساس نمره‌های به‌دست‌آمده، سبک زندگی به سه سطح سبک زندگی نامطلوب (نمره 42 تا 98)، سبک زندگی متوسط (99 تا 155) و سبک زندگی مطلوب (156 تا 211) تقسیم می‌شود [23]. اسحاقی و همکاران در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان قبلاً روایی و پایایی پرسش‌نامه مذکور را سنجیده‌اند. برای تعیین روایی پرسش‌نامه از نظر و داوری متخصصان و نیز گروه هدف که همان سالمندان بودند، استفاده شده است. همچنین برای پایایی پرسش‌نامه از روش آلفای کرونباخ استفاده‌شد که برابر با 76/0 بوده است [23].
تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 21 انجام شد. برای توصیف نمونه‌ها از آمار توصیفی و از آزمون‌های تی‌تست و تجزیه‌وتحلیل واریانس، برای تعیین معنی‌داربودن اختلاف سبک زندگی بین گروه‌های مختلف، بر حسب سن، جنس، وضعیت تأهل، سطح تحصیلات و ابتلا به بیماری مزمن استفاده شد (P≤0/05).
یافته‌ها
بیشتر شرکت‌کنندگان در این مطالعه (4/68درصد) در محدوده سنی 60 تا 70 سال قرار داشتند و میانگین سنی افراد این مطالعه 67 سال با انحراف معیار 5/63 بود. 62/1 درصد از سالمندان شرکت‌کننده در مطالعه خانم، 73/3 متأهل، 54 درصد سطح تحصیلات ابتدایی و در کل 94 درصد از سالمندان باسواد بودند. از نظر شاخص BMI، بیشتر واحدهای پژوهش (43 درصد) اضافه وزن با میانگین 78/3±26/26 داشتند. 3/67 درصد از سالمندان مبتلا به استئوپروز در پژوهش حاضر به بیماری مزمن دیگری غیر از استئوپروز مبتلا بودند. 

 

نتایج جدول شماره 1 نشان داد در حیطه پیشگیری 52 درصد با میانگین و انحراف معیار 07/7±51/77، در حیطه تغذیه سالم 85 درصد با میانگین و انحراف معیار 86/5±85/32، در حیطه مدیریت استرس 82/3 درصد با میانگین و انحراف معیار 66/2±18/14 و در حیطه روابط بین‌فردی و اجتماعی 72/6  درصد با میانگین و انحراف معیار 4/15±73/21 سبک زندگی در سطح متوسط داشتند. همچنین در حیطه ورزش، تفریح و سرگرمی 52/6 درصد از شرکت‌کنندگان با میانگین و انحراف معیار 3/16±89/10 سبک زندگی در سطح نامطلوب داشتند. همچنین جدول شماره 1 نشان داد بیشتر سالمندان (3/17 درصد) مبتلا به استئوپروز سبک زندگی متوسط، 10/7 درصد سبک زندگی مطلوب و 18 درصد سبک زندگی نامطلوب دارند. 
یافته‌های پژوهش نشان داد (جدول شماره 2) بیشتر شرکت‌کنندگان در پژوهش در هر سه گروه سنی 60 تا 70، 71 تا 80 و بالاتر از 80 سال، سبک زندگی متوسط داشتند و بین میانگین کلی نمره سبک زندگی و سن در سالمندان مبتلا به استئوپروز از نظر آماری تفاوت معنی‌دار وجود ندارد (499/0P=).
نتایج آزمون تی‌تست (جدول شماره 3) نشان داد میانگین نمره کلی سبک زندگی در سالمندان بر حسب جنس از نظر آماری تفاوت معنی‌دار ندارد (176/0P=). در عین حال نتایج جدول شماره 2 نشان داد بین حیطه‌های پیشگیری، مدیریت استرس و روابط اجتماعی و بین فردی از ابعاد سبک زندگی در بین دو جنس اختلاف آماری معنی‌داری وجود دارد. زنان در حیطه پیشگیری نمره بیشتری کسب کردند و مردان در حیطه فعالیت جسمی، ورزش، تفریح و سرگرمی، مدیریت استرس و روابط اجتماعی و بین‌فردی نمره بهتری کسب کردند.
در مطالعه حاضر وضعیت تأهل به عنوان عاملی مرتبط با سبک زندگی در سالمندان مبتلا به استئوپروز شناخته شد. نتایج آزمون ANOVA نشان داد (جدول شماره 4) میانگین نمره سبک زندگی در سالمندان بر حسب تأهل از نظر آماری تفاوت معنی‌دار دارند (001/0=P). به‌طوری‌که گروه سالمندان بیوه و مجرد میانگین نمرات سبک زندگی پایین‌تری نسبت به گروه متأهل داشتند. 

نتایج جدول شماره 5 نشان داد با افزایش سطح تحصیلات، میانگین نمره سبک زندگی شرکت‌کنندگان در پژوهش افزایش داشت و بر اساس نتایج آزمون تجزیه‌وتحلیل واریانس، ارتباط بین سبک زندگی و سطح تحصیلات از نظر آماری معنی‌دار بود (027/0P=). به عبارت دیگر با افزایش سطح تحصیلات، وضعیت سبک زندگی نیز بهبود یافت.
نتایج آزمون تی تست (جدول شماره 6) نشان داد میانگین نمره کلی سبک زندگی سالمندان مبتلا به استئوپروز با ابتلا به بیماری مزمن از نظر آماری تفاوت معنی‌دار دارد (009/0>P)؛ به‌طوری‌که میانگین نمرات افراد مبتلا به بیماری مزمن (129/68 با انحراف معیار 15/54) پایین‌تر از افراد غیرمبتلا (135/05 با انحراف معیار 18/69) بود.
بحث 
هدف مطالعه حاضر، بررسی سبک زندگی در سالمندان مبتلا به استئوپروز و همچنین بررسی اثر متغیرهای سن، جنس، وضعیت تأهل، سطح تحصیلات و ابتلا به بیماری مزمن بر سبک زندگی سالمندان بود. نتایج نشان داد میانگین نمره پرسش‌نامه سبک زندگی سالم در سالمندان 131/43 با انحراف معیار 16/8 بود که بر اساس مقیاس ارائه‌شده در سطح متوسط (99 تا 155) بود. بر اساس نتایج مطالعه محمودی و همکاران که روی 310 نفر از افراد سالمند 60 سال و بیشتر در آق‌قلا انجام شد، نتایج نشان داد 54 درصد از سالمندان سبک زندگی متوسط و 19 درصد سبک زندگی نامطلوبی داشتند که با این مطالعه همسو است [24]. همچنین بر اساس مطالعه‌ای که حشمتی و همکاران در کاشمر روی 267 نفر از افراد بیش از 60 سال انجام دادند، 67/4 درصد از سالمندان سبک زندگی متوسط و 32/6 درصد سبک زندگی مطلوب داشتند [15]. 
بابک و همکاران در اصفهان روی 1039 نفر از سالمندان 60 ساله و بالاتر مطالعه‌ای انجام دادند. نتایج مطالعه نشان داد 68/3 درصد از سالمندان سبک زندگی متوسط و 31/7 درصد سبک زندگی مطلوبی داشتند [17]. نتایج هر سه مطالعه نشان داد سبک زندگی بیشتر سالمندان این مطالعات در سطح متوسطی قرار دارد. این نتایج با نتایج مطالعه حاضر همسو است. در مطالعه حاضر 18 درصد از سالمندان سبک زندگی نامطلوب داشتند که در دو مطالعه حشمتی و همکاران و مطالعه بابک و همکاران سبک زندگی هیچ‌کدام از سالمندان نامطلوب نبود. این تفاوت می‌تواند به دلیل تفاوت در نمونه‌های مطالعه‌شده از نظر ابتلا به بیماری استئوپروز باشد که در دو مطالعه ذکرشده نمونه‌ها از بین افراد عادی انتخاب ‌شده بودند، ولی در مطالعه حاضر تمامی افراد سالمند مبتلا به استئوپروز بررسی شدند. بنابراین می‌توان گفت که سبک زندگی سالمندان مبتلا به استئوپروز در مقایسه با سالمندانی که استئوپروز ندارند، نامطلوب‌تر است. البته با توجه به اینکه در مطالعات قبلی ابتلا یا مبتلانشدن سالمندان به بیماری استئوپروز بررسی نشده است و این امکان وجود دارد که افراد حاضر در مطالعات قبلی نیز مبتلا به استئوپروز بوده باشند. نتایج این مطالعه با احتیاط قابل تعمیم و استناد است و به مطالعات بیشتر روی افراد سالمند مبتلا به استئوپروز نیاز است تا نتایج قابلیت استناد و تعمیم‌پذیری بیشتری داشته باشد.
در بررسی رابطه متغیر سن و سبک زندگی نتایج نشان داد بین میانگین کلی نمره سبک زندگی و سن در سالمندان مبتلا به استئوپروز از نظر آماری تفاوت معنی‌دار وجود ندارد. نتایج این مطالعه با نتایج مطالعات دیگر همسو نیست. در مطالعات دیگر نتایج نشان‌دهنده ارتباط سبک زندگی با سن بوده است [17 ،15]. به نظر می‌رسد علت همسونشدن نتیجه پژوهش حاضر با مطالعات دیگر این است که بیشتر سالمندان شرکت‌کننده در مطالعه (4/68 درصد) در محدوده سنی 60 تا70 سال بودند و تعداد افراد بیش از 80 سال در مطالعه حاضر تنها پنج نفر بوده است. این موضوع موجب معنی‌دارنبودن ارتباط سن با سبک زندگی در مطالعه حاضر باشد.
بررسی ارتباط میانگین نمره کلی سبک زندگی در سالمندان بر حسب جنس نشان داد از نظر آماری تفاوت معنی‌داری بین دو جنس وجود ندارد. در مطالعه وحدانی‌نیا و همکاران که روی جمعیت سالمندان کل کشور انجام شد، جنس، تفاوت معنی‌داری از نظر آماری نشان داد [25]، ولی در مطالعه حشمتی و همکاران بین جنس و سبک زندگی تفاوت معنی‌داری مشاهده نشد [26]. نتایج جدول شماره 2 نشان داد بین حیطه‌های پیشگیری، مدیریت استرس و روابط اجتماعی و بین‌فردی از ابعاد سبک زندگی در دو جنس اختلاف آماری معنی‌داری وجود دارد. زنان در حیطه پیشگیری و مردان در حیطه فعالیت جسمی، ورزش، تفریح و سرگرمی، مدیریت استرس و روابط اجتماعی و بین‌فردی نمره بهتری کسب کردند که با نتایج مطالعات دیگر همسو بود [28 ،25 ،22 ،21]. می‌توان این‌گونه بیان کرد که مردان به دلیل آزادی‌های اجتماعی بیشتر و به دلایل فرهنگی حاکم بر جوامع اسلامی روابط اجتماعی بیشتری دارند. همچنین تحرک بدنی بیشتری دارند و بیشتر ورزش می‌کنند. از طرفی زنان سالمند به احتمال قوی‌تر دچار استرس‌های مختلف ازجمله نداشتن مسکن و درآمد شخصی می‌شوند. برعکس، در حیطه پیشگیری شاید محتاط‌بودن زنان و اینکه زنان در پیشگیری از بیماری‌ها و حفظ سلامت اهمیت بیشتری قائل هستند، درحالی‌که مردان به دلایل مختلف اهمیت کمتری برای پیشگیری از بیماری‌ها قائل هستند و اینکه مردان ریسک‌پذیری و اعتمادبه‌نفس بیشتری دارند، سبب بیشتر بودن نمره در زنان شده باشد [24 ،15]. 
در مطالعه حاضر وضعیت تأهل به عنوان عاملی مرتبط با سبک زندگی در سالمندان مبتلا به استئوپروز شناخته شد. گروه سالمندان بیوه و مجرد در مقایسه با گروه متأهل میانگین نمرات سبک زندگی کمتری داشتند. نتایج مطالعه حشمتی و همکاران با عنوان سبک زندگی سالمندان شهر کاشمر در سال 1391 نشان داد بین سبک زندگی و زندگی با همسر رابطه معنی‌داری وجود دارد [15]. نتایج مطالعه حاج باقری و نامجو و همکاران نیز این یافته را تأیید می‌کنند [30 ،29]. در مطالعات مختلف بر تأثیر مطلوب زندگی با همسر و تأهل تأکید شده است. در این زمینه ذکر دو نکته ضروری به نظر می‌رسد: اول اینکه ممکن است تفاوت به این علت باشد که افرادی که سالم‌تر هستند بیشتر ازدواج می‌کنند؛ دوم اینکه ممکن است زندگی با همسر موجب بهبود و ارتقای سطح سلامتی شود. به هر حال سالمندانی که به تنهایی زندگی می‌کنند، سبک زندگی نامطلوب‌تری دارند [15]. سالمندانی که به‌تنهایی زندگی می‌کنند، به دلیل اینکه از نظر جسمی و گاهی روحی مشکلاتی دارند، بیشتر مواقع قادر به انجام فعالیت‌های روزانه زندگی خود نیستند و این موضوع موجب افت کیفیت زندگی و سبک زندگی این افراد می‌شود، در صورتی که افراد سالمندی که با همسر خود زندگی می‌کنند، نوعی حمایت و کمک طرف مقابل را دارند که این موضوع موجب بهبود و ارتقای کیفیت زندگی و سبک زندگی آنان می‌شود.
با افزایش سطح تحصیلات، میانگین نمره سبک زندگی شرکت‌کنندگان در پژوهش افزایش داشته است. به عبارت دیگر با افزایش سطح تحصیلات، وضعیت سبک زندگی نیز بهبود یافت. در مطالعات انجام‌شده نیز نتایج نشان می‌دهد بین سطح تحصیلات و سبک زندگی ارتباط معنی‌داری وجود دارد [31 ،29 ،24 ،17 ،15]. هارتی و همکاران تحصیلات را به عنوان عامل مهم و تعیین‌کننده در سبک زندگی سالم‌تر معرفی کردند [32]. به نظر می‌رسد سالمندان باسواد به دلیل داشتن مهارت‌های زندگی بهتر، توانایی مطالعه‌کردن و داشتن جهان‌بینی مناسب‌تر به زندگی، معمولاً سبک زندگی مطلوب‌تری دارند. از طرفی درصد زیادی از سالمندان بی‌سواد هستند یا تحصیلات ابتدایی دارند، بنابراین از یک‌سو باید برنامه‌هایی برای باسوادکردن سالمندان و ارتقای دیدگاه‌های آن‌ها به منظور زندگی سالم صورت گیرد و از طرف دیگر سالمندان بی‌سواد به عنوان گروه‌های در معرض خطر، بررسی شوند و مداخلات مناسب به منظور ارتقای سطح سلامتی آن‌ها صورت گیرد [24].
در بررسی ارتباط میانگین نمره کلی سبک زندگی سالمندان مبتلا به استئوپروز با ابتلا به بیماری مزمن، از نظر آماری تفاوت معنی‌داری مشاهده نشد. در مطالعه بابک و همکاران نیز بین میانگین نمره کلی سبک زندگی با ابتلا به بیماری مزمن ارتباط معنی‌داری مشاهده شد؛ به‌طوری‌که میانگین نمرات افراد غیرمبتلا بالاتر از افراد مبتلا به بیماری مزمن بوده است [17]. بیماری مزمن بیشتر نتیجه‌ای از سبک زندگی ناسالم است. هرچند خود بیماری مزمن نیز می‌تواند باعث افت سبک زندگی شود، ولی کیفیت زندگی افراد سالمند را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد.
تعدادی از پرسش‌نامه‌ها به روش خودگزارش‌دهی تکمیل شدند که شرایط روحی، روانی و جسمی سالمندان می‌توانست تا حدودی در زمان پاسخ‌گویی روی نتایج تحقیق تأثیرگذار باشد. با وجود تلاش برای درست و دقیق پرکردن پرسش‌نامه تا حدی خارج از کنترل پژوهشگر بود.
نتیجه‌گیری نهایی
بیماری استئوپروز و عوارض ناشی از آن هزینه‌های سنگینی را به بیماران و خانواده‌های آن‌ها، به‌خصوص در سنین سالمندی، وارد می‌کند و از طرفی موجب افت کیفیت زندگی این افراد می‌شود. بنابراین بیماران و دیگر افراد جامعه باید با اصلاح سبک زندگی خود، شیوع و عوارض این بیماری را در سنین سالمندی کاهش دهند تا با کم‌شدن موارد بروز این بیماری و درنتیجه کاهش عوارض آن در سطح جامعه موجب کاسته‌شدن از هزینه‌های ناشی از بیماری استئوپروز شوند. همچنین موجب شود کیفیت زندگی در سنین سالمندی ارتقا و بهبود یابد.
با توجه به اینکه سبک زندگی درصد اندکی (10/7 درصد) از سالمندان مبتلا به استئوپروز در سطح مطلوب قرار دارد، این مسئله قابل توجه و تأمل است و نیازمند بررسی‌های بیشتر و برنامه‌ریزی مسئولان در سطح کلان برای برطرف‌شدن مشکلات ذکرشده در سبک زندگی سالمندان مبتلا به استئوپروز است.
همچنین از نتایج پژوهش حاضر می‌توان به عنوان راهنما برای برنامه آموزشی‌عملی برای پرستاران سالمندان استفاده کرد تا بر اساس این برنامه به وظایف خود در قبال ارتقای سبک زندگی سالمندان به‌خوبی عمل کنند و همچنین با آموزش این برنامه به کمک پرستاران به بیماران و همراهان آن‌ها، بیمار و خانواده او را در کنترل و کاهش اضطراب بیمار یاری کرد.
ارائه‌کنندگان خدمات سلامت به‌خصوص پرستاران بهداشت جامعه و پرستاران سالمندان، یکی از مهم‌ترین افراد گروه درمان در ارتباط مستقیم با افراد سالمند و خانواده‌های آن‌ها هستند. با توجه به نتایج مطالعه حاضر مبنی بر مطلوب‌نبودن سبک زندگی سالمندان مبتلا به استئوپروز، این گروه می‌تواند با آموزش به سالمندان و خانواده‌های آن‌ها و به‌کارگیری اقدامات و مداخلات مناسب به منظور بهبود سبک زندگی این قشر از جامعه تلاش کنند. با توجه به اینکه سبک زندگی سالمندان مبتلا به استئوپروز در ایران برای اولین بار در این مطالعه بررسی شد، توصیه می‌شود مطالعات مشابه در سایر مناطق کشور انجام گیرد تا نتایج حاصله قابل مقایسه باشند.
تشکر و قدردانی
این مطالعه بخشی از پایان‌نامه مقطع کارشناسی ارشد  آقای اسماعیل فلاح مهرآبادی، در گروه پرستاری سالمندی، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی‌درمانی تهران است. بدین‌وسیله از تمامی افرادی که صمیمانه ما را در انجام این پژوهش یاری کردند، تشکر و قدردانی می‌کنیم.

References
[1]World Health Organization. Health statistics and health information systems: Proposed working definition of an older person in Africa for the MDS Project. Geneva: World Health Organization; 2013.

[2]Statistical [Center of Iran. Selected population and housing census 2012 (Persian)]. Tehran: Statistical Center of Iran; 2013.

[3]World Health Organization. Increasing fruit and vegetable consumption to prevent chronic disease has profound implications for global food production. Geneva: World Health Organization; 2003.

[4]Cortet B, Blotman F, Debiais F, Huas D, Mercier F, Rousseaux C, et al. Management of osteoporosis and associated quality of life in post menopausal women. BMC Musculoskeletal Disorders. 2011; 12:7. doi: 10.1186/1471-2474-12-7

[5]Burge R, Dawson-Hughes B, Solomon DH, Wong JB, King A, Tosteson A. Incidence and economic burden of osteoporosis-related fractures in the United States, 2005-2025. Journal of Bone and Mineral Research. 2007; 22(3):465-75. doi: 10.1359/jbmr.061113

[6]Osteoporosis Research Center. [Osteoporosis (Persian)] [Internet]. 2011. [Cited 2012 October 5]. Available from: http://emri.tums.ac.ir/pages/mainpage.asp?I=S10M5P2C1

[7]National Osteoporosis Foundation. Osteoporosis: review of the evidence for prevention, diagnosis and treatment and cost-effectiveness analysis. Osteoporosis International. 1998; 8(S4):S7–S80 doi: 10.1007/pl00022721

[8]Bagheri P, Haghdoost AA, Dortaj rabari E, Halimi L, vafaei Z,  farhang nya M, et al. [Ultra analysis of prevalence of osteoporosis in Iranian women a systematic review and meta-analysis (Persian)]. Iranian Journal of Endocrinology and Metabolism. 2011; 13(3): 315-325.

[9]Shirazi Khah M. [Study of health and social indicators of elderly women in Iran (Persian)]. Iranian Journal of Ageing. 2012; 6(S1):66-78.

[10]Johnell O, Kanis J. Epidemiology of osteoporotic fractures. Osteoporosis International. 2004; 16(S2):3–7. doi: 10.1007/s00198-004-1702-6

[11]Dorner T, Weichselbaum E, Lawrence K, Viktoria Stein K, Rieder A. Austrian osteoporosis report: epidemiology, lifestyle factors, public health strategies. Wiener Medizinische Wochenschrift. 2009; 159(9-10):221-9. doi: 10.1007/s10354-009-0649-9

[12]Morgan SL. Calcium and Vitamin D in Osteoporosis. Rheumatic Disease Clinics of North America. 2001; 27(1):101-30. doi: 10.1016/s0889-857x(05)70189-7

[13]Shaw JW, Johnson JA, Coons SJ. US valuation of the EQ-5D health states. Medical Care. 2005; 43(3):203-20. doi: 10.1097/00005650-200503000-00003

[14]Taghdici MH, Doshmangir P, Dehdari T, Doshmangir L. Influencing factors on healthy lifestyle from viewpoint of elderly people: Qualitative study. Iranian Journal of Ageing. 7(4):47-58.

[15]Heshmati H, Asnashari R, Khajavi S, Charkazi A, Babak A, Hosseini SG, et al. [Life style of elderly in Kashmar, Iran 2012 (Persian)]. Journal of Research Development in Nursing & Midwifery. 2014; 11(1):39-50.

[16]Ajamzibod H. [The study of relationship between life style and quality of life among the west Tehran elderly (Persian)] [MSc. thesis]. Tehran: Tehran University of Medical Sciences.

[17]Babak A, Davari S, Aghdak P, Pirhaji O. [Assessment of healthy lifestyle among elderly in Isfahan, Iran (Persian)]. Journal of Isfahan Medical School. 2011; 29(149):1-11.

[18]Suzuki M, Ohyama N, Yamada K, Kanamori M. The relationship between fear of falling, activities of daily living and quality of life among elderly individuals. Nursing and Health Sciences. 2002; 4(4):155-61. doi: 10.1046/j.1442-2018.2002.00123.x

[19]Dolan P. Modeling valuations for EuroQol health states. Medical Care. 1997; 35(11):1095-108. doi: 10.1097/00005650-199711000-00002

[20]Silverman SL, Minshall ME, Shen W, Harper KD, Xie S. The relationship of health-related quality of life to prevalent and incident vertebral fractures in postmenopausal women with osteoporosis: Results from the Multiple Outcomes of Raloxifene Evaluation Study. Arthritis & Rheumatism. 2001; 44(11):2611-9. doi: 10.1002/1529-0131(200111)44:11<2611::aid-art441>3.0.co;2-n

[21]Muraki S, Yamamoto S, Ishibashi H, Oka H, Yoshimura N, Kawaguchi H, et al. Diet and lifestyle associated with increased bone mineral density: cross-sectional study of Japanese elderly women at an osteoporosis outpatient clinic. Journal of Orthopaedic Science. 2007; 12(4):317-20. doi: 10.1007/s00776-007-1143-0

[22]Gullberg B, Johnell O, Kanis JA. World-wide projections for hip fracture. Osteoporosis International . 1997; 7(5):407-13. doi: 10.1007/pl00004148

[23]Eshaghi SR, Farajzadegan Z, Babak A. [Healthy lifestyle assessment questionnaire in elderly: Translation, reliability and validity (Persian)]. Payesh. 2010; 9(1):91-9.

[24]Mahmudi G, Niazazari K, Sanati T. [Evaluation of life style in the elderly (Persian)]. Journal of Health Breeze. 2013; 1(3):45-50.

[25]Vahdani Nia M, Goshtasebi A, Montazeri A, Maftoon F. [Health-related quality of life in an elderly population in Iran: A population-based study (Persian)]. Payesh. 2005; 4(2):113-20.

[26]Heshmati H, Behnampour N, Charkazi A, Asadi Z, Dehnadi A. [Elderly hygiene status in rural areas of Golestan Province in Iran (Persian)]. Iranian Journal of Ageing. 2012; 7(1):25-33.

[27]Hanioka T, Ojima M, Tanaka K, Aoyama H. Association of total tooth loss with smoking, drinking alcohol and nutrition in elderly Japanese: Analysis of national database. Gerodontology. 2007; 24(2):87-92. doi: 10.1111/j.1741-2358.2007.00166.x

[28]Ueno M, Ohara S, Inoue M, Tsugane S, Kawaguchi Y. Association between education level and dentition status in Japanese adults: Japan public health center-based oral health study. Community Dentistry and Oral Epidemiology. 2012; 40(6):481-7. doi: 10.1111/j.1600-0528.2012.00697.x

[29]Adib-Hajbaghery M, Akbari H. [The severity of old age disability and its related factors (Persian)]. Feyz. 2009; 13(3):225-34.

[30]Namjoo A, Niknami M, Baghaee Mozhgan SSM, Atrkar Roshan Z. [Survey health behavior of elderly referring to retirement centers in Rasht city in 2009 (Persian)]. Journal of Holistic Nursing and Midwifery. 2010; 20(63):40-49.

[31]Najimi A, Goudarzi AM. [Healthy lifestyle of the elderly: A cross-sectional study (Persian)]. Health System Research. 2011; 8(4):581-7.

[32]Hearty ÁP, McCarthy SN, Kearney JM, Gibney MJ. Relationship between attitudes towards healthy eating and dietary behaviour, lifestyle and demographic factors in a representative sample of Irish adults. Appetite. 2007; 48(1):1-11. doi: 10.1016/j.appet.2006.03.329