مقدمه
بیماری‌های مزمن غیرواگیر، مشکل بهداشت جهانی و تهدیدی برای سلامتی و توسعه کشورهاست [4-1]. افزایش امید به زندگی و رشد سریع سالمندی جمعیت، باعث افزایش بار بیماری غیرواگیر شده است [9-4 ،2]. بار این بیماری‌ها به طور عمده در کشورهای با درآمد کم و متوسط رخ می‌دهد [3]. آمار جهانی نشان می‌دهد، از 57 میلیون مرگی که در سال 2008 اتفاق افتاده است، 33 میلیون (58 درصد) به علت بیماری‌های غیرواگیر، مخصوصاً بیماری‌های قلبی‌عروقی، دیابت، سرطان و بیماری‌های ریوی مزمن بوده است [2 ،1] که تخمین زده می‌شود در سال 2020، 73 درصد مرگ‌ومیر و 60 درصد بار بیماری‌های غیرواگیر را در سطح جهان دربرخواهد گرفت [8]. 
مرگ و ناتوانی حاصل از بیماری مزمن غیرواگیر به دو روش غیرمستقیم، از طریق کاهش تولید و درآمد و به طور مستقیم، از طریق افزایش پرداخت هزینه‌های مراقبت پزشکی، مشکلی اساسی است [10 ،9]. در سال 2000 سازمان جهانی بهداشت استراتژی جهانی برای پیشگیری و کنترل بیماری‌های غیرواگیر را تثبیت کرد. این برنامه سه بخش کلیدی دارد که شامل نظارت در جهت پیگیری و بررسی عوامل خطر عمده، ارتقای سطح بهداشت به منظور کاهش عوامل خطر و مدیریت بهبود‌یافته به منظور دسترسی به خدمات مراقبت سلامت است [1]. 
عوامل خطر عمده و اصلی بیماری‌های مزمن غیرواگیر در اغلب کشورها شامل پرفشاری خون، دیابت، چاقی، چربی خون بالا، استعمال سیگار، تغذیه نامناسب و فعالیت بدنی ناکافی است [13-10 ،7 ،5 ،4 ،2]. ایران نیز یکی از 23 کشور با درآمد کم و متوسط و با بار زیاد این بیماری‌هاست [15 ،14]. بیماری‌های غیرواگیر در ایران موجب 45 درصد بار بیماری‌ها در مردان و 33 درصد بار بیماری‌ها در زنان، از کل علل بار بیماری در هر دو جنس است. چاقی و اضافه‌وزن، پرفشاری خون شریانی، فعالیت بدنی ناکافی و اعتیاد، علت %86 بار عوامل خطر بیماری‌ها و %11 بار کل بیماری‌ها هستند. این عوامل خطر باعث 1.6 میلیون سال‌ عمر تطبیق یافته با ناتوانی در ایران شده‌اند [13 ،5]. 
بر اساس مطالعه ملی انجام‌شده روی سالمندان ایرانی در سال 1393، 7/9 درصد سالمندان سیگار استعمال می‌کردند، 23/5 درصد زنان و 20/3 درصد مردان به دیابت مبتلا بودند، شیوع پرفشاری خون در 52 درصد زنان و در 47/6 درصد مردان گزارش شده بود و 5/5 درصد سالمندان دچار سوءتغذیه و 41/3 درصد در معرض سوءتغذیه بودند. شیوع چاقی در 82/9 درصد مردان و 65/9 درصد زنان گزارش شده بود. زنان نسبت به مردان زمان بیشتری را بیرون از خانه گزارش کرده بودند و 22/5 درصد سالمندان در هیچ فعالیت ورزشی شرکت نکرده بودند [16]. با توجه به روند رو به رشد جمعیت سالمندی که برآورد شده است تا سال 1400، 10 درصد جمعیت کشور را سالمندان تشکیل خواهند داد [17]. با توجه به اهمیت بیماری‌های غیرواگیر در سالمندان، این مطالعه با هدف تعیین شیوع عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیر در سالمندان شهر بیرجند انجام شد تا پایه‌ای را برای مداخلات و تحقیقات آینده، برای کاهش عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیر در سالمندان فراهم کند.
روش مطالعه
پژوهش حاضر از نوع مقطعی (توصیفی‌تحلیلی) بود که جامعه آماری آن تمام سالمندان ساکن شهر بیرجند در تابستان سال 1393بودند. بر اساس فرمول برآورد شیوع (فرمول 1) و نتایج مطالعه مقیمی و همکاران، 400 نفر از سالمندان به عنوان نمونه به روش خوشه‌ای تصادفی انتخاب شدند [18]. 
فرمول 1. حجم نمونه برای برآورد شیوع

ابتدا شهر بیرجند بر اساس وضعیت جغرافیایی به 4 منطقه تقسیم شد، سپس برای انتخاب سرخوشه‌های طرح با استفاده از نرم‌افزار کدپستی که در اداره پست شهرستان موجود و قابلیت ارائه تصادفی کد پستی را داشت، 40 سرخوشه (از هریک از 4 منطقه، 10 سرخوشه) از پست گرفته شد. سرخوشه‌های ارائه‌شده از سوی پست، آدرس پستی یک خانه بود که شروع نمونه‌گیری از هر سرخوشه از خانه مذکور شروع شد و با حرکت به سمت راست بلوک مشخص‌شده در هر سرخوشه 10 سالمند بیش از 60 سال شامل 5 مرد و 5 زن، وارد مطالعه شدند.
قبل از پرکردن پرسش‌نامه‌ها، اهداف مطالعه برای سالمندان شرح داده شد و به منظور رعایت ملاحظات اخلاقی این امکان فراهم شد که شرکت آن‌ها در مطالعه به صورت داوطلبانه باشد و این اطمینان نیز داده شد که تمام اطلاعات به صورت محرمانه نزد محقق باقی خواهد ماند. 
جمع‌آوری داده‌ها از طریق کارشناسان بهداشتی آموزش‌دیده و مصاحبه حضوری و سنجش‌های جسمی، با استفاده از پرسش‌نامه استاندارد طرح ملی نظام مراقبت بیماری‌های غیرواگیر، پیشنهادی سازمان جهانی بهداشت در طرح‌های بررسی عوامل خطر با رویکرد گام‌به‌گام انجام شد که گام اول آن شامل مشخصات فردی و گام‌های بعدی آن شامل سؤالات مربوط به الگوی تغذیه، تحرک و مصرف دخانیات بود [20 ،19 ،11]. بخشی از پرسش‌نامه مربوط به سنجش‌های جسمی برای قد، وزن، دور کمر، باسن و فشار خون بود که از ابزار استاندارد و یکسان شامل ترازوی دیجیتال پرتابل سکا به همراه میله قابل‌حمل مدرج، برای اندازه‌گیری وزن و قد، متر نواری قابل انعطاف و غیرقابل‌کشش برای اندازه‌گیری دور کمر و باسن و فشارسنج جیوه‌ای با مارک ریشتر آلمان برای اندازه‌گیری فشار خون استفاده شد.
وزن با لباس‌های سبک، بدون کفش و دقت 500 گرم، قد با توجه به وضعیت صحیح ایستادن و دقت 1 سانتی‌متر و فشار خون در حالت آرامش از بازوی دست راست، پس از 10 دقیقه استراحت، اندازه‌گیری و ثبت شد. نمایه توده بدنی به صورت نسبت وزن بر حسب کیلوگرم به مجذور قد بر حسب متر محاسبه شد و نمایه توده بدنی بیشتر از 25 کیلوگرم بر مترمربع، به عنوان اضافه‌وزن و چاقی در نظر گرفته شد و پرفشاری خون به فشار خون دیاستولیک مساوی و بیشتر از 90 میلی‌متر جیوه یا فشار خون سیستولیک مساوی و بیشتر از 140 میلی‌متر جیوه، اطلاق شد. 
برای اندازه‌گیری دور کمر تقریباً نقطه وسط فاصله بین حاشیه تحتانی آخرین دنده قابل لمس و بالای کرست ایلیاک، در حالی که ریه‌ها در ظرفیت باقی‌مانده کارکردشان بودند، اندازه‌گیری شد و برای اندازه‌گیری دور باسن ناحیه زیر استخوان لگن در منطقه‌ای با بیشترین محیط، در حالی که فرد در حالت ایستاده، دست‌ها در دو طرف بدن و پاها نزدیک به هم بود با دقت اندازه‌گیری شد. چاقی شکمی بر حسب نسبت دور کمر به باسن در مردان بیشتر از 0/9 و در زنان بیشتر از 0/85 تعریف شد [21]. افرادی که در زمان مطالعه، روزانه حداقل یک نخ سیگار مصرف می‌کردند، به عنوان مصرف‌کننده سیگار و افرادی که روزانه حداقل یک وعده قلیان مصرف می‌کردند، به عنوان مصرف‌کننده قلیان، در نظر گرفته شدند. در پایان، داده‌ها پس از جمع‌آوری در نسخه 18 نرم‌افزار SPSS وارد شدند و ضمن ارائه آمار توصیفی، با آزمون‌های آماری کای اسکوئر، تی مستقل و تحلیل واریانس یک‌طرفه، در سطح معنی‌داری α=0/05 تجزیه و تحلیل شد.
یافته‌ها
از 400 سالمند شرکت‌کننده در این مطالعه 200 نفر (50 درصد) مرد و 200 نفر زن بودند که میانگین سنی آن‌ها 6/4±70 سال و کمترین و بیشترین سن به ترتیب 60 و 86 سال بود. از نظر سطح تحصیلات، 177 نفر (44/2 درصد) از سالمندان بی‌سواد بودند، 169 نفر (42/3 درصد) تحصیلات زیر دیپلم داشتند و 54 نفر (13/5درصد) تحصیلات دیپلم و بالاتر داشتند. از نظر وضعیت تأهل 3 نفر (0/7 درصد) مجرد، 301 نفر (75/2) متأهل، 73 نفر (18/3 درصد) همسر فوت‌شده و 23 نفر (5/8 درصد) طلاق‌گرفته از همسر بودند.
از نظر روغن مصرفی در خانوار 43/3 درصد سالمندان روغن نباتی مایع و سرخ‌کردنی را به عنوان روغن مصرفی اصلی اعلام کردند، ولی 41 درصد روغن نباتی جامد، 12/8 درصد کره یا روغن حیوانی و 2/9 دیگر روغن‌ها را به عنوان روغن اصلی مصرفی در خانوار اعلام کردند. 64/5 درصد مردان و 35/5 درصد زنان، به غذای سفره نمک اضافه می‌کردند که این اختلاف بین دو جنس، از نظر آماری، معنی‌دار بود (0/001>P).
شیوع مصرف سیگار در سالمندان مطالعه‌شده 10/7 درصد (16 درصد مردان و 5/5 درصد زنان) بود و مردان به طور معنی‌داری بیشتر سیگار مصرف می‌کردند (0/001=P) و با اینکه شیوع مصرف سیگار در افراد بی‌سواد بیشتر بود (14درصد) ولی بین سطح تحصیلات و مصرف سیگار ارتباط معنی‌داری وجود نداشت (0/20=P). همچنین شیوع مصرف قلیان در سالمندان 7/5 درصد بود که در مردان به طور معنی‌داری بیشتر بود (0/023=P) (جدول شماره 1).
میانگین نمایه توده بدنی در سالمندان 5/2±26/4 کیلوگرم بر مترمربع بود که در زنان به طور معنی‌داری بیشتر بود (0/001>P) (جدول شماره 2)، ولی بین سطح تحصیلات و میانگین نمایه توده بدنی اختلاف معنی‌داری وجود نداشت (0/25=P). بر اساس نمایه توده بدنی در سالمندان مطالعه‌شده، 19درصد لاغر بودند، 32 درصد حالت طبیعی داشتند، 25/8 درصد دچار اضافه‌وزن و 23/3 درصد چاق بودند که شیوع اضافه‌وزن و چاقی به طور معنی‌داری در زنان بیشتر بود (0/001>P) (جدول شماره 1).

بر اساس نسبت دور کمر به دور باسن، 63/5 درصد سالمندان دچار چاقی شکمی بودند که شیوع آن در زنان (80/5 درصد) به طور معنی‌داری بیشتر از مردان (46/5 درصد) بود (0/001>P).
میانگین فشارخون سیستولیک و دیاستولیک سالمندان به ترتیب 13/5±124/4 و 11/9±83/6 میلی‌متر جیوه بود و فشارخون سیستولیک در مردان به طور معنی‌داری بیشتر بود (0/04=P) ولی فشار خون دیاستولیک بین دو جنس تفاوت معنی‌داری نداشت (0/93=P) (جدول شماره 2).

شیوع پرفشاری خون در سالمندان مطالعه‌شده 34/5 درصد بود و 38 درصد مردان و 31 درصد زنان دچار پرفشاری خون بودند که شیوع آن بین دو جنس اختلاف معنی‌داری نداشت (0/14=P) و 39 درصد سالمندان در یک سال اخیر فشار خون خود را اندازه‌گیری نکرده بودند.
از نظر تغذیه، سالمندان به طور متوسط 2±4/1 روز در هفته میوه، 2±3/3 روز در هفته سبزیجات و 0/6±0/5 روز در هفته ماهی مصرف می‌کردند، همچنین متوسط مصرف لبنیات 1/8±4/2 روز در هفته، نوشابه‌های صنعتی 1/4±1/3 روز در هفته و فست‌فود 0/8±0/5 روز در یک هفته معمولی بود و مصرف ناکافی میوه، سبزیجات، ماهی و لبنیات به ترتیب 73/8 67/8، 95 و 74/5 درصد بود. بین زنان و مردان از نظر متوسط تعداد روزهای مصرف نوشابه‌های صنعتی و فست‌فود در هفته، تفاوت معنی‌داری یافت نشد، ولی متوسط تعداد روزهای مصرف میوه، سبزیجات، ماهی و لبنیات در هفته، به طور معنی‌داری در زنان بیشتر بود (0/01>P) (جدول شماره 3). از نظر وضعیت تحرک، 55 درصد سالمندان در طول یک روز معمولی حتی 10 دقیقه پیاده‌روی نداشتند و به طور متوسط روزانه به جز خواب، 2±4/5 ساعت را به صورت نشسته و بی‌تحرک در خانه می‌گذراندند. شیوع کم‌تحرکی در زنان (62 درصد) به طور معنی‌داری بیشتر از مردان (48 درصد) بود (0/005=P) (جدول شماره 1).
بحث
با توجه به اهمیت بیماری‌های غیرواگیر به عنوان علل اصلی مرگ و ناتوانی و تبدیل‌شدن سالمندی به یکی از مهم‌ترین چالش‌های بهداشت عمومی در جهان، این مطالعه با هدف تعیین شیوع عوامل‌خطر بیماری‌های غیرواگیر در سالمندان شهر بیرجند در سال 1393 و با استفاده از پرسش‌نامه طرح ملی نظام مراقبت بیماری‌های غیرواگیر انجام شد.
نتایج مطالعه حاضر نشان داد، شیوع استعمال سیگار در سالمندان مطالعه‌شده 10/7 درصد (16 درصد مردان و 5/5 درصد زنان) بود که در حد متوسط مطالعات کشوری است و نسبت به مطالعه طاهری تنجانی و همکاران روی جمعیت سالمندان ایران با شیوع استعمال سیگار 7/9 بیشتر بود و شیوع بیشتری در زنان در مقایسه با مطالعه شاکری و همکاران با شیوع مصرف سیگار در 15درصد مردان و در 2 درصد زنان داشت [22 ،16]. همچنین شیوع کمتری نسبت به مطالعه هاشمی و همکاران روی سالمندان ساکن تهران با استعمال سیگار 13درصد مشاهده شد [23]. در مطالعات روی سالمندان دیگر مناطق جهان مطالعه راپیوری و همکاران روی سالمندان زن ایالات متحده (شهر اوماها، نبراسکا) نشان داد 12درصد افراد سیگاری بودند [24]. در مطالعه الشربینی و همکاران روی سالمندان مصری (استان الفیوم) افراد سیگاری یا با سابقه سیگاری‌بودن 33/3 درصد بودند که نشان‌دهنده پایین‌بودن شیوع استعمال سیگار در مطالعه حاضر نسبت به مطالعات جهانی است [7]. 
با توجه به نتایج، مصرف دخانیات در سالمندان مطالعه‌شده شیوع درخور توجهی دارد و از آنجا که به دلیل خودگزارشی‌بودن پرسش‌نامه، امکان انکار مصرف دخانیات از طرف سالمندان و کمتر از واقعیت برآورد‌شدن شیوع آن وجود دارد و مصرف دخانیات یکی از مهم‌ترین عوامل خطر قابل پیشگیری در بسیاری بیماری‌های غیرواگیر است، لزوم مداخلات مناسب برای کاهش مصرف آن ضروری به نظر می‌رسد.

بر اساس نتایج، میانگین فشار خون سیستولیک و دیاستولیک سالمندان به ترتیب 13/5±124/4 و 11/9±83/6 میلی‌متر جیوه بود و 34/5 درصد سالمندان (38 درصد مردان و 31 درصد زنان) مطالعه‌شده پرفشاری خون داشتند که نسبت به مطالعه تنجانی و همکاران روی جمعیت سالمندان ایران با شیوع پرفشاری خون در 52 درصد زنان و در 47/6 درصد مردان مقادیر کمتری را نشان داد و شیوع کمتری در مقایسه با شیوع پرفشاری خون در سالمندان دیگر نقاط جهان داشت [16]؛ از جمله مطالعه کندپال و همکاران روی سالمندان هندی با شیوع 44/3 درصد و مطالعه پیکون و همکاران روی سالمندان برزیلی با شیوع 68 درصد [26 ،25]. از آنجا که پرفشاری خون از عوامل خطر اصلی بیماری‌های قلبی‌عروقی است و با توجه به نتایج مطالعه حاضر که بیش از یک‌سوم سالمندان در یک سال اخیر قبل از مطالعه فشار خون خود را بررسی نکرده بودند، بررسی‌های دوره‌ای برای کشف موارد در سنین پایین‌تر و مداخلات لازم برای پیشگیری و کنترل مناسب آن ضروری به نظر می‌رسد.
میانگین نمایه توده بدنی در سالمندان مطالعه‌شده 5/2±26/4 کیلوگرم بر مترمربع بود و 25/8 درصد دچار اضافه‌وزن و 23/2 درصد چاق بودند. میانگین نمایه توده بدنی سالمندان، مشابه نتایج مطالعه هاشمی و همکاران روی سالمندان ساکن تهران با میانگین نمایه توده بدنی 27 کیلوگرم بر مترمربع بود و از مطالعه کوچک و همکاران با میانگین نمایه توده بدنی 29/2 کیلوگرم بر مترمربع، کمتر بود [27 ،23]. 
این مطالعه، در شیوع چاقی، نسبت به مطالعه تنجانی و همکاران در ایران با شیوع چاقی 82/9 درصد در مردان و 65/9 درصد در زنان، مقادیر کمتری را نشان داد [16]. همچنین در مطالعه نعمتی و همکاران روی سالمندان استان خراسان رضوی به ترتیب شیوع اضافه‌وزن و چاقی 28/9 و 11/7 درصد بود که شیوع چاقی در مطالعه حاضر بیشتر از این مطالعه است [28]. در مطالعه زینلی و همکاران روی سالمندان تهرانی شیوع اضافه‌وزن 41 درصد و بیشتر از این مطالعه و شیوع چاقی 19/3 درصد بود که کمتر از مطالعه حاضر بود و شیوع چاقی به طور معنادار در زنان بیشتر بود [29]. مطالعه روی سالمندان هندی از سوی کندپال و همکاران نشان داد 29/5 درصد افراد نمایه توده بدنی 25 و بیشتر داشتند که نسبت به مطالعه ما شیوع چاقی و اضافه‌وزن کمتری مشاهده می‌شود [25].
بر اساس نتایج 63/5 درصد سالمندان دچار چاقی شکمی بودند که به طور معنادار این مورد در زنان بیشتر بود و با نتایج مطالعه زینلی و همکاران روی سالمندان تهرانی با شیوع چاقی شکمی 62/22 درصد مشابهت داشت [29]. نسبت به مطالعه کندپال و همکاران با شیوع چاقی شکمی 21/3 درصد، در مطالعه حاضر شیوع بیشتری مشاهده شد [25]. با توجه به شیوع زیاد اضافه‌وزن و چاقی در سالمندان مطالعه‌شده، به‌ویژه در زنان و اهمیت چاقی و اضافه‌وزن به عنوان عامل خطر ابتلا به اکثر بیماری‌های غیرواگیر، سیاست‌گذاری مناسب و آموزش سبک زندگی سالم به جامعه برای پیشگیری از چاقی ضروری است.
نتایج درباره تغذیه سالمندان نشان داد از نظر تغذیه، سالمندان به طور متوسط در یک هفته معمولی 2±4/1 روز میوه، 2±3/3 روز سبزیجات و 1/8±4/2 روز لبنیات مصرف می‌کردند. مصرف میوه، سبزیجات، ماهی و لبنیات در سالمندان مطالعه‌شده نسبت به استانداردهای تغذیه‌ای در حد پایینی قرار داشت و مصرف ناکافی میوه، سبزیجات، ماهی و لبنیات به ترتیب 73/8، 67/8، 95 و 74/5 درصد بود. مطالعه سبزقبایی و همکاران روی سالمندان شهر اصفهان نشان داد میانگین مصرف روزانه میوه و سبزی در مردان و زنان به ترتیب 1/31±4/58 و 1/28±4/56 بود و 37/9 درصد افراد روزانه 5 واحد یا بیشتر میوه و سبزی دریافت می‌کردند [30]. مطالعه صالحی و همکاران میانگین مصرف میوه و سبزی در طول روز را 76/1 واحد گزارش کرد که نشان‌دهنده پایین‌بودن مصرف میوه و سبزی بین سالمندان بود که با سن، وضعیت تأهل، تحصیلات و سطح درآمد رابطه معنادار داشت [31].
در مطالعات روی سالمندان دیگر نقاط جهان، مطالعه نوامارا و همکاران روی کارمندان سالمند دانشگاه در نیجریه نشان داد، 58/95 درصد افراد کمتر از سه بار مصرف میوه در طول هفته داشتند [32]. در حالی که 59/5 درصد بیشتر از 4 مرتبه مصرف سبزی در طول هفته داشتند. مطالعه سیلویرا و همکاران روی سالمندان غرب برزیل مصرف روزانه میوه و سبزی را در 16/6 درصد افراد گزارش کرده است که نشان‌دهنده‌ مصرف پایین میوه و سبزی بین سالمندان بود [33]. مطالعه ریدیجر و مقدسیان روی سالمندان کانادایی نشان داد بیش از 50 درصد سالمندان کانادایی مصرف کافی میوه و سبزی ندارند [34]. همچنین مطالعه مونیز و همکاران روی سالمندان برزیلی مصرف نامنظم لبنیات را در 54/1 درصد افراد گزارش کرده است [35]. با توجه به نقش رژیم غذایی در پیشگیری یا بروز بیماری‌های غیر واگیر، باید مسئولان به مداخلات لازم برای بهبود وضعیت تغذیه سالمندان توجه کنند.
بر اساس نتایج مطالعه حاضر 55 درصد سالمندان مطالعه‌شده دچار کم‌تحرکی بودند. مطالعه اسحاقی و همکاران، مطالعه صدرالهی و همکاران و مطالعه صالحی و همکاران روی سالمندان اصفهانی، کاشانی و تهرانی به ترتیب نشان داد 86/3، 85 و70 درصد افراد دچار کم‌تحرکی بودند که نسبت به مطالعه حاضر مقادیر بیشتری را نشان داده بود و مشابه نتایج مطالعه ما کم‌تحرکی در زنان به طور معناداری بیشتر از مردان بود [38-36]. در مطالعه آیساه روی سالمندان مالزی 42/9 درصد هیچ شرکتی در فعالیت فیزیکی نداشتند که مشابه نتایج مطالعه حاضر است [39]. با توجه به شیوع درخور توجه کم‌تحرکی در سالمندان مطالعه‌شده، برنامه‌ریزی و اجرای اقدامات لازم برای تغییر در آگاهی، نگرش و عملکرد سالمندان درباره فعالیت‌های ورزشی ضروری به نظر می‌رسد.
نتیجه‌گیری نهایی
به طور کلی نتایج این مطالعه نشان‌دهنده شیوع درخور توجه و زیاد عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیر در سالمندان مطالعه‌شده است. از آنجا که بیماری‌های غیرواگیر، عامل اصلی مرگ‌و‌میر و ناتوانی در جهان است و با توجه به اهمیت جمعیت سالمند و روند رو به رشد جمعیت آن‌ها، مسئولان و سیاست‌گذاران سلامت باید به برنامه‌ریزی برای مداخلات آموزشی وسیع و گسترده شیوه زندگی سالم، برای مصرف‌نکردن دخانیات، ایجاد تنوع و تعادل غذایی، انجام ورزش‌های مناسب با سن و تغییر در شیوه زندگی با هدف پیشگیری از این بیماری‌ها، زندگی سالم‌تر، طولانی‌تر و با‌کیفیت‌تر در سالمندان، توجه کنند.
از مهم‌ترین محدودیت‌های مطالعه حاضر می‌توان به همکاری‌نکردن برخی از سالمندان برای شرکت در مطالعه، امکان پاسخ‌های غیرواقعی به دلیل استفاده از پرسش‌نامه‌های خود‌گزارشی و انجام‌ندادن آزمایشات بالینی برای تعیین شیوع دیگر عوامل خطر، اشاره کرد. پیشنهاد می‌شود مطالعات مشابه در جوامع دیگر و روی دیگر گروه‌های سنی، همراه با آزمایشات بالینی انجام شوند.
ملاحظات اخلاقی 
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی بیرجند مطالعه حاضر را با کد IR.BUMS.1394.82 تصویب کرده است.
حامی مالی
این مقاله حاصل طرح تحقیقاتی دانشجویی مصوب دانشگاه علوم پزشکی بیرجند با کد 92/58 است.
مشارکت نویسندگان
مفهوم‌سازی: غلامرضا شریف‌زاده، حوریه خدابخشی؛ روش‌شناسی: امیر طیوری، حوریه خدابخشی؛ تحلیل: امیر طیوری؛ تحقیق و بررسی: الهه یاری، داود بهشتی؛ نگارش پیش‌نویس، ویراستاری و نهایی‌سازی نوشته: همه نویسندگان.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
بدین‌وسیله از معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی بیرجند تقدیر و تشکر می‌کنیم.

References
Alwan A, MacLean DR, Riley LM, d’Espaignet ET, Mathers CD, Stevens GA, et al. Monitoring and surveillance of chronic non-communicable diseases: Progress and capacity in high-burden countries. The Lancet. 2010; 376(9755):1861-8. [DOI:10.1016/S0140-6736(10)61853-3]
Boutayeb A, Boutayeb S, Boutayeb W. Multi-morbidity of non communicable diseases and equity in WHO Eastern Mediterranean countries. International Journal for Equity in Health. 2013; 12(60):2-8. [DOI:10.1186/1475-9276-12-60] [PMID] [PMCID]
Goeppel C, Frenz P, Tinnemann P, Grabenhenrich L. Universal health coverage for elderly people with non-communicable diseases in low-income and middle-income countries: A cross-sectional analysis. The Lancet. 2014; 384:S6. [DOI:10.1016/S0140-6736(14)61869-9]
Li Q, Guo J, Cao XQ, Yuan X, Rao KQ, Zheng Z, et al. Trend of non-communicable disease mortality for three common conditions in the elderly population from 2002 to 2010: A population-based study in China. Chronic Diseases and Translational Medicine. 2015; 1(3):152-7. [DOI:10.1016/j.cdtm.2015.06.006] [PMID] [PMCID]
Asgari F, Aghajani H, Haghazali M, Heidarian H. Non-communicable diseases risk factors surveillance in Iran. Iranian Journal of Public Health. 2009; 38(Supple 1):119-22.
Corrêa MM, Thumé E, De Oliveira ERA, Tomasi E. Performance of the waist-to-height ratio in identifying obesity and predicting non-communicable diseases in the elderly population: A systematic literature review. Archives of Gerontology and Geriatrics. 2016; 65:174-82. [DOI:10.1016/j.archger.2016.03.021] [PMID]
El-Sherbiny NA, Younis A, Masoud M. A comprehensive assessment of the physical, nutritional, and psychological health status of the elderly populace in the Fayoum Governorate (Egypt). Archives of Gerontology and Geriatrics. 2016; 66:119-26. [DOI:10.1016/j.archger.2016.06.001] [PMID]
Krishnan A, Shah B, Lal V, Shukla D, Paul E, Kapoor S. Prevalence of risk factors for non-communicable disease in a rural area of Faridabad district of Haryana. Indian Journal of Public Health. 2008; 52(3):117-24. [PMID]
Muka T, Imo D, Jaspers L, Colpani V, Chaker L, van der Lee SJ, et al. The global impact of non-communicable diseases on healthcare spending and national income: A systematic review. European Journal of Epidemiology. 2015; 30(4):251-77. [DOI:10.1007/s10654-014-9984-2] [PMID]
Dans A, Ng N, Varghese C, Tai ES, Firestone R, Bonita R. The rise of chronic non-communicable diseases in southeast Asia: Time for action. The Lancet. 2011; 377(9766):680-9. [DOI:10.1016/S0140-6736(10)61506-1]
Esteghamati A, Khalilzadeh O, Rashidi A, Meysamie A, Haghazali M, Asgari F, et al. Association between physical activity and insulin resistance in Iranian adults: National Surveillance of Risk Factors of Non-Communicable Diseases (SuRFNCD-2007). Preventive Medicine. 2009; 49(5):402-6. [DOI:10.1016/j.ypmed.2009.09.005] [PMID]
Mayosi BM, Flisher AJ, Lalloo UG, Sitas F, Tollman SM, Bradshaw D. The burden of non-communicable diseases in South Africa. The Lancet. 2009; 374(9693):934-47. [DOI:10.1016/S0140-6736(09)61087-4]
Sarrafzadegan N, Baghaei A, Sadri G, Kelishadi R, Malekafzali H, Boshtam M, et al. Isfahan healthy heart program: Evaluation of comprehensive, community-based interventions for non-communicable disease prevention. Prevention and Control. 2006; 2(2):73-84. [DOI:10.1016/j.precon.2006.10.003]
Habibzadeh F. The control of non-communicable diseases in rural Iran. The Lancet. 2012; 379(9810):6-7. [DOI:10.1016/S0140-6736(11)61678-4]
Kilpi F, Webber L, Musaigner A, Aitsi-Selmi A, Marsh T, Rtveladze K, et al. Alarming predictions for obesity and non-communicable diseases in the Middle East. Public Health Nutrition. 2014; 17(5):1078-86. [DOI:10.1017/S1368980013000840] [PMID]
Tanjani PT, Motlagh ME, Nazar MM, Najafi F. The health status of the elderly population of Iran in 2012. Archives of Gerontology and Geriatrics. 2015; 60(2):281-7. [DOI:10.1016/j.archger.2015.01.004] [PMID]
Fotoukian Z, Mohammadi Shahboulaghi F, Fallahi Khoshknab M. [Analytical on empowerment interventions in older people with chronic disease: A review literature (Persian)]. Journal of Health Promotion Management. 2013; 2(4):65-76.
Moghimi M, Salari M, Abasi A, Saniyi F, Nemati S. [Prevalence of hypertension and its risk factors in elderly Yasuj 2005 (Persian)]. Dena, Journal of Nursing and Midwifery. 2006; 1(2):61-70.
Khademi N, Gooya MM, Izade B, Mansory F, Laghai Z. [Decreasing risk factors of non-communicable diseases among health workers of Kermanshah university of medical sciences (2008-2010) (Persian)]. Hakim Research Journal. 2013; 15(4):330-8.
Nasehi M, Moosazadeh M, Amiresmaeili M, Parsaee M, Zakizadeh R, Mirzajani M. [Prevalence of five main risk factors of non-communicable diseases in Mazandaran Province: A population based study (Persian)]. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences. 2012; 21(86):193-202.
World Health Organization. Waist circumference and waist-hip ratio: Report of a WHO expert consultation, Geneva, 8-11 December 2008. Geneva: World Health Organization; 2011.
Shakeri N, Eskandari F, Hajsheikholeslami F, Ghanbarian A, Azizi F. On the estimation of survival time and contributory risk factors in the elderly participants in the Tehran lipid and glucose study. A 10-year follow-up. Journal of Paramedical Sciences. 2011; 2(2):2-8. [DOI:10.22037/jps.v2i2.2349]
Hashemi R, Motlagh AD, Heshmat R, Esmaillzadeh A, Payab M, Yousefinia M, et al. Diet and its relationship to sarcopenia in community dwelling Iranian elderly: A cross sectional study. Nutrition. 2015; 31(1):97-104. [DOI:10.1016/j.nut.2014.05.003] [PMID]
Rapuri PB, Gallagher JC, Smith LM. Smoking is a risk factor for decreased physical performance in elderly women. The Journals of Gerontology Series A: Biological Sciences and Medical Sciences. 2007; 62(1):93-9. [DOI:10.1093/gerona/62.1.93]
Kandpal S, Kakkar R, Aggarwal P, Bansal S. Pattern of prevalence of risk factors for non-communicable diseases in the geriatric population of district Dehradun. Journal, Indian Academy of Clinical Medicine. 2013; 14(3-4):214-7.
Picon RV, Fuchs FD, Moreira LB, Fuchs SC. Prevalence of hypertension among elderly persons in urban Brazil: A systematic review with meta-analysis. American Journal of Hypertension. 2013; 26(4):541-8. [DOI:10.1093/ajh/hps076] [PMID]
Koochek A, Johansson S, Kocturk T, Sundquist J, Sundquist K. Physical activity and body mass index in elderly Iranians in Sweden: A population-based study. European Journal of Clinical Nutrition. 2008; 62(11):1326-32. [DOI:10.1038/sj.ejcn.1602851] [PMID]
Nematy M, Sakhdari A, Ahmadi-Moghaddam P, Aliabadi M, Kimiagar M, Ilaty A, et al. Prevalence of obesity and its association with socioeconomic factors in elderly Iranians from Razavi-Khorasan province. The Scientific World Journal. 2009; 9:1286-93. [DOI:10.1100/tsw.2009.139] [PMID] [PMCID]
Zeinali F, Samadi M, Azam K, Djafarian K. [Body composition among elderly and its relationship with physical activity pattern (Persian)]. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences. 2016; 26(135):62-74.
Sabzghabaee AM, Mirmoghtadaee P, Mohammadi M. Fruit and vegetable consumption among community dwelling elderly in an Iranian population. International Journal of Preventive Medicine. 2010; 1(2):98-102. [PMID] [PMCID]
Salehi LEH, Mohammad K, Tavafian SS, Jazayery A, Montazeri A. Consumption of fruit and vegetables among elderly people: a cross sectional study from Iran. Nutrition Journal. 2010; 9(1):1. [DOI:10.1186/1475-2891-9-2] [PMID] [PMCID]
Nwamarah JU, Otitoju GTO. Fruit and vegetable consumption pattern and health challenges of elderly (≥60 Years) staff in the University of Nigeria, Nsukka and Enugu Campuses: A case study. Pakistan Journal of Nutrition. 2014; 13(11):626. [DOI:10.3923/pjn.2014.626.630]
Silveira EA, Martins BB, Abreu LRSd, Cardoso CKdS. Low consumption of fruit, vegetables and greens: associated factors among the elderly in a Midwest Brazilian city. Ciência & Saúde Coletiva. 2015; 20(12):3689-99. [DOI:10.1590/1413-812320152012.07352015] [PMID]
Riediger ND, Moghadasian MH. Patterns of fruit and vegetable consumption and the influence of sex, age and socio-demographic factors among Canadian elderly. Journal of the American College of Nutrition. 2008; 27(2):306-13. [DOI:10.1080/07315724.2008.10719704]
Muniz LC, Madruga SW, Araújo CL. Consumption of dairy products by adults and the elderly in the south of Brazil: A population-based study. Ciência & Saúde Coletiva. 2013; 18(12):3515-22. [DOI:10.1590/S1413-81232013001200008]
Eshaghi SR, Shahsanai A, Ardakani MM. [Assessment of the physical activity of elderly population of Isfahan, Iran (Persian)]. Journal of Isfahan Medical School. 2011; 29(147):939-46.
Sadrollahi A, Hosseinian M, Alavi NM, Khalili Z, Esalatmanesh S. Physical activity patterns in the elderly Kashan population. Iranian Red Crescent Medical Journal. 2016; 18(6):e25008. [DOI:10.5812/ircmj.25008]
Salehi L, Eftekhar H, Mohammad K, Taghdisi MH, Shojaeizadeh D. Physical activity among a sample of Iranians aged over 60 years: an application of the transtheoretical model. Archives of Iranian Medicine. 2010; 13(6):528-36.
Ayiesah R. The level of physical activities amongst elderly in a community. Journal of Health and Translational Medicine (JUMMEC). 2007; 10(1):29-33. [DOI:10.22452/jummec.vol10no1.7]