دوره 17، شماره 2 - ( تابستان 1401 )
جلد 17 شماره 2 صفحات 303-290 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Bani Ardalan H, Motalebi S A, Shahrokhi A, Mohammadi F. Effect of Education and Telephone Follow-Up on Care Burden of Caregivers of Older Patients with Stroke. Salmand: Iranian Journal of Ageing 2022; 17 (2) :290-303
URL: http://salmandj.uswr.ac.ir/article-1-2171-fa.html
URL: http://salmandj.uswr.ac.ir/article-1-2171-fa.html
بنی اردلان هدی، مطلبی سیده آمنه، شاهرخی اکرم، محمدی فاطمه. تأثیر آموزش و پیگیری تلفنی بر فشار مراقبتی مراقبین بیماران سالمند مبتلا به سکته مغزی. سالمند: مجله سالمندی ایران. 1401; 17 (2) :290-303
هدی بنی اردلان1 
، سیده آمنه مطلبی2 ، اکرم شاهرخی2 ، فاطمه محمدی* 3
، سیده آمنه مطلبی2 ، اکرم شاهرخی2 ، فاطمه محمدی* 3
1- کمیته تحقیقات دانشجویی دانشگاه علوم‌پزشکی قزوین، قزوین، ایران.
2- پژوهشکده پیشگیری از بیمار ی‌های مزمن، مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت، دانشگاه علوم پزشکی قزوین، قزوین، ایران.
3- پژوهشکده پیشگیری از بیمار ی‌های مزمن، مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت، دانشگاه علوم پزشکی قزوین، قزوین، ایران. ،mohammadi1508@gmail.com
2- پژوهشکده پیشگیری از بیمار ی‌های مزمن، مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت، دانشگاه علوم پزشکی قزوین، قزوین، ایران.
3- پژوهشکده پیشگیری از بیمار ی‌های مزمن، مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت، دانشگاه علوم پزشکی قزوین، قزوین، ایران. ،
متن کامل [PDF 5409 kb]
(3013 دریافت)
| چکیده (HTML) (3910 مشاهده)
.jpg)
References
متن کامل: (3199 مشاهده)
مقدمه
در سطح جهانی شمار سالمندان به سرعت رو به افزایش است، به‌طوری که پیش‌بینی می‌شود از سال 2010 تا 2050 تعداد آن‌ها از 795 میلیون نفر به 2 میلیارد نفر برسد [1 ,2]. افزایش در جمعیت سالمندان با افزایش بیماری‌های مزمن و وابستگی در کارهای روزانه همراه است [3]. حدود 75 درصد از افراد بالای شصت سال حداقل از یک بیماری و قریب به 50 درصد از آن‌ها حداقل از وجود دو بیماری مزمن رنج می‌برند [4]. ﺳـﻜﺘﻪ ﻣﻐـﺰی یکی از شایع‌ترین بیماری‌های ناتوان‌کننده نورولوژیک در سنین میانسالی و سالمندی [5] و ﺳﻮﻣﻴﻦ ﻋﻠﺖ ﻣﺮگ‌ومیر در ﺑﺎﻟﻐﻴﻦ محسوب می‌شود [6]. هر ساله بیش از 5/5 میلیون نفر در سطح جهان جان خود را بر اثر سکته مغزی از دست می‌دهند که دوسوم از آمار جان‌باختگان مربوط به کشورهای در حال توسعه است [7]. میزان بروز سکته بار اول در ایران، 139 نفر در هر 100 هزار نفر برآورد شد که این آمار به میزان قابل توجهی از اغلب کشورهای غربی بالاتر است [8]. سکته مغزی می‌تواند با ایجاد محدودیت‌های جسمی و اجتماعی متعدد در جنبه‌های مختلف زندگی تأثیرگذار باشد. حدود 31 درصد از نجات‌یافتگان از سکته مغزی ناتوانی عملکردی دارند که منجر به وابستگی نسبی تا کامل آن‌ها به دیگران جهت انجام کارهای روزمره می‌شود [7].
مراقبت از بیمار مبتلا به سکته مغزی مانند مراقبت از سایر بیماری‌های ناتوان‌کننده مزمن، تنش زیادی برای مراقب و خانواده بیمار ایجاد می‌کند [9]. از آنجا که سکته مغزی یک رویداد غیر منتظره است، اعضای خانواده معمولاً به‌طور ناگهانی و بدون آمادگی قبلی در نقش مراقبت‌کننده از بیمار قرار می‌گیرند [10]. فشار مراقبتی برای توصیف عوارض حاصل از مراقبت به کار می‌رود که شامل مشکلات جسمی، عاطفی، مالی و اجتماعی مربوط به مراقبت است. درصورتی که فشار مراقبتی به میزان زیادی افزایش یابد، سیستم مراقبت در منزل می‌تواند به‌طور جدی تهدید شود و سطوح بالاتر بار مراقبت، استفاده از مراقبت رسمی را افزایش می‌دهد و می‌تواند منجر به سپرده شدن زودتر بیماران به خانه سالمندان و یا بستری مجدد در بیمارستان شود. [11]. از طرف دیگر، اگر مراقبین اطلاع کافی در مورد بیماری، نحوه مراقبت و حمایت از بیمار در مراحل مختلف تشخیصی، درمانی و عوارض درمان‌ها نداشته باشند، ممکن است در انجام امور حمایتی و مراقبتی موفق نباشند و حتی سلامت اجتماعی خودشان و خانواده در خطر باشند [8]. افزایش فشار بر مراقبت‌کنندگان پیامدهای چندی همچون مراقبت ناکافی ازبیمار، رها کردن بیمار، انزوای خانواده، قطع امید از حمایت‌های اجتماعی، اختلال در روابط خانوادگی را درپی خواهد داشت. آسیب‌پذیری افراد در برابر بار روانی ممکن است به کارگیری استراتژی‌های کنترل استرس و حمایت اجتماعی دردسترس را تحت‌تأثیر قرار دهد [12].
آموزش و پیگیری تلفنی یکی از خدمات اصلی جهت مراقبت از بیماران مزمن در منزل است [13]. پیگیری تلفنی به‌صورت برآوردن نیازهای سلامتی بیماران، هماهنگی، مدیریت و ارائه خدمات مراقبتی از طریق تکنولوژی ارتباطات و اطلاعات علی‌رغم موانع فرهنگی، اجتماعی، زمانی و جغرافیایی تعریف شده است [14]. پرستاری از راه دور توانایی ارائه خدمات پرستاری را برای بیماران با کمترین هزینه و بیشترین دسترسی فراهم می‌کند [15]. استفاده از فناوری ارتباط از راه دور در پرستاری جهت ارتقا مراقبت از بیماران است که باعث افزایش ارتباط بیمار و پرستار بدون درنظر گرفتن بعد زمانی و مکانی می‌شود و می‌تواند منجر به ارائه خدمات به بیماران شود [14]. از بین وسایل ارتباطی مورد استفاده در پرستاری از راه دور، تلفن وسیله‌ای است که دردسترس اکثریت افراد جامعه است و در فرهنگ‌های مختلف به‌صورت فزاینده مورد استفاده قرار می‌گیرد [15]. یافته‌های به‌دست‌آمده از برخی مطالعات حاکی از تأثیر مثبت پیگیری تلفنی در کاهش هزینه‌ها و بهبود کیفیت مراقبت‌های پرستاری و استاندارد کردن آموزش‌های بالینی، کاهش دفعات بستری مجدد و استفاده کمتر از خدمات بهداشتی درمانی است [15, 16]. از این‌رو، باتوجه‌به ماهیت مزمن بیماری سکته مغزی، حمایت از مراقبین خانگی با ارتقا و افزایش کارایی آن‌ها در مراقبت از بیماران همراه خواهد بود [13].
آموزش به بیمار و مراقب او، یکی از اساسی‌ترین نقش‌های هر پرستار است که می‌تواند در پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری‌ها تأثیر بسزایی داشته باشد. از آنجا که بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن و مراقبین آنان، علاوه بر آموزش، نیاز به پیگیری منظم و همیشگی دارند، پرستاری از راه دور یا پیگیری تلفنی به‌عنوان یک ابزار مناسب در این راستا مطرح است [17]. تعداد محدودی از مطالعات به مشکلات مراقبین بیماران سالمند با تشخیص سکته مغزی پرداختند [13, 18, 19] و هیچ‌کدام به فشار مراقبتی این مراقبین توجه نکردند. باتوجه‌به افزایش قابل توجه جمعیت سالمندی در ایران، شیوع بالای سکته مغزی در سالمندان و عوارض ناشی از آن، انجام میزان بالایی از مراقبت‌ها توسط مراقبین خانگی، بروز فشار مراقبتی در مراقبین سالمندان مبتلا به سکته مغزی و باتوجه‌به اینکه پرستاری از راه دور توانایی ارائه خدمات به بیماران را افزایش می‌دهد، این مطالعه با هدف تعیین تأثیر آموزش مراقب و پیگیری تلفنی بر فشار مراقبتی مراقبین بیماران سالمند با سکته مغزی طراحی شده است.
مواد و روش
این مطالعه کارآزمایی بالینی بر روی 79 مراقب بیمار سالمند با تشخیص سکته مغزی انجام شد. نمونه‌های پژوهش از میان مراقبین بیماران سالمند سکته مغزی ترخیص‌شده از بخش اعصاب بیمارستان بوعلی شهر قزوین به‌روش دردسترس انتخاب شدند. با درنظر گرفتن احتمال 10درصد ریزش، تعداد 42 نفر برای هر گروه نهایی شد. برای تعیین حجم نمونه از نرم‌افزار جی پاور استفاده شد و از اندازه اثر به‌دست‌آمده از مطالعه گودرزیان و همکاران [13] برای برآورد تعداد نمونه استفاده شد. بر اساس برنامه نرم‌افزاری جی پاور و آزمون تی مستقل، با اندازه اثر 0/57، میزان آلفای کمتر از 0/05 و توان آماری مساوی 0/80، تعداد 39 نفر برای گروه آزمایش و 40 نفر برای گروه کنترل برآورد شد. با درنظر گرفتن 10 درصد احتمال ریزش، تعداد 42 نفر برای هر گروه نهایی شد (تصویر شماره 1).
در سطح جهانی شمار سالمندان به سرعت رو به افزایش است، به‌طوری که پیش‌بینی می‌شود از سال 2010 تا 2050 تعداد آن‌ها از 795 میلیون نفر به 2 میلیارد نفر برسد [1 ,2]. افزایش در جمعیت سالمندان با افزایش بیماری‌های مزمن و وابستگی در کارهای روزانه همراه است [3]. حدود 75 درصد از افراد بالای شصت سال حداقل از یک بیماری و قریب به 50 درصد از آن‌ها حداقل از وجود دو بیماری مزمن رنج می‌برند [4]. ﺳـﻜﺘﻪ ﻣﻐـﺰی یکی از شایع‌ترین بیماری‌های ناتوان‌کننده نورولوژیک در سنین میانسالی و سالمندی [5] و ﺳﻮﻣﻴﻦ ﻋﻠﺖ ﻣﺮگ‌ومیر در ﺑﺎﻟﻐﻴﻦ محسوب می‌شود [6]. هر ساله بیش از 5/5 میلیون نفر در سطح جهان جان خود را بر اثر سکته مغزی از دست می‌دهند که دوسوم از آمار جان‌باختگان مربوط به کشورهای در حال توسعه است [7]. میزان بروز سکته بار اول در ایران، 139 نفر در هر 100 هزار نفر برآورد شد که این آمار به میزان قابل توجهی از اغلب کشورهای غربی بالاتر است [8]. سکته مغزی می‌تواند با ایجاد محدودیت‌های جسمی و اجتماعی متعدد در جنبه‌های مختلف زندگی تأثیرگذار باشد. حدود 31 درصد از نجات‌یافتگان از سکته مغزی ناتوانی عملکردی دارند که منجر به وابستگی نسبی تا کامل آن‌ها به دیگران جهت انجام کارهای روزمره می‌شود [7].
مراقبت از بیمار مبتلا به سکته مغزی مانند مراقبت از سایر بیماری‌های ناتوان‌کننده مزمن، تنش زیادی برای مراقب و خانواده بیمار ایجاد می‌کند [9]. از آنجا که سکته مغزی یک رویداد غیر منتظره است، اعضای خانواده معمولاً به‌طور ناگهانی و بدون آمادگی قبلی در نقش مراقبت‌کننده از بیمار قرار می‌گیرند [10]. فشار مراقبتی برای توصیف عوارض حاصل از مراقبت به کار می‌رود که شامل مشکلات جسمی، عاطفی، مالی و اجتماعی مربوط به مراقبت است. درصورتی که فشار مراقبتی به میزان زیادی افزایش یابد، سیستم مراقبت در منزل می‌تواند به‌طور جدی تهدید شود و سطوح بالاتر بار مراقبت، استفاده از مراقبت رسمی را افزایش می‌دهد و می‌تواند منجر به سپرده شدن زودتر بیماران به خانه سالمندان و یا بستری مجدد در بیمارستان شود. [11]. از طرف دیگر، اگر مراقبین اطلاع کافی در مورد بیماری، نحوه مراقبت و حمایت از بیمار در مراحل مختلف تشخیصی، درمانی و عوارض درمان‌ها نداشته باشند، ممکن است در انجام امور حمایتی و مراقبتی موفق نباشند و حتی سلامت اجتماعی خودشان و خانواده در خطر باشند [8]. افزایش فشار بر مراقبت‌کنندگان پیامدهای چندی همچون مراقبت ناکافی ازبیمار، رها کردن بیمار، انزوای خانواده، قطع امید از حمایت‌های اجتماعی، اختلال در روابط خانوادگی را درپی خواهد داشت. آسیب‌پذیری افراد در برابر بار روانی ممکن است به کارگیری استراتژی‌های کنترل استرس و حمایت اجتماعی دردسترس را تحت‌تأثیر قرار دهد [12].
آموزش و پیگیری تلفنی یکی از خدمات اصلی جهت مراقبت از بیماران مزمن در منزل است [13]. پیگیری تلفنی به‌صورت برآوردن نیازهای سلامتی بیماران، هماهنگی، مدیریت و ارائه خدمات مراقبتی از طریق تکنولوژی ارتباطات و اطلاعات علی‌رغم موانع فرهنگی، اجتماعی، زمانی و جغرافیایی تعریف شده است [14]. پرستاری از راه دور توانایی ارائه خدمات پرستاری را برای بیماران با کمترین هزینه و بیشترین دسترسی فراهم می‌کند [15]. استفاده از فناوری ارتباط از راه دور در پرستاری جهت ارتقا مراقبت از بیماران است که باعث افزایش ارتباط بیمار و پرستار بدون درنظر گرفتن بعد زمانی و مکانی می‌شود و می‌تواند منجر به ارائه خدمات به بیماران شود [14]. از بین وسایل ارتباطی مورد استفاده در پرستاری از راه دور، تلفن وسیله‌ای است که دردسترس اکثریت افراد جامعه است و در فرهنگ‌های مختلف به‌صورت فزاینده مورد استفاده قرار می‌گیرد [15]. یافته‌های به‌دست‌آمده از برخی مطالعات حاکی از تأثیر مثبت پیگیری تلفنی در کاهش هزینه‌ها و بهبود کیفیت مراقبت‌های پرستاری و استاندارد کردن آموزش‌های بالینی، کاهش دفعات بستری مجدد و استفاده کمتر از خدمات بهداشتی درمانی است [15, 16]. از این‌رو، باتوجه‌به ماهیت مزمن بیماری سکته مغزی، حمایت از مراقبین خانگی با ارتقا و افزایش کارایی آن‌ها در مراقبت از بیماران همراه خواهد بود [13].
آموزش به بیمار و مراقب او، یکی از اساسی‌ترین نقش‌های هر پرستار است که می‌تواند در پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری‌ها تأثیر بسزایی داشته باشد. از آنجا که بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن و مراقبین آنان، علاوه بر آموزش، نیاز به پیگیری منظم و همیشگی دارند، پرستاری از راه دور یا پیگیری تلفنی به‌عنوان یک ابزار مناسب در این راستا مطرح است [17]. تعداد محدودی از مطالعات به مشکلات مراقبین بیماران سالمند با تشخیص سکته مغزی پرداختند [13, 18, 19] و هیچ‌کدام به فشار مراقبتی این مراقبین توجه نکردند. باتوجه‌به افزایش قابل توجه جمعیت سالمندی در ایران، شیوع بالای سکته مغزی در سالمندان و عوارض ناشی از آن، انجام میزان بالایی از مراقبت‌ها توسط مراقبین خانگی، بروز فشار مراقبتی در مراقبین سالمندان مبتلا به سکته مغزی و باتوجه‌به اینکه پرستاری از راه دور توانایی ارائه خدمات به بیماران را افزایش می‌دهد، این مطالعه با هدف تعیین تأثیر آموزش مراقب و پیگیری تلفنی بر فشار مراقبتی مراقبین بیماران سالمند با سکته مغزی طراحی شده است.
مواد و روش
این مطالعه کارآزمایی بالینی بر روی 79 مراقب بیمار سالمند با تشخیص سکته مغزی انجام شد. نمونه‌های پژوهش از میان مراقبین بیماران سالمند سکته مغزی ترخیص‌شده از بخش اعصاب بیمارستان بوعلی شهر قزوین به‌روش دردسترس انتخاب شدند. با درنظر گرفتن احتمال 10درصد ریزش، تعداد 42 نفر برای هر گروه نهایی شد. برای تعیین حجم نمونه از نرم‌افزار جی پاور استفاده شد و از اندازه اثر به‌دست‌آمده از مطالعه گودرزیان و همکاران [13] برای برآورد تعداد نمونه استفاده شد. بر اساس برنامه نرم‌افزاری جی پاور و آزمون تی مستقل، با اندازه اثر 0/57، میزان آلفای کمتر از 0/05 و توان آماری مساوی 0/80، تعداد 39 نفر برای گروه آزمایش و 40 نفر برای گروه کنترل برآورد شد. با درنظر گرفتن 10 درصد احتمال ریزش، تعداد 42 نفر برای هر گروه نهایی شد (تصویر شماره 1).
معیارهای ورود به مطالعه مراقبین، داشتن رضایت برای شرکت در مطالعه، داشتن مسئولیت مستقیم در مراقبت از بیمار سالمند حداقل 8 ساعت در روز، داشتن رابطه خانوادگی با بیمار ازجمله همسر، فرزند، برادر، خواهر، داشتن گوشی تلفن همراه با قابلیت نصب برنامه واتساپ، ساکن شهر قزوین، سن 18 سال و بالاتر، عدم دریافت وجه در قبال مراقبت می‌باشد. معیارهای ورود برای سالمند، سن 60 سال و بالاتر، تأیید تشخیص سکته مغزی توسط پزشک معالج و داشتن مراقب در خانه بود. معیار خروج برای مراقبین، عدم توانایی به برقراری ارتباط، مراقبت همزمان از فرد دیگری غیر از بیمارمبتلا به سکته مغزی، عدم تمایل به همکاری و یا قطع ارتباط تلفنی به مدت دو هفته در ماه اول آزمایش و به مدت سه هفته در ماه دوم و سوم مداخله، استفاده از دفاتر خدمات پرستاری و استفاده از مراکز مشاوره و ارائه مراقبت‌های پرستاری در منزل، بیماری روانی تشخیص داده شده (به گفته خود بیمار). معیار خروج برای سالمند شامل فوت بیمار، بستری شدن در طول مطالعه و کسب نمره 100 در مقیاس بارتل بود.
برای نمونه‌گیری، بیماران سالمند 60 سال و بالاتر با تشخیص سکته مغزی ترخیص‌شده از بخش اعصاب بیمارستان بوعلی طی 1 ماه تا 6 ماه قبل از مطالعه مشخص می‌شد و در صورت داشتن معیارهای ورود به مطالعه، با مراقبین آنان تماس گرفته و بعد از ارائه توضیحات کافی در مورد اهداف پژوهش و روش انجام آن، با مراقبینی که متمایل به شرکت در مطالعه باشند قرار گذاشته می‌شد. بعد از دریافت رضایت‌نامه کتبی وارد مطالعه می‌شدند. سپس، شرکت‌کنندگان به‌طور تصادفی با استفاده از روش بلوک تصادفی 4 تایی به دوگروه آزمایش وکنترل تقسیم شدند. بلوک 4 تایی شامل دو گروه A و B که به‌صورت تصادفی از طریق نرم‌افزار طراحی شد (BAAB)، (ABBA)، (AABB)، (BBAB)، (ABAB).
بر اساس حجم نمونه، 84 پاکت (42 پاکت حاوی A) و (42 پاکت حاوی B ) تهیه شد. افراد به ترتیب ورودشان به مطالعه و به‌صورت تصادفی از طریق بلوک‌های تصادفی‌شده به گروه موردنظر تقسیم شدند. قبل از مداخله، به هر دو گروه، یک کتابچه آموزشی درباره نحوه مراقبت از بیماران سکته مغزی داده شد. محتوای آموزشی با استفاده از کتاب آموزش مراقبت از بیمار در منزل، تألیف خانم آتوسا آموزگار که قبلاً مورد تأیید قرار گرفته است به مراقبین داده شد [15]. در گروه آزمایش، برنامه نرم‌افزار پیام‌رسان واتساپ تهیه شد و بر روی گوشی تلفن همراه مراقب نمایش داده شد و نحوه استفاده از آن و کاربردهای آن توسط پژوهشگر توضیح داده شد. بعد از نصب برنامه، کارایی آن بر روی گوشی مراقبین بیمار کنترل شد و با کمک مراقب، نحوه استفاده و کاربرد آن مورد بررسی قرار گرفت. در ادامه قبل از شروع مداخله، پرسش‌نامه اطلاعات جمعیت‌شناختی و پرسش‌نامه بارتل و پرسش‌نامه زاریت توسط مراقب اصلی بیمار تکمیل شد. از شرکت‌کنندگان خواسته شد هر زمان در طول مدت مداخله در صورت بروز مشکل در نحوه کار برنامه و یا داشتن سؤال با پژوهشگر تماس بگیرند. برای مراقبین در گروه آزمایش، یک گروه واتساپی تشکیل شد و هر هفته، مطالب آموزشی به‌صورت نوشتاری و تصویری ﺑﻪ آنان اراﺋﻪ شد. مراقبت‌های بهداشتی آموزش داده‌شده به مراقبین شامل نحوه مراقبت از پوست، نحوه انجام حمام در تخت، نحوه مراقبت از چشم، اقدامات لازم جهت پیشگیری از زخم فشاری، فعالیت و فیزیوتراپی و تمرینات دامنه حرکتی، رژیم غذایی و تغذیه بیمار، نکات آموزشی مشکلات حسی و ادراکی، اکسیژن درمانی، مراقبت از سوند ادراری، ایمنی بیمار و مراقبت از خود، دارودرمانی و خارج کردن از تخت بودند. در بازه زمانی 12 هفته، هفته‌ای یکبار (8 صبح تا 8 شب) با مراقبین گروه آزمایش، تماس برقرار می‌شد و به سؤالات آنان پاسخ داده می‌شد. طول مدت مکالمه 10 الی 15 دقیقه بسته به شرایط بیمار بود. پس از 12 هفته، پرسش‌نامه‌ها مجدداً توسط مراقب اصلی تکمیل شد.
ابزار جمع‌آوری داده‌ها شامل فهرست اطلاعات جمعیت‌شناختی، مقیاس بارتل و پرسش‌نامه زاریت بود.
مقیاس بارتل
این مقیاس معمولی‌ترین ابزاری است که جهت بررسی سطح توانمندی در انجام فعالیت‌های روزمره به‌طور گسترده توسط پژوهشگران و پرسنل بهداشتی درمانی مورد استفاده قرار گرفته است. این مقیاس دارای ده جزء خوردن، توانایی استحمام کردن، موارد آرایشی و نظافت، لباس پوشیدن، کنترل مدفوع، کنترل ادرار، استفاده از توالت، جابه‌جایی، توانایی حرکت کردن و بالا رفتن از پله است. سطح وابستگی به این صورت طبقه‌بندی خواهد شد: 100 به‌عنوان عدم وابستگی، 91-99 وابستگی جزیی، 61-90 وابستگی متوسط، 21-60 وابستگی شدید و 0-20 وابستگی کامل. در مطالعه نظری و همکاران که بر روی 79 نفر از سالمندان مقیم آسایشگاه انجام شد، پایایی و روایی این شاخص محاسبه شد و ضریب کاپا 92 درصد و ضریب آلفای کرونباخ 0/812 به دست آمد [7] .
پرسش‌نامه زاریت
پرسش‌نامه فشار مراقبتی است که در سال 1998 زاریت و همکاران جهت اندازه‌گیری فشار مراقبتی آن را ساختند. این پرسش‌نامه شامل 22 سؤال در مورد فشارهای شخصی، اجتماعی، عاطفی و اقتصادی است که توسط پژوهشگر از طریق مصاحبه با مراقبین خانوادگی تکمیل شد. در این ابزار، فشار مراقبتی در مراقبین بر اساس سؤالات به دو گروه عینی و ذهنی نیز تقسیم می‌شود. و برای پاسخگویی به هر سؤال امتیازاتی به‌صورت هرگز (0)، به ندرت (1)، بعضی اوقات (2)، بیشتر اوقات (3)، و همیشه (4) اختصاص داده شد. حداقل و حداکثر امتیاز هر فرد بین صفر تا 88 درنظر گرفته شده است و نمره بالاتر نشان‌دهنده فشار روانی بیشتر و بالعکس می‌باشد. نمره‌های صفر تا 20 کم بودن یا عدم فشار مراقبتی، نمره 21 تا 40 فشار مراقبتی متوسط و نمره 41 تا 88 فشار مراقبتی شدید را نشان می‌داد [20]. روایی و پایایی این ابزار در سال 1395 توسط طالبی و همکاران مورد بررسی و تأیید قرار گرفت [21].
جهت تجزیه‌و‌تحلیل آماری از برنامه SPSS نسخه 23 استفاده شد. نرمال بودن داده‌ها با آزمون‌های چولگی (1/65 تا 0/246-) و کرتوزیس (2/77 تا 0/752-) تأیید شد. از آمار توصیفی شامل میانگین و انحراف معیار برای توصیف مشخصات نمونه‌ها و از تی تست و کای‌دو برای مقایسی دو گروه آزمایش و کنترل ازنظر مشخصات جمعیت‌شناختی، میانگین نمرات وابستگی بیماران سالمند و فشار مراقبتی مراقبین قبل از شروع مداخله پرستاری از راه دور استفاده شد. از آزمون تی مستقل و وابسته به منظور بررسی تغییرات درون و بین گروهی فشار مراقبتی و حیطه‌های آن به‌کار برده شد. باتوجه‌به اینکه نمرات پیش‌آزمون فشار مراقبتی اقتصادی به‌عنوان متغیر کوریت می‌باشد، از آزمون تحلیل کواریانس یا آنکوا برای مقایسی این متغیر برای دو گروه کنترل و آزمایش در پس‌آزمون استفاده شد. سطح معناداری کمتر از 0/05 درنظر گرفته شد.
به‌منظور رعایت ملاحظات اخلاقی، قبل از جمع‌آوری اطلاعات، هدف پژوهش برای نمونه‌ها توضیح داده شد و از آنان رضایت‌نامه آگاهانه دریافت شد و اطمینان داده شد که اطلاعاتشان محرمانه خواهد ماند و هر زمان که بخواهند می‌توانند از مطالعه خارج شوند.
یافته‌ها
در این مطالعه، 39 مراقب با میانگین سنی و انحراف معیار 12/2±46/2 در گروه آزمایش و 40 مراقب با میانگین سنی و انحراف معیار 10/5±46/1 در گروه کنترل شرکت کردند. مشخصات جمعیت‌شناختی مراقبین در جدول شماره 1 ارائه شده است.
.jpg)
نتایج پژوهش نشان داد دو گروه ازنظر متغیرهای جمعیت‌شناختی و میزان فشار مراقبتی کل و حیطه‌های آن به غیر از حیطه اقتصادی در ابتدای ورود به مطالعه با یکدیگر همگن بودند و تفاوت آماری معناداری بین دو گروه آزمایش و کنترل در زمان ورود به مطالعه وجود نداشت (P>0/05) (جدول شماره 1). بعد از 12 هفته مداخله، کاهش معناداری در میزان فشار مراقبتی و حیطه های اجتماعی، عاطفی و فردی نشان داد. نتایج تی مستقل نشان داد بعد از مداخله، میانگین فشار مراقبتی در گروه آزمایش (18/28±10/07) به طور معناداری نسبت به گروه کنترل (29/80±11/76) کمتر بود (جدول شماره 2).
.jpg)
برای مقایسه اثر تله نرسینگ بر فشار مراقبتی اقتصادی از آزمون آنالیز کواریانس (آنکوا) با درنظر گرفتن پیش‌آزمون به‌عنوان کوریت استفاده شد. نتایج این آزمون نشان داد پس از کنترل اثر پیش‌آزمون (کوریت)، میزان فشار مراقبتی اقتصادی در پس‌آزمون، بین دو گروه کنترل و آزمایش اختلاف معناداری وجود داشت و در گروه آزمایش به‌طور معناداری کمتر از گروه کنترل بود (0/001>P و 0/166=partial η2).
بحث
بر اساس نتایج مطالعه حاضر، میانگین فشار مراقبتی و حیطه‌های آن پس از 4 هفته پرستاری از راه دور در گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل به‌طور معنادار کاهش یافته است (0/05>P). این نتایج هم راستا با نتایج مطالعات داخلی و خارجی در مراقبین بیماران با تشخیص‌هایی مانند نارسایی قلبی [20]، آلزایمر [21] و دمانس [22، 23] است. برای مثال، نامجو و همکاران در مطالعه خود نشان دادند بعد از یک ماه پرستاری از راه دور، فشار مراقبتی مراقبین بیماران نارسایی قلبی درجه دو، به‌طور معناداری کاهش یافت [20]. صادق‌مقدم و همکاران دریافتند 6 هفته مداخلات آموزشی به‌روش پرستاری از راه دور، فشار مراقبتی در مراقبین خانگی بیماران سالمند با تشخیص آلزایمر را به‌طور معناداری نسبت به گروه کنترل کاهش داد [21]. صالحی‌نژاد و همکاران نیز مطالعهای بر روی 50 مراقب بیماران مبتلا به زوال عقل انجام دادند. در این مطالعه، اطلاعات سلامت مربوط به بیماری زوال عقل در 12 جلسه در مدت 2 ماه به مراقبین ارائه شد. نتایج نشان داد میانگین بار مراقبتی مراقبین در گروه کنترل تغییر محسوسی نداشت و حتی 0/53 افزایش داشته است، در صورتی که در گروه آزمایش 13/58 کاهش یافته است [22]. در همین راستا، کیم و همکاران گزارش کردند مراقبت از راه دور نسبت به برنامه آموزش مراقبتی در بیمارستان، در کاهش بار مراقبتی مراقبین خانگی بیماران با سکته مغزی بسیار مؤثرتر هستند [24]. می‌توان گفت مشاوره حضوری نیز به‌عنوان یک روش مؤثر بر کاهش بار مراقبتی است، اما اغلب وقت و هزینه زیادی را به دنبال دارد. [25]. استفاده از فناوری مراقبت از راه دور منجر به دسترسی سریع بیمار به خدمات بهتر با هزینه‌های کمتر، دسترسی آسان به مناسب‌ترین مهارت‌های حرفه‌ای و افزایش همه جانبه کیفیت ارائه خدمات بهداشتی می‌شود [26]. از این‌رو، باتوجه‌به مزمن بودن سکته مغزی، ارائه حمایت از اعضای خانواده باعث افزایش کارایی آن‌ها در مراقبت می‌شود [27].
مکانیسم تأثیرگذاری پرستاری از راه دور بر کاهش فشار مراقبتی مراقبین بیماران سالمند با تشخیص سکته مغزی به چندین صورت قابل توجیه و تفسیر است. از آنجایی که اضطراب و افسردگی در مراقبان بیماران سکته مغزی شایع است و ارتباط مستقیمی با بار مراقبت دارد [28]. شاید ارائه مراقبت‌های پرستاری از راه دوری که همراه با کاهش استرس و اضطراب و بهبود شرایط روحی و روانی مراقبین است، موجب کاهش بار مراقبتی مراقبین شود. نتایج مطالعات گذشته نیز مؤید تأثیر پرستاری از راه دور بر کاهش میزان اضطراب مراقبین خانوادگی مبتلایان به سکته مغزی [13] نارسایی قلبی [29]، آلزایمر [30] و دمانس [13] است. بسیاری از مشکلات مراقبت در خانه به‌علت عدم آگاهی و مهارت لازم در مورد مراقبت از بیمار در حیطه‌های بهداشت، تغذیه نامناسب و سبک زندگی پدید می‌آیند. عدم ارائه آموزش و مشاوره به بیماران و نداشتن دسترسی به مرکزی جهت کسب راهنمایی و پاسخگویی به سؤالات، این مشکلات را تشدید می‌کند [32]. مراقبین خانگی نقش مهمی در مراقبت از بیماران در منزل برعهده دارند [33]. مطالعه شاهرخی و همکاران نشان داد تله نرسینگ بر برآیند مراقبت انجام‌شده توسط مراقبین بیماران ضربه به سر به‌طور معناداری مؤثر بود [34]. مطالعاتی که درزمینه برنامه‌های مبتنی بر وب برای مراقبین بیماران دمانس و به‌طورکلی مراقبین بیماران مزمن انجام شده است، نشان داد مراقبین استفاده از مراقبت پرستاری از راه دور را آسان، مفید و کاربردی توصیف کردند و نتایج مثبتی بر دانش، نگرش، خود اثربخشی و احساس همدردی و کاهش استرس و اضطراب در مراقبین داشته است و باعث شده است مراقبین درباره مهارت‌های مراقبت و ارتباط برقرار کردن با بیمارشان احساس اعتماد به نفس بیشتری داشته باشند [35, 36, 37].
کاهش فشار مراقبتی ممکن است به‌علت ارتقا و بهبود خودکارآمدی مراقبین باشد. نتایج مطالعات پیشین نیز نشان داده است مراقبینی که از خودکارآمدی بالاتری برخوردار باشند، تحت فشار مراقبتی کمتری هستند و احساس سلامتی و نشاط بالاتری می‌کنند [38]. تقی‌نژاد و همکاران تأثیر پیگیری تلفنی پرستار بعد از ترخیص بیمار را بر خودکارآمدی مراقبین بیماران مبتلا به سکته مغزی را مورد بررسی قرار دادند و بیان کردند نمره خودکارآمدی مراقبین گروه آزمایش در اثر پیگیری تلفنی به‌طور معناداری در قیاس با گروه کنترل افزایش یافته است [39]. یکی از راه‌های افزایش خودکارآمدی ارائه برنامه‌های آموزشی است. بندورا معتقد است امکان افزایش سطح توانایی و خودکارآمدی در افراد با اتخاذ مناسب راهکار و مداخلات آموزشی برای به‌دست آوردن مهارت و دانش لازم است. درواقع این مفهوم به‌عنوان عاملی مؤثر بر کیفیت زندگی، به درک فرد از مهارت‌ها و توانایی‌هایش در انجام موفقیت‌آمیز عملکردی شایسته تأکید دارد [40].
براساس نتایج مطالعه، در گروه کنترل، میزان فشار مراقبتی در حیطه‌های عاطفی و اقتصادی، در مدت یک ماه افزایش معناداری یافت. به‌نظر می‌رسد این نتایج ناشی از شرایط حاکم بر جامعه در اثر شیوع بیماری کووید-19 باشد. طاهری‌نیا و حسنوند در مطالعهای که به بررسی پیامدهای اقتصادی ناشی از شیوع بیماری کرونا در ایران پرداختند، نتیجه گرفتند طی زمستان سال 1398 و 1399 (زمان مطالعه حاضر) میزان اشتغال نسبت به فصول مشابه سال قبل کاهش و روند بیکاری افزایش داشته است که نشان از تغییرات بازار نیروی کار و سایر بخش‌های حوزه اقتصادی است [41]. شامی و همکاران نیز تأثیر منفی شیوع بیماری کرونا را بر ایجاد بحران‌های روانی، اجتماعی و اقتصادی در جامعه بنگلادش گزارش کردند [42]. بنابراین می‌توان گفت به‌دلیل شرایط بد اقتصادی حاکم بر جامعه و افزایش آمار بیکاری، فشار مراقبتی در حیطه‌های عاطفی و اقتصادی در گروه کنترل به‌طور معناداری افزایش یافت.
به‌نظر می‌رسد در بحران کووید-19، پرستاری از راه دور می‌تواند روشی مؤثر برای کاهش مشکلات به‌ویژه هزینه‌های مجدد و انتقال عفونت باشد. کرد و همکاران نیز دریافتند پرستاری از راه دور در حوزه‌های مراقبت، آموزش، پشتیبانی، پیگیری و مشاوره بیماران در دوره کووید-19 بسیار مؤثر و کمک‌کننده است [43]. پورعبدالله و همکاران نیز گزارش کردند پرستاری از راه دور فرصتی جدید برای مراقبت پرستاری در بحران همه‌گیری کرونا است.
محدودیت
این مطالعه بر روی مراقبین بیماران سالمند با سکته مغزی که سابقه بستری در مرکز درمانی بیمارستان بوعلی را داشتند، انجام شد که تعمیم‌پذیری نتایج آن را به تمامی مراقبین بیماران سالمند با مشکل مواجه می‌کند. این مطالعه فقط بر روی مراقـب اصـلی انجـام شـد. از آنجایی که در تک تک افراد خانواده در مورد میزان فشار روحـی روانی با همدیگر متفاوت است، قابل تعمیم بر کلیه اعضای خانواده بیمار نیست.
نتیجه‌گیری
مطابق یافته‌های مطالعه حاضر، آموزش به مراقب و پیگیری تلفنی بر کاهش فشار مراقبتی مراقبین بیماران سالمند با سکته مغزی مؤثر است. استفاده از آن به‌عنوان یک روش مؤثر و کم هزینه در کاهش فشار مراقبتی مراقبین پیشنهاد می‌شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه براساس اصول بیانیه هلسینکی بوده و موارد اخلاقی پژوهش حاضر توسط کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی قزوین با شماره (IR.QUMS.REC.1399.037) و کد RCT) IRCT20200222046585N1 ) تأیید شده است.
حامی مالی
این مقاله برگرفته از پایان‌نامه هدی بنی اردلان دانشجوی کارشناسی ارشد پرستاری سالمندی، دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی قزوین است.
مشارکت نویسندگان
مفهوم‌سازی، روش‌شناسی، تحقیق و بررسی، نگارش پیش‌نویس، ویراستاری و نهایی‌سازی و منابع : هدی بنی‌اردلان، سیده آمنه مطلبی، اکرم شاهرخی و فاطمه محمدی؛ تجزیه‌و‌تحلیل: سیده آمنه مطلبی؛ تأمین مالی: هدی بنی‌اردلان؛ مدیریت پروژه: فاطمه محمدی.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از همکاری بیماران و خانواده‌های آنان، سوپروایزر آموزشی و کارکنان بخش اعصاب و اسناد پزشکی بیمارستان بوعلی سینا شهر قزوین، معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی قزوین قدردانی‌می شود.
برای نمونه‌گیری، بیماران سالمند 60 سال و بالاتر با تشخیص سکته مغزی ترخیص‌شده از بخش اعصاب بیمارستان بوعلی طی 1 ماه تا 6 ماه قبل از مطالعه مشخص می‌شد و در صورت داشتن معیارهای ورود به مطالعه، با مراقبین آنان تماس گرفته و بعد از ارائه توضیحات کافی در مورد اهداف پژوهش و روش انجام آن، با مراقبینی که متمایل به شرکت در مطالعه باشند قرار گذاشته می‌شد. بعد از دریافت رضایت‌نامه کتبی وارد مطالعه می‌شدند. سپس، شرکت‌کنندگان به‌طور تصادفی با استفاده از روش بلوک تصادفی 4 تایی به دوگروه آزمایش وکنترل تقسیم شدند. بلوک 4 تایی شامل دو گروه A و B که به‌صورت تصادفی از طریق نرم‌افزار طراحی شد (BAAB)، (ABBA)، (AABB)، (BBAB)، (ABAB).
بر اساس حجم نمونه، 84 پاکت (42 پاکت حاوی A) و (42 پاکت حاوی B ) تهیه شد. افراد به ترتیب ورودشان به مطالعه و به‌صورت تصادفی از طریق بلوک‌های تصادفی‌شده به گروه موردنظر تقسیم شدند. قبل از مداخله، به هر دو گروه، یک کتابچه آموزشی درباره نحوه مراقبت از بیماران سکته مغزی داده شد. محتوای آموزشی با استفاده از کتاب آموزش مراقبت از بیمار در منزل، تألیف خانم آتوسا آموزگار که قبلاً مورد تأیید قرار گرفته است به مراقبین داده شد [15]. در گروه آزمایش، برنامه نرم‌افزار پیام‌رسان واتساپ تهیه شد و بر روی گوشی تلفن همراه مراقب نمایش داده شد و نحوه استفاده از آن و کاربردهای آن توسط پژوهشگر توضیح داده شد. بعد از نصب برنامه، کارایی آن بر روی گوشی مراقبین بیمار کنترل شد و با کمک مراقب، نحوه استفاده و کاربرد آن مورد بررسی قرار گرفت. در ادامه قبل از شروع مداخله، پرسش‌نامه اطلاعات جمعیت‌شناختی و پرسش‌نامه بارتل و پرسش‌نامه زاریت توسط مراقب اصلی بیمار تکمیل شد. از شرکت‌کنندگان خواسته شد هر زمان در طول مدت مداخله در صورت بروز مشکل در نحوه کار برنامه و یا داشتن سؤال با پژوهشگر تماس بگیرند. برای مراقبین در گروه آزمایش، یک گروه واتساپی تشکیل شد و هر هفته، مطالب آموزشی به‌صورت نوشتاری و تصویری ﺑﻪ آنان اراﺋﻪ شد. مراقبت‌های بهداشتی آموزش داده‌شده به مراقبین شامل نحوه مراقبت از پوست، نحوه انجام حمام در تخت، نحوه مراقبت از چشم، اقدامات لازم جهت پیشگیری از زخم فشاری، فعالیت و فیزیوتراپی و تمرینات دامنه حرکتی، رژیم غذایی و تغذیه بیمار، نکات آموزشی مشکلات حسی و ادراکی، اکسیژن درمانی، مراقبت از سوند ادراری، ایمنی بیمار و مراقبت از خود، دارودرمانی و خارج کردن از تخت بودند. در بازه زمانی 12 هفته، هفته‌ای یکبار (8 صبح تا 8 شب) با مراقبین گروه آزمایش، تماس برقرار می‌شد و به سؤالات آنان پاسخ داده می‌شد. طول مدت مکالمه 10 الی 15 دقیقه بسته به شرایط بیمار بود. پس از 12 هفته، پرسش‌نامه‌ها مجدداً توسط مراقب اصلی تکمیل شد.
ابزار جمع‌آوری داده‌ها شامل فهرست اطلاعات جمعیت‌شناختی، مقیاس بارتل و پرسش‌نامه زاریت بود.
مقیاس بارتل
این مقیاس معمولی‌ترین ابزاری است که جهت بررسی سطح توانمندی در انجام فعالیت‌های روزمره به‌طور گسترده توسط پژوهشگران و پرسنل بهداشتی درمانی مورد استفاده قرار گرفته است. این مقیاس دارای ده جزء خوردن، توانایی استحمام کردن، موارد آرایشی و نظافت، لباس پوشیدن، کنترل مدفوع، کنترل ادرار، استفاده از توالت، جابه‌جایی، توانایی حرکت کردن و بالا رفتن از پله است. سطح وابستگی به این صورت طبقه‌بندی خواهد شد: 100 به‌عنوان عدم وابستگی، 91-99 وابستگی جزیی، 61-90 وابستگی متوسط، 21-60 وابستگی شدید و 0-20 وابستگی کامل. در مطالعه نظری و همکاران که بر روی 79 نفر از سالمندان مقیم آسایشگاه انجام شد، پایایی و روایی این شاخص محاسبه شد و ضریب کاپا 92 درصد و ضریب آلفای کرونباخ 0/812 به دست آمد [7] .
پرسش‌نامه زاریت
پرسش‌نامه فشار مراقبتی است که در سال 1998 زاریت و همکاران جهت اندازه‌گیری فشار مراقبتی آن را ساختند. این پرسش‌نامه شامل 22 سؤال در مورد فشارهای شخصی، اجتماعی، عاطفی و اقتصادی است که توسط پژوهشگر از طریق مصاحبه با مراقبین خانوادگی تکمیل شد. در این ابزار، فشار مراقبتی در مراقبین بر اساس سؤالات به دو گروه عینی و ذهنی نیز تقسیم می‌شود. و برای پاسخگویی به هر سؤال امتیازاتی به‌صورت هرگز (0)، به ندرت (1)، بعضی اوقات (2)، بیشتر اوقات (3)، و همیشه (4) اختصاص داده شد. حداقل و حداکثر امتیاز هر فرد بین صفر تا 88 درنظر گرفته شده است و نمره بالاتر نشان‌دهنده فشار روانی بیشتر و بالعکس می‌باشد. نمره‌های صفر تا 20 کم بودن یا عدم فشار مراقبتی، نمره 21 تا 40 فشار مراقبتی متوسط و نمره 41 تا 88 فشار مراقبتی شدید را نشان می‌داد [20]. روایی و پایایی این ابزار در سال 1395 توسط طالبی و همکاران مورد بررسی و تأیید قرار گرفت [21].
جهت تجزیه‌و‌تحلیل آماری از برنامه SPSS نسخه 23 استفاده شد. نرمال بودن داده‌ها با آزمون‌های چولگی (1/65 تا 0/246-) و کرتوزیس (2/77 تا 0/752-) تأیید شد. از آمار توصیفی شامل میانگین و انحراف معیار برای توصیف مشخصات نمونه‌ها و از تی تست و کای‌دو برای مقایسی دو گروه آزمایش و کنترل ازنظر مشخصات جمعیت‌شناختی، میانگین نمرات وابستگی بیماران سالمند و فشار مراقبتی مراقبین قبل از شروع مداخله پرستاری از راه دور استفاده شد. از آزمون تی مستقل و وابسته به منظور بررسی تغییرات درون و بین گروهی فشار مراقبتی و حیطه‌های آن به‌کار برده شد. باتوجه‌به اینکه نمرات پیش‌آزمون فشار مراقبتی اقتصادی به‌عنوان متغیر کوریت می‌باشد، از آزمون تحلیل کواریانس یا آنکوا برای مقایسی این متغیر برای دو گروه کنترل و آزمایش در پس‌آزمون استفاده شد. سطح معناداری کمتر از 0/05 درنظر گرفته شد.
به‌منظور رعایت ملاحظات اخلاقی، قبل از جمع‌آوری اطلاعات، هدف پژوهش برای نمونه‌ها توضیح داده شد و از آنان رضایت‌نامه آگاهانه دریافت شد و اطمینان داده شد که اطلاعاتشان محرمانه خواهد ماند و هر زمان که بخواهند می‌توانند از مطالعه خارج شوند.
یافته‌ها
در این مطالعه، 39 مراقب با میانگین سنی و انحراف معیار 12/2±46/2 در گروه آزمایش و 40 مراقب با میانگین سنی و انحراف معیار 10/5±46/1 در گروه کنترل شرکت کردند. مشخصات جمعیت‌شناختی مراقبین در جدول شماره 1 ارائه شده است.
نتایج پژوهش نشان داد دو گروه ازنظر متغیرهای جمعیت‌شناختی و میزان فشار مراقبتی کل و حیطه‌های آن به غیر از حیطه اقتصادی در ابتدای ورود به مطالعه با یکدیگر همگن بودند و تفاوت آماری معناداری بین دو گروه آزمایش و کنترل در زمان ورود به مطالعه وجود نداشت (P>0/05) (جدول شماره 1). بعد از 12 هفته مداخله، کاهش معناداری در میزان فشار مراقبتی و حیطه های اجتماعی، عاطفی و فردی نشان داد. نتایج تی مستقل نشان داد بعد از مداخله، میانگین فشار مراقبتی در گروه آزمایش (18/28±10/07) به طور معناداری نسبت به گروه کنترل (29/80±11/76) کمتر بود (جدول شماره 2).
بحث
بر اساس نتایج مطالعه حاضر، میانگین فشار مراقبتی و حیطه‌های آن پس از 4 هفته پرستاری از راه دور در گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل به‌طور معنادار کاهش یافته است (0/05>P). این نتایج هم راستا با نتایج مطالعات داخلی و خارجی در مراقبین بیماران با تشخیص‌هایی مانند نارسایی قلبی [20]، آلزایمر [21] و دمانس [22، 23] است. برای مثال، نامجو و همکاران در مطالعه خود نشان دادند بعد از یک ماه پرستاری از راه دور، فشار مراقبتی مراقبین بیماران نارسایی قلبی درجه دو، به‌طور معناداری کاهش یافت [20]. صادق‌مقدم و همکاران دریافتند 6 هفته مداخلات آموزشی به‌روش پرستاری از راه دور، فشار مراقبتی در مراقبین خانگی بیماران سالمند با تشخیص آلزایمر را به‌طور معناداری نسبت به گروه کنترل کاهش داد [21]. صالحی‌نژاد و همکاران نیز مطالعهای بر روی 50 مراقب بیماران مبتلا به زوال عقل انجام دادند. در این مطالعه، اطلاعات سلامت مربوط به بیماری زوال عقل در 12 جلسه در مدت 2 ماه به مراقبین ارائه شد. نتایج نشان داد میانگین بار مراقبتی مراقبین در گروه کنترل تغییر محسوسی نداشت و حتی 0/53 افزایش داشته است، در صورتی که در گروه آزمایش 13/58 کاهش یافته است [22]. در همین راستا، کیم و همکاران گزارش کردند مراقبت از راه دور نسبت به برنامه آموزش مراقبتی در بیمارستان، در کاهش بار مراقبتی مراقبین خانگی بیماران با سکته مغزی بسیار مؤثرتر هستند [24]. می‌توان گفت مشاوره حضوری نیز به‌عنوان یک روش مؤثر بر کاهش بار مراقبتی است، اما اغلب وقت و هزینه زیادی را به دنبال دارد. [25]. استفاده از فناوری مراقبت از راه دور منجر به دسترسی سریع بیمار به خدمات بهتر با هزینه‌های کمتر، دسترسی آسان به مناسب‌ترین مهارت‌های حرفه‌ای و افزایش همه جانبه کیفیت ارائه خدمات بهداشتی می‌شود [26]. از این‌رو، باتوجه‌به مزمن بودن سکته مغزی، ارائه حمایت از اعضای خانواده باعث افزایش کارایی آن‌ها در مراقبت می‌شود [27].
مکانیسم تأثیرگذاری پرستاری از راه دور بر کاهش فشار مراقبتی مراقبین بیماران سالمند با تشخیص سکته مغزی به چندین صورت قابل توجیه و تفسیر است. از آنجایی که اضطراب و افسردگی در مراقبان بیماران سکته مغزی شایع است و ارتباط مستقیمی با بار مراقبت دارد [28]. شاید ارائه مراقبت‌های پرستاری از راه دوری که همراه با کاهش استرس و اضطراب و بهبود شرایط روحی و روانی مراقبین است، موجب کاهش بار مراقبتی مراقبین شود. نتایج مطالعات گذشته نیز مؤید تأثیر پرستاری از راه دور بر کاهش میزان اضطراب مراقبین خانوادگی مبتلایان به سکته مغزی [13] نارسایی قلبی [29]، آلزایمر [30] و دمانس [13] است. بسیاری از مشکلات مراقبت در خانه به‌علت عدم آگاهی و مهارت لازم در مورد مراقبت از بیمار در حیطه‌های بهداشت، تغذیه نامناسب و سبک زندگی پدید می‌آیند. عدم ارائه آموزش و مشاوره به بیماران و نداشتن دسترسی به مرکزی جهت کسب راهنمایی و پاسخگویی به سؤالات، این مشکلات را تشدید می‌کند [32]. مراقبین خانگی نقش مهمی در مراقبت از بیماران در منزل برعهده دارند [33]. مطالعه شاهرخی و همکاران نشان داد تله نرسینگ بر برآیند مراقبت انجام‌شده توسط مراقبین بیماران ضربه به سر به‌طور معناداری مؤثر بود [34]. مطالعاتی که درزمینه برنامه‌های مبتنی بر وب برای مراقبین بیماران دمانس و به‌طورکلی مراقبین بیماران مزمن انجام شده است، نشان داد مراقبین استفاده از مراقبت پرستاری از راه دور را آسان، مفید و کاربردی توصیف کردند و نتایج مثبتی بر دانش، نگرش، خود اثربخشی و احساس همدردی و کاهش استرس و اضطراب در مراقبین داشته است و باعث شده است مراقبین درباره مهارت‌های مراقبت و ارتباط برقرار کردن با بیمارشان احساس اعتماد به نفس بیشتری داشته باشند [35, 36, 37].
کاهش فشار مراقبتی ممکن است به‌علت ارتقا و بهبود خودکارآمدی مراقبین باشد. نتایج مطالعات پیشین نیز نشان داده است مراقبینی که از خودکارآمدی بالاتری برخوردار باشند، تحت فشار مراقبتی کمتری هستند و احساس سلامتی و نشاط بالاتری می‌کنند [38]. تقی‌نژاد و همکاران تأثیر پیگیری تلفنی پرستار بعد از ترخیص بیمار را بر خودکارآمدی مراقبین بیماران مبتلا به سکته مغزی را مورد بررسی قرار دادند و بیان کردند نمره خودکارآمدی مراقبین گروه آزمایش در اثر پیگیری تلفنی به‌طور معناداری در قیاس با گروه کنترل افزایش یافته است [39]. یکی از راه‌های افزایش خودکارآمدی ارائه برنامه‌های آموزشی است. بندورا معتقد است امکان افزایش سطح توانایی و خودکارآمدی در افراد با اتخاذ مناسب راهکار و مداخلات آموزشی برای به‌دست آوردن مهارت و دانش لازم است. درواقع این مفهوم به‌عنوان عاملی مؤثر بر کیفیت زندگی، به درک فرد از مهارت‌ها و توانایی‌هایش در انجام موفقیت‌آمیز عملکردی شایسته تأکید دارد [40].
براساس نتایج مطالعه، در گروه کنترل، میزان فشار مراقبتی در حیطه‌های عاطفی و اقتصادی، در مدت یک ماه افزایش معناداری یافت. به‌نظر می‌رسد این نتایج ناشی از شرایط حاکم بر جامعه در اثر شیوع بیماری کووید-19 باشد. طاهری‌نیا و حسنوند در مطالعهای که به بررسی پیامدهای اقتصادی ناشی از شیوع بیماری کرونا در ایران پرداختند، نتیجه گرفتند طی زمستان سال 1398 و 1399 (زمان مطالعه حاضر) میزان اشتغال نسبت به فصول مشابه سال قبل کاهش و روند بیکاری افزایش داشته است که نشان از تغییرات بازار نیروی کار و سایر بخش‌های حوزه اقتصادی است [41]. شامی و همکاران نیز تأثیر منفی شیوع بیماری کرونا را بر ایجاد بحران‌های روانی، اجتماعی و اقتصادی در جامعه بنگلادش گزارش کردند [42]. بنابراین می‌توان گفت به‌دلیل شرایط بد اقتصادی حاکم بر جامعه و افزایش آمار بیکاری، فشار مراقبتی در حیطه‌های عاطفی و اقتصادی در گروه کنترل به‌طور معناداری افزایش یافت.
به‌نظر می‌رسد در بحران کووید-19، پرستاری از راه دور می‌تواند روشی مؤثر برای کاهش مشکلات به‌ویژه هزینه‌های مجدد و انتقال عفونت باشد. کرد و همکاران نیز دریافتند پرستاری از راه دور در حوزه‌های مراقبت، آموزش، پشتیبانی، پیگیری و مشاوره بیماران در دوره کووید-19 بسیار مؤثر و کمک‌کننده است [43]. پورعبدالله و همکاران نیز گزارش کردند پرستاری از راه دور فرصتی جدید برای مراقبت پرستاری در بحران همه‌گیری کرونا است.
محدودیت
این مطالعه بر روی مراقبین بیماران سالمند با سکته مغزی که سابقه بستری در مرکز درمانی بیمارستان بوعلی را داشتند، انجام شد که تعمیم‌پذیری نتایج آن را به تمامی مراقبین بیماران سالمند با مشکل مواجه می‌کند. این مطالعه فقط بر روی مراقـب اصـلی انجـام شـد. از آنجایی که در تک تک افراد خانواده در مورد میزان فشار روحـی روانی با همدیگر متفاوت است، قابل تعمیم بر کلیه اعضای خانواده بیمار نیست.
نتیجه‌گیری
مطابق یافته‌های مطالعه حاضر، آموزش به مراقب و پیگیری تلفنی بر کاهش فشار مراقبتی مراقبین بیماران سالمند با سکته مغزی مؤثر است. استفاده از آن به‌عنوان یک روش مؤثر و کم هزینه در کاهش فشار مراقبتی مراقبین پیشنهاد می‌شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه براساس اصول بیانیه هلسینکی بوده و موارد اخلاقی پژوهش حاضر توسط کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی قزوین با شماره (IR.QUMS.REC.1399.037) و کد RCT) IRCT20200222046585N1 ) تأیید شده است.
حامی مالی
این مقاله برگرفته از پایان‌نامه هدی بنی اردلان دانشجوی کارشناسی ارشد پرستاری سالمندی، دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی قزوین است.
مشارکت نویسندگان
مفهوم‌سازی، روش‌شناسی، تحقیق و بررسی، نگارش پیش‌نویس، ویراستاری و نهایی‌سازی و منابع : هدی بنی‌اردلان، سیده آمنه مطلبی، اکرم شاهرخی و فاطمه محمدی؛ تجزیه‌و‌تحلیل: سیده آمنه مطلبی؛ تأمین مالی: هدی بنی‌اردلان؛ مدیریت پروژه: فاطمه محمدی.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از همکاری بیماران و خانواده‌های آنان، سوپروایزر آموزشی و کارکنان بخش اعصاب و اسناد پزشکی بیمارستان بوعلی سینا شهر قزوین، معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی قزوین قدردانی‌می شود.
References
1.Darabi S, Torabi F. [Analysis and comparison of aging population in Europe and Asia During 1950 to 2015 (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2017; 12(1):30-43. [DOI:10.21859/sija-120128]
2.World Health Organization, Regional Office for the Eastern Mediterranean. Health care for the elderly: A manual for primary health care workers. Geneva: World Health Organization; 1994. [Link]
3.Kazemi A, Azimian J, Mafi M, Allen KA, Motalebi SA. Caregiver burden and coping strategies in caregivers of older patients with stroke. BMC Psychology. 2021; 9(1):51. [DOI:10.1186/s40359-021-00556-z] [PMID] [PMCID]
4.Hosseini SR, Moslehi A, Hamidian SM, Taghian SA. [The relation between chronic diseases and disability in elderly of Amirkola (Persian)]. Iranian Journal of Ageing. 2014; 9(2):80-7. [Link]
5.Ghavami M, Akbari Kamrani AA, Sarfaraz Z, Fallahpour M. [The effect of client-centered occupational therapy on the self-care satisfaction and performance of older adults with cerebrovascular accidents (Persian)]. Salmand. 2011; 6(3):26-33. [Link]
6.Hinkle JL, Cheever KH. Brunner & suddarth’s textbook of medical-surgical nursing. Cyber: Wolters kluwer india Pvt Ltd; 2018. [Link]
7.Kazemi A, Azimian J, Mafi M, Allen KA, Motalebi SA. Association between caregiver burden and coping strategies in family caregivers ofelderly patients with stroke. BMC Psychology. 2019; 9(1):51. [DOI:10.21203/rs.3.rs-31733/v1]
8.Khatiban M, Kheirollahi A, Oshvandi K, Alhani F, Feradmal J. [The effect of family-based education on knowledge and self-esteem of caregivers of patients with stroke: A randomized controlled trial (Persian)]. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences.. 2014; 23(110):244-50. [Link]
9.Mirzaie M, Darabi S. [Population aging in Iran and rising health care costs (Persian)]. J Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2017; 12(2):156-69. [DOI:10.21859/sija-1202156]
10.Ajalli A, Fallahi Khoshknab M. [Tele nursing care in chronic patients/a systematic review (Persian)]. Iranian Journal of Rehabilitation Research in Nursing. 2015; 1(3):76-86. [Link]
11.Hosseini MA, Mohammadzaheri S, Fallahi Khoshkenab M, Mohammadi Shahbolaghi F, Reza Soltani P, Sharif Mohseni M. [Effect of mindfulness program on caregivers’ strain on alzheimer’s disease caregivers (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2016; 11(3):448-55. [Link]
12.Safaeian Z, Hejazi SS, Delavar E, Hoseini Azizi T, Haresabadi M. [The relationship between caregiver burden, and depression, anxiety and stress in family caregivers of cancer patients referred to Imam Reza Hospital in Bojnurd City (Persian)]. Iranian Journal of Psychiatric Nursing . 2017; 5(3):7-14. [DOI:10.21859/ijpn-05032]
13.Goudarzian M, Fallahi-Khoshknab M, Dalvandi A, Delbari A, Biglarian A. Effect of telenursing on levels of depression and anxiety in caregivers of patients with stroke: A randomized clinical trial. Iranian Journal of Nursing and Midwifery Research. 2018; 23(4):248-52. [PMID] [PMCID]
14.Kamrani F, Nikkhah S, Borhani F, Jalali M, Shahsavari S, Nirumand-Zandi K. The effect of patient education and nurse-led telephone follow-up (telenursing) on adherence to treatment in patients with acute coronary syndrome. Iranian Journal of Cardiovascular Nursing. 2015; 3(4):16-24. [Link]
15.Shahrokhi A, Azimian J, Amouzegar A, Oveisi S. Effect of telenursing on outcomes of provided care by caregivers of patients with head trauma after discharge. J Trauma Nurs. 2018; 25(1):21-25. [DOI:10.1097/JTN.0000000000000338] [PMID]
16.Elham M, Samadi N, Mehrnush N, Mohamad R, Zali M. [Tele nursing: Optimal option for patient educational improvement (Persian)]. Journal of Health and Care. 2011; 13(3):47-52. [Link]
17.Fallahpour S, Nasiri M, Fotokian Z, Jannat Alipour Z, Hajiabadi M. [The effect of telephone follow up (tele-nursing) on fatigue in the elderly undergoing hemodialysis (Persian)]. Journal of Critical Care Nursing. 2018; 11(4):17-26. [Link]
18.Ward MM, Jaana M, Natafgi N. Systematic review of telemedicine applications in emergency rooms. International Journal of Medical Informatics. 2015; 84(9):601-16. [PMID]
19.St George I, Baker J, Karabatsos G, Brimble R, Wilson A, Cullen M. How safe is telenursing from home? Collegian. 2009; 16(3):119-23. [PMID]
20.Namjoo M, Nematollahi M, Taebi M, Kahnooji M, Mehdipour-Rabori R. The efficacy of telenursing on caregiver burden among Iranian patients with heart failure: A randomized clinical trial. ARYA Atheroscler. 2021; 17(6):1-6. [DOI:10.22122/arya.v17i0.2102] [PMID] [PMCID]
21.Sadeghmoghadam L, Shahriyan F, Delshad A, Amiri Deluee M. The effect of educational intervention by tele-nursing on caregiver burden in family caregivers of elderly with Alzheimer’s disease. Alzheimer’s & Dementia. 2020; 16(S7):e040961. [DOI:10.1002/alz.040961]
22.Salehi Nejad S, Azami M, Motamedi F, Sedighi B, Shahesmaili A. [The effect of web-based information intervention in caregiving burden in caregivers of patients with dementia (Persian)]. Journal of Health and Biomedical Informatics. 2017; 4(3):181-91. [Link]
23.Finkel S, Czaja SJ, Schulz R, Martinovich Z, Harris C, Pezzuto D. E-care: A telecommunications technology intervention for family caregivers of dementia patients. The American Journal of Geriatric Psychiatry: Official Journal of The American Association for Geriatric Psychiatry. 2007; 15(5):443–8. [PMID]
24.Kim SS, Kim EJ, Cheon JY, Chung SK, Moon S, Moon KH. The effectiveness of home-based individual tele-care intervention for stroke caregivers in South Korea. International Nursing Review. 2012; 59(3):369-75. [PMID]
25.Behzad Y, Bastani F, Haghani H. [Effect of empowerment program with the telephone follow-up (tele-nursing) on self-efficacy in self-care behaviors in hypertensive older adults (Persian)]. Nursing and Midwifery Journal. 2016; 13(11):1004-15. [Link]
26.Bikmoradi A, Masmouei B, Ghomeisi M, Roshanaei G. Impact of Tele-nursing on adherence to treatment plan in discharged patients after coronary artery bypass graft surgery: A quasi-experimental study in Iran. International Journal of Medical Informatics. 2016; 86:43-8. [PMID]
27.Farahani MA, Bahloli S, JamshidiOrak R, Ghaffari F. Investigating the needs of family caregivers of older stroke patients: A longitudinal study in Iran. BMC Geriatrics. 2020; 20(1):313. [PMID]
28.Hu P, Yang Q, Kong L, Hu L, Zeng L. Relationship between the anxiety/depression and care burden of the major caregiver of stroke patients. Medicine. 2018; 97(40):e12638. [PMID] [PMCID]
29.Chiang LC, Chen WC, Dai YT, Ho YL. The effectiveness of telehealth care on caregiver burden, mastery of stress, and family function among family caregivers of heart failure patients: A quasi-experimental study. International Journal of Nursing Studies. 2012; 49(10):1230-42. [DOI:10.1016/j.ijnurstu.2012.04.013] [PMID]
30.Bastani F, Ghasemi E, Negarandeh R, Haghani H. [General self-efficacy among family’s female caregiver of elderly with Alzheimer’s disease (Persian)]. HAYAT-Journal of Faculty of Nursing and Midwifery. 2012; 18(2):27-37. [Link]
31.Blom MM, Zarit SH, Groot Zwaaftink RB, Cuijpers P, Pot AM. Effectiveness of an internet intervention for family caregivers of people with dementia: Results of a randomized controlled trial. PloS One. 2015; 10(2):e0116622. [PMID] [PMCID]
32.Sadeghi Sanabadi A, Koocheki SA, Solieman Borogerdi S, Mohammad alyha J, Khachian A, Hoseini F. [Effect of teaching on self-care ability of patients with ileostomy and colostomy (Persian)]. Iran Journal of Nursing. 2003; 16(35):50-4. [Link]
33.Kawaguchi T, Azuma M, Satoh M, Yoshioka Y. Telenursing in chronic conditions. In: Kumar S, Snooks H, editors. Telenursing. Health informatics. London: Springer; 2011. [DOI:10.1007/978-0-85729-529-3_6]
34.Shahrokhi A, Azimian J, Amouzegar A, Oveisi S. Effect of telenursing on outcomes of provided care by caregivers of patients with head trauma after discharge. Journal of trauma Nursing : The Official Journal of the Society of Trauma Nurses. 2018; 25(1):21-5. [PMID]
35.Riera A, Ocasio A, Tiyyagura G, Thomas A, Goncalves P, Krumeich L, et al. A web-based educational video to improve asthma knowledge for limited English proficiency Latino caregivers. The Journal of Asthma : Official Journal of The Association for the Care of Asthma. 2017; 54(6):624-31. [PMID] [PMCID]
36.De Luca R, Bramanti A, De Cola MC, Leonardi S, Torrisi M, Aragona B, et al. Cognitive training for patients with dementia living in a sicilian nursing home: A novel web-based approach. Neurological Sciences. 2016; 37(10):1685-91. [PMID]
37.Kales HC, Gitlin LN, Stanislawski B, Marx K, Turnwald M, Watkins DC, et al. The development of a caregiver-focused, web-based program to assess and manage behavioral and psychological symptoms of dementia. Alzheimer Disease and Associated Disorders. 2017; 31(3):263-70. [PMID] [PMCID]
38.van den Heuvel ET, de Witte LP, Schure LM, Sanderman R, Meyboom-de Jong B. Risk factors for burn-out in caregivers of stroke patients, and possibilities for intervention. Clinical Rehabilitation. 2001, 15(6):669-77. [PMID]
39.Taghinejad H, Otaghi M, Nikan A, Beiranvand R. Investigating the effects of nurse post-discharge follow-up phone calls on the self-efficacy of patients suffering from stroke. Bali Medical Journal. 2018; 7(3): 682-8. [DOI:10.15562/bmj.v7i3.1008]
40.Hosieni F, Mirzaei T, Ravari A, Akbary A. [The relationship between health literacy and quality of life in retirement of Rafsanjan University of Medical Sciences (Persian)]. Journal of Health Literacy. 2016; 1(2):92-9. [DOI:10.22038/JHL.2016.10969]
41.Taherinia M, Hassanvand A. [Economic consequences of Covid-19 disease on the Iranian economy with an emphasis on employment (Persian)]. Quarterly Journal of Nursing Management. 2020; 9(3):43-58. [Link]
42.Bodrud-Doza M, Shammi M, Bahlman L, Islam ARMT, Rahman MM. Psychosocial and socio-economic crisis in Bangladesh Due to covid-19 pandemic: A perception-based assessment. Frontiers in Public Health. 2020; 8:341. [PMID] [PMCID]
2.World Health Organization, Regional Office for the Eastern Mediterranean. Health care for the elderly: A manual for primary health care workers. Geneva: World Health Organization; 1994. [Link]
3.Kazemi A, Azimian J, Mafi M, Allen KA, Motalebi SA. Caregiver burden and coping strategies in caregivers of older patients with stroke. BMC Psychology. 2021; 9(1):51. [DOI:10.1186/s40359-021-00556-z] [PMID] [PMCID]
4.Hosseini SR, Moslehi A, Hamidian SM, Taghian SA. [The relation between chronic diseases and disability in elderly of Amirkola (Persian)]. Iranian Journal of Ageing. 2014; 9(2):80-7. [Link]
5.Ghavami M, Akbari Kamrani AA, Sarfaraz Z, Fallahpour M. [The effect of client-centered occupational therapy on the self-care satisfaction and performance of older adults with cerebrovascular accidents (Persian)]. Salmand. 2011; 6(3):26-33. [Link]
6.Hinkle JL, Cheever KH. Brunner & suddarth’s textbook of medical-surgical nursing. Cyber: Wolters kluwer india Pvt Ltd; 2018. [Link]
7.Kazemi A, Azimian J, Mafi M, Allen KA, Motalebi SA. Association between caregiver burden and coping strategies in family caregivers ofelderly patients with stroke. BMC Psychology. 2019; 9(1):51. [DOI:10.21203/rs.3.rs-31733/v1]
8.Khatiban M, Kheirollahi A, Oshvandi K, Alhani F, Feradmal J. [The effect of family-based education on knowledge and self-esteem of caregivers of patients with stroke: A randomized controlled trial (Persian)]. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences.. 2014; 23(110):244-50. [Link]
9.Mirzaie M, Darabi S. [Population aging in Iran and rising health care costs (Persian)]. J Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2017; 12(2):156-69. [DOI:10.21859/sija-1202156]
10.Ajalli A, Fallahi Khoshknab M. [Tele nursing care in chronic patients/a systematic review (Persian)]. Iranian Journal of Rehabilitation Research in Nursing. 2015; 1(3):76-86. [Link]
11.Hosseini MA, Mohammadzaheri S, Fallahi Khoshkenab M, Mohammadi Shahbolaghi F, Reza Soltani P, Sharif Mohseni M. [Effect of mindfulness program on caregivers’ strain on alzheimer’s disease caregivers (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2016; 11(3):448-55. [Link]
12.Safaeian Z, Hejazi SS, Delavar E, Hoseini Azizi T, Haresabadi M. [The relationship between caregiver burden, and depression, anxiety and stress in family caregivers of cancer patients referred to Imam Reza Hospital in Bojnurd City (Persian)]. Iranian Journal of Psychiatric Nursing . 2017; 5(3):7-14. [DOI:10.21859/ijpn-05032]
13.Goudarzian M, Fallahi-Khoshknab M, Dalvandi A, Delbari A, Biglarian A. Effect of telenursing on levels of depression and anxiety in caregivers of patients with stroke: A randomized clinical trial. Iranian Journal of Nursing and Midwifery Research. 2018; 23(4):248-52. [PMID] [PMCID]
14.Kamrani F, Nikkhah S, Borhani F, Jalali M, Shahsavari S, Nirumand-Zandi K. The effect of patient education and nurse-led telephone follow-up (telenursing) on adherence to treatment in patients with acute coronary syndrome. Iranian Journal of Cardiovascular Nursing. 2015; 3(4):16-24. [Link]
15.Shahrokhi A, Azimian J, Amouzegar A, Oveisi S. Effect of telenursing on outcomes of provided care by caregivers of patients with head trauma after discharge. J Trauma Nurs. 2018; 25(1):21-25. [DOI:10.1097/JTN.0000000000000338] [PMID]
16.Elham M, Samadi N, Mehrnush N, Mohamad R, Zali M. [Tele nursing: Optimal option for patient educational improvement (Persian)]. Journal of Health and Care. 2011; 13(3):47-52. [Link]
17.Fallahpour S, Nasiri M, Fotokian Z, Jannat Alipour Z, Hajiabadi M. [The effect of telephone follow up (tele-nursing) on fatigue in the elderly undergoing hemodialysis (Persian)]. Journal of Critical Care Nursing. 2018; 11(4):17-26. [Link]
18.Ward MM, Jaana M, Natafgi N. Systematic review of telemedicine applications in emergency rooms. International Journal of Medical Informatics. 2015; 84(9):601-16. [PMID]
19.St George I, Baker J, Karabatsos G, Brimble R, Wilson A, Cullen M. How safe is telenursing from home? Collegian. 2009; 16(3):119-23. [PMID]
20.Namjoo M, Nematollahi M, Taebi M, Kahnooji M, Mehdipour-Rabori R. The efficacy of telenursing on caregiver burden among Iranian patients with heart failure: A randomized clinical trial. ARYA Atheroscler. 2021; 17(6):1-6. [DOI:10.22122/arya.v17i0.2102] [PMID] [PMCID]
21.Sadeghmoghadam L, Shahriyan F, Delshad A, Amiri Deluee M. The effect of educational intervention by tele-nursing on caregiver burden in family caregivers of elderly with Alzheimer’s disease. Alzheimer’s & Dementia. 2020; 16(S7):e040961. [DOI:10.1002/alz.040961]
22.Salehi Nejad S, Azami M, Motamedi F, Sedighi B, Shahesmaili A. [The effect of web-based information intervention in caregiving burden in caregivers of patients with dementia (Persian)]. Journal of Health and Biomedical Informatics. 2017; 4(3):181-91. [Link]
23.Finkel S, Czaja SJ, Schulz R, Martinovich Z, Harris C, Pezzuto D. E-care: A telecommunications technology intervention for family caregivers of dementia patients. The American Journal of Geriatric Psychiatry: Official Journal of The American Association for Geriatric Psychiatry. 2007; 15(5):443–8. [PMID]
24.Kim SS, Kim EJ, Cheon JY, Chung SK, Moon S, Moon KH. The effectiveness of home-based individual tele-care intervention for stroke caregivers in South Korea. International Nursing Review. 2012; 59(3):369-75. [PMID]
25.Behzad Y, Bastani F, Haghani H. [Effect of empowerment program with the telephone follow-up (tele-nursing) on self-efficacy in self-care behaviors in hypertensive older adults (Persian)]. Nursing and Midwifery Journal. 2016; 13(11):1004-15. [Link]
26.Bikmoradi A, Masmouei B, Ghomeisi M, Roshanaei G. Impact of Tele-nursing on adherence to treatment plan in discharged patients after coronary artery bypass graft surgery: A quasi-experimental study in Iran. International Journal of Medical Informatics. 2016; 86:43-8. [PMID]
27.Farahani MA, Bahloli S, JamshidiOrak R, Ghaffari F. Investigating the needs of family caregivers of older stroke patients: A longitudinal study in Iran. BMC Geriatrics. 2020; 20(1):313. [PMID]
28.Hu P, Yang Q, Kong L, Hu L, Zeng L. Relationship between the anxiety/depression and care burden of the major caregiver of stroke patients. Medicine. 2018; 97(40):e12638. [PMID] [PMCID]
29.Chiang LC, Chen WC, Dai YT, Ho YL. The effectiveness of telehealth care on caregiver burden, mastery of stress, and family function among family caregivers of heart failure patients: A quasi-experimental study. International Journal of Nursing Studies. 2012; 49(10):1230-42. [DOI:10.1016/j.ijnurstu.2012.04.013] [PMID]
30.Bastani F, Ghasemi E, Negarandeh R, Haghani H. [General self-efficacy among family’s female caregiver of elderly with Alzheimer’s disease (Persian)]. HAYAT-Journal of Faculty of Nursing and Midwifery. 2012; 18(2):27-37. [Link]
31.Blom MM, Zarit SH, Groot Zwaaftink RB, Cuijpers P, Pot AM. Effectiveness of an internet intervention for family caregivers of people with dementia: Results of a randomized controlled trial. PloS One. 2015; 10(2):e0116622. [PMID] [PMCID]
32.Sadeghi Sanabadi A, Koocheki SA, Solieman Borogerdi S, Mohammad alyha J, Khachian A, Hoseini F. [Effect of teaching on self-care ability of patients with ileostomy and colostomy (Persian)]. Iran Journal of Nursing. 2003; 16(35):50-4. [Link]
33.Kawaguchi T, Azuma M, Satoh M, Yoshioka Y. Telenursing in chronic conditions. In: Kumar S, Snooks H, editors. Telenursing. Health informatics. London: Springer; 2011. [DOI:10.1007/978-0-85729-529-3_6]
34.Shahrokhi A, Azimian J, Amouzegar A, Oveisi S. Effect of telenursing on outcomes of provided care by caregivers of patients with head trauma after discharge. Journal of trauma Nursing : The Official Journal of the Society of Trauma Nurses. 2018; 25(1):21-5. [PMID]
35.Riera A, Ocasio A, Tiyyagura G, Thomas A, Goncalves P, Krumeich L, et al. A web-based educational video to improve asthma knowledge for limited English proficiency Latino caregivers. The Journal of Asthma : Official Journal of The Association for the Care of Asthma. 2017; 54(6):624-31. [PMID] [PMCID]
36.De Luca R, Bramanti A, De Cola MC, Leonardi S, Torrisi M, Aragona B, et al. Cognitive training for patients with dementia living in a sicilian nursing home: A novel web-based approach. Neurological Sciences. 2016; 37(10):1685-91. [PMID]
37.Kales HC, Gitlin LN, Stanislawski B, Marx K, Turnwald M, Watkins DC, et al. The development of a caregiver-focused, web-based program to assess and manage behavioral and psychological symptoms of dementia. Alzheimer Disease and Associated Disorders. 2017; 31(3):263-70. [PMID] [PMCID]
38.van den Heuvel ET, de Witte LP, Schure LM, Sanderman R, Meyboom-de Jong B. Risk factors for burn-out in caregivers of stroke patients, and possibilities for intervention. Clinical Rehabilitation. 2001, 15(6):669-77. [PMID]
39.Taghinejad H, Otaghi M, Nikan A, Beiranvand R. Investigating the effects of nurse post-discharge follow-up phone calls on the self-efficacy of patients suffering from stroke. Bali Medical Journal. 2018; 7(3): 682-8. [DOI:10.15562/bmj.v7i3.1008]
40.Hosieni F, Mirzaei T, Ravari A, Akbary A. [The relationship between health literacy and quality of life in retirement of Rafsanjan University of Medical Sciences (Persian)]. Journal of Health Literacy. 2016; 1(2):92-9. [DOI:10.22038/JHL.2016.10969]
41.Taherinia M, Hassanvand A. [Economic consequences of Covid-19 disease on the Iranian economy with an emphasis on employment (Persian)]. Quarterly Journal of Nursing Management. 2020; 9(3):43-58. [Link]
42.Bodrud-Doza M, Shammi M, Bahlman L, Islam ARMT, Rahman MM. Psychosocial and socio-economic crisis in Bangladesh Due to covid-19 pandemic: A perception-based assessment. Frontiers in Public Health. 2020; 8:341. [PMID] [PMCID]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
تمامی آثار مجله آرشیو توانبخشی تحت مجوز Creative Commons
Attribution-NonCommercial 4.0 هستند.
تماس با ما
تلفن دفتر نشریه:
تلفن مستقیم:02171732827(تماس فقط روزهای شنبه، یکشنبه و سه شنبه ساعت 10 الی 12) 021221800- داخلی 2827
ایمیل: salmand2010@gmail.com
تلفن ناشر : 02145355000 - 02145355555
