دوره 15، شماره 2 - ( تابستان 1399 )
جلد 15 شماره 2 صفحات 235-224 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Shoaei F, Shams A, Sahaf R, Shamsipour Dehkordi P, Shurideh Yazdi M. Psychometric Properties of Strength and Cardiovascular Endurance Items of The Persian Version of Functional Fitness Assessment Test in the Iranian Elderly. Salmand: Iranian Journal of Ageing 2020; 15 (2) :224-235
URL: http://salmandj.uswr.ac.ir/article-1-1501-fa.html
URL: http://salmandj.uswr.ac.ir/article-1-1501-fa.html
شعاعی فاطمه، شمس امیر، صحاف رباب، شمسی پور دهکردی پروانه، شوریده یزدی مجمد. ویژگی‌های روان‌سنجی نسخه فارسی آیتم‌های قدرت و استقامت قلبی‌عروقی آزمون ارزیابی آمادگی عملکردی در سالمندان ایرانی. سالمند: مجله سالمندی ایران. 1399; 15 (2) :224-235
فاطمه شعاعی1 
، امیر شمس 2، رباب صحاف3 ، پروانه شمسی پور دهکردی4 ، مجمد شوریده یزدی5
، امیر شمس 2، رباب صحاف3 ، پروانه شمسی پور دهکردی4 ، مجمد شوریده یزدی5
1- گروه آموزشی مدیریت توانبخشی، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران، ایران.
2- گروه رفتار حرکتی، انستیتوی تحقیقات علوم ورزشی (SSRI)، تهران، ایران. ، drshurideh@yahoo.com
3- گروه سالمندی مرکز تحقیقات سالمندی ایران، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران، ایران.
4- گروه رفتار حرکتی، دانشکده علوم ورزشی، دانشگاه الزهرا ،تهران، ایران.
5- روه گوش و حلق و بینی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی سبزوار، سبزوار، ایران.
2- گروه رفتار حرکتی، انستیتوی تحقیقات علوم ورزشی (SSRI)، تهران، ایران. ، drshurideh@yahoo.com
3- گروه سالمندی مرکز تحقیقات سالمندی ایران، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران، ایران.
4- گروه رفتار حرکتی، دانشکده علوم ورزشی، دانشگاه الزهرا ،تهران، ایران.
5- روه گوش و حلق و بینی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی سبزوار، سبزوار، ایران.
متن کامل [PDF 4976 kb]
(1681 دریافت)
| چکیده (HTML) (4141 مشاهده)
.png)
میانگین و انحراف استاندارد هریک از گروه‌های مورد ارزیابی به تفکیک جنسیت و کل آزمودنی‌ها در جدول شماره 2 ارائه شده است. بر اساس نتایج سالمندان مرد در آیتم‌های قدرت و استقامت قلبی‌عروقی دارای امتیازات بهتری نسبت به زنان بودند (جدول شماره 2).
.png)
نتایج آزمون کولموگروف اسمیرنُف جهت بررسی نرمال بودن داده‌ها، نشان داد داده‌ها نرمال هستند (P>0/05)؛ لذا می‌توان برای تحلیل داده‌ها از آمار پارامتریک استفاده کرد. بر اساس مطالعات مرتبط در این زمینه روایی محتوایی آزمون با استفاده از پنج متخصص خبره در رشته‌های کاردرمانی و فیزیوتراپی و رشته علم تمرین و فیزیولوژی ورزشی که حداقل دارای رتبه استادیاری بودند، تعیین شد. از آنها دعوت شد تا در یک جلسه به اجرای آزمودنی‌های هر گروه سنی (ده نفر از هر گروه سنی) بر اساس یک چک‌لیست نمره دهند. در این چک‌لیست برای هر مهارت یک مقیاس 5امتیازی لیکرت از کاملاً مرتبط تا کاملاً غیرمرتبط ارائه شده بود. درنهایت این افراد مهارت‌های مورد نظر را مشاهده و بر اساس فرم‌هایی که در اختیارشان قرار داده شده بود، آنها را ارزیابی کردند. نتایج تحلیل مربوط به ارزیابی‌های آنها نشان داد روایی محتوایی آیتم‌های قدرت و استقامت قلبی‌عروقی در حد بالا و قابل قبول (90 تا 95 درصد) مورد تأیید قرار گرفت. به دست آمدن روایی محتوا در حد بالا مبین این مطلب است که مهارت‌های مورد‌ارزیابی به طور کامل معرف مجموعه کلی یا مقیاس کلی مورد‌نظر است؛ بنابراین نسخه فارسی آزمون از لحاظ کیفیت اندازه‌گیری دو مهارت عملکردی سالمندان، از نظر متخصصان دارای روایی محتوایی قابل قبولی است (جدول شماره 3).
.png)
روایی سازه به روش تغییرهای رشدی برای آزمون‌هایی به کار می‌رود که خصوصیت مورد اندازه‌گیری آنها با مسئله رشد سروکار دارد. به عبارت دیگر در این روش خصوصیت مورد اندازه‌گیری در ارتباط با سن است. اگر یک آزمون دارای روایی سازه باشد با افزایش سن، نمرات آزمون افزایش می‌یابد و همبستگی معنی‌داری را می‌توان میان گروه‌های سنی مختلف به دست آورد [6، 12]. بر این اساس همبستگی میان سن سالمندان، با آیتم‌های قدرت و استقامت قلبی‌عروقی آزمون ارزیابی آمادگی عملکردی برای افراد بالای 60 سال و به طور جداگانه برای مردان و زنان با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون مورد محاسبه قرار گرفت (جدول شماره 4).
.png)
بر اساس نتایج ارائه‌شده در جدول شماره 4، همبستگی میان سن و آیتم‌های قدرت و استقامت قلبی‌عروقی آزمون آمادگی عملکردی در افراد بالای 60 سال به ترتیب برای کل آزمودنی‌ها، مردان و زنان سالمند در سطح بالایی به دست آمد؛ به طوری که این ضرایب همبستگی در سطح P<0/001 معنی‌دار بود؛ بنابراین همبستگی به‌دست‌آمده در این زمینه نشان‌دهنده روایی سازه آیتم‌های مورد بررسی در آزمودنی‌های تحقیق حاضر است. برای تعیین روایی همزمان آزمون ارزیابی آمادگی عملکردی در افراد بالای 60 سال از مجموعه آزمون‌های آزمایشگاهی استفاده شد که هدف هریک از آنها مطابق با اهداف هر آیتم بود [9 ،8]. داده‌های مربوط به روایی همزمان هریک از آیتم‌های آزمون ارزیابی آمادگی عملکردی با آزمون‌های آزمایشگاهی با استفاده از آزمون ضریب همبستگی پیرسون تحلیل و در جدول شماره 5 ارائه شده‌اند.
.png)
همان‌گونه که در جدول شماره 5 ارائه شده است، همبستگی میان آیتم‌های قدرت و استقامت قلبی‌عروقی آزمون ارزیابی آمادگی عملکردی در افراد بالای 60 سال و آزمون آزمایشگاهی مربوط به هریک از آنها به ترتیب برای کل نمونه‌ها، برای زنان و مردان سالمند در سطح بالایی به دست آمد؛ به طوری که این ضرایب همبستگی در سطح P<0/05 معنی‌دار بود. بنابراین همبستگی به‌دست‌آمده در این زمینه نشان‌دهنده روایی همزمان این آزمون برای نمونه‌های مورد‌ارزیابی در تحقیق حاضر است. جهت ارزیابی پایایی بین ارزیاب‌ها از ضریب توافق (ضریب کاپا) استفاده شد. نتایج نشان داد پایایی بین ارزیاب‌ها 0/86 (86 درصد) است. نتایج بیانگر پایایی بین ارزیاب‌ها در سطح بالا (عالی) است [15، 16]. پایایی آیتم‌های قدرت و استقامت قلبی‌عروقی آزمون ارزیابی آمادگی عملکردی در افراد بالای 60 سال نیز با استفاده از روش‌های ثبات زمانی (آزمون و آزمون مجدد) و همسانی درونی انجام شد. بر این اساس برای تعیین ثبات زمانی (آزمون و آزمون مجدد)، 50 سالمند (25 مرد و 25 زن) در فاصله زمانی یک هفته مورد ارزیابی قرار گرفتند و با استفاده از ضریب همبستگی درون‌طبقه‌ای (آی.سی.سی) انجام شد. همچنین برای تعیین همسانی درونی آزمون نیز از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد.
.png)
مطابق نتایج جدول شماره 6، مقادیر ضرایب همبستگی درون‌طبقه‌ای آیتم‌های حاصل از آزمون و آزمون مجدد با یک هفته فاصله، برای مقادیر تمامی‌آیتم‌های مورد بررسی از مقدار قابل قبول (0/75) بالاتر بود که نشان‌دهنده قابل قبول بودن ثبات زمانی یا قابلیت تکرارپذیری آیتم‌های قدرت و استقامت قلبی – عروقی است. همان‌طور که در جدول شماره 6 مشاهده می‌شود، نتایج ضریب آلفای کرونباخ برای تعیین همسانی درونی آیتم‌های آزمون ارزیابی عملکردی در افراد بالای 60 سال ارائه شده است. بر اساس نتایج ارائه‌شده، همسانی درونی (ضریب آلفای کرونباخ) هریک از آیتم‌ها در حد مطلوب و قابل قبول قرار دارند (α>0/75). ملاک رایج در بررسی قابل قبول بودن همسانی درونی از طریق آلفای کرونباخ مقدار 0/70 است. بنابراین آیتم‌های قدرت و استقامت قلبی‌عروقی از ثبات (همسانی) درونی مطلوب و قابل قبولی برخوردارند.
بحث
با افزایش جمعیت سالمندان، شیوع ناتوانایی‌های جسمانی و بیماری‌های مرتبط با آن نیز در حال افزایش است که این امر توجه سیستم‌های مراقبتی، بهداشتی و اجتماعی را به خود معطوف کرده است. مطالعات انجام‌شده در این زمینه نشان داده‌اند در حدود 25 درصد از عملکرد عضلانی و 5 تا 30درصد از عملکرد سیستم عصبی مرکزی، کنترل آمادگی عملکردی ظریف و مقاوت در برابر انواع بیماری‌ها از حدود سنین 65سالگی به بعد کاهش می‌یابد [14، 15]. بنابراین افزایش سطح فعالیت جسمانی سالمندان با استفاده از روش‌های کارآمد و دقیق و همچنین ارزیابی توانایی‌های عملکردی آنها می‌تواند تا حد قابل ملاحظه‌ای مشکلات مرتبط با ناتوانایی‌های جسمانی را رفع کند [2]. بر این اساس، هدف از این مطالعه بررسی پایایی و روایی نسخه فارسی آیتم‌های‌های قدرت و استقامت قلبی‌عروقی آزمون ارزیابی آمادگی عملکردی در افراد بالای 60 سال در سالمندان ایرانی بود.
نتایج نشان داد روایی محتوایی با استفاده از پنج متخصص خبره در حد بالایی مورد تأیید قرار گرفت. به دست آمدن روایی محتوا در حد بالا مبین این مطلب است که مهارت‌های مورد ارزیابی به طور کامل معرف مقیاس کلی مورد‌نظر است. از سوی دیگر، نتایج روایی سازه به روش تغییرهای رشدی نشان داد بین ضریب همبستگی سن و آیتم‌های قدرت و استقامت قلبی‌عروقی برای کل نمونه و هر دو جنس رابطه معنی‌دار وجود دارد. بنابراین نتایج نشانگر این نکته است که می‌توان از آیتم‌های قدرت و استقامت قلبی‌عروقی نسخه فارسی آزمون آمادگی عملکردی در افراد بالای 60 سال برای ارزیابی آمادگی عملکردی سالمندان استفاده کرد. نتایج با نتایج مطالعات دی جانگ و همکاران (2018)، گوویا و همکاران (2013)، سیرپووِسکا و همکاران (2006)، یاگوچی و فروتانی (1998) و اوسنس و همکاران (1990 و 1996) همسوست. بر این اساس، گوویا و همکاران در مطالعه‌ای به بررسی آمادگی عملکردی و فعالیت بدنی سالمندان پرتغالی پرداختند. در این مطالعه روایی و پایایی آیتم‌های آزمون در حد قابل قبولی به دست آمد [2]. در مطالعه دیگری یاگوچی و فروتانی در سال 1998 به بررسی روایی و پایایی آزمون آمادگی عملکردی در سالمندان ژاپنی پرداختند. این محققان 534 سالمند (186 مرد و 248 زن) را با دامنه سنی 60 تا 90 سال مورد ارزیابی قرار دادند. بر اساس مطالعه آنها پایایی آزمون برای قدرت 75/0 و استقامت قلبی‌عروقی 0/90 به دست آمد. روایی سازه و همزمان نیز در تمامی‌آیتم‌ها به ترتیب بین 0/66 تا 0/75 و 0/58 تا 0/80 به دست آمد [13].
نتایج آزمون ضریب همبستگی برای تعیین روایی همزمان نشان داد همبستگی میان آیتم‌های قدرت و استقامت قلبی عروقی آزمون ارزیابی آمادگی عملکردی در افراد بالای 60 سال و آزمون آزمایشگاهی مربوط به هریک از آنها به ترتیب برای کل نمونه‌ها، برای زنان و مردان سالمند معنی‌دار بود. بنابراین همبستگی به‌دست‌آمده در این زمینه نشان‌دهنده روایی همزمان این آزمون برای نمونه‌های مورد ارزیابی در تحقیق حاضر است. نتایج مطالعه حاضر با نتایج مطالعات اوسنس و همکاران (1990 و 1996)، پتریکا و همکاران (2011) و ایوانز و همکاران (1996) همسوست. ایوانز و همکاران نیز در سال1996 روایی همزمان آیتم استقامت قلبی‌عروقی را با استفاده از آزمون آزمایشگاهی راه رفتن و دویدن روی تردمیل مورد ارزیابی قرار دادند. در این مطالعه 43 سالمند با دامنه سنی 57 تا 75 سال مورد ارزیابی قرار گرفتند. بر اساس نتایج مطالعه آنها روایی همزمان بالایی در حد 90/0 به دست آمد [14].
مقادیر ضرایب همبستگی درون‌طبقه‌ای آیتم‌های حاصل از آزمون و آزمون مجدد با فاصله یک هفته، نشان‌دهنده قابل قبول بودن ثبات زمانی یا قابلیت تکرارپذیری آیتم‌های آزمون ارزیابی عملکردی در افراد بالای 60 سال است. همچنین نتایج ضریب آلفای کرونباخ برای تعیین همسانی درونی آیتم‌های قدرت و استقامت قلبی‌عروقی نشان داد همسانی درونی (ضریب آلفای کرونباخ) هریک از آیتم‌ها‌در حد مطلوب و قابل قبول قرار دارند. نتایج، با نتایج پژوهش‌های گوویا و همکاران (2013)، یاگوچی و فروتانی (1998)، موبیلی و موبیلی (1997)، براو و همکاران (1994) و اسنس و همکاران (1990 و 1996) همسوست.
بر این اساس، موبیلی و موبیلی در سال 1997 مطالعه‌ای را با هدف بررسی روایی و پایایی آزمون آمادگی عملکردی در سالمندان آمریکایی انجام دادند. این محققان 29 سالمند با میانگین سنی 72/6 سال را مورد ارزیابی قرار دادند. بر اساس نتایج مطالعه آنها پایایی آزمون به روش آزمون و آزمون مجدد براساس نتایج مطالعه آنها‌پایایی آزمون به روش آزمون - آزمون مجدد برای آیتم قدرت 0/97 به دست آمد (15). در پژوهش دیگری شاولیس و همکاران (1994) در مطالعه خود به بررسی پایایی این آزمون پرداختند. در این مطالعه 28 سالمند با دامنه سنی 60 تا 81 سال مورد ارزیابی قرار گرفتند. بر اساس نتایج مطالعه آنها ضرایب پایایی از طریق ضریب همبستگی درون‌طبقه‌ای برای مردان و زنان سالمند به ترتیب در مؤلفه قدرت عضلانی 0/94 و 0/81 و در استقامت قلبی‌عروقی 0/99 و 0/96 به دست آمد [13].
نتیجه‌گیری‌نهایی
به طور کلی نتایج به‌دست‌آمده در تحقیق حاضر نشان داد آیتم‌های قدرت و استقامت قلبی‌عروقی آزمون ارزیابی آمادگی عملکردی برای افراد بالای 60 سال دارای روایی (محتوایی، سازه و همزمان) و پایایی (ثبات زمانی و همسانی درونی) در سالمندان ایرانی است. درنتیجه می‌توان از نسخه فارسی آیتم‌های قدرت و استقامت قلبی‌عروقی آزمون ارزیابی آمادگی عملکردی برای افراد بالای 60 سال به عنوان ابزاری روا و معتبر جهت مطالعه و ارزیابی آمادگی عملکردی سالمندان بهره‌گیری کرد. همچنین این آیتم‌ها به همراه سایر ابزارهای سنجش مؤلفه‌های جسمانی و روانی سالمندان، بستر مناسبی را برای محققان و دست اندرکاران حوزه سلامت جهت فعالیت‌های پژوهشی و کاربردی بیشتر، فراهم می‌آورند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
پژوهش حاضر شامل اخذ رضایت آگاهانه شرکت کنندگان جهت شرکت در پژوهش و امکان خروج آزادانه آنها از آن، رازداری و حراست از اطلاعات فردی آنها بود. همچنین پژوهش حاضر به تأیید کمیته پژوهشی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی رسیده است.
حامی مالی
این مطالعه بخشی از یک طرح پژوهشی مشترک با حمایت دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی و دانشگاه علوم‌پزشکی سبزوار است
مشارکت نویسندگان
مفهوم سازی: فاطمه شعاعی، رباب صحاف، امیر شمس؛ روش شناسی، رباب صحاف، امیر شمس، پروانه شمسی پور دهکردی؛ اعتبار سنجی، پروانه شمسی پور دهکردی، رباب صحاف، امیر شمس؛ تحلیل: امیر شمس، پروانه شمسی پور دهکردی؛ نگارش پیش نویس: فاطمه شعاعی، امیر شمس؛ ویراستاری و نهایی سازی نوشته، رباب صحاف، امیر شمس؛ بصری سازی و نظارت: فاطمه شعاعی، امیر شمس، محمد شوریده یزدی؛ مدیریت پروژه: فاطمه شعاعی، رباب صحاف، امیر شمس؛ تامین مالی: فاطمه شعاعی، محمد شوریده یزدی.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
بدین وسیله از معاونت پژوهشی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی و دانشگاه علوم‌پزشکی سبزوار تشکر و قدردانی می‌شود.
References
Winter E, Jones A, Davison R, Bromley PD, Mercer TH. Sport and exercise physiology testing guidelines: The British association of sport and exercise sciences guide. London: Routledge; 2007. [DOI:10.4324/9780203966846]
Gouveia ER, Maia JA, Beunen GP, Blimkie CJ, Fena EM, Freitas D. Functional fitness and physical activity of Portuguese community-residing older adults. Journal of Aging and Physical Activity. 2013; 21(1):1-19. [DOI:10.1123/japa.21.1.1]
Hinman RS, Bennell, Metcalf B. R. Crossley K. M. Balance impairments in individuals with symptomatic knee osteoarthritis: A comparison with matched controls using clinical tests. Rheumatology. 2002; 41(12):1388-94. [DOI:10.1093/rheumatology/41.12.1388]
Capranica L, Tiberi M, Figura F, Osness WH. Comparison between American and Italian older adult performances on the AAHPERD functional fitness test battery. Journal of Aging and Physical Activity. 2001; 9(1):11-8 [DOI:10.1123/japa.9.1.11]
Rikli RE, Jones CJ. Functional fitness normative scores for community-residing older adults, ages 60-94. Journal of Aging and Physical Activity. 1999; 7(2):162-81 [DOI:10.1123/japa.7.2.162]
Gabbard CP. Lifelong motor development. 5th edition. New York City: Pearson Publications; 2012.
Evans B, Hopkins D, Toney T. Metabolic response to the half-mile AAHPERD functional fitness walk test in older adults. Journal of Aging and Physical Activity. 1996: 4(1):80-89. [DOI:10.1123/japa.4.1.80]
Osness WH, Adrian M, Clark B, Hoeger WW, Raab D, Wiswell IR. Functional fitness assessment for adults over 60 years (A field based assessment). Reston: American Alliance for Health, Physical Education, Recreation, and Dance; 1990. https://www.scienceopen.com/document?vid=24e042cb-a996-4b68-a239-64b397f9dd53
Osness WH, Adrian M, Clark B, Hoeger W, Raab D, Wiswell R. Functional fitness assessment for adults over 60 years. Dubuque: Kendall/Hunt; 1996.
Shaulis D, Golding LA, Tandy RD. Reliability of the AAHPERD functional fitness assessment across multiple practice sessions in older men and women. Journal of Aging and Physical Activity. 1994; 2(3):273-9. [DOI:10.1123/japa.2.3.273]
Mobily K, Mobily P. Reliability of the 60+ functional fitness test battery for older adults. Journal of Aging and Physical Activity. 1994; 5(2):150-62. [DOI:10.1123/japa.5.2.150]
Payne VG, Isaacs DL. Human motor development: A lifespan approach. 8th edition. New York City: McGrow Hill; 2011.
Yaguchi K, Furtani M. An applicability study of the AAHPERD’s functional fitness test for elderly American adults to elderly Japanese adults. Environmental Health and Preventive Medicine. 1998; 3:130-40. [DOI:10.1007/BF02931703]
Wood RH, Hondzinski JM, Lee CM. Evidence of an association among age-related changes in physical, psychomotor and autonomic function. Age Ageing. 2003, 32(4):415-21. [DOI:10.1123/japa.4.1.80]
Magdalena KZ, Kusy K, Jacek Z, Wiesław O. Physical activity and functional fitness in institutionalized vs. independently living elderly: A comparison of 70-80-year-old city-dwellers. Archives of Gerontology and Geriatrics. 2011; 53(1):10-6. [DOI:10.1016/j.archger.2010.07.013]
Manly BFJ, Jorge A, Alberto N. Multivariate statistical methods [M. Moghadam, SA. Mohammadi, Persian trans.]. Tehran: Samt; 2006. https://b2n.ir/877007
De Jong LD, Peters AD, Gawler S, Chalmers N, Henderson C, Hooper J, et al. The appeal of the Functional Fitness MOT to older adults and health professionals in an outpatient setting: A mixed-method feasibility study. Clinical Interventions in Aging. 2018; 13:1815-29. [DOI:10.2147/CIA.S173481]
متن کامل: (1971 مشاهده)
مقدمه
بر اساس سرشماری‌های انجام‌شده در تمامی نقاط جهان مانند آمریکا، ژاپن، کشورهای اروپایی و خصوصاً ایران، تعداد افراد بالای 60 سال به طور فزاینده‌ای در حال افزایش است. بر اساس نظر محققان این رشد در کشور‌هایی مانند انگلستان، پرتقال و در کشورهای اروپایی 10 برابر بیشتر از رشد جمعیت آن‌ها‌ست [2 ،1]. بنابراین با افزایش جمعیت سالمندان شیوع ناتوانایی‌های جسمانی و بیماری‌های مرتبط با آن نیز در حال افزایش است که این امر توجه سیستم‌های مراقبتی، بهداشتی و اجتماعی را به خود معطوف کرده است [3]. دراین زمینه ایران جزء جوان‌ترین کشورهای دنیاست و با توجه به خط مشی‌های کنترل جمعیت و ارتقای کیفیت بهداشت، طبیعی است که در پنجاه سال آینده بیشترین درصد نسبی سالخوردگان جهان را خواهیم داشت؛ بنابراین در بین سال‌های 2040 تا 2050 شرایطی شبیه اروپا و آمریکا را خواهیم داشت.
بر اساس نتایج مطالعات انجام‌شده مؤلفه‌های فیزیولوژیکی افراد مانند حداکثر اکسیژن مصرفی، آستانه غیرهوازی، عملکرد قلبی‌تنفسی، توده عضلانی و استخوانی، دامنه حرکتی، انعطاف‌پذیری، قدرت عضلانی و استقلال عملکردی در حدود 10 تا 15 درصد در هر دهه از زندگی در افراد بالای 60 سال کاهش می‌یابد [6-4] که این امر منجر به کاهش شدید توانایی اجرای فعالیت‌های روزمره فرد سالمند می‌شود [2 ،1]. بر اساس نتایج مطالعات تقریباً بیشتر از یک‌سوم سالمندان دارای مشکلات و خطرات مرتبط با افتادن و درنهایت مرگ هستند و این امر بر اهمیت حفظ و افزایش آمادگی عملکردی در این قشر صحه می‌گذارد [7، 8]. اما آزمون‌ها و ابزارهایی که برای ارزیابی و پیشرفت وضعیت جسمانی افراد میانسال و جوان مورد استفاده قرار می‌گیرند، ممکن است با نیازهای سالمندان مطابقت نداشته باشند [1]. بنابراین چنین آزمون‌هایی فاقد روایی و پایایی کافی برای سالمندان هستند. علاوه بر این، با توجه به وضعیت جسمانی سالمندان استفاده از این نوع آزمون‌ها و روش‌های تمرینی بسیار خطرناک است و می‌تواند صدمات جبران‌ناپذیری را به آنها وارد کند [5].
نظر به نیاز ایجاد اطلاعات مرتبط با افراد سالمند، مؤسسه آمریکایی تندرستی، تربیت بدنی، اوقات فراغت و حرکات موزون یا ایفرد تصمیم به ساختن یک ابزار میدانی مؤثر و ارزان برای افزایش ظرفیت عملکردی سالمندان گرفت [6]. برای رسیدن به چنین هدفی، این مؤسسه مفهوم آمادگی عملکردی را مطرح کرد. آمادگی عملکردی برای افراد سالمند به عنوان ظرفیت جسمانی مورد نیاز جهت اجرای مستقل فعالیت‌های روزمره بدون خستگی مفرط و با شرایط فیزیولوژیکی بهینه تعریف می‌شود [1، 6]. نظر به اهمیت دوران سالمندی و همچنین نیازها و ویژگی‌های جسمانی افراد سالمند، اوسنس و همکاران در سال 1990 با همکاری مؤسسه ایفرد، آزمون آمادگی عملکردی برای افراد بالای 60 سال را تهیه کردند و در سال 1996 نیز آن را مورد ارزیابی مجدد قرار دادند. آزمون آمادگی عملکردی برای افراد بالای 60 سال دارای شش آیتم (شامل انعطاف‌پذیری، ترکیب بدن، چابکی، هماهنگی، قدرت و استقامت قلبی‌عروقی) است که مؤلفه‌های ظرفیت و آمادگی عملکردی افراد سالمند را به طور دقیق مورد ارزیابی قرار می‌دهد [9 ،8]. اوسنس و همکاران اظهار کردند روایی محتوایی این آزمون در سطح بالایی به دست آمده است. آنها روایی همزمان تمامی‌آیتم‌های آزمون را با استفاده از ابزارهای آزمایشگاهی بالاتر از 0/90 گزارش کردند. همچنین پایایی این آزمون با استفاده از روش آزمون و آزمون مجدد در طول یک هفته بالاتر از 0/89 برای تمامی‌آیتم‌ها گزارش شد [9 ،8].
شاولیس و همکاران نیز در مطالعه خود به بررسی پایایی این آزمون پرداختند. بر اساس نتایج مطالعه آنها ضرایب پایایی از طریق ضریب همبستگی درون‌طبقه‌ای برای مردان و زنان سالمند به ترتیب در مؤلفه قدرت عضلانی 0/94 و 0/81 و استقامت قلبی‌عروقی برابر با 0/99 و 0/96 بود [10]. ایوانز و همکاران نیز روایی همزمان آیتم استقامت قلبی‌عروقی آزمون را با استفاده از آزمون آزمایشگاهی راه رفتن و دویدن روی تردمیل مورد ارزیابی قرار دادند. بر اساس نتایج مطالعه آنها روایی همزمان بالایی در حد 0/90 به دست آمد [11].
با توجه به میدانی بودن آزمون ارزیابی آمادگی عملکردی در افراد بالای 60 سال، تفاوت‌های فردی، فرهنگی و گروهی می‌تواند بر نحوه ارزیابی و نوع رکوردهای به‌دست‌آمده از هر فرد تأثیرگذار باشد، بر این مبنا، هرچند مطالعات متعدد شواهد قابل قبولی از روایی و پایایی مؤلفه‌های آزمون ارزیابی آمادگی عملکردی در افراد بالای 60 سال ارائه داده‌اند، اما این اطلاعات در نمونه‌های خارج از جامعه ایرانی به دست آمده است و قابل تعمیم به تمامی‌موقعیت‌های فرهنگی و جغرافیایی نیست.
متأسفانه تاکنون در داخل کشور هیچ نوع ابزاری برای ارزیابی آمادگی عملکردی سالمندان، تعیین روایی و پایایی نشده است؛ بنابراین با توجه به پیامد‌های همه‌جانبه افزایش جمعیت سالمندان، هدف از این مطالعه تعیین پایایی و روایی نسخه فارسی آیتم‌های قدرت و استقامت قلبی‌عروقی آزمون ارزیابی آمادگی عملکردی در افراد بالای 60 سال در سالمندان ایرانی بود.
روش مطالعه
روش تحقیق حاضر از نوع توصیفی‌پیمایشی و مقطعی و در زمره تحقیقات استاندارسازی ابزار است. جامعه آماری پژوهش حاضر را کلیه سالمندان با دامنه سنی 60 تا80 سال شهر تهران تشکیل دادند. روش نمونه‌گیری به صورت خوشه‌ای تصادفی بود؛ به طوری که ابتدا از مناطق 22گانه شهر تهران دو منطقه به روش تصادفی انتخاب (منطقه سه و یازده) و سپس از هر منطقه یک ناحیه به صورت خوشه‌ای انتخاب شد (نواحی یک و دو). در ادامه از هر ناحیه نیز تعداد دو پارک و بوستان به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند. سپس نمونه‌های تحقیق بر اساس معیار‌های ورود و خروج از مطالعه انتخاب شدند. درنهایت، نمونه آماری تحقیق حاضر شامل دویست سالمند (صد مرد و صد زن) با دامنه سنی 80-60 سال بودند.
معیار‌های ورود و خروج آزمودنی‌ها‌به مطالعه شامل داشتن سن 60 سال به بالا، عدم ممنوعیت ورزشی، نداشتن هرگونه نقص عضو یا استفاده از وسایل کمک‌حرکتی مانند ویلچر، نداشتن فعالیت هوازی منظم در پنج سال گذشته (باتوجه به تأثیر‌گذاری آن بر تمامی ابعاد آمادگی عملکردی و جسمانی سالمندان)، عدم استفاده از داروهای اعصاب، عدم وجود بیماری‌هایی نرولوژیکی، پارکینسون و ام.اس بود. تمامی‌موارد ذکر‌شده توسط پزشک متخصص و با پرسش‌نامه جمعیت‌شناختی کنترل شدند.
ابزار پژوهش حاضر شامل آیتم‌های قدرت و استقامت قلبی‌عروقی آزمون ارزیابی آمادگی عملکردی افراد بالای 60 سال بود [9 ،8] که این پژوهش روایی و پایایی آن را مورد بررسی قرار داد. آیتم‌های انتخاب‌شده شامل آیتم قدرت / استقامت با استفاده از آزمون دمبل زدن با دست برتر در مدت‌زمان 30 ثانیه و آیتم استقامت قلبی‌عروقی با استفاده از آزمون 880 یارد راه رفتن بود. علاوه براین، وسایل اجرای آزمون شامل مخروط، دو دمبل 1/8کیلوگرمی برای زنان سالمند و دو دمبل 3/6کیلوگرمی برای مردان سالمند و کرنومتر بود [9 ،8].
ابتدا ترجمه و بازترجمه پروتکل اجرایی آزمون ارزیابی آمادگی عملکردی در افراد بالای 60 سال به منظور دست‌یابی به نسخه فارسی که با نسخه انگلیسی حداکثر مطابقت را داشته باشد، توسط استادان متخصص و آشنا با مسائل جسمانی و روانی سالمندان انجام شد. این روند بر اساس پروتکل IQOLA انجام شد. پس از اعمال اصلاحات لازم در این مرحله، نسخه به‌دست‌آمده برای تعیین روایی صوری و نیز تطبیق فرهنگی در صورت لزوم، در اختیار ده نفر از صاحب‌نظران این حوزه قرار گرفت و نقطه‌نظرات ایشان اعمال شد. در ادامه چهار ارزیاب ماهر که در زمینه نحوه ارزیابی آمادگی عملکردی سالمندان و نحوه برقراری ارتباط مناسب با سالمندان آموزش‌های لازم را دیده بودند، سالمندان را مورد ارزیابی قرار دادند. جهت همسانی درونی اجرای آزمون، هر ارزیاب در تمامی مراحل اجرای آزمون صرفاً یک آیتم را مورد ارزیابی قرار داد. قبل از ارزیابی سالمندان، به هر ارزیاب، یک راهنمای اجرای آزمون به زبان فارسی داده شد که عیناً مشابه با اصل راهنمای آزمون بود. این راهنما شامل روش اجرا و ارزیابی هر آیتم، روش امتیازدهی هر آیتم، ابزارهای مورد نیاز برای اجرای آزمون و همچنین دستورالعمل‌های مورد نیاز برای اجرای آیتم‌های آزمون بود. سالمندان دو‌بار هر آیتم را انجام دادند و بهترین اجرای فرد به عنوان امتیاز ثبت شد [9 ،8]. همچنین بر اساس پروتکل این آزمون تمامی افرادی که مورد ارزیابی قرار گرفتند، باید ابتدا حرکات ورزشی جهت گرم کردن خود انجام می‌دادند.
بر اساس مطالعات مرتبط در این زمینه [6، 9] روایی محتوایی آیتم‌های قدرت و استقامت قلبی‌عروقی با استفاده از پنج متخصص خبره در رشته‌های کاردرمانی، فیزیوتراپی، علم تمرین و فیزیولوژی ورزشی که حداقل دارای رتبه استادیاری بودند، تعیین شد. جهت بررسی روایی سازه، از روش تغییرهای رشدی (تحولی) استفاده شد. این روش برای آزمون‌هایی به کار می‌رود که خصوصیت مورد اندازه‌گیری در ارتباط با سن است. بر این اساس اگر یک آزمون دارای روایی سازه باشد همبستگی معنی‌داری را می‌توان میان گروه‌های سنی مختلف به دست آورد [12 ،6]. برای تعیین روایی همزمان آیتم‌های قدرت و استقامت قلبی‌عروقی نیز از مجموعه آزمون‌های آزمایشگاهی استفاده شد که هدف هریک از آنها مطابق با اهداف هر آیتم آزمون آمادگی عملکردی بودند [9 ،8]. بر این اساس، برای ارزیابی قدرت عضلات دست از دستگاه قدرت‌سنج دستی و برای سنجش استقامت قلبی‌عروقی از دستگاه تردمیل استفاده شد [13، 14]. تعداد پنجاه سالمند (25 مرد و 25 زن) برای این مرحله ارزیابی شدند. پایایی آزمون نیز با استفاده از روش‌های ثبات زمانی (آزمون و آزمون مجدد) و همسانی درونی انجام شد. بر این اساس برای تعیین ثبات زمانی پنجاه سالمند (25 مرد و 25 زن)، در فاصله زمانی یک هفته مورد ارزیابی قرار گرفتند. برای تعیین همسانی درونی آیتم‌های قدرت و استقامت قلبی‌عروقی از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد.
برای تحلیل داده‌ها از روش‌های آماری توصیفی و استنباطی استفاده شد. از آمار توصیفی برای محاسبه فراوانی‌ها، رسم نمودار‌ها، محاسبه شاخص‌های پراکندگی و مرکزی استفاده شد. جهت بررسی نرمال بودن داده‌ها از آزمون کولموگروف اسمیرنُف استفاده شد. برای تعیین روایی سازه از روش تغییرهای رشدی (تحولی) با استفاده از همبستگی میان گروه‌های سنی مختلف استفاده شد. همچنین برای تعیین روایی همزمان، ثبات درونی و پایایی زمانی از روش‌های ضریب آلفای کرونباخ و ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. تمامی اطلاعات با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 20 پردازش شد.
یافته‌ها
میانگین و انحراف استاندارد ویژگی‌های سن، قد و وزن سالمندان به تفکیک جنسیت در جداول شماره 1 و 2 ارائه شده است.
بر اساس سرشماری‌های انجام‌شده در تمامی نقاط جهان مانند آمریکا، ژاپن، کشورهای اروپایی و خصوصاً ایران، تعداد افراد بالای 60 سال به طور فزاینده‌ای در حال افزایش است. بر اساس نظر محققان این رشد در کشور‌هایی مانند انگلستان، پرتقال و در کشورهای اروپایی 10 برابر بیشتر از رشد جمعیت آن‌ها‌ست [2 ،1]. بنابراین با افزایش جمعیت سالمندان شیوع ناتوانایی‌های جسمانی و بیماری‌های مرتبط با آن نیز در حال افزایش است که این امر توجه سیستم‌های مراقبتی، بهداشتی و اجتماعی را به خود معطوف کرده است [3]. دراین زمینه ایران جزء جوان‌ترین کشورهای دنیاست و با توجه به خط مشی‌های کنترل جمعیت و ارتقای کیفیت بهداشت، طبیعی است که در پنجاه سال آینده بیشترین درصد نسبی سالخوردگان جهان را خواهیم داشت؛ بنابراین در بین سال‌های 2040 تا 2050 شرایطی شبیه اروپا و آمریکا را خواهیم داشت.
بر اساس نتایج مطالعات انجام‌شده مؤلفه‌های فیزیولوژیکی افراد مانند حداکثر اکسیژن مصرفی، آستانه غیرهوازی، عملکرد قلبی‌تنفسی، توده عضلانی و استخوانی، دامنه حرکتی، انعطاف‌پذیری، قدرت عضلانی و استقلال عملکردی در حدود 10 تا 15 درصد در هر دهه از زندگی در افراد بالای 60 سال کاهش می‌یابد [6-4] که این امر منجر به کاهش شدید توانایی اجرای فعالیت‌های روزمره فرد سالمند می‌شود [2 ،1]. بر اساس نتایج مطالعات تقریباً بیشتر از یک‌سوم سالمندان دارای مشکلات و خطرات مرتبط با افتادن و درنهایت مرگ هستند و این امر بر اهمیت حفظ و افزایش آمادگی عملکردی در این قشر صحه می‌گذارد [7، 8]. اما آزمون‌ها و ابزارهایی که برای ارزیابی و پیشرفت وضعیت جسمانی افراد میانسال و جوان مورد استفاده قرار می‌گیرند، ممکن است با نیازهای سالمندان مطابقت نداشته باشند [1]. بنابراین چنین آزمون‌هایی فاقد روایی و پایایی کافی برای سالمندان هستند. علاوه بر این، با توجه به وضعیت جسمانی سالمندان استفاده از این نوع آزمون‌ها و روش‌های تمرینی بسیار خطرناک است و می‌تواند صدمات جبران‌ناپذیری را به آنها وارد کند [5].
نظر به نیاز ایجاد اطلاعات مرتبط با افراد سالمند، مؤسسه آمریکایی تندرستی، تربیت بدنی، اوقات فراغت و حرکات موزون یا ایفرد تصمیم به ساختن یک ابزار میدانی مؤثر و ارزان برای افزایش ظرفیت عملکردی سالمندان گرفت [6]. برای رسیدن به چنین هدفی، این مؤسسه مفهوم آمادگی عملکردی را مطرح کرد. آمادگی عملکردی برای افراد سالمند به عنوان ظرفیت جسمانی مورد نیاز جهت اجرای مستقل فعالیت‌های روزمره بدون خستگی مفرط و با شرایط فیزیولوژیکی بهینه تعریف می‌شود [1، 6]. نظر به اهمیت دوران سالمندی و همچنین نیازها و ویژگی‌های جسمانی افراد سالمند، اوسنس و همکاران در سال 1990 با همکاری مؤسسه ایفرد، آزمون آمادگی عملکردی برای افراد بالای 60 سال را تهیه کردند و در سال 1996 نیز آن را مورد ارزیابی مجدد قرار دادند. آزمون آمادگی عملکردی برای افراد بالای 60 سال دارای شش آیتم (شامل انعطاف‌پذیری، ترکیب بدن، چابکی، هماهنگی، قدرت و استقامت قلبی‌عروقی) است که مؤلفه‌های ظرفیت و آمادگی عملکردی افراد سالمند را به طور دقیق مورد ارزیابی قرار می‌دهد [9 ،8]. اوسنس و همکاران اظهار کردند روایی محتوایی این آزمون در سطح بالایی به دست آمده است. آنها روایی همزمان تمامی‌آیتم‌های آزمون را با استفاده از ابزارهای آزمایشگاهی بالاتر از 0/90 گزارش کردند. همچنین پایایی این آزمون با استفاده از روش آزمون و آزمون مجدد در طول یک هفته بالاتر از 0/89 برای تمامی‌آیتم‌ها گزارش شد [9 ،8].
شاولیس و همکاران نیز در مطالعه خود به بررسی پایایی این آزمون پرداختند. بر اساس نتایج مطالعه آنها ضرایب پایایی از طریق ضریب همبستگی درون‌طبقه‌ای برای مردان و زنان سالمند به ترتیب در مؤلفه قدرت عضلانی 0/94 و 0/81 و استقامت قلبی‌عروقی برابر با 0/99 و 0/96 بود [10]. ایوانز و همکاران نیز روایی همزمان آیتم استقامت قلبی‌عروقی آزمون را با استفاده از آزمون آزمایشگاهی راه رفتن و دویدن روی تردمیل مورد ارزیابی قرار دادند. بر اساس نتایج مطالعه آنها روایی همزمان بالایی در حد 0/90 به دست آمد [11].
با توجه به میدانی بودن آزمون ارزیابی آمادگی عملکردی در افراد بالای 60 سال، تفاوت‌های فردی، فرهنگی و گروهی می‌تواند بر نحوه ارزیابی و نوع رکوردهای به‌دست‌آمده از هر فرد تأثیرگذار باشد، بر این مبنا، هرچند مطالعات متعدد شواهد قابل قبولی از روایی و پایایی مؤلفه‌های آزمون ارزیابی آمادگی عملکردی در افراد بالای 60 سال ارائه داده‌اند، اما این اطلاعات در نمونه‌های خارج از جامعه ایرانی به دست آمده است و قابل تعمیم به تمامی‌موقعیت‌های فرهنگی و جغرافیایی نیست.
متأسفانه تاکنون در داخل کشور هیچ نوع ابزاری برای ارزیابی آمادگی عملکردی سالمندان، تعیین روایی و پایایی نشده است؛ بنابراین با توجه به پیامد‌های همه‌جانبه افزایش جمعیت سالمندان، هدف از این مطالعه تعیین پایایی و روایی نسخه فارسی آیتم‌های قدرت و استقامت قلبی‌عروقی آزمون ارزیابی آمادگی عملکردی در افراد بالای 60 سال در سالمندان ایرانی بود.
روش مطالعه
روش تحقیق حاضر از نوع توصیفی‌پیمایشی و مقطعی و در زمره تحقیقات استاندارسازی ابزار است. جامعه آماری پژوهش حاضر را کلیه سالمندان با دامنه سنی 60 تا80 سال شهر تهران تشکیل دادند. روش نمونه‌گیری به صورت خوشه‌ای تصادفی بود؛ به طوری که ابتدا از مناطق 22گانه شهر تهران دو منطقه به روش تصادفی انتخاب (منطقه سه و یازده) و سپس از هر منطقه یک ناحیه به صورت خوشه‌ای انتخاب شد (نواحی یک و دو). در ادامه از هر ناحیه نیز تعداد دو پارک و بوستان به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند. سپس نمونه‌های تحقیق بر اساس معیار‌های ورود و خروج از مطالعه انتخاب شدند. درنهایت، نمونه آماری تحقیق حاضر شامل دویست سالمند (صد مرد و صد زن) با دامنه سنی 80-60 سال بودند.
معیار‌های ورود و خروج آزمودنی‌ها‌به مطالعه شامل داشتن سن 60 سال به بالا، عدم ممنوعیت ورزشی، نداشتن هرگونه نقص عضو یا استفاده از وسایل کمک‌حرکتی مانند ویلچر، نداشتن فعالیت هوازی منظم در پنج سال گذشته (باتوجه به تأثیر‌گذاری آن بر تمامی ابعاد آمادگی عملکردی و جسمانی سالمندان)، عدم استفاده از داروهای اعصاب، عدم وجود بیماری‌هایی نرولوژیکی، پارکینسون و ام.اس بود. تمامی‌موارد ذکر‌شده توسط پزشک متخصص و با پرسش‌نامه جمعیت‌شناختی کنترل شدند.
ابزار پژوهش حاضر شامل آیتم‌های قدرت و استقامت قلبی‌عروقی آزمون ارزیابی آمادگی عملکردی افراد بالای 60 سال بود [9 ،8] که این پژوهش روایی و پایایی آن را مورد بررسی قرار داد. آیتم‌های انتخاب‌شده شامل آیتم قدرت / استقامت با استفاده از آزمون دمبل زدن با دست برتر در مدت‌زمان 30 ثانیه و آیتم استقامت قلبی‌عروقی با استفاده از آزمون 880 یارد راه رفتن بود. علاوه براین، وسایل اجرای آزمون شامل مخروط، دو دمبل 1/8کیلوگرمی برای زنان سالمند و دو دمبل 3/6کیلوگرمی برای مردان سالمند و کرنومتر بود [9 ،8].
ابتدا ترجمه و بازترجمه پروتکل اجرایی آزمون ارزیابی آمادگی عملکردی در افراد بالای 60 سال به منظور دست‌یابی به نسخه فارسی که با نسخه انگلیسی حداکثر مطابقت را داشته باشد، توسط استادان متخصص و آشنا با مسائل جسمانی و روانی سالمندان انجام شد. این روند بر اساس پروتکل IQOLA انجام شد. پس از اعمال اصلاحات لازم در این مرحله، نسخه به‌دست‌آمده برای تعیین روایی صوری و نیز تطبیق فرهنگی در صورت لزوم، در اختیار ده نفر از صاحب‌نظران این حوزه قرار گرفت و نقطه‌نظرات ایشان اعمال شد. در ادامه چهار ارزیاب ماهر که در زمینه نحوه ارزیابی آمادگی عملکردی سالمندان و نحوه برقراری ارتباط مناسب با سالمندان آموزش‌های لازم را دیده بودند، سالمندان را مورد ارزیابی قرار دادند. جهت همسانی درونی اجرای آزمون، هر ارزیاب در تمامی مراحل اجرای آزمون صرفاً یک آیتم را مورد ارزیابی قرار داد. قبل از ارزیابی سالمندان، به هر ارزیاب، یک راهنمای اجرای آزمون به زبان فارسی داده شد که عیناً مشابه با اصل راهنمای آزمون بود. این راهنما شامل روش اجرا و ارزیابی هر آیتم، روش امتیازدهی هر آیتم، ابزارهای مورد نیاز برای اجرای آزمون و همچنین دستورالعمل‌های مورد نیاز برای اجرای آیتم‌های آزمون بود. سالمندان دو‌بار هر آیتم را انجام دادند و بهترین اجرای فرد به عنوان امتیاز ثبت شد [9 ،8]. همچنین بر اساس پروتکل این آزمون تمامی افرادی که مورد ارزیابی قرار گرفتند، باید ابتدا حرکات ورزشی جهت گرم کردن خود انجام می‌دادند.
بر اساس مطالعات مرتبط در این زمینه [6، 9] روایی محتوایی آیتم‌های قدرت و استقامت قلبی‌عروقی با استفاده از پنج متخصص خبره در رشته‌های کاردرمانی، فیزیوتراپی، علم تمرین و فیزیولوژی ورزشی که حداقل دارای رتبه استادیاری بودند، تعیین شد. جهت بررسی روایی سازه، از روش تغییرهای رشدی (تحولی) استفاده شد. این روش برای آزمون‌هایی به کار می‌رود که خصوصیت مورد اندازه‌گیری در ارتباط با سن است. بر این اساس اگر یک آزمون دارای روایی سازه باشد همبستگی معنی‌داری را می‌توان میان گروه‌های سنی مختلف به دست آورد [12 ،6]. برای تعیین روایی همزمان آیتم‌های قدرت و استقامت قلبی‌عروقی نیز از مجموعه آزمون‌های آزمایشگاهی استفاده شد که هدف هریک از آنها مطابق با اهداف هر آیتم آزمون آمادگی عملکردی بودند [9 ،8]. بر این اساس، برای ارزیابی قدرت عضلات دست از دستگاه قدرت‌سنج دستی و برای سنجش استقامت قلبی‌عروقی از دستگاه تردمیل استفاده شد [13، 14]. تعداد پنجاه سالمند (25 مرد و 25 زن) برای این مرحله ارزیابی شدند. پایایی آزمون نیز با استفاده از روش‌های ثبات زمانی (آزمون و آزمون مجدد) و همسانی درونی انجام شد. بر این اساس برای تعیین ثبات زمانی پنجاه سالمند (25 مرد و 25 زن)، در فاصله زمانی یک هفته مورد ارزیابی قرار گرفتند. برای تعیین همسانی درونی آیتم‌های قدرت و استقامت قلبی‌عروقی از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد.
برای تحلیل داده‌ها از روش‌های آماری توصیفی و استنباطی استفاده شد. از آمار توصیفی برای محاسبه فراوانی‌ها، رسم نمودار‌ها، محاسبه شاخص‌های پراکندگی و مرکزی استفاده شد. جهت بررسی نرمال بودن داده‌ها از آزمون کولموگروف اسمیرنُف استفاده شد. برای تعیین روایی سازه از روش تغییرهای رشدی (تحولی) با استفاده از همبستگی میان گروه‌های سنی مختلف استفاده شد. همچنین برای تعیین روایی همزمان، ثبات درونی و پایایی زمانی از روش‌های ضریب آلفای کرونباخ و ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. تمامی اطلاعات با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 20 پردازش شد.
یافته‌ها
میانگین و انحراف استاندارد ویژگی‌های سن، قد و وزن سالمندان به تفکیک جنسیت در جداول شماره 1 و 2 ارائه شده است.
میانگین و انحراف استاندارد هریک از گروه‌های مورد ارزیابی به تفکیک جنسیت و کل آزمودنی‌ها در جدول شماره 2 ارائه شده است. بر اساس نتایج سالمندان مرد در آیتم‌های قدرت و استقامت قلبی‌عروقی دارای امتیازات بهتری نسبت به زنان بودند (جدول شماره 2).
نتایج آزمون کولموگروف اسمیرنُف جهت بررسی نرمال بودن داده‌ها، نشان داد داده‌ها نرمال هستند (P>0/05)؛ لذا می‌توان برای تحلیل داده‌ها از آمار پارامتریک استفاده کرد. بر اساس مطالعات مرتبط در این زمینه روایی محتوایی آزمون با استفاده از پنج متخصص خبره در رشته‌های کاردرمانی و فیزیوتراپی و رشته علم تمرین و فیزیولوژی ورزشی که حداقل دارای رتبه استادیاری بودند، تعیین شد. از آنها دعوت شد تا در یک جلسه به اجرای آزمودنی‌های هر گروه سنی (ده نفر از هر گروه سنی) بر اساس یک چک‌لیست نمره دهند. در این چک‌لیست برای هر مهارت یک مقیاس 5امتیازی لیکرت از کاملاً مرتبط تا کاملاً غیرمرتبط ارائه شده بود. درنهایت این افراد مهارت‌های مورد نظر را مشاهده و بر اساس فرم‌هایی که در اختیارشان قرار داده شده بود، آنها را ارزیابی کردند. نتایج تحلیل مربوط به ارزیابی‌های آنها نشان داد روایی محتوایی آیتم‌های قدرت و استقامت قلبی‌عروقی در حد بالا و قابل قبول (90 تا 95 درصد) مورد تأیید قرار گرفت. به دست آمدن روایی محتوا در حد بالا مبین این مطلب است که مهارت‌های مورد‌ارزیابی به طور کامل معرف مجموعه کلی یا مقیاس کلی مورد‌نظر است؛ بنابراین نسخه فارسی آزمون از لحاظ کیفیت اندازه‌گیری دو مهارت عملکردی سالمندان، از نظر متخصصان دارای روایی محتوایی قابل قبولی است (جدول شماره 3).
روایی سازه به روش تغییرهای رشدی برای آزمون‌هایی به کار می‌رود که خصوصیت مورد اندازه‌گیری آنها با مسئله رشد سروکار دارد. به عبارت دیگر در این روش خصوصیت مورد اندازه‌گیری در ارتباط با سن است. اگر یک آزمون دارای روایی سازه باشد با افزایش سن، نمرات آزمون افزایش می‌یابد و همبستگی معنی‌داری را می‌توان میان گروه‌های سنی مختلف به دست آورد [6، 12]. بر این اساس همبستگی میان سن سالمندان، با آیتم‌های قدرت و استقامت قلبی‌عروقی آزمون ارزیابی آمادگی عملکردی برای افراد بالای 60 سال و به طور جداگانه برای مردان و زنان با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون مورد محاسبه قرار گرفت (جدول شماره 4).
بر اساس نتایج ارائه‌شده در جدول شماره 4، همبستگی میان سن و آیتم‌های قدرت و استقامت قلبی‌عروقی آزمون آمادگی عملکردی در افراد بالای 60 سال به ترتیب برای کل آزمودنی‌ها، مردان و زنان سالمند در سطح بالایی به دست آمد؛ به طوری که این ضرایب همبستگی در سطح P<0/001 معنی‌دار بود؛ بنابراین همبستگی به‌دست‌آمده در این زمینه نشان‌دهنده روایی سازه آیتم‌های مورد بررسی در آزمودنی‌های تحقیق حاضر است. برای تعیین روایی همزمان آزمون ارزیابی آمادگی عملکردی در افراد بالای 60 سال از مجموعه آزمون‌های آزمایشگاهی استفاده شد که هدف هریک از آنها مطابق با اهداف هر آیتم بود [9 ،8]. داده‌های مربوط به روایی همزمان هریک از آیتم‌های آزمون ارزیابی آمادگی عملکردی با آزمون‌های آزمایشگاهی با استفاده از آزمون ضریب همبستگی پیرسون تحلیل و در جدول شماره 5 ارائه شده‌اند.
همان‌گونه که در جدول شماره 5 ارائه شده است، همبستگی میان آیتم‌های قدرت و استقامت قلبی‌عروقی آزمون ارزیابی آمادگی عملکردی در افراد بالای 60 سال و آزمون آزمایشگاهی مربوط به هریک از آنها به ترتیب برای کل نمونه‌ها، برای زنان و مردان سالمند در سطح بالایی به دست آمد؛ به طوری که این ضرایب همبستگی در سطح P<0/05 معنی‌دار بود. بنابراین همبستگی به‌دست‌آمده در این زمینه نشان‌دهنده روایی همزمان این آزمون برای نمونه‌های مورد‌ارزیابی در تحقیق حاضر است. جهت ارزیابی پایایی بین ارزیاب‌ها از ضریب توافق (ضریب کاپا) استفاده شد. نتایج نشان داد پایایی بین ارزیاب‌ها 0/86 (86 درصد) است. نتایج بیانگر پایایی بین ارزیاب‌ها در سطح بالا (عالی) است [15، 16]. پایایی آیتم‌های قدرت و استقامت قلبی‌عروقی آزمون ارزیابی آمادگی عملکردی در افراد بالای 60 سال نیز با استفاده از روش‌های ثبات زمانی (آزمون و آزمون مجدد) و همسانی درونی انجام شد. بر این اساس برای تعیین ثبات زمانی (آزمون و آزمون مجدد)، 50 سالمند (25 مرد و 25 زن) در فاصله زمانی یک هفته مورد ارزیابی قرار گرفتند و با استفاده از ضریب همبستگی درون‌طبقه‌ای (آی.سی.سی) انجام شد. همچنین برای تعیین همسانی درونی آزمون نیز از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد.
مطابق نتایج جدول شماره 6، مقادیر ضرایب همبستگی درون‌طبقه‌ای آیتم‌های حاصل از آزمون و آزمون مجدد با یک هفته فاصله، برای مقادیر تمامی‌آیتم‌های مورد بررسی از مقدار قابل قبول (0/75) بالاتر بود که نشان‌دهنده قابل قبول بودن ثبات زمانی یا قابلیت تکرارپذیری آیتم‌های قدرت و استقامت قلبی – عروقی است. همان‌طور که در جدول شماره 6 مشاهده می‌شود، نتایج ضریب آلفای کرونباخ برای تعیین همسانی درونی آیتم‌های آزمون ارزیابی عملکردی در افراد بالای 60 سال ارائه شده است. بر اساس نتایج ارائه‌شده، همسانی درونی (ضریب آلفای کرونباخ) هریک از آیتم‌ها در حد مطلوب و قابل قبول قرار دارند (α>0/75). ملاک رایج در بررسی قابل قبول بودن همسانی درونی از طریق آلفای کرونباخ مقدار 0/70 است. بنابراین آیتم‌های قدرت و استقامت قلبی‌عروقی از ثبات (همسانی) درونی مطلوب و قابل قبولی برخوردارند.
بحث
با افزایش جمعیت سالمندان، شیوع ناتوانایی‌های جسمانی و بیماری‌های مرتبط با آن نیز در حال افزایش است که این امر توجه سیستم‌های مراقبتی، بهداشتی و اجتماعی را به خود معطوف کرده است. مطالعات انجام‌شده در این زمینه نشان داده‌اند در حدود 25 درصد از عملکرد عضلانی و 5 تا 30درصد از عملکرد سیستم عصبی مرکزی، کنترل آمادگی عملکردی ظریف و مقاوت در برابر انواع بیماری‌ها از حدود سنین 65سالگی به بعد کاهش می‌یابد [14، 15]. بنابراین افزایش سطح فعالیت جسمانی سالمندان با استفاده از روش‌های کارآمد و دقیق و همچنین ارزیابی توانایی‌های عملکردی آنها می‌تواند تا حد قابل ملاحظه‌ای مشکلات مرتبط با ناتوانایی‌های جسمانی را رفع کند [2]. بر این اساس، هدف از این مطالعه بررسی پایایی و روایی نسخه فارسی آیتم‌های‌های قدرت و استقامت قلبی‌عروقی آزمون ارزیابی آمادگی عملکردی در افراد بالای 60 سال در سالمندان ایرانی بود.
نتایج نشان داد روایی محتوایی با استفاده از پنج متخصص خبره در حد بالایی مورد تأیید قرار گرفت. به دست آمدن روایی محتوا در حد بالا مبین این مطلب است که مهارت‌های مورد ارزیابی به طور کامل معرف مقیاس کلی مورد‌نظر است. از سوی دیگر، نتایج روایی سازه به روش تغییرهای رشدی نشان داد بین ضریب همبستگی سن و آیتم‌های قدرت و استقامت قلبی‌عروقی برای کل نمونه و هر دو جنس رابطه معنی‌دار وجود دارد. بنابراین نتایج نشانگر این نکته است که می‌توان از آیتم‌های قدرت و استقامت قلبی‌عروقی نسخه فارسی آزمون آمادگی عملکردی در افراد بالای 60 سال برای ارزیابی آمادگی عملکردی سالمندان استفاده کرد. نتایج با نتایج مطالعات دی جانگ و همکاران (2018)، گوویا و همکاران (2013)، سیرپووِسکا و همکاران (2006)، یاگوچی و فروتانی (1998) و اوسنس و همکاران (1990 و 1996) همسوست. بر این اساس، گوویا و همکاران در مطالعه‌ای به بررسی آمادگی عملکردی و فعالیت بدنی سالمندان پرتغالی پرداختند. در این مطالعه روایی و پایایی آیتم‌های آزمون در حد قابل قبولی به دست آمد [2]. در مطالعه دیگری یاگوچی و فروتانی در سال 1998 به بررسی روایی و پایایی آزمون آمادگی عملکردی در سالمندان ژاپنی پرداختند. این محققان 534 سالمند (186 مرد و 248 زن) را با دامنه سنی 60 تا 90 سال مورد ارزیابی قرار دادند. بر اساس مطالعه آنها پایایی آزمون برای قدرت 75/0 و استقامت قلبی‌عروقی 0/90 به دست آمد. روایی سازه و همزمان نیز در تمامی‌آیتم‌ها به ترتیب بین 0/66 تا 0/75 و 0/58 تا 0/80 به دست آمد [13].
نتایج آزمون ضریب همبستگی برای تعیین روایی همزمان نشان داد همبستگی میان آیتم‌های قدرت و استقامت قلبی عروقی آزمون ارزیابی آمادگی عملکردی در افراد بالای 60 سال و آزمون آزمایشگاهی مربوط به هریک از آنها به ترتیب برای کل نمونه‌ها، برای زنان و مردان سالمند معنی‌دار بود. بنابراین همبستگی به‌دست‌آمده در این زمینه نشان‌دهنده روایی همزمان این آزمون برای نمونه‌های مورد ارزیابی در تحقیق حاضر است. نتایج مطالعه حاضر با نتایج مطالعات اوسنس و همکاران (1990 و 1996)، پتریکا و همکاران (2011) و ایوانز و همکاران (1996) همسوست. ایوانز و همکاران نیز در سال1996 روایی همزمان آیتم استقامت قلبی‌عروقی را با استفاده از آزمون آزمایشگاهی راه رفتن و دویدن روی تردمیل مورد ارزیابی قرار دادند. در این مطالعه 43 سالمند با دامنه سنی 57 تا 75 سال مورد ارزیابی قرار گرفتند. بر اساس نتایج مطالعه آنها روایی همزمان بالایی در حد 90/0 به دست آمد [14].
مقادیر ضرایب همبستگی درون‌طبقه‌ای آیتم‌های حاصل از آزمون و آزمون مجدد با فاصله یک هفته، نشان‌دهنده قابل قبول بودن ثبات زمانی یا قابلیت تکرارپذیری آیتم‌های آزمون ارزیابی عملکردی در افراد بالای 60 سال است. همچنین نتایج ضریب آلفای کرونباخ برای تعیین همسانی درونی آیتم‌های قدرت و استقامت قلبی‌عروقی نشان داد همسانی درونی (ضریب آلفای کرونباخ) هریک از آیتم‌ها‌در حد مطلوب و قابل قبول قرار دارند. نتایج، با نتایج پژوهش‌های گوویا و همکاران (2013)، یاگوچی و فروتانی (1998)، موبیلی و موبیلی (1997)، براو و همکاران (1994) و اسنس و همکاران (1990 و 1996) همسوست.
بر این اساس، موبیلی و موبیلی در سال 1997 مطالعه‌ای را با هدف بررسی روایی و پایایی آزمون آمادگی عملکردی در سالمندان آمریکایی انجام دادند. این محققان 29 سالمند با میانگین سنی 72/6 سال را مورد ارزیابی قرار دادند. بر اساس نتایج مطالعه آنها پایایی آزمون به روش آزمون و آزمون مجدد براساس نتایج مطالعه آنها‌پایایی آزمون به روش آزمون - آزمون مجدد برای آیتم قدرت 0/97 به دست آمد (15). در پژوهش دیگری شاولیس و همکاران (1994) در مطالعه خود به بررسی پایایی این آزمون پرداختند. در این مطالعه 28 سالمند با دامنه سنی 60 تا 81 سال مورد ارزیابی قرار گرفتند. بر اساس نتایج مطالعه آنها ضرایب پایایی از طریق ضریب همبستگی درون‌طبقه‌ای برای مردان و زنان سالمند به ترتیب در مؤلفه قدرت عضلانی 0/94 و 0/81 و در استقامت قلبی‌عروقی 0/99 و 0/96 به دست آمد [13].
نتیجه‌گیری‌نهایی
به طور کلی نتایج به‌دست‌آمده در تحقیق حاضر نشان داد آیتم‌های قدرت و استقامت قلبی‌عروقی آزمون ارزیابی آمادگی عملکردی برای افراد بالای 60 سال دارای روایی (محتوایی، سازه و همزمان) و پایایی (ثبات زمانی و همسانی درونی) در سالمندان ایرانی است. درنتیجه می‌توان از نسخه فارسی آیتم‌های قدرت و استقامت قلبی‌عروقی آزمون ارزیابی آمادگی عملکردی برای افراد بالای 60 سال به عنوان ابزاری روا و معتبر جهت مطالعه و ارزیابی آمادگی عملکردی سالمندان بهره‌گیری کرد. همچنین این آیتم‌ها به همراه سایر ابزارهای سنجش مؤلفه‌های جسمانی و روانی سالمندان، بستر مناسبی را برای محققان و دست اندرکاران حوزه سلامت جهت فعالیت‌های پژوهشی و کاربردی بیشتر، فراهم می‌آورند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
پژوهش حاضر شامل اخذ رضایت آگاهانه شرکت کنندگان جهت شرکت در پژوهش و امکان خروج آزادانه آنها از آن، رازداری و حراست از اطلاعات فردی آنها بود. همچنین پژوهش حاضر به تأیید کمیته پژوهشی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی رسیده است.
حامی مالی
این مطالعه بخشی از یک طرح پژوهشی مشترک با حمایت دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی و دانشگاه علوم‌پزشکی سبزوار است
مشارکت نویسندگان
مفهوم سازی: فاطمه شعاعی، رباب صحاف، امیر شمس؛ روش شناسی، رباب صحاف، امیر شمس، پروانه شمسی پور دهکردی؛ اعتبار سنجی، پروانه شمسی پور دهکردی، رباب صحاف، امیر شمس؛ تحلیل: امیر شمس، پروانه شمسی پور دهکردی؛ نگارش پیش نویس: فاطمه شعاعی، امیر شمس؛ ویراستاری و نهایی سازی نوشته، رباب صحاف، امیر شمس؛ بصری سازی و نظارت: فاطمه شعاعی، امیر شمس، محمد شوریده یزدی؛ مدیریت پروژه: فاطمه شعاعی، رباب صحاف، امیر شمس؛ تامین مالی: فاطمه شعاعی، محمد شوریده یزدی.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
بدین وسیله از معاونت پژوهشی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی و دانشگاه علوم‌پزشکی سبزوار تشکر و قدردانی می‌شود.
References
Winter E, Jones A, Davison R, Bromley PD, Mercer TH. Sport and exercise physiology testing guidelines: The British association of sport and exercise sciences guide. London: Routledge; 2007. [DOI:10.4324/9780203966846]
Gouveia ER, Maia JA, Beunen GP, Blimkie CJ, Fena EM, Freitas D. Functional fitness and physical activity of Portuguese community-residing older adults. Journal of Aging and Physical Activity. 2013; 21(1):1-19. [DOI:10.1123/japa.21.1.1]
Hinman RS, Bennell, Metcalf B. R. Crossley K. M. Balance impairments in individuals with symptomatic knee osteoarthritis: A comparison with matched controls using clinical tests. Rheumatology. 2002; 41(12):1388-94. [DOI:10.1093/rheumatology/41.12.1388]
Capranica L, Tiberi M, Figura F, Osness WH. Comparison between American and Italian older adult performances on the AAHPERD functional fitness test battery. Journal of Aging and Physical Activity. 2001; 9(1):11-8 [DOI:10.1123/japa.9.1.11]
Rikli RE, Jones CJ. Functional fitness normative scores for community-residing older adults, ages 60-94. Journal of Aging and Physical Activity. 1999; 7(2):162-81 [DOI:10.1123/japa.7.2.162]
Gabbard CP. Lifelong motor development. 5th edition. New York City: Pearson Publications; 2012.
Evans B, Hopkins D, Toney T. Metabolic response to the half-mile AAHPERD functional fitness walk test in older adults. Journal of Aging and Physical Activity. 1996: 4(1):80-89. [DOI:10.1123/japa.4.1.80]
Osness WH, Adrian M, Clark B, Hoeger WW, Raab D, Wiswell IR. Functional fitness assessment for adults over 60 years (A field based assessment). Reston: American Alliance for Health, Physical Education, Recreation, and Dance; 1990. https://www.scienceopen.com/document?vid=24e042cb-a996-4b68-a239-64b397f9dd53
Osness WH, Adrian M, Clark B, Hoeger W, Raab D, Wiswell R. Functional fitness assessment for adults over 60 years. Dubuque: Kendall/Hunt; 1996.
Shaulis D, Golding LA, Tandy RD. Reliability of the AAHPERD functional fitness assessment across multiple practice sessions in older men and women. Journal of Aging and Physical Activity. 1994; 2(3):273-9. [DOI:10.1123/japa.2.3.273]
Mobily K, Mobily P. Reliability of the 60+ functional fitness test battery for older adults. Journal of Aging and Physical Activity. 1994; 5(2):150-62. [DOI:10.1123/japa.5.2.150]
Payne VG, Isaacs DL. Human motor development: A lifespan approach. 8th edition. New York City: McGrow Hill; 2011.
Yaguchi K, Furtani M. An applicability study of the AAHPERD’s functional fitness test for elderly American adults to elderly Japanese adults. Environmental Health and Preventive Medicine. 1998; 3:130-40. [DOI:10.1007/BF02931703]
Wood RH, Hondzinski JM, Lee CM. Evidence of an association among age-related changes in physical, psychomotor and autonomic function. Age Ageing. 2003, 32(4):415-21. [DOI:10.1123/japa.4.1.80]
Magdalena KZ, Kusy K, Jacek Z, Wiesław O. Physical activity and functional fitness in institutionalized vs. independently living elderly: A comparison of 70-80-year-old city-dwellers. Archives of Gerontology and Geriatrics. 2011; 53(1):10-6. [DOI:10.1016/j.archger.2010.07.013]
Manly BFJ, Jorge A, Alberto N. Multivariate statistical methods [M. Moghadam, SA. Mohammadi, Persian trans.]. Tehran: Samt; 2006. https://b2n.ir/877007
De Jong LD, Peters AD, Gawler S, Chalmers N, Henderson C, Hooper J, et al. The appeal of the Functional Fitness MOT to older adults and health professionals in an outpatient setting: A mixed-method feasibility study. Clinical Interventions in Aging. 2018; 13:1815-29. [DOI:10.2147/CIA.S173481]
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
سالمند شناسی
دریافت: 1396/12/19 | پذیرش: 1398/8/19 | انتشار: 1399/4/11
دریافت: 1396/12/19 | پذیرش: 1398/8/19 | انتشار: 1399/4/11
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
تماس با ما
تهران، اوین، بلوار دانشجو، خیابان کودکیار، دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، مرکز تحقیقات سالمندی.
تلفن دفتر نشریه:
تلفن مستقیم:02171732827(تماس فقط روزهای شنبه، یکشنبه و سه شنبه ساعت 10 الی 12) 021221800- داخلی 2827
ایمیل: salmand2010@gmail.com
تلفن ناشر : 02145355000 - 02145355555
