دوره 17، شماره 3 - ( پاییز 1401 )
جلد 17 شماره 3 صفحات 351-338 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Hosseini Moghaddam F, Nikkhah Beydokhti E, Noori R, Sajjadi M, Khajavian N, Kameli F, et al . Prevalence of Elder Abuse by Family Members and its Related Factors in Gonabad, Iran. Salmand: Iranian Journal of Ageing 2022; 17 (3) :338-351
URL: http://salmandj.uswr.ac.ir/article-1-2200-fa.html
URL: http://salmandj.uswr.ac.ir/article-1-2200-fa.html
حسینی مقدم فاطمه، نیک خواه بیدختی الهام، نوری رضا، سجادی موسی، خواجویان نسیم، کاملی فاطمه، و همکاران.. شیوع سوءرفتار و عوامل مرتبط با آن در سالمندان شهرستان گناباد در سال 1399. سالمند: مجله سالمندی ایران. 1401; 17 (3) :338-351
فاطمه حسینی مقدم1 
، الهام نیک خواه بیدختی1 ، رضا نوری1 ، موسی سجادی1 ، نسیم خواجویان1 ، فاطمه کاملی1 ، سمیرا مرادی سنگچولی1 ، مریم مرادی 2
، الهام نیک خواه بیدختی1 ، رضا نوری1 ، موسی سجادی1 ، نسیم خواجویان1 ، فاطمه کاملی1 ، سمیرا مرادی سنگچولی1 ، مریم مرادی 2
1- مرکز تحقیقات توسعه اجتماعی و ارتقاء سلامت، دانشگاه علوم پزشکی گناباد، گناباد، ایران.
2- مرکز تحقیقات توسعه اجتماعی و ارتقاء سلامت، دانشگاه علوم پزشکی گناباد، گناباد، ایران. ، moradi.mf69@gmail.com
2- مرکز تحقیقات توسعه اجتماعی و ارتقاء سلامت، دانشگاه علوم پزشکی گناباد، گناباد، ایران. ، moradi.mf69@gmail.com
متن کامل [PDF 6412 kb]
(1987 دریافت)
| چکیده (HTML) (3154 مشاهده)
References
متن کامل: (1393 مشاهده)
مقدمه
جمعیت‌شناسان آغاز دوران سالمندی را 60 تا 65 سال درنظر می‌گیرند. بهبود شرایط زندگی و افزایش طول عمر و امید زنـدگی پدیده سالمندی را در جوامع به‌دنبال داشته است [1]. پدیده افزایش جمعیت سالمندان، یکی از مهمترین چالش‌های اقتصـادی، اجتماعی و بهداشت برای ارائه‌دهندگان خدمات بهداشتی و درمانی اعضای خانواده و جامعه در قرن بیست‌و‌یکم به شمار‌می‌رود [2]. باتوجه‌به تغییر شرایط اجتماعی مثل شهرنشینی، تجددگرایی، تغییر در ارزش‌های سنتی، تضاد نظام ارزشی نسل قدیم با جدید و تغییر وضعیت اقتصادی خانواده‌ها امروزه نمی‌توانند نقش و وظایف خود را در قبال سالمندان ایفا کنند. درنتیجه ممکن است سالمند از سوی اعضای خانواده خود در معـرض خطـر سـوءرفتار قرار بگیرد [3]. پدیده سالمندآزاری برای اولین‌بار در سـال 1975 با واژه Battering Granny توصیف شد. سوءرفتار با سالمند یا سالمندآزاری یکی از انواع خشونت‌های خانوادگی است که از معضلات عمده سلامت اجتماعی در جوامع امروزی به حساب می‌آید و میزان بروز آن در 2 دهه اخیر به‌سرعت رو به افزایش است [4]. براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، سوءرفتار نسبت به سالمندان عبارت است از انجام یک عمل یا اعمال پی‌درپی یا فقدان عملکرد مناسب که در هر نوع رابطه به همراه توقع اعتماد رخ می‌دهد و به آسیب، درد، پریشانی، اضطراب و سلب آسایش سالمند منجر می‌شود [5]. در مطالعه حاضر، نویسنده انواع سوءرفتار نسبت به سالمندان را که در 21 مطالعه، شناسـایی شده بود به‌صورت، «غفلـت فعال» «غفلـت غیرفعل»، «غفلت روان‌شناختی»، «سوءرفتار جسمی، روان‌شناختی، عاطفی یا کلامی»، «مادی و پزشکی»، «استثمار» و «تجاوز به حقوق» خلاصه کرد [6].
سالمندآزاری جسمی: به صدمات و آسیب‌هایی جسمی گفته می‌شود که فرد مراقبت‌کننده آن را در برابر فرد سالمند اعمال می‌کند و دامنه آن از کبودی و خراشیدگی تا مرگ گسترده است. از آن جمله می‌توان به سیلی زدن، سوزاندن، پرت کردن، انداختن، کتک زدن و غیره اشاره کرد [5]. سالمندآزاری روانی: صدمات روانی مثل ناسزاگویی ، تمسخر و استهزای سالمند، نادیده گرفتن او در جمع، بی‌توجهی به نیاز عاطفی، تهدید، سرزنش، از بین بردن اعتماد‌به‌نفس، بی‌احترامی لفظی مداوم و مورد پسند نبودن گفته می‌شود [7].
سالمندآزاری مالی: سوءاستفاده از اموال و اندوخته‌های فرد سالمند است که معمولاً توسط مراقبین فرد صورت می‌گیرد. مانند مواردی که با وکالت از فرد سالمند به حساب بانکی او دسترسی پیدا می‌شود و یا املاکش به نفع دیگری مصادره می‌شود [8].
سالمندآزاری جنسی: تماس جنسی با فرد که شامل لمس کردن، نوازش، گفت‌وگوی جنسی، تجاوز و لمس بدن سالمند بدون درخواست وی است [9].
غفلت: نوعی از سالمندآزاری است که فرد سالمند دچار بی‌توجهی و فراموشی می‌شود که به 2 صورت غفلت فعال و غیرفعال است. غفلت فعال، شامل سرپیچی عمدی از تعهدات، اعمال استرس جسمانی یا عاطفی، آسیب و رها کردن سالمند است [10]. غفلت غیرفعال نیز به ناتوانی غیرعمدی مراقب در انجام تعهدات، اعمال استرس بدون قصد آگاهانه یا عمدی اطلاق می‌شود [11].
خود‌غفلتی: آن بخش از فعالیت‌های اساسی و عمومی زندگی سالمند است که به غفلت و کوتاهی دچار می‌شود. این کوتاهی از جانب خود سالمند است و سلامت شخصی و ایمنی او را تهدید می‌کند و شامل بهداشت، تغذیه، لباس، ملافه، سرپناه و محیط زندگی، امور مالی، مراقبت بهداشتی و غیره است [12].
سوءرفتار پزشکی: فرایندهای پزشکی یا درمان‌های پزشکی که بدون اطلاع یا رضایت شخص سالمند انجام می‌شود [13]. نادیده گرفتن حقوق شهروندی: نادیده گرفتن حقوق اولیه سالمند برطبق منشور یا اعلامیه حقوق بشر و آزادی‌های انسان‌هاست [14].
سالمندان به دلیل تغییرات فیزیولوژیکی و آناتومی ناشی از افزایش سن، بیماری‌های مزمن، بازنشستگی، کاهش فعالیت‌های اجتماعی، مرگ خویشاوندان ازطرف خانواده درمعرض سوءرفتار قرار می‌گیرند [5]. براساس مطالعات انجام‌شده، سوءرفتار نسبت به سالمند در محیط منزل بین 67 تا 73/3 درصد تخمین زده شده است [2]. در ایران نیز سوءرفتار با سالمندان تأیید شده است، اما هنوز آمار دقیقی از میزان سالمندآزاری و خصوصیات آزاردیده‌ها و آزاردهنده‌ها موجود نیست. به‌عنوان مثال نتایج مطالعه منوچهری و همکاران حاکی از آن بود که 87 درصد سالمندان حداقل یک‌بار در معرض سوءرفتار قرار گرفته‌اند [15]. نتایج مطالعه نصیری و همکاران نیز حاکی از آن بود که 63/3 درصد سالمندان موردمطالعه از سوی اعضای خانواده خود مورد سوءرفتار قرار گرفتند [3]. سوءرفتار با سالمندان ممکن است به‌صورت سهل‌انگاری و غفلت در تأمین نیازهای جسمی سالمند، سوءرفتار روان‌شناختی، بهره‌برداری مالی، نادیده گـرفتن حقوق سالمند و حتی موارد هتک‌حرمت از سوی اعضای خانواده دیده شود [16]. سوءرفتار با سالمند برحسب مکان وقوع و مرتکبین آن به دو دسته خانگی و سازمانی تقسـیم بندی مـی‌شـوند. سوءرفتار خانگی، در منزل یا محل زندگی سالمند و از سوی اعضـای خانواده یا فرد آشـنای وی رخ می‌دهـد، اما سوءرفتار سـازمانی، از سوی کارکنان خانه‌های سالمندان یا مراکز مراقبت طولانی‌مدت و یا مراقبین غریبه اتفاق می‌افتد [17]. سوءرفتار نسبت به سالمند در خانواده عبارت است از تحمیل درد و رنج ازطرف اعضای خانواده نسبت بـه شخص سالمند کـه ممکن است ازطریق ارتکـاب عملـی آزاردهنـده و یا تـرک عملـی ضروری به‌صورت عمدی یا غیرعمدی در یک یا چندین مرتبه رخ دهد [18].
جامعه‌شناسان نظریه‌های مختلفی در ارتباط با سالمندآزاری معرفی کرده‌اند که از جمله این نظریه‌ها نظریه تبادل اجتماعی است. براساس این نظریه، سالمندان نمی‌توانند پاداشی مادی یا نامحسوس را درعوض حمایت دیگران ارائه دهند. این مسئله می‌تواند به خشم سالمندآزار و درنتیجه باعث سالمندآزاری منجر می‌شود [19]. نظریه فمنیسم بر آزار همسر سالمند به‌عنوان یکی از ابعاد مهم سالمندآزاری تمرکز دارد و در آن بر زنان به دلیل قدرت کمتری که در مقایسه با مردان دارند تمرکز بیشتری دارد و آن را مسبب ایجادآسیب‌پذیری بیشتر در مقابل آزار همسرانشان می‌دانند [20]. در نظریه اقتصادی سیاسی نیز افراد سالمند به‌تدریج از اجتماع و خانواده خود به حاشیه رانده می‌شوند و نقش خود را از دست می‌دهند و به دیگران وابسته می‌شوند که این مسئله باعث آزار سالمند می‌شود [19]. در نظریه آسیب‌شناسی روانی مراقبین، محوریت بر این موضوع است که ویژگی‌های روانی فرد آزاردهنده در آزار سالمند نقش دارد. در نظریه نقش تجمعی، اعضای خانواده قادر به کنترل و مدیریت استرس زندگی خود نیستند، بنابراین ممکن است برای کنارآمدن با استرس خود سالمند را آزار دهند [21].
در نظریه موقعیتی، استدلال اصلی این است که خواسته‌های بیش از حد و ارائه مراقبت‌های طولانی‌مدت به یک سالمند باعث ایجاد فشار بیش‌ازحد به مراقب می‌شود و درنتیجه آزار سالمند را در پی دارد [22]. در نظریه یادگیری اجتماعی، آزار سالمند از نسلی به نسل دیگر به‌عنوان رفتار یادگیری‌شده منتقل می‌شود، هنگامی‌که کودک خشونت را به‌عنوان یک پاسخ به یک استرس مشاهده می‌کند این پاسخ برایش درونی و قابل‌قبول می‌شود و در آینده ممکن است والدین خودش را نیز به همین شکل آزار دهد [21]. در نظریه اجتماعی اکولوژکی نیز بر نقش فیزیکی و اجتماعی محیط در روند شکل‌گیری رفتار انسان تأکید می‌شود. براساس این نظریه عواملی چون مشکلات اقتصادی، کاهش ارزش‌ها و هنجارهای احترام به بزرگان، بدتر شدن شرایط اقتصادی سالمند و غیره باعث ایجاد آزار در سالمندان می‌شود [19].
باتوجه‌به نظریه‌های یادشده می‌توان ریسک‌فاکتورهای افزایش خطر سالمندآزاری را به این صورت بیان کرد: ریسک فاکتورهای سالمندآزاری با ویژگی‌های شخصی سالمند (مانند سن، وابستگی جسمانی، جنسیت، سبک زندگی، اعتیاد به موادمخدر [23]، عاطفی و اقتصادی، تنهایی، انزوای اجتماعی، تضاد بین نسلی و وجود پیش‌زمینه‌های سوءرفتار در گذشته) [24] و ویژگی‌های شخصی مراقب (مثل استرس‌های ناشی از مراقبت، مشکلات اجتماعی، روانی یا اقتصادی، مشکلات روحی و رفتاری، اعتیاد به الکل یا موادمخدر، کمبود حمایت اجتماعی) [25] مرتبط است.
براساس مطالعات انجام‌شده سـوءرفتارکنندگان اعضای خانواده شامل فرزندان (47 درصد)، همسر (19 درصد)، نوه‌ها (9 درصد) و برادر یا خواهر سالمند (6 درصد) هستند و همچنین دو‌سوم قربانیان سـوءرفتار را زنان سالمند تشکیل می‌دهند [26]. علاوه‌بر‌این براساس آمارهای به‌دست‌آمده، رایج‌ترین نوع سوءرفتار با سالمندان سوءرفتار کلامی و سپس سوءرفتار مالی، فیزیکی، غفلت، آزار و اذیت است [27]. سوءرفتار در سالمندان باعث ایجاد صدمات فیزیکی، از‌دست‌رفتن کـارایی، انزوا، درماندگی، بیگانگی، گناه، ترس، خجالـت، انکـار، یأس، ناامیدی، افسردگی، سـندرم پـس از ضربه و کـاهش رضـایت از زندگی می‌شود [2]. علاوه‌بر‌این براساس مطالعات انجام‌شده ارتباط بین سوءرفتار با سالمندان و افزایش ابتلا به دمانس، افسردگی [28] و احساس تنهایی [29] تأیید شده است. اگرچه مهمترین علت مرگ‌ومیر سالمندان بیماری‌های مزمن است، اما درجـات مختلف سوءرفتار نیز تأثیر فراوانی در کاهش سـلامت واحساس امنیت سالمندان دارد [30].
علی‌رغم تأکید سازمان بهداشت جهانی مبنی بر لزوم پیشگیری و تشخیص سوءرفتار با سالمندان، متأسفانه درکشورهای درحال‌توسعه هنوز اقدامی جدی برای جمع‌آوری نظام‌مند اطلاعات آماری صورت نگرفته است، بااین‌حال شواهد بسیاری مبنی بر وجود قربانیان سوءرفتار در کشورهای توسعه‌یافته ثبت شده است [31]. در ایران باتوجه‌به وجود مصوبه هیئت وزیران مبنی‌بر اتخاذ اقدامات لازم دستگاه‌های مربوطه به‌منظور پیشگیری از سوءرفتار نسبت به سالمندان در خانواده و جامعه، تاکنون هیچ اقدامی برای تعیین میزان این مشکل در سطح جامعه و مؤسسات نگهداری سالمندان صورت نگرفته است [8]. نتایج سرشماری حاکی از آن است بیش از 12 درصد جمعیت شهرستان گناباد سالمند است و این نسبت با جمعیت سالمند کشور برابر و حتی کمی بیشتر است [32]. ا‌زآنجاکه سالمندان جزو قشر آسیب‌پذیر جامعه محسوب می‌شوند و جمعیت سالمندان شهرستان گناباد نیز رو به افزایش است همچنین ازآنجایی‌که سالمندآزاری به ایجاد تأثیری منفی بر سلامت و کیفیت زندگی سالمندان منجر می‌شود و این موضوع تاکنون در شهرستان گناباد به شکلی مجزا تحلیل نشده است، این مطالعه با هدف بررسی شیوع سوءرفتار با سالمندشهرستان گناباد و بررسی عوامل مرتبط با آن انجام شد.
روش مطالعه
مطالعه حاضر یک مطالعه تحلیلی‌مقطعی است که در سال 1399 انجام شد. جامعه پژوهش، تمام سالمندان 60 سال و بالاتر تحت پوشش مراکز سلامت جامعه شهرستان گناباد بود. معیارهای ورود به مطالعه شامل عضویت در سامانه یک‌پارچه سیب، سکونت در شهرستان گناباد، داشتن سن 60 سال و بالاتر، سلامت شنوایی و تکلم مددجو (ازطریق بررسی پرونده بهداشتی و سؤال از خود سالمند و مشاهده)، سلامت‌شناختی مددجو کسب نمره 7 یا بیشتر از آزمون کوتاه‌شده شناختی در سالمندان [33] و معیار خروج از مطالعه نقص در تکمیل پرسش‌نامه بود. در این مطالعه، حجم نمونه با استفاده از فرمول شیوع حجم نمونه در مطالعات توصیفی براساس مولایی و همکاران [7]، 376 نفر تعیین شد که با در نظر گرفتن مقدار 10 درصد ریزش احتمالی، حداقل حجم نمونه 401 نفر تعیین شد (فرمول شماره 1).
.jpg)
ابزار گردآوری داده‌ها در این پژوهش، چک‌لیست ویژگی‌های فردی، ابزار فعالیت روزمره زندگی، فعالیت‌های ابزاری زندگی و پرسش‌نامه سوءرفتار نـسبت بـه سـالمندان در خانواده بود که در ادامه توضیح داده شده‌اند. در بخش اول پرسش‌نامه، ویژگی‌های فردی سالمند شامل سؤالاتی درمورد سن، جنسیت، وضعیت تأهل، تعداد فرزندان، شغل، سطح درآمد، همراه زندگی، محل سکونت، بستری مکرر در بیمارستان، بیماری زمینه‌ای (مزمن)، کیفیت خواب از نظر خود سالمند، سوءمصرف مواد و میزان وابستگی سالمند با ابزار فعالیت روزمره زندگی و فعالیت‌های ابزاری زندگی سالمند سنجیده می‌شود. ابزار فعالیت روزمره زندگی، شامل 8 آیتم است، که شامل آیتم نظافت شخصی، غذا خوردن، لباس پوشیدن، جابه‌جا شدن، راه رفتن، استحمام، کنترل ادرار و مدفوع و استفاده از توالت است.
هر آیتم دارای 3 گزینه وابسته (امتیاز صفر)، نیاز به کمک (امتیاز 1) و مستقل (امتیاز 2) است. نمره کلی این ابزار، از صفر تا 16 است. کسب امتیاز صفر تا 7 به منزله (وابسته)، 8 تا 11 (نیازمند کمک)، 12 تا 16 (مستقل) سالمند محسوب می‌شود. فعالیت‌های ابزاری زندگی نیز دارای 7 آیتم است که شامل آیتم استفاده از تلفن، مصرف دارو، آماده ساختن غذا، انجام کارهای منزل، خرید مایحتاج منزل، استفاده از وسایل نقلیه و کنترل دخل و خرج است. هر آیتم، دارای سه گزینه وابسته (امتیاز صفر)، نیاز به کمک (امتیاز 1)، مستقل (امتیاز 2) است. نمره کلی این ابزار از صفر تا 16 است. کسب امتیاز صفر تا 6 به منزله (وابسته)، 7 تا 10 (نیازمند کمک)، 11 تا 14 (مستقل) سالمند محسوب می‌شود. طاهری و آزادبخت در سال 1393 ویژگی‌های روان‌سنجی این ابزارها را در سالمندان ایرانی بررسی کردند. در این مطالعه حساسیت و ویژگی برای ابزار فعالیت روزمره زندگی به ترتیب 0/75 درصد و 0/96 درصد و نیز برای فعالیت‌های ابزاری زندگی 0/71 درصد و 0/77 درصد به دست آمد که نشان از روایی و پایایی مطلوب این ابزار در سالمندان ایرانی بود [34].
بخش دوم شامل پرسش‌نامه سوءرفتار نـسبت بـه سـالمندان در خانواده است. این پرسش‌نامه شامل 49 عبارت در 8 زیرمقیاس غفلت‌مراقبتی (11 عبارت)، سوءرفتار روان‌شناختی (8 عبارت)، سوءرفتار جسمی (4 عبارت)، سوءرفتار مالی (6 عبارت)، سلب اختیار (10 عبارت)، طردشدگی (4 عبارت)، غفلت مالی (4 عبارت) و عاطفی (2 عبارت) است. این ابزار براساس یافته‌هـای مطالعه‌های کیفی بـر سالمندان آزاردیده و در ایران باتوجه‌به ویژگی‌های فرهنگی این جامعه تدوین و سـپس اعتبارسـنجی شـده است. گویه‌های ابزار یادشده دارای گزینـه‌هـای «بلی» و «خیر» و « موردی ندارد» است. گزینه «موردی ندارد» دلالت بـر شرایطی دارد که عبارت موردنظر با شرایط زندگی سـالمند همخوانی و تناسـب ندارد. امتیازهای اخذشده در محـدوده صفر تا 100 هسـتند و امتیاز بالاتر نشان‌دهنده وجود شدت بـیشتری ازعلائم سوءرفتار است. ویژگی‌های روان‌سنجی ابـزار یادشده بررسی شده است و از اعتبار صوری، محتـوا و سازه برخوردار است. در این مطالعه پایایی ازطریق آزمون مجدد با ضریب آلفای کرونباخ (0/85 تـا 0/95 درصد) مورد تأیید قرار گرفت [35].
بعد از کسب کد اخلاق از کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی گناباد معرفی‌نامه لازم از دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی گناباد اخذ شد و به معاونت بهداشتی شهرستان گناباد ارائه شد. پس از کسب رضایت مسئولین معاونت بهداشت شهرستان گناباد جمع‌آوری داده‌ها شروع شد. در ابتدا کلیه مراکز سلامت جامعه شهرستان را به‌صورت خوشه در نظر گرفته شد سپس از بین پایگاه‌های زیرمجموعه، یک پایگاه به‌صورت تصادفی انتخاب شد و در ادامه براساس تعداد سالمند تحت پوشش آن پایگاه، سالمندان واجد شرایط به‌طور تصادفی و به کمک لیست موجود در پایگاه انتخاب شدند. پس از انتخاب واحدهای پژوهش، پژوهشگر با تک‌تک این افراد تماس تلفنی برقرار کرد و ضمن معرفی خود، توضیحات لازم و ضروری اهداف انجام طرح و محرمانه بودن اطلاعات را به شرکت‌کنندگان داد و رضایت شفاهی سالمندان را اخذ کرد و از آن‌ها دعوت کرد که در تاریخ خاصی به مرکز مراجعه کند (با دادن اطمینان به سالمند جهت رعایت پروتکل‌های بهداشتی برای جلوگیری از ابتلا به بیماری کووید-19) در ادامه پرسش‌نامه جمعیت‌شناختی و پرسش‌نامه سوءرفتار نسبت به سالمند در خانواده به‌صورت مصاحبه حضوری تکمیل شد. تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 23 انجام شد. برای تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها از آمار توصیفی (جدول فراوانی و غیره) و همچنین آزمون‌های رگرسیون خطی تک‌متغیره و سپس رگرسیون لجستیک استفاده شد. سطح معناداری هم کمتر از 0/05 درصد در نظر گرفته شد در جدول شماره 1 مشخصات جمعیت‌شناختی واحدهای شرکت‌کننده نشان داده شده است.
.jpg)
یافته‌ها
درنهایت اطلاعات مربوط به 401 سالمند مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت که تعداد 157 نفر (39/2 درصد) از آنان را مردان و تعداد 244 نفر (60/8 درصد) را زنان تشکیل دادند. اکثر شرکت‌کنندگان در مطالعه حاضر در رده سنی 60 تا 74 (73/8 درصد) (سالمند جوان) و میانگین و انحراف معیار سن شرکت‌کنندگان 6/75±68/53 بود. همچنین میانگین و انحراف معیار نمره فعالیت روزمره زندگی سالمندان شرکت‌کننده در مطالعه 5/52±13/19 بود. به عبارتی سالمندان به‌طور مستقل فعالیت‌های روزمره زندگی را انجام می‌دادند. میانگین و انحراف معیار نمره فعالیت‌های ابزاری زندگی سالمندان شرکت‌کننده در مطالعه 3/62±10/20 بود. به عبارتی آن‌ها در این حیطه به‌طور نیمه‌مستقل فعالیت‌های ابزاری زندگی را انجام می‌دادند.
براساس جدول شماره 2 در حدود (44/6 درصد) از سالمندان شرکت‌کننده در مطالعه تجربه یکی انواع سوءرفتار را داشتند.
.jpg)
همچنین بیشترین فراوانی سوءرفتار مربوط به غفلت مراقبتی (89/3 درصد) و کمترین فراوانی مربوط به طردشدگی با (13/2 درصد) بود.
جهت تعیین تأثیر متغیرهای جمعیت‌شناختی و زمینه‌ای بر پیش‌بینی‌کنندگی سوءرفتار افراد مورد پژوهش، از مدل رگرسیون لجستیک به روش هم‌زمان استفاده شد. ابتدا به کمک رگرسیون تک‌متغیره، متغیرهای «سطح تحصیلات، تأهل، اشتغال، همراه زندگی، کیفیت خواب، وضعیت اقتصادی، مصرف‌مواد، فعالیت‌های ابزاری زندگی و فعالیت روزمره زندگی» با مقدار معناداری کمتر از 0/2 درصد انتخاب و وارد مدل نهایی شدند.
نتایج مدل نهایی این‌گونه بود که متغیرهای «تحصیلات، وضعیت اقتصادی، سابقه بستری، فعالیت‌های ابزاری زندگی و فعالیت روزمره زندگی» پیش بینی‌کننده سوءرفتار این افراد بودند.
نتایج جدول شماره 3 نشان می‌دهد هرچه تحصیلات افراد بیشتر باشد، ابتلا به سوءرفتار در آن‌ها کاهش می‌یابد، همچنین افراد با وضعیت اقتصادی کمتر از حد کفاف، تقریباً 1/13 برابر افراد با وضعیت اقتصادی در حد کفاف، مبتلا به سوءرفتار بودند.
.jpg)
ازطرف دیگر شانس ابتلا به سوءرفتار در سالمندان با سابقه بستری، 1/43 برابر سالمندان بدون سابقه بستری است و همچنین نتایج نشان می‌دهد که با کاهش فعالیت‌های ابزاری زندگی و فعالیت روزمره زندگی، شانس ابتلا افراد به سوءرفتار به‌ترتیب 2/87 و 2/92 برابر می‌شود.
بحث
سوءرفتار نسبت به سالمندان یکی از مشکلات جـدی و خطرنـاک خشونت خانگی است کـه در سال‌های اخیر مـوردتوجـه جوامع و متخصصان مراقبت‌های بهداشتی قرار گرفته است [36]. بنابراین هدف از پژوهش حاضر بررسی شیوع سوءرفتار و عوامل مرتبط‌با آن در سالمندان شهرستان گناباد در سال 1399 بود. یافته‌های حاصل از پژوهش حاکی از آن بود که 44/6 درصد از سالمندان شرکت‌کننده در پژوهش حاضر یکی انواع سوءرفتار خانگی را تجربه کرده‌اند. در مطالعه رحیمی و همکاران شیوع سوءرفتار با سالمندان در خانواده 40/6 درصد گزارش شد [18]. در مطالعه پرز کارسلس و همکاران نیز شیوع سوءرفتار با سالمندان 46 درصد گزارش شد [37]. که هم‌راستا با مطالعه حاضر است. در مطالعات روحانی و همکاران شیوع سوءرفتار 77/9 درصد [38]، دهنوعولیان و همکاران شیوع سوءرفتار 56/8 درصد [39]، محبی و همکاران شیوع سوءرفتار 60 درصد [36]، نصیری و همکاران شیوع سوءرفتار 63/3 درصد [3] و خلیلی و همکاران شیوع سوءرفتار 80 درصد [40] گزارش شد. علاوه‌بر‌این در مطالعه متاآنالیز مولایی و همکاران، شیوع سوءرفتار با سالمندان در ایران 56/4 درصد گزارش شد است [7] که هم‌راستا با مطالعه حاضر نیست و نتایج مطالعه حاضر از نتایج مطالعات فوق کمتر است و احتمالاً می‌تواند مربوط‌به باورها و تفاوت فرهنگی باشد، زیرا شهرستان گناباد یکی از مذهبی‌ترین شهرهای کشور است که احترام به سالمندان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.
در مطالعات هروی کریموی و همکاران شیوع سوءرفتار 25/9 درصد [36]، چن و همکاران شیوع سوءرفتار 36/2 درصد [41]، پوچکوف شیوع سوءرفتار 28/63 درصد [42]، نوری و همکاران شیوع سوءرفتار 26/7 درصد [43]، برجی و اسدالهی شیوع سوءرفتار در سالمندان شهری 31/3 درصد و سالمندان روستایی 35/7 درصد گزارش شد [44] که هم‌راستا با نتایج حاضر نیست و از نتایج مطالعه حاضر کمتر است و این نیز احتمالاً می‌تواند مربوط به تفاوت حجم نمونه مطالعه حاضر با مطالعات فوق باشد، زیرا حجم نمونه مطالعه ما بیشتر از مطالعات فوق است و علاوه‌بر‌این مطالعه حاضر در زمان اپیدمی بیماری کووید-19 انجام شده است و احتمالاً ترس از ابتلا به این بیماری باعث ایجاد کم‌توجهی به نیازهای سالمندان و سوءرفتار خانگی در سالمندان شده است. علاوه‌بر‌این شرایط اقتصادی کنونی ایران و بیکار شدن بسیاری از افراد باعث کاهش درآمد افراد شده است که این وضعیت خود می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد مشکلات روانی شود و بر روابط افراد تأثیرگذار باشد و به‌طور غیرمستقیم و حتی مستقیم باعث سوءرفتار خانگی نسبت به افراد ضعیف جامعه از جمله سالمندان شود.
در مطالعه حاضر بُعد غفلت مراقبتی با 89/3 درصد بیشترین و بُعد طردشدگی با 13/2 درصد کمترین فراوانی را در بین ابعاد سوءرفتار داشت و به ترتیب بُعد عاطفی 64/3درصد، سوءرفتار روان‌شناختی 58/4 درصد، سلب اختیار 47/9 درصد، سوءرفتار مالی 37/7 درصد و سوءرفتار جسمی 14/7 درصد در رده‌های بعدی قرار داشتند. نصیری و همکاران در مطالعه خود غفلت مراقبتی با 59/8 درصد بیشترین سوءرفتار و طردشدگی با 8 درصد کمترین فراوانی را گزارش کردند که با مطالعه حاضر هم‌راستاست [3]. هروی کریموی و همکاران در مطالعه خود، غفلت عاطفی با 17/4 درصد بیشترین سوءرفتار و طردشدگی با 3/7 درصد کمترین فراوانی را گزارش کردند [36]. محبی و همکاران در مطالعه خود غفلت عاطفی با 38/6 درصد بیشترین سوءرفتار و غفلت مراقبتی با 7/3 درصد کمترین فراوانی را گزارش کردند [45]. خلیلی و همکاران در مطالعه خود سوءرفتار مالی با 45/6 درصد بیشترین سوءرفتار و طردشدگی با 16/6 درصد کمترین فراوانی را گزارش کردند [40]. در مطالعات اُه و همکاران [46] در کشور کره، یان و تنگ در هنگ‌کنگ، بیشترین سوءرفتار با سالمندان از نوع سوءرفتار عاطفی گزارش شد [47]. دهنوعلیان و همکاران در مطالعه خود سوءرفتار مالی با 47/7 درصد بیشترین سوءرفتار و طردشدگی با 2/8 درصد کمترین فراوانی را گزارش کردند [39] که هم‌راستا با نتایج مطالعه حاضر نیست و احتمالاً می‌تواند به دلیل زمان انجام نمونه‌گیری باشد، زیرا نمونه‌گیری مطالعه حاضر در زمان اپیدمی بیماری کووید-19 انجام شد و افراد به دلیل احتمال سرایت بیماری به سالمندان ممکن است ارتباط خود را با سالمند محدود کرده باشند و به این طریق به‌طور ناخواسته سالمندان خانواده را در معرض سوءرفتار قرار دهند.
براساس مطالعه متاآنالیز مولایی و همکاران طردشدگی و سوءرفتار جسمی کمترین فراوانی در بین ابعاد سوءرفتار در جامعه ایرانی دارد [7] که با نتایج مطالعه ما هم‌راستاست و احتمالاً می‌تواند به این دلیل باشد که غیرجسمی بودن و قابل‌مشاهده نبودن انواع دیگر سوءرفتار، باتوجه‌به کمبود آگاهی‌های مردم ممکن است به‌عنوان سوءرفتار قلمداد نشوند و همین مسأله باعث ارتکاب بیشتر سوءرفتار شود. همچنین براساس مطالعه حاضر، شایع‌ترین نوع سوءرفتار خانگی سالمندان در ایران سوءرفتار عاطفی است [7] که احتمالاً می‌توان آن را به وجود ارتباط شدید عاطفی و دلبستگیهای افراد به یکدیگر به‌ویژه وابستگیهای شدید عاطفی بین والدین و فرزندان نسبت داد. این نوع روابط سبب ایجاد تعاملات گسترده و گاهی انتظارات بیش‌ازحد والدین و فرزندان نسبت به یکدیگر می‌شود که باتوجه‌به صنعتی شدن جوامع و مشکلات مربوط به تغییر شرایط جامعه شاید افراد نتوانند به طور کامل پاسخ‌گوی نیازهای هم باشند، بنابراین در چنین شرایطی احتمال بروز سوءرفتار زیاد می‌شود.
نتایج مطالعه حاضر حاکی از آن بود که تحصیلات پایین باعث افزایش سوءرفتار خانگی نسبت به سالمندان می‌شود که با نتایج مطالعه هروی کریموی [36] هم‌راستاست، اما با نتایج مطالعات محبی و همکاران [45]، نصیری و همکاران [3] و دهنوعولیان و همکاران [39] هم‌راستا نیست و احتمالاً می‌تواند به این دلیل باشد که سالمندانی کم‌سوادتر از حق و حقوق اجتماعی خود آگاهی کاملی ندارند و درنتیجه احتمال بروز سوءرفتار خانگی در آن‌ها بالاتر است.
نتایج مطالعه حاضر حاکی از آن بود که وضعیت اقتصادی ضعیف باعث افزایش سوءرفتار خانگی نسبت به سالمندان می‌شود. نتایج مطالعات رحیمی و همکاران [16]، نوری و همکاران [43]، هروی و همکاران [36] و مطالعات دهنوعولیان و همکاران [39] هم‌راستا با مطالعه حاضر است. براساس مطالعات انجام‌شده سالمندآزاری به‌طور عمده ریشه در مشکلاتی مانند تنگناها و وابستگیهای مالی دارد که مراقبان سالمندان با آن دست‌به‌گریبان هستند به‌طوری‌که هزینه‌های جسمی و عاطفی نگهداری بیش از درآمدهای آن‌هاست که این خود می‌تواند عاملی برای بروز سوءرفتار در سالمندان باشد.
نتایج مطالعه حاضر حاکی از آن بود که کیفیت خواب پایین باعث افزایش سوءرفتار خانگی نسبت به سالمندان می‌شود. پژوهشگر درباره این متغیر نتوانست در جست‌وجوهای رفرنس‌های ایرانی و خارجی، مقاله‌ای پیدا کند. به نظر می‌رسد کمبود خواب در میان جمعیت سالمند، با پیامدهای زیان‌باری از قبیل کاهش عملکرد شناختی، کاهش خودمراقبتی در امور مربوط به سلامتی، وضعیت سلامتی ضعیف، کاهش کیفیت زندگی، اختلال در عواطف و ارتباط با دیگران شود [48] و احتمالاً این عوامل می‌تواند باعث افزایش سوءرفتار خانگی نسبت به سالمندان شود.
نتایج مطالعه حاضر حاکی از آن بود که سابقه بستری در بیمارستان باعث افزایش سوءرفتار خانگی نسبت به سالمندان می‌شود. نتایج مطالعات هروی کریموی و همکاران [36] و هروی کریمی و همکاران [2] هم‌راستا با مطالعه حاضر هستند، درحالی‌که نتایج مطالعه حاضر با مطالعات دهنوعولیان و همکاران [39]، هم‌راستا با مطالعه حاضر نیستند، در اکثر بیمارستان‌های ایران بیماران سالمند به علت مشکلات زمینه‌ای اکثرأ نیاز به همراهی درطول زمان بستری در بیمارستان دارند که این نکته خود می‌تواند باعث تداخل در زندگی و همچنین خستگی مراقب سالمند شود و احتمالاًً می‌تواند باعث سوءرفتار مراقب نسبت به سالمند شود.
نتایج مطالعه حاضر حاکی از آن بود که میزان وابستگی به دیگران باعث افزایش سوءرفتار خانگی نسبت به سالمندان می‌شود. نتایج مطالعه حاضر با مطالعه کریمی و الهی [49] هم‌راستا با نتایج مطالعه حاضر است. وابسته بودن سالمند برای انجام کارها به فرد مراقب می‌تواند به مرور زمان باعث خستگی، افزایش بار روانی مراقبین سالمند شود، علاوه‌بر‌این مراقبین سالمند زمـان کمتری بـرای رفع نیازهای فیزیکی عاطفی و اجتماعی خود دارند که درنتیجه باعث افزایش تنهایی و انزوای افراد می‌شود و به مرور زمان احسـاس درماندگـی، پریشـانی و احساس خشم نســبت به سالمند افزایش می‌یابد و احتمالاً می‌تواند در ایجـاد و افزایـش سوءرفتار با سالمند نقشی اساسی داشته باشد.
نتیجه‌گیری نهایی
علی‌رغم تأکید زیادی که در فرهنگ ما برای احترام به سالمند وجود دارد، در شهرستان گناباد سوءرفتار با سالمندان در خانواده شیوع بالایی دارد. براساس یافته‌های پژوهش حاضر و سایر مطالعات در این زمینه پیشگیری از شیوع سوءرفتار علیه سالمندان یک مبارزه اجتماعی را می‌طلبد و نیازمند یک بسیج عمومی و همگانی است تا موقعیت‌هایی را که می‌تواند به ایجاد زمینه سوءرفتار در سالمندان منجر شود، شناسایی و از آن‌ها پیشگیری شود که این توجه باعث بهبود کیفیت زندگی و تأمین سلامت جسمی و روانی سالمندان شود.
باتوجه‌به اینکه در فرهنگ مـا ایرانیان سـالمندان جایگاه ویژه‌ای دارند، اما شاید این قشر از جامعه به‌طور عمد یا غیر‌عمد در معرض بسیاری از انـواع سوءرفتار قرار گیرند. آگاه‌سازی خانواده نسبت به نیازهای روانی، جسمانی، عاطفی و اجتماعی سالمندان، تلاش برای ارتقای سبک زنـدگی سالمندان ازجمله نظافت، بهداشت، تغذیه و غیره و همچنین سازگاری بیشتر آنان با تغییر و تحولات جامعه ناشی از مدرنیته ازجمله راهکارهای پیشنهادی جهت بـه حداقل رساندن رخ دادن پدیده سوءرفتار هستند.
باتوجه‌به اینکه نمونه‌های این مطالعه از سالمندان ساکن در جامعه انتخاب شدند، بنابراین نمی‌توان به‌طور قطعی نتایج مطالعه حاضر را به سالمندان بستری بیمارستان و ساکن خانه سالمندان تعمیم داد. علاوه‌بر‌این باتوجه‌به اینکه پرسش‌نامه سوءرفتار نسبت به سالمندان در خانواده دارای سؤالات زیادی (49 سؤال) است که باعث خسته شدن سالمند می‌شد این امر به عدم همکاری با پژوهشگر در حین تکمیل پرسش‌نامه منجر شد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این پژوهش با کد اخلاق به شماره (IR.GMU.REC.1399.097) در دانشگاه علوم‌پزشکی گناباد به ثبت رسیده است.
حامی مالی
این مقاله حاصل استخراج طرحی تحقیقاتی است که در مرکز تحقیقات توسعه اجتماعی و ارتقای سلامت دانشگاه علوم‌پزشکی گناباد تصویب شده است.
مشارکت نویسندگان
نگارش متن اصلی مقاله: فاطمه حسینی مقدم و مریم مرادی؛ تحلیل آماری: موسی سجادی، نسیم خواجویان؛ طراح و ویراستار نهایی مقاله: الهام نیکخواه بیدختی، رضا نوری و موسی سجادی؛ جمع‌آوری داده‌ها: رضا نوری، فاطمه کاملی، سمیرا مرادی سنگچولی
تعارض منافع
در این مقاله هیچ‌گونه تعارض منافعی وجود ندارد.
تشکر و قدردانی
پژوهشگران از همکاری مرکز تحقیقات توسعه اجتماعی و ارتقای سلامت، معاونت بهداشتی دانشگاه علوم‌پزشکی گناباد و سالمندان شرکت‌کننده کمال تشکر را دارند.
جمعیت‌شناسان آغاز دوران سالمندی را 60 تا 65 سال درنظر می‌گیرند. بهبود شرایط زندگی و افزایش طول عمر و امید زنـدگی پدیده سالمندی را در جوامع به‌دنبال داشته است [1]. پدیده افزایش جمعیت سالمندان، یکی از مهمترین چالش‌های اقتصـادی، اجتماعی و بهداشت برای ارائه‌دهندگان خدمات بهداشتی و درمانی اعضای خانواده و جامعه در قرن بیست‌و‌یکم به شمار‌می‌رود [2]. باتوجه‌به تغییر شرایط اجتماعی مثل شهرنشینی، تجددگرایی، تغییر در ارزش‌های سنتی، تضاد نظام ارزشی نسل قدیم با جدید و تغییر وضعیت اقتصادی خانواده‌ها امروزه نمی‌توانند نقش و وظایف خود را در قبال سالمندان ایفا کنند. درنتیجه ممکن است سالمند از سوی اعضای خانواده خود در معـرض خطـر سـوءرفتار قرار بگیرد [3]. پدیده سالمندآزاری برای اولین‌بار در سـال 1975 با واژه Battering Granny توصیف شد. سوءرفتار با سالمند یا سالمندآزاری یکی از انواع خشونت‌های خانوادگی است که از معضلات عمده سلامت اجتماعی در جوامع امروزی به حساب می‌آید و میزان بروز آن در 2 دهه اخیر به‌سرعت رو به افزایش است [4]. براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، سوءرفتار نسبت به سالمندان عبارت است از انجام یک عمل یا اعمال پی‌درپی یا فقدان عملکرد مناسب که در هر نوع رابطه به همراه توقع اعتماد رخ می‌دهد و به آسیب، درد، پریشانی، اضطراب و سلب آسایش سالمند منجر می‌شود [5]. در مطالعه حاضر، نویسنده انواع سوءرفتار نسبت به سالمندان را که در 21 مطالعه، شناسـایی شده بود به‌صورت، «غفلـت فعال» «غفلـت غیرفعل»، «غفلت روان‌شناختی»، «سوءرفتار جسمی، روان‌شناختی، عاطفی یا کلامی»، «مادی و پزشکی»، «استثمار» و «تجاوز به حقوق» خلاصه کرد [6].
سالمندآزاری جسمی: به صدمات و آسیب‌هایی جسمی گفته می‌شود که فرد مراقبت‌کننده آن را در برابر فرد سالمند اعمال می‌کند و دامنه آن از کبودی و خراشیدگی تا مرگ گسترده است. از آن جمله می‌توان به سیلی زدن، سوزاندن، پرت کردن، انداختن، کتک زدن و غیره اشاره کرد [5]. سالمندآزاری روانی: صدمات روانی مثل ناسزاگویی ، تمسخر و استهزای سالمند، نادیده گرفتن او در جمع، بی‌توجهی به نیاز عاطفی، تهدید، سرزنش، از بین بردن اعتماد‌به‌نفس، بی‌احترامی لفظی مداوم و مورد پسند نبودن گفته می‌شود [7].
سالمندآزاری مالی: سوءاستفاده از اموال و اندوخته‌های فرد سالمند است که معمولاً توسط مراقبین فرد صورت می‌گیرد. مانند مواردی که با وکالت از فرد سالمند به حساب بانکی او دسترسی پیدا می‌شود و یا املاکش به نفع دیگری مصادره می‌شود [8].
سالمندآزاری جنسی: تماس جنسی با فرد که شامل لمس کردن، نوازش، گفت‌وگوی جنسی، تجاوز و لمس بدن سالمند بدون درخواست وی است [9].
غفلت: نوعی از سالمندآزاری است که فرد سالمند دچار بی‌توجهی و فراموشی می‌شود که به 2 صورت غفلت فعال و غیرفعال است. غفلت فعال، شامل سرپیچی عمدی از تعهدات، اعمال استرس جسمانی یا عاطفی، آسیب و رها کردن سالمند است [10]. غفلت غیرفعال نیز به ناتوانی غیرعمدی مراقب در انجام تعهدات، اعمال استرس بدون قصد آگاهانه یا عمدی اطلاق می‌شود [11].
خود‌غفلتی: آن بخش از فعالیت‌های اساسی و عمومی زندگی سالمند است که به غفلت و کوتاهی دچار می‌شود. این کوتاهی از جانب خود سالمند است و سلامت شخصی و ایمنی او را تهدید می‌کند و شامل بهداشت، تغذیه، لباس، ملافه، سرپناه و محیط زندگی، امور مالی، مراقبت بهداشتی و غیره است [12].
سوءرفتار پزشکی: فرایندهای پزشکی یا درمان‌های پزشکی که بدون اطلاع یا رضایت شخص سالمند انجام می‌شود [13]. نادیده گرفتن حقوق شهروندی: نادیده گرفتن حقوق اولیه سالمند برطبق منشور یا اعلامیه حقوق بشر و آزادی‌های انسان‌هاست [14].
سالمندان به دلیل تغییرات فیزیولوژیکی و آناتومی ناشی از افزایش سن، بیماری‌های مزمن، بازنشستگی، کاهش فعالیت‌های اجتماعی، مرگ خویشاوندان ازطرف خانواده درمعرض سوءرفتار قرار می‌گیرند [5]. براساس مطالعات انجام‌شده، سوءرفتار نسبت به سالمند در محیط منزل بین 67 تا 73/3 درصد تخمین زده شده است [2]. در ایران نیز سوءرفتار با سالمندان تأیید شده است، اما هنوز آمار دقیقی از میزان سالمندآزاری و خصوصیات آزاردیده‌ها و آزاردهنده‌ها موجود نیست. به‌عنوان مثال نتایج مطالعه منوچهری و همکاران حاکی از آن بود که 87 درصد سالمندان حداقل یک‌بار در معرض سوءرفتار قرار گرفته‌اند [15]. نتایج مطالعه نصیری و همکاران نیز حاکی از آن بود که 63/3 درصد سالمندان موردمطالعه از سوی اعضای خانواده خود مورد سوءرفتار قرار گرفتند [3]. سوءرفتار با سالمندان ممکن است به‌صورت سهل‌انگاری و غفلت در تأمین نیازهای جسمی سالمند، سوءرفتار روان‌شناختی، بهره‌برداری مالی، نادیده گـرفتن حقوق سالمند و حتی موارد هتک‌حرمت از سوی اعضای خانواده دیده شود [16]. سوءرفتار با سالمند برحسب مکان وقوع و مرتکبین آن به دو دسته خانگی و سازمانی تقسـیم بندی مـی‌شـوند. سوءرفتار خانگی، در منزل یا محل زندگی سالمند و از سوی اعضـای خانواده یا فرد آشـنای وی رخ می‌دهـد، اما سوءرفتار سـازمانی، از سوی کارکنان خانه‌های سالمندان یا مراکز مراقبت طولانی‌مدت و یا مراقبین غریبه اتفاق می‌افتد [17]. سوءرفتار نسبت به سالمند در خانواده عبارت است از تحمیل درد و رنج ازطرف اعضای خانواده نسبت بـه شخص سالمند کـه ممکن است ازطریق ارتکـاب عملـی آزاردهنـده و یا تـرک عملـی ضروری به‌صورت عمدی یا غیرعمدی در یک یا چندین مرتبه رخ دهد [18].
جامعه‌شناسان نظریه‌های مختلفی در ارتباط با سالمندآزاری معرفی کرده‌اند که از جمله این نظریه‌ها نظریه تبادل اجتماعی است. براساس این نظریه، سالمندان نمی‌توانند پاداشی مادی یا نامحسوس را درعوض حمایت دیگران ارائه دهند. این مسئله می‌تواند به خشم سالمندآزار و درنتیجه باعث سالمندآزاری منجر می‌شود [19]. نظریه فمنیسم بر آزار همسر سالمند به‌عنوان یکی از ابعاد مهم سالمندآزاری تمرکز دارد و در آن بر زنان به دلیل قدرت کمتری که در مقایسه با مردان دارند تمرکز بیشتری دارد و آن را مسبب ایجادآسیب‌پذیری بیشتر در مقابل آزار همسرانشان می‌دانند [20]. در نظریه اقتصادی سیاسی نیز افراد سالمند به‌تدریج از اجتماع و خانواده خود به حاشیه رانده می‌شوند و نقش خود را از دست می‌دهند و به دیگران وابسته می‌شوند که این مسئله باعث آزار سالمند می‌شود [19]. در نظریه آسیب‌شناسی روانی مراقبین، محوریت بر این موضوع است که ویژگی‌های روانی فرد آزاردهنده در آزار سالمند نقش دارد. در نظریه نقش تجمعی، اعضای خانواده قادر به کنترل و مدیریت استرس زندگی خود نیستند، بنابراین ممکن است برای کنارآمدن با استرس خود سالمند را آزار دهند [21].
در نظریه موقعیتی، استدلال اصلی این است که خواسته‌های بیش از حد و ارائه مراقبت‌های طولانی‌مدت به یک سالمند باعث ایجاد فشار بیش‌ازحد به مراقب می‌شود و درنتیجه آزار سالمند را در پی دارد [22]. در نظریه یادگیری اجتماعی، آزار سالمند از نسلی به نسل دیگر به‌عنوان رفتار یادگیری‌شده منتقل می‌شود، هنگامی‌که کودک خشونت را به‌عنوان یک پاسخ به یک استرس مشاهده می‌کند این پاسخ برایش درونی و قابل‌قبول می‌شود و در آینده ممکن است والدین خودش را نیز به همین شکل آزار دهد [21]. در نظریه اجتماعی اکولوژکی نیز بر نقش فیزیکی و اجتماعی محیط در روند شکل‌گیری رفتار انسان تأکید می‌شود. براساس این نظریه عواملی چون مشکلات اقتصادی، کاهش ارزش‌ها و هنجارهای احترام به بزرگان، بدتر شدن شرایط اقتصادی سالمند و غیره باعث ایجاد آزار در سالمندان می‌شود [19].
باتوجه‌به نظریه‌های یادشده می‌توان ریسک‌فاکتورهای افزایش خطر سالمندآزاری را به این صورت بیان کرد: ریسک فاکتورهای سالمندآزاری با ویژگی‌های شخصی سالمند (مانند سن، وابستگی جسمانی، جنسیت، سبک زندگی، اعتیاد به موادمخدر [23]، عاطفی و اقتصادی، تنهایی، انزوای اجتماعی، تضاد بین نسلی و وجود پیش‌زمینه‌های سوءرفتار در گذشته) [24] و ویژگی‌های شخصی مراقب (مثل استرس‌های ناشی از مراقبت، مشکلات اجتماعی، روانی یا اقتصادی، مشکلات روحی و رفتاری، اعتیاد به الکل یا موادمخدر، کمبود حمایت اجتماعی) [25] مرتبط است.
براساس مطالعات انجام‌شده سـوءرفتارکنندگان اعضای خانواده شامل فرزندان (47 درصد)، همسر (19 درصد)، نوه‌ها (9 درصد) و برادر یا خواهر سالمند (6 درصد) هستند و همچنین دو‌سوم قربانیان سـوءرفتار را زنان سالمند تشکیل می‌دهند [26]. علاوه‌بر‌این براساس آمارهای به‌دست‌آمده، رایج‌ترین نوع سوءرفتار با سالمندان سوءرفتار کلامی و سپس سوءرفتار مالی، فیزیکی، غفلت، آزار و اذیت است [27]. سوءرفتار در سالمندان باعث ایجاد صدمات فیزیکی، از‌دست‌رفتن کـارایی، انزوا، درماندگی، بیگانگی، گناه، ترس، خجالـت، انکـار، یأس، ناامیدی، افسردگی، سـندرم پـس از ضربه و کـاهش رضـایت از زندگی می‌شود [2]. علاوه‌بر‌این براساس مطالعات انجام‌شده ارتباط بین سوءرفتار با سالمندان و افزایش ابتلا به دمانس، افسردگی [28] و احساس تنهایی [29] تأیید شده است. اگرچه مهمترین علت مرگ‌ومیر سالمندان بیماری‌های مزمن است، اما درجـات مختلف سوءرفتار نیز تأثیر فراوانی در کاهش سـلامت واحساس امنیت سالمندان دارد [30].
علی‌رغم تأکید سازمان بهداشت جهانی مبنی بر لزوم پیشگیری و تشخیص سوءرفتار با سالمندان، متأسفانه درکشورهای درحال‌توسعه هنوز اقدامی جدی برای جمع‌آوری نظام‌مند اطلاعات آماری صورت نگرفته است، بااین‌حال شواهد بسیاری مبنی بر وجود قربانیان سوءرفتار در کشورهای توسعه‌یافته ثبت شده است [31]. در ایران باتوجه‌به وجود مصوبه هیئت وزیران مبنی‌بر اتخاذ اقدامات لازم دستگاه‌های مربوطه به‌منظور پیشگیری از سوءرفتار نسبت به سالمندان در خانواده و جامعه، تاکنون هیچ اقدامی برای تعیین میزان این مشکل در سطح جامعه و مؤسسات نگهداری سالمندان صورت نگرفته است [8]. نتایج سرشماری حاکی از آن است بیش از 12 درصد جمعیت شهرستان گناباد سالمند است و این نسبت با جمعیت سالمند کشور برابر و حتی کمی بیشتر است [32]. ا‌زآنجاکه سالمندان جزو قشر آسیب‌پذیر جامعه محسوب می‌شوند و جمعیت سالمندان شهرستان گناباد نیز رو به افزایش است همچنین ازآنجایی‌که سالمندآزاری به ایجاد تأثیری منفی بر سلامت و کیفیت زندگی سالمندان منجر می‌شود و این موضوع تاکنون در شهرستان گناباد به شکلی مجزا تحلیل نشده است، این مطالعه با هدف بررسی شیوع سوءرفتار با سالمندشهرستان گناباد و بررسی عوامل مرتبط با آن انجام شد.
روش مطالعه
مطالعه حاضر یک مطالعه تحلیلی‌مقطعی است که در سال 1399 انجام شد. جامعه پژوهش، تمام سالمندان 60 سال و بالاتر تحت پوشش مراکز سلامت جامعه شهرستان گناباد بود. معیارهای ورود به مطالعه شامل عضویت در سامانه یک‌پارچه سیب، سکونت در شهرستان گناباد، داشتن سن 60 سال و بالاتر، سلامت شنوایی و تکلم مددجو (ازطریق بررسی پرونده بهداشتی و سؤال از خود سالمند و مشاهده)، سلامت‌شناختی مددجو کسب نمره 7 یا بیشتر از آزمون کوتاه‌شده شناختی در سالمندان [33] و معیار خروج از مطالعه نقص در تکمیل پرسش‌نامه بود. در این مطالعه، حجم نمونه با استفاده از فرمول شیوع حجم نمونه در مطالعات توصیفی براساس مولایی و همکاران [7]، 376 نفر تعیین شد که با در نظر گرفتن مقدار 10 درصد ریزش احتمالی، حداقل حجم نمونه 401 نفر تعیین شد (فرمول شماره 1).
ابزار گردآوری داده‌ها در این پژوهش، چک‌لیست ویژگی‌های فردی، ابزار فعالیت روزمره زندگی، فعالیت‌های ابزاری زندگی و پرسش‌نامه سوءرفتار نـسبت بـه سـالمندان در خانواده بود که در ادامه توضیح داده شده‌اند. در بخش اول پرسش‌نامه، ویژگی‌های فردی سالمند شامل سؤالاتی درمورد سن، جنسیت، وضعیت تأهل، تعداد فرزندان، شغل، سطح درآمد، همراه زندگی، محل سکونت، بستری مکرر در بیمارستان، بیماری زمینه‌ای (مزمن)، کیفیت خواب از نظر خود سالمند، سوءمصرف مواد و میزان وابستگی سالمند با ابزار فعالیت روزمره زندگی و فعالیت‌های ابزاری زندگی سالمند سنجیده می‌شود. ابزار فعالیت روزمره زندگی، شامل 8 آیتم است، که شامل آیتم نظافت شخصی، غذا خوردن، لباس پوشیدن، جابه‌جا شدن، راه رفتن، استحمام، کنترل ادرار و مدفوع و استفاده از توالت است.
هر آیتم دارای 3 گزینه وابسته (امتیاز صفر)، نیاز به کمک (امتیاز 1) و مستقل (امتیاز 2) است. نمره کلی این ابزار، از صفر تا 16 است. کسب امتیاز صفر تا 7 به منزله (وابسته)، 8 تا 11 (نیازمند کمک)، 12 تا 16 (مستقل) سالمند محسوب می‌شود. فعالیت‌های ابزاری زندگی نیز دارای 7 آیتم است که شامل آیتم استفاده از تلفن، مصرف دارو، آماده ساختن غذا، انجام کارهای منزل، خرید مایحتاج منزل، استفاده از وسایل نقلیه و کنترل دخل و خرج است. هر آیتم، دارای سه گزینه وابسته (امتیاز صفر)، نیاز به کمک (امتیاز 1)، مستقل (امتیاز 2) است. نمره کلی این ابزار از صفر تا 16 است. کسب امتیاز صفر تا 6 به منزله (وابسته)، 7 تا 10 (نیازمند کمک)، 11 تا 14 (مستقل) سالمند محسوب می‌شود. طاهری و آزادبخت در سال 1393 ویژگی‌های روان‌سنجی این ابزارها را در سالمندان ایرانی بررسی کردند. در این مطالعه حساسیت و ویژگی برای ابزار فعالیت روزمره زندگی به ترتیب 0/75 درصد و 0/96 درصد و نیز برای فعالیت‌های ابزاری زندگی 0/71 درصد و 0/77 درصد به دست آمد که نشان از روایی و پایایی مطلوب این ابزار در سالمندان ایرانی بود [34].
بخش دوم شامل پرسش‌نامه سوءرفتار نـسبت بـه سـالمندان در خانواده است. این پرسش‌نامه شامل 49 عبارت در 8 زیرمقیاس غفلت‌مراقبتی (11 عبارت)، سوءرفتار روان‌شناختی (8 عبارت)، سوءرفتار جسمی (4 عبارت)، سوءرفتار مالی (6 عبارت)، سلب اختیار (10 عبارت)، طردشدگی (4 عبارت)، غفلت مالی (4 عبارت) و عاطفی (2 عبارت) است. این ابزار براساس یافته‌هـای مطالعه‌های کیفی بـر سالمندان آزاردیده و در ایران باتوجه‌به ویژگی‌های فرهنگی این جامعه تدوین و سـپس اعتبارسـنجی شـده است. گویه‌های ابزار یادشده دارای گزینـه‌هـای «بلی» و «خیر» و « موردی ندارد» است. گزینه «موردی ندارد» دلالت بـر شرایطی دارد که عبارت موردنظر با شرایط زندگی سـالمند همخوانی و تناسـب ندارد. امتیازهای اخذشده در محـدوده صفر تا 100 هسـتند و امتیاز بالاتر نشان‌دهنده وجود شدت بـیشتری ازعلائم سوءرفتار است. ویژگی‌های روان‌سنجی ابـزار یادشده بررسی شده است و از اعتبار صوری، محتـوا و سازه برخوردار است. در این مطالعه پایایی ازطریق آزمون مجدد با ضریب آلفای کرونباخ (0/85 تـا 0/95 درصد) مورد تأیید قرار گرفت [35].
بعد از کسب کد اخلاق از کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی گناباد معرفی‌نامه لازم از دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی گناباد اخذ شد و به معاونت بهداشتی شهرستان گناباد ارائه شد. پس از کسب رضایت مسئولین معاونت بهداشت شهرستان گناباد جمع‌آوری داده‌ها شروع شد. در ابتدا کلیه مراکز سلامت جامعه شهرستان را به‌صورت خوشه در نظر گرفته شد سپس از بین پایگاه‌های زیرمجموعه، یک پایگاه به‌صورت تصادفی انتخاب شد و در ادامه براساس تعداد سالمند تحت پوشش آن پایگاه، سالمندان واجد شرایط به‌طور تصادفی و به کمک لیست موجود در پایگاه انتخاب شدند. پس از انتخاب واحدهای پژوهش، پژوهشگر با تک‌تک این افراد تماس تلفنی برقرار کرد و ضمن معرفی خود، توضیحات لازم و ضروری اهداف انجام طرح و محرمانه بودن اطلاعات را به شرکت‌کنندگان داد و رضایت شفاهی سالمندان را اخذ کرد و از آن‌ها دعوت کرد که در تاریخ خاصی به مرکز مراجعه کند (با دادن اطمینان به سالمند جهت رعایت پروتکل‌های بهداشتی برای جلوگیری از ابتلا به بیماری کووید-19) در ادامه پرسش‌نامه جمعیت‌شناختی و پرسش‌نامه سوءرفتار نسبت به سالمند در خانواده به‌صورت مصاحبه حضوری تکمیل شد. تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 23 انجام شد. برای تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها از آمار توصیفی (جدول فراوانی و غیره) و همچنین آزمون‌های رگرسیون خطی تک‌متغیره و سپس رگرسیون لجستیک استفاده شد. سطح معناداری هم کمتر از 0/05 درصد در نظر گرفته شد در جدول شماره 1 مشخصات جمعیت‌شناختی واحدهای شرکت‌کننده نشان داده شده است.
یافته‌ها
درنهایت اطلاعات مربوط به 401 سالمند مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت که تعداد 157 نفر (39/2 درصد) از آنان را مردان و تعداد 244 نفر (60/8 درصد) را زنان تشکیل دادند. اکثر شرکت‌کنندگان در مطالعه حاضر در رده سنی 60 تا 74 (73/8 درصد) (سالمند جوان) و میانگین و انحراف معیار سن شرکت‌کنندگان 6/75±68/53 بود. همچنین میانگین و انحراف معیار نمره فعالیت روزمره زندگی سالمندان شرکت‌کننده در مطالعه 5/52±13/19 بود. به عبارتی سالمندان به‌طور مستقل فعالیت‌های روزمره زندگی را انجام می‌دادند. میانگین و انحراف معیار نمره فعالیت‌های ابزاری زندگی سالمندان شرکت‌کننده در مطالعه 3/62±10/20 بود. به عبارتی آن‌ها در این حیطه به‌طور نیمه‌مستقل فعالیت‌های ابزاری زندگی را انجام می‌دادند.
براساس جدول شماره 2 در حدود (44/6 درصد) از سالمندان شرکت‌کننده در مطالعه تجربه یکی انواع سوءرفتار را داشتند.
همچنین بیشترین فراوانی سوءرفتار مربوط به غفلت مراقبتی (89/3 درصد) و کمترین فراوانی مربوط به طردشدگی با (13/2 درصد) بود.
جهت تعیین تأثیر متغیرهای جمعیت‌شناختی و زمینه‌ای بر پیش‌بینی‌کنندگی سوءرفتار افراد مورد پژوهش، از مدل رگرسیون لجستیک به روش هم‌زمان استفاده شد. ابتدا به کمک رگرسیون تک‌متغیره، متغیرهای «سطح تحصیلات، تأهل، اشتغال، همراه زندگی، کیفیت خواب، وضعیت اقتصادی، مصرف‌مواد، فعالیت‌های ابزاری زندگی و فعالیت روزمره زندگی» با مقدار معناداری کمتر از 0/2 درصد انتخاب و وارد مدل نهایی شدند.
نتایج مدل نهایی این‌گونه بود که متغیرهای «تحصیلات، وضعیت اقتصادی، سابقه بستری، فعالیت‌های ابزاری زندگی و فعالیت روزمره زندگی» پیش بینی‌کننده سوءرفتار این افراد بودند.
نتایج جدول شماره 3 نشان می‌دهد هرچه تحصیلات افراد بیشتر باشد، ابتلا به سوءرفتار در آن‌ها کاهش می‌یابد، همچنین افراد با وضعیت اقتصادی کمتر از حد کفاف، تقریباً 1/13 برابر افراد با وضعیت اقتصادی در حد کفاف، مبتلا به سوءرفتار بودند.
ازطرف دیگر شانس ابتلا به سوءرفتار در سالمندان با سابقه بستری، 1/43 برابر سالمندان بدون سابقه بستری است و همچنین نتایج نشان می‌دهد که با کاهش فعالیت‌های ابزاری زندگی و فعالیت روزمره زندگی، شانس ابتلا افراد به سوءرفتار به‌ترتیب 2/87 و 2/92 برابر می‌شود.
بحث
سوءرفتار نسبت به سالمندان یکی از مشکلات جـدی و خطرنـاک خشونت خانگی است کـه در سال‌های اخیر مـوردتوجـه جوامع و متخصصان مراقبت‌های بهداشتی قرار گرفته است [36]. بنابراین هدف از پژوهش حاضر بررسی شیوع سوءرفتار و عوامل مرتبط‌با آن در سالمندان شهرستان گناباد در سال 1399 بود. یافته‌های حاصل از پژوهش حاکی از آن بود که 44/6 درصد از سالمندان شرکت‌کننده در پژوهش حاضر یکی انواع سوءرفتار خانگی را تجربه کرده‌اند. در مطالعه رحیمی و همکاران شیوع سوءرفتار با سالمندان در خانواده 40/6 درصد گزارش شد [18]. در مطالعه پرز کارسلس و همکاران نیز شیوع سوءرفتار با سالمندان 46 درصد گزارش شد [37]. که هم‌راستا با مطالعه حاضر است. در مطالعات روحانی و همکاران شیوع سوءرفتار 77/9 درصد [38]، دهنوعولیان و همکاران شیوع سوءرفتار 56/8 درصد [39]، محبی و همکاران شیوع سوءرفتار 60 درصد [36]، نصیری و همکاران شیوع سوءرفتار 63/3 درصد [3] و خلیلی و همکاران شیوع سوءرفتار 80 درصد [40] گزارش شد. علاوه‌بر‌این در مطالعه متاآنالیز مولایی و همکاران، شیوع سوءرفتار با سالمندان در ایران 56/4 درصد گزارش شد است [7] که هم‌راستا با مطالعه حاضر نیست و نتایج مطالعه حاضر از نتایج مطالعات فوق کمتر است و احتمالاً می‌تواند مربوط‌به باورها و تفاوت فرهنگی باشد، زیرا شهرستان گناباد یکی از مذهبی‌ترین شهرهای کشور است که احترام به سالمندان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.
در مطالعات هروی کریموی و همکاران شیوع سوءرفتار 25/9 درصد [36]، چن و همکاران شیوع سوءرفتار 36/2 درصد [41]، پوچکوف شیوع سوءرفتار 28/63 درصد [42]، نوری و همکاران شیوع سوءرفتار 26/7 درصد [43]، برجی و اسدالهی شیوع سوءرفتار در سالمندان شهری 31/3 درصد و سالمندان روستایی 35/7 درصد گزارش شد [44] که هم‌راستا با نتایج حاضر نیست و از نتایج مطالعه حاضر کمتر است و این نیز احتمالاً می‌تواند مربوط به تفاوت حجم نمونه مطالعه حاضر با مطالعات فوق باشد، زیرا حجم نمونه مطالعه ما بیشتر از مطالعات فوق است و علاوه‌بر‌این مطالعه حاضر در زمان اپیدمی بیماری کووید-19 انجام شده است و احتمالاً ترس از ابتلا به این بیماری باعث ایجاد کم‌توجهی به نیازهای سالمندان و سوءرفتار خانگی در سالمندان شده است. علاوه‌بر‌این شرایط اقتصادی کنونی ایران و بیکار شدن بسیاری از افراد باعث کاهش درآمد افراد شده است که این وضعیت خود می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد مشکلات روانی شود و بر روابط افراد تأثیرگذار باشد و به‌طور غیرمستقیم و حتی مستقیم باعث سوءرفتار خانگی نسبت به افراد ضعیف جامعه از جمله سالمندان شود.
در مطالعه حاضر بُعد غفلت مراقبتی با 89/3 درصد بیشترین و بُعد طردشدگی با 13/2 درصد کمترین فراوانی را در بین ابعاد سوءرفتار داشت و به ترتیب بُعد عاطفی 64/3درصد، سوءرفتار روان‌شناختی 58/4 درصد، سلب اختیار 47/9 درصد، سوءرفتار مالی 37/7 درصد و سوءرفتار جسمی 14/7 درصد در رده‌های بعدی قرار داشتند. نصیری و همکاران در مطالعه خود غفلت مراقبتی با 59/8 درصد بیشترین سوءرفتار و طردشدگی با 8 درصد کمترین فراوانی را گزارش کردند که با مطالعه حاضر هم‌راستاست [3]. هروی کریموی و همکاران در مطالعه خود، غفلت عاطفی با 17/4 درصد بیشترین سوءرفتار و طردشدگی با 3/7 درصد کمترین فراوانی را گزارش کردند [36]. محبی و همکاران در مطالعه خود غفلت عاطفی با 38/6 درصد بیشترین سوءرفتار و غفلت مراقبتی با 7/3 درصد کمترین فراوانی را گزارش کردند [45]. خلیلی و همکاران در مطالعه خود سوءرفتار مالی با 45/6 درصد بیشترین سوءرفتار و طردشدگی با 16/6 درصد کمترین فراوانی را گزارش کردند [40]. در مطالعات اُه و همکاران [46] در کشور کره، یان و تنگ در هنگ‌کنگ، بیشترین سوءرفتار با سالمندان از نوع سوءرفتار عاطفی گزارش شد [47]. دهنوعلیان و همکاران در مطالعه خود سوءرفتار مالی با 47/7 درصد بیشترین سوءرفتار و طردشدگی با 2/8 درصد کمترین فراوانی را گزارش کردند [39] که هم‌راستا با نتایج مطالعه حاضر نیست و احتمالاً می‌تواند به دلیل زمان انجام نمونه‌گیری باشد، زیرا نمونه‌گیری مطالعه حاضر در زمان اپیدمی بیماری کووید-19 انجام شد و افراد به دلیل احتمال سرایت بیماری به سالمندان ممکن است ارتباط خود را با سالمند محدود کرده باشند و به این طریق به‌طور ناخواسته سالمندان خانواده را در معرض سوءرفتار قرار دهند.
براساس مطالعه متاآنالیز مولایی و همکاران طردشدگی و سوءرفتار جسمی کمترین فراوانی در بین ابعاد سوءرفتار در جامعه ایرانی دارد [7] که با نتایج مطالعه ما هم‌راستاست و احتمالاً می‌تواند به این دلیل باشد که غیرجسمی بودن و قابل‌مشاهده نبودن انواع دیگر سوءرفتار، باتوجه‌به کمبود آگاهی‌های مردم ممکن است به‌عنوان سوءرفتار قلمداد نشوند و همین مسأله باعث ارتکاب بیشتر سوءرفتار شود. همچنین براساس مطالعه حاضر، شایع‌ترین نوع سوءرفتار خانگی سالمندان در ایران سوءرفتار عاطفی است [7] که احتمالاً می‌توان آن را به وجود ارتباط شدید عاطفی و دلبستگیهای افراد به یکدیگر به‌ویژه وابستگیهای شدید عاطفی بین والدین و فرزندان نسبت داد. این نوع روابط سبب ایجاد تعاملات گسترده و گاهی انتظارات بیش‌ازحد والدین و فرزندان نسبت به یکدیگر می‌شود که باتوجه‌به صنعتی شدن جوامع و مشکلات مربوط به تغییر شرایط جامعه شاید افراد نتوانند به طور کامل پاسخ‌گوی نیازهای هم باشند، بنابراین در چنین شرایطی احتمال بروز سوءرفتار زیاد می‌شود.
نتایج مطالعه حاضر حاکی از آن بود که تحصیلات پایین باعث افزایش سوءرفتار خانگی نسبت به سالمندان می‌شود که با نتایج مطالعه هروی کریموی [36] هم‌راستاست، اما با نتایج مطالعات محبی و همکاران [45]، نصیری و همکاران [3] و دهنوعولیان و همکاران [39] هم‌راستا نیست و احتمالاً می‌تواند به این دلیل باشد که سالمندانی کم‌سوادتر از حق و حقوق اجتماعی خود آگاهی کاملی ندارند و درنتیجه احتمال بروز سوءرفتار خانگی در آن‌ها بالاتر است.
نتایج مطالعه حاضر حاکی از آن بود که وضعیت اقتصادی ضعیف باعث افزایش سوءرفتار خانگی نسبت به سالمندان می‌شود. نتایج مطالعات رحیمی و همکاران [16]، نوری و همکاران [43]، هروی و همکاران [36] و مطالعات دهنوعولیان و همکاران [39] هم‌راستا با مطالعه حاضر است. براساس مطالعات انجام‌شده سالمندآزاری به‌طور عمده ریشه در مشکلاتی مانند تنگناها و وابستگیهای مالی دارد که مراقبان سالمندان با آن دست‌به‌گریبان هستند به‌طوری‌که هزینه‌های جسمی و عاطفی نگهداری بیش از درآمدهای آن‌هاست که این خود می‌تواند عاملی برای بروز سوءرفتار در سالمندان باشد.
نتایج مطالعه حاضر حاکی از آن بود که کیفیت خواب پایین باعث افزایش سوءرفتار خانگی نسبت به سالمندان می‌شود. پژوهشگر درباره این متغیر نتوانست در جست‌وجوهای رفرنس‌های ایرانی و خارجی، مقاله‌ای پیدا کند. به نظر می‌رسد کمبود خواب در میان جمعیت سالمند، با پیامدهای زیان‌باری از قبیل کاهش عملکرد شناختی، کاهش خودمراقبتی در امور مربوط به سلامتی، وضعیت سلامتی ضعیف، کاهش کیفیت زندگی، اختلال در عواطف و ارتباط با دیگران شود [48] و احتمالاً این عوامل می‌تواند باعث افزایش سوءرفتار خانگی نسبت به سالمندان شود.
نتایج مطالعه حاضر حاکی از آن بود که سابقه بستری در بیمارستان باعث افزایش سوءرفتار خانگی نسبت به سالمندان می‌شود. نتایج مطالعات هروی کریموی و همکاران [36] و هروی کریمی و همکاران [2] هم‌راستا با مطالعه حاضر هستند، درحالی‌که نتایج مطالعه حاضر با مطالعات دهنوعولیان و همکاران [39]، هم‌راستا با مطالعه حاضر نیستند، در اکثر بیمارستان‌های ایران بیماران سالمند به علت مشکلات زمینه‌ای اکثرأ نیاز به همراهی درطول زمان بستری در بیمارستان دارند که این نکته خود می‌تواند باعث تداخل در زندگی و همچنین خستگی مراقب سالمند شود و احتمالاًً می‌تواند باعث سوءرفتار مراقب نسبت به سالمند شود.
نتایج مطالعه حاضر حاکی از آن بود که میزان وابستگی به دیگران باعث افزایش سوءرفتار خانگی نسبت به سالمندان می‌شود. نتایج مطالعه حاضر با مطالعه کریمی و الهی [49] هم‌راستا با نتایج مطالعه حاضر است. وابسته بودن سالمند برای انجام کارها به فرد مراقب می‌تواند به مرور زمان باعث خستگی، افزایش بار روانی مراقبین سالمند شود، علاوه‌بر‌این مراقبین سالمند زمـان کمتری بـرای رفع نیازهای فیزیکی عاطفی و اجتماعی خود دارند که درنتیجه باعث افزایش تنهایی و انزوای افراد می‌شود و به مرور زمان احسـاس درماندگـی، پریشـانی و احساس خشم نســبت به سالمند افزایش می‌یابد و احتمالاً می‌تواند در ایجـاد و افزایـش سوءرفتار با سالمند نقشی اساسی داشته باشد.
نتیجه‌گیری نهایی
علی‌رغم تأکید زیادی که در فرهنگ ما برای احترام به سالمند وجود دارد، در شهرستان گناباد سوءرفتار با سالمندان در خانواده شیوع بالایی دارد. براساس یافته‌های پژوهش حاضر و سایر مطالعات در این زمینه پیشگیری از شیوع سوءرفتار علیه سالمندان یک مبارزه اجتماعی را می‌طلبد و نیازمند یک بسیج عمومی و همگانی است تا موقعیت‌هایی را که می‌تواند به ایجاد زمینه سوءرفتار در سالمندان منجر شود، شناسایی و از آن‌ها پیشگیری شود که این توجه باعث بهبود کیفیت زندگی و تأمین سلامت جسمی و روانی سالمندان شود.
باتوجه‌به اینکه در فرهنگ مـا ایرانیان سـالمندان جایگاه ویژه‌ای دارند، اما شاید این قشر از جامعه به‌طور عمد یا غیر‌عمد در معرض بسیاری از انـواع سوءرفتار قرار گیرند. آگاه‌سازی خانواده نسبت به نیازهای روانی، جسمانی، عاطفی و اجتماعی سالمندان، تلاش برای ارتقای سبک زنـدگی سالمندان ازجمله نظافت، بهداشت، تغذیه و غیره و همچنین سازگاری بیشتر آنان با تغییر و تحولات جامعه ناشی از مدرنیته ازجمله راهکارهای پیشنهادی جهت بـه حداقل رساندن رخ دادن پدیده سوءرفتار هستند.
باتوجه‌به اینکه نمونه‌های این مطالعه از سالمندان ساکن در جامعه انتخاب شدند، بنابراین نمی‌توان به‌طور قطعی نتایج مطالعه حاضر را به سالمندان بستری بیمارستان و ساکن خانه سالمندان تعمیم داد. علاوه‌بر‌این باتوجه‌به اینکه پرسش‌نامه سوءرفتار نسبت به سالمندان در خانواده دارای سؤالات زیادی (49 سؤال) است که باعث خسته شدن سالمند می‌شد این امر به عدم همکاری با پژوهشگر در حین تکمیل پرسش‌نامه منجر شد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این پژوهش با کد اخلاق به شماره (IR.GMU.REC.1399.097) در دانشگاه علوم‌پزشکی گناباد به ثبت رسیده است.
حامی مالی
این مقاله حاصل استخراج طرحی تحقیقاتی است که در مرکز تحقیقات توسعه اجتماعی و ارتقای سلامت دانشگاه علوم‌پزشکی گناباد تصویب شده است.
مشارکت نویسندگان
نگارش متن اصلی مقاله: فاطمه حسینی مقدم و مریم مرادی؛ تحلیل آماری: موسی سجادی، نسیم خواجویان؛ طراح و ویراستار نهایی مقاله: الهام نیکخواه بیدختی، رضا نوری و موسی سجادی؛ جمع‌آوری داده‌ها: رضا نوری، فاطمه کاملی، سمیرا مرادی سنگچولی
تعارض منافع
در این مقاله هیچ‌گونه تعارض منافعی وجود ندارد.
تشکر و قدردانی
پژوهشگران از همکاری مرکز تحقیقات توسعه اجتماعی و ارتقای سلامت، معاونت بهداشتی دانشگاه علوم‌پزشکی گناباد و سالمندان شرکت‌کننده کمال تشکر را دارند.
References
1.Moradi M, Mohammadzadeh H, Noori R, Basiri Moghadam K, Sadeghmoghadam L. [Effect of a sleep hygiene education program using telephone follow-up method on the sleep quality of the elderly (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2021; 15(4):484-95. [DOI:10.32598/sija.15.4.2895.1]
2.Heravi-Karimooi M, Rejeh N, Montazeri A. [Health-related quality of life among abused and non-abused elderly people: A comparative study (Persian)]. Payesh (Health Monitor). 2013; 12(5):479-88. [Link]
3.Nassiri H, Heravi Karimooi M, Jouybari L, Sanagoo A, Chehrehgosha M. [The prevalence of elder abuse in Gorgan and aq-qala cities, Iran in 2013 (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2016; 10(4):162-73. [Link]
4.Hosseini RS, Salehabadi R, Ghahfarokhi J, Alijanpouraghamaleki M, Borhaninejad V, Pakpour V. [A comparison on elderly abuse in Persian and Turkish race in Chaharmahal Bakhtiari province (Persian)]. Journal of Sabzevar University of Medical Sciences. 2016; 23(1):75-83. [Link]
5.Estebsari F, Mostafaei D, Khalifehkandi ZR, Estebsri K, Taghdisi MH. [Concepts and indexes of elder abuse: The conceptual framework for applied studies in the field of elder abuse (Persian)]. Iranian Journal of Health Education and Health Promotion. 2017; 5(1):15-9. [DOI:10.18869/acadpub.ihepsaj.5.1.15]
6.Kosberg JI. Preventing elder abuse: Identificaton of high risk factors prior to placement decisions. Gerontologist. 1988; 28(1):43-50. [PMID]
7.Molaei M, Etemad K, Taheri Tanjani P. [Prevalence of elder abuse in Iran: A systematic review and meta analysis (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2017; 12(2):242-53. [DOI:10.21859/sija-1202242]
8.Seutodan Hagh H, Rezaeipandari H, Mousavi S, Allahverdipour H. [Prevalence and gender differences of elder abuse among community-dwelling older adults in Tabriz, Iran (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2021; 15(4):458-71. [DOI:10.32598/sija.15.4.1124.1]
9.Yekefallah M, Imani S, Borji M, Sadighpour M, Gheitarani B, Kheradmand M, et al. [Comparison of depression and general health among victims of domestic violence among the elderly and their peers in Savojbolagh-Iran (Persian)]. Community Health. 2018; 5(2):132-40. [Link]
10.Rajabpour Nikfam M, Gholami Shielsar F. [Analyzing the concept of elder neglect in elderly homes using a three-stage hybrid model (Persian)]. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences. 2018; 28(166):49-61. [Link]
11.Dong X, Simon M, Evans D. Elder self-neglect is associated with increased risk for elder abuse in a community-dwelling population: Findings from the Chicago Health and Aging Project. Journal of Aging and health. 2013; 25(1):80-96. [PMID]
12.Khosravi N. [Explaining the views of the elderly in Rahim Khan Bukan Rural Health Center about the phenomenon of elder abuse [Persian)] [MSc. thesis]. Tabriz: Tabriz University of Medical Sciences and Health Services; 2018.
13.Ghodoosi A, Fallah Yakhdani E, Abedi HA. [Studying the instances of elder abuse and their relationship with age and sex in the hospitalized elderly (Persian)]. Iranian Journal of Forensic Medicine. 2014; 20(4):367-76. [Link]
14.Tajmazinani AA, Larijani M. [A study of factors influencing social exclusion of the elderly in Varamin City (Persian)]. Journal of Applied Sociology. 2015; 59(3):15-6. [Link]
15.Manoochehri H, Ghorbi B, Hosseini M, Oskuyee NN, Karbakhsh M. [Degree and types of domestic abuse in the elderly referring to (Persian)]. Advances in Nursing & Midwifery. 2008; 18(63):43-50. [Link]
16.Rahimi V, Heidari M, Nezarat S, Zahedi A, Mojadam M, Deris S. [Factors related to elder abuse within the family (Persian)]. Journal of Geriatric Nursing. 2016; 3(1):89-100. [DOI:10.21859/jgn.3.1.89]
17.Maneuchehry H, Ghorby B. The amount and types of domestic abuse in the elderly referred to Parks of Tehran. Journal of School of Nursing Midwifery. 2008; 18(62):37-43. [Link]
18.Heravi M, Anousheh M, Foroughan M, Sheikhi M, Hadjizadeh E. [The meaning of domestic elderly abuse concept (Persian)]. Daneshvar Medicine. 2010; 16(06):39-50. [Link]
19.Gholipour F, Khalili Z, Abbasian M. Definitions and theories of elder abuse. Elderly Health Journal. 2020; 6(2):140-5. [DOI:10.18502/ehj.v6i2.5022]
20.Moore S. The relativity of theory: Applying theories of social psychology to illuminate the causes of the abuse of older people in care homes.The Journal of Adult Protection. 2019; 21(2):89-110. [DOI:10.1108/JAP-09-2018-0019]
21.Abolfathi Momtaz Y, Hamid TA, Ibrahim R. Theories and measures of elder abuse. Psychogeriatrics. 2013; 13(3):182-8. [PMID]
22.Lachs MS, Pillemer K. Abuse and neglect of elderly persons. New England Journal of Medicine. 1995; 332(7):437-43. [PMID]
23.Keyghobadi F, Moghaddam Hosseini V, Keyghobadi F, Rakhshani MH. [Prevalence of elder abuse against women and Associated Factors (Persian)]. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences. 2014; 24(117):125-32. [Link]
24.Davidson S, Rossall P, Hart S. Financial abuse evidence review. London: Age UK Research; 2015. [Link]
25.Reay AC, Browne KD. Risk factor characteristics in carers who physically abuse or neglect their elderly dependants. Aging & Mental Health. 2001; 5(1):56-62. [PMID]
26.Gil AP, Kislaya I, Santos AJ, Nunes B, Nicolau R, Fernandes AA. Elder abuse in Portugal: Findings from the first national prevalence study. Journal of Elder Abuse & Neglect. 2015; 27(3):174-95. [PMID]
27.Skirbekk V, James KS. Abuse against elderly in India-The role of education. BMC Public Health. 2014; 14(1):336. [PMID]
28.Sadeghmoghadam L, Khoshkhoo M, Saadati N. Definitions and psychological impacts of quarantine and strategies to reduce it: A review paper. Iranian Journal of Psychiatry and Behavioral Sciences. 2020; 14(3):e103501. [DOI:10.5812/ijpbs.103501]
29.Dong X, Simon MA, Gorbien M, Percak J, Golden R. Loneliness in older Chinese adults: A risk factor for elder mistreatment. Journal of the American Geriatrics Society. 2007; 55(11):1831-5. [PMID]
30.Lachs MS, Williams CS, O’brien S, Pillemer KA, Charlson ME. The mortality of elder mistreatment. JAMA. 1998; 280(5):428-32. [PMID]
31.Perel-Levin S, WHO. Discussing screening for elder abuse at primary health care level by Silvia Perel-Levin. Geneva: WHO; 2008. [Link]
32.Baghery Kakhki S, Basiri Moghadam M, Sadeghmoghadam L. [The prevalence of disability and its relationship with the demographic characteristics of the elderly in Gonabad City, Iran, in 2019 (Persian)]. Internal Medicine Today. 2020; 27(1):34-47. [DOI:10.32598/hms.27.1.3316.1]
33.Bakhtiyari F, Foroughan M, Fakhrzadeh H, Nazari N, Najafi B, Alizadeh M, et al. [Validation of the Persian version of Abbreviated Mental Test (AMT) in elderly residents of Kahrizak Charity Foundation (Persian)]. Iranian Journal of Diabetes and Metabolism. 2014; 13:487-94. [Link]
34.Taheri Tanjani P, Azadbakht M. [Psychometric properties of the Persian version of the activities of daily living scale and instrumental activities of daily living scale in elderly (Persian)]. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences. 2016; 25(132):103-12. [Link]
35.Heravi-Karimooi M, Anoosheh M, Foroughan M, Sheykhi MT, Hajizadeh E. [Designing and determining psychometric properties of the domestic elder abuse questionnaire (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2010;5(1):7-21. [Link]
36.Heravi Karimoei M, Reje N, Foroughan M, Montazeri A. [Elderly abuse rates within family among members of senior social clubs in Tehran (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2012; 6(4):37-50. [Link]
37.Pérez-Cárceles M, Rubio L, Pereniguez J, Pérez-Flores D, Osuna E, Luna A. Suspicion of elder abuse in South Eastern Spain: The extent and risk factors. Archives of Gerontology and Geriatrics. 2009; 49(1):132-7. [PMID]
38.Rohani M, Dehdari T, Hosseinyrad M, Alaei M. [The frequency of domestic elder abuse in Tehran City, Iran, in 2018 (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2019; 14(3):368-79. [Link]
39.Dehnoalian A, Saadati M, Jafariany S, Bakaeian M, Saadati A. [Epidemiology of elderly abuse in neyshabur in 2017 (Persian)]. Pars of Jahrom University of Medical Sciences. 2018; 16(4):65-72. [DOI:10.52547/jmj.16.4.65]
40.Khalili Z, Taghadosi M, Heravi-Karimooi M, Sadrollahi A, Gilasi H. [Assessment of the associations of depression with elder abuse among the elderly in Kashan city, Iran (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2016; 10(4):8-17. [Link]
41.Wu L, Chen H, Hu Y, Xiang H, Yu X, Zhang T, et al. Prevalence and associated factors of elder mistreatment in a rural community in People’s Republic of China: A cross-sectional study. PloS One. 2012; 7(3):e33857. [PMID]
42.Puchkov P. Elder abuse: Current research in the Russian Federation (2004-2006). Journal of Adult Protection. 2006; 8(4):4-12. [Link]
43.Nori A, Rajabi A, Esmailzadeh F. [Prevalence of elder misbehavior in northern Iran (2012) (Persian)]. Journal of Gorgan University of Medical Sciences. 2015; 16(4):93-8. [Link]
44.Borji M, Asadollahi K. [Comparison between perceived misbehavior by urban and rural elderlies (Persian)]. Iranian Journal of Psychiatric Nursing. 2016; 4(3):41-50. [DOI:10.21859/ijpn-04036]
45.Mohebbi L, Zahednejad S, Javadi Pour S, Saki A. [Domestic elder abuse in rural area of Dezful, Iran and its relation with their quality of life (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2016; 10(4):50-9. [Link]
46.Oh J, Kim HS, Martins D, Kim H. A study of elder abuse in Korea. International Journal of Nursing Studies. 2006; 43(2):203-14. [PMID]
47.Yan E, Tang CSK. Proclivity to elder abuse: A community study on Hong Kong Chinese. Journal of Interpersonal Violence. 2003; 18(9):999-1017. [PMID]
48.Valizadeh L, Seyyedrasooli A, Zamanazadeh V, Nasiri K. Comparing the effects of reflexology and footbath on sleep quality in the elderly: A controlled clinical trial. Iranian Red Crescent Medical Journal. 2015; 17(11):e20111. [PMID]
49.Karimi M, Elahi N. [Elderly abuse in Ahwaz city and its relationship with individual and social characteristics (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2008; 3(1):42-7. [Link]
2.Heravi-Karimooi M, Rejeh N, Montazeri A. [Health-related quality of life among abused and non-abused elderly people: A comparative study (Persian)]. Payesh (Health Monitor). 2013; 12(5):479-88. [Link]
3.Nassiri H, Heravi Karimooi M, Jouybari L, Sanagoo A, Chehrehgosha M. [The prevalence of elder abuse in Gorgan and aq-qala cities, Iran in 2013 (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2016; 10(4):162-73. [Link]
4.Hosseini RS, Salehabadi R, Ghahfarokhi J, Alijanpouraghamaleki M, Borhaninejad V, Pakpour V. [A comparison on elderly abuse in Persian and Turkish race in Chaharmahal Bakhtiari province (Persian)]. Journal of Sabzevar University of Medical Sciences. 2016; 23(1):75-83. [Link]
5.Estebsari F, Mostafaei D, Khalifehkandi ZR, Estebsri K, Taghdisi MH. [Concepts and indexes of elder abuse: The conceptual framework for applied studies in the field of elder abuse (Persian)]. Iranian Journal of Health Education and Health Promotion. 2017; 5(1):15-9. [DOI:10.18869/acadpub.ihepsaj.5.1.15]
6.Kosberg JI. Preventing elder abuse: Identificaton of high risk factors prior to placement decisions. Gerontologist. 1988; 28(1):43-50. [PMID]
7.Molaei M, Etemad K, Taheri Tanjani P. [Prevalence of elder abuse in Iran: A systematic review and meta analysis (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2017; 12(2):242-53. [DOI:10.21859/sija-1202242]
8.Seutodan Hagh H, Rezaeipandari H, Mousavi S, Allahverdipour H. [Prevalence and gender differences of elder abuse among community-dwelling older adults in Tabriz, Iran (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2021; 15(4):458-71. [DOI:10.32598/sija.15.4.1124.1]
9.Yekefallah M, Imani S, Borji M, Sadighpour M, Gheitarani B, Kheradmand M, et al. [Comparison of depression and general health among victims of domestic violence among the elderly and their peers in Savojbolagh-Iran (Persian)]. Community Health. 2018; 5(2):132-40. [Link]
10.Rajabpour Nikfam M, Gholami Shielsar F. [Analyzing the concept of elder neglect in elderly homes using a three-stage hybrid model (Persian)]. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences. 2018; 28(166):49-61. [Link]
11.Dong X, Simon M, Evans D. Elder self-neglect is associated with increased risk for elder abuse in a community-dwelling population: Findings from the Chicago Health and Aging Project. Journal of Aging and health. 2013; 25(1):80-96. [PMID]
12.Khosravi N. [Explaining the views of the elderly in Rahim Khan Bukan Rural Health Center about the phenomenon of elder abuse [Persian)] [MSc. thesis]. Tabriz: Tabriz University of Medical Sciences and Health Services; 2018.
13.Ghodoosi A, Fallah Yakhdani E, Abedi HA. [Studying the instances of elder abuse and their relationship with age and sex in the hospitalized elderly (Persian)]. Iranian Journal of Forensic Medicine. 2014; 20(4):367-76. [Link]
14.Tajmazinani AA, Larijani M. [A study of factors influencing social exclusion of the elderly in Varamin City (Persian)]. Journal of Applied Sociology. 2015; 59(3):15-6. [Link]
15.Manoochehri H, Ghorbi B, Hosseini M, Oskuyee NN, Karbakhsh M. [Degree and types of domestic abuse in the elderly referring to (Persian)]. Advances in Nursing & Midwifery. 2008; 18(63):43-50. [Link]
16.Rahimi V, Heidari M, Nezarat S, Zahedi A, Mojadam M, Deris S. [Factors related to elder abuse within the family (Persian)]. Journal of Geriatric Nursing. 2016; 3(1):89-100. [DOI:10.21859/jgn.3.1.89]
17.Maneuchehry H, Ghorby B. The amount and types of domestic abuse in the elderly referred to Parks of Tehran. Journal of School of Nursing Midwifery. 2008; 18(62):37-43. [Link]
18.Heravi M, Anousheh M, Foroughan M, Sheikhi M, Hadjizadeh E. [The meaning of domestic elderly abuse concept (Persian)]. Daneshvar Medicine. 2010; 16(06):39-50. [Link]
19.Gholipour F, Khalili Z, Abbasian M. Definitions and theories of elder abuse. Elderly Health Journal. 2020; 6(2):140-5. [DOI:10.18502/ehj.v6i2.5022]
20.Moore S. The relativity of theory: Applying theories of social psychology to illuminate the causes of the abuse of older people in care homes.The Journal of Adult Protection. 2019; 21(2):89-110. [DOI:10.1108/JAP-09-2018-0019]
21.Abolfathi Momtaz Y, Hamid TA, Ibrahim R. Theories and measures of elder abuse. Psychogeriatrics. 2013; 13(3):182-8. [PMID]
22.Lachs MS, Pillemer K. Abuse and neglect of elderly persons. New England Journal of Medicine. 1995; 332(7):437-43. [PMID]
23.Keyghobadi F, Moghaddam Hosseini V, Keyghobadi F, Rakhshani MH. [Prevalence of elder abuse against women and Associated Factors (Persian)]. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences. 2014; 24(117):125-32. [Link]
24.Davidson S, Rossall P, Hart S. Financial abuse evidence review. London: Age UK Research; 2015. [Link]
25.Reay AC, Browne KD. Risk factor characteristics in carers who physically abuse or neglect their elderly dependants. Aging & Mental Health. 2001; 5(1):56-62. [PMID]
26.Gil AP, Kislaya I, Santos AJ, Nunes B, Nicolau R, Fernandes AA. Elder abuse in Portugal: Findings from the first national prevalence study. Journal of Elder Abuse & Neglect. 2015; 27(3):174-95. [PMID]
27.Skirbekk V, James KS. Abuse against elderly in India-The role of education. BMC Public Health. 2014; 14(1):336. [PMID]
28.Sadeghmoghadam L, Khoshkhoo M, Saadati N. Definitions and psychological impacts of quarantine and strategies to reduce it: A review paper. Iranian Journal of Psychiatry and Behavioral Sciences. 2020; 14(3):e103501. [DOI:10.5812/ijpbs.103501]
29.Dong X, Simon MA, Gorbien M, Percak J, Golden R. Loneliness in older Chinese adults: A risk factor for elder mistreatment. Journal of the American Geriatrics Society. 2007; 55(11):1831-5. [PMID]
30.Lachs MS, Williams CS, O’brien S, Pillemer KA, Charlson ME. The mortality of elder mistreatment. JAMA. 1998; 280(5):428-32. [PMID]
31.Perel-Levin S, WHO. Discussing screening for elder abuse at primary health care level by Silvia Perel-Levin. Geneva: WHO; 2008. [Link]
32.Baghery Kakhki S, Basiri Moghadam M, Sadeghmoghadam L. [The prevalence of disability and its relationship with the demographic characteristics of the elderly in Gonabad City, Iran, in 2019 (Persian)]. Internal Medicine Today. 2020; 27(1):34-47. [DOI:10.32598/hms.27.1.3316.1]
33.Bakhtiyari F, Foroughan M, Fakhrzadeh H, Nazari N, Najafi B, Alizadeh M, et al. [Validation of the Persian version of Abbreviated Mental Test (AMT) in elderly residents of Kahrizak Charity Foundation (Persian)]. Iranian Journal of Diabetes and Metabolism. 2014; 13:487-94. [Link]
34.Taheri Tanjani P, Azadbakht M. [Psychometric properties of the Persian version of the activities of daily living scale and instrumental activities of daily living scale in elderly (Persian)]. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences. 2016; 25(132):103-12. [Link]
35.Heravi-Karimooi M, Anoosheh M, Foroughan M, Sheykhi MT, Hajizadeh E. [Designing and determining psychometric properties of the domestic elder abuse questionnaire (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2010;5(1):7-21. [Link]
36.Heravi Karimoei M, Reje N, Foroughan M, Montazeri A. [Elderly abuse rates within family among members of senior social clubs in Tehran (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2012; 6(4):37-50. [Link]
37.Pérez-Cárceles M, Rubio L, Pereniguez J, Pérez-Flores D, Osuna E, Luna A. Suspicion of elder abuse in South Eastern Spain: The extent and risk factors. Archives of Gerontology and Geriatrics. 2009; 49(1):132-7. [PMID]
38.Rohani M, Dehdari T, Hosseinyrad M, Alaei M. [The frequency of domestic elder abuse in Tehran City, Iran, in 2018 (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2019; 14(3):368-79. [Link]
39.Dehnoalian A, Saadati M, Jafariany S, Bakaeian M, Saadati A. [Epidemiology of elderly abuse in neyshabur in 2017 (Persian)]. Pars of Jahrom University of Medical Sciences. 2018; 16(4):65-72. [DOI:10.52547/jmj.16.4.65]
40.Khalili Z, Taghadosi M, Heravi-Karimooi M, Sadrollahi A, Gilasi H. [Assessment of the associations of depression with elder abuse among the elderly in Kashan city, Iran (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2016; 10(4):8-17. [Link]
41.Wu L, Chen H, Hu Y, Xiang H, Yu X, Zhang T, et al. Prevalence and associated factors of elder mistreatment in a rural community in People’s Republic of China: A cross-sectional study. PloS One. 2012; 7(3):e33857. [PMID]
42.Puchkov P. Elder abuse: Current research in the Russian Federation (2004-2006). Journal of Adult Protection. 2006; 8(4):4-12. [Link]
43.Nori A, Rajabi A, Esmailzadeh F. [Prevalence of elder misbehavior in northern Iran (2012) (Persian)]. Journal of Gorgan University of Medical Sciences. 2015; 16(4):93-8. [Link]
44.Borji M, Asadollahi K. [Comparison between perceived misbehavior by urban and rural elderlies (Persian)]. Iranian Journal of Psychiatric Nursing. 2016; 4(3):41-50. [DOI:10.21859/ijpn-04036]
45.Mohebbi L, Zahednejad S, Javadi Pour S, Saki A. [Domestic elder abuse in rural area of Dezful, Iran and its relation with their quality of life (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2016; 10(4):50-9. [Link]
46.Oh J, Kim HS, Martins D, Kim H. A study of elder abuse in Korea. International Journal of Nursing Studies. 2006; 43(2):203-14. [PMID]
47.Yan E, Tang CSK. Proclivity to elder abuse: A community study on Hong Kong Chinese. Journal of Interpersonal Violence. 2003; 18(9):999-1017. [PMID]
48.Valizadeh L, Seyyedrasooli A, Zamanazadeh V, Nasiri K. Comparing the effects of reflexology and footbath on sleep quality in the elderly: A controlled clinical trial. Iranian Red Crescent Medical Journal. 2015; 17(11):e20111. [PMID]
49.Karimi M, Elahi N. [Elderly abuse in Ahwaz city and its relationship with individual and social characteristics (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2008; 3(1):42-7. [Link]
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
سالمند شناسی
دریافت: 1400/1/4 | پذیرش: 1400/6/3 | انتشار: 1401/7/19
دریافت: 1400/1/4 | پذیرش: 1400/6/3 | انتشار: 1401/7/19
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
تماس با ما
تهران، اوین، بلوار دانشجو، خیابان کودکیار، دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، مرکز تحقیقات سالمندی.
تلفن دفتر نشریه:
تلفن مستقیم:02171732827(تماس فقط روزهای شنبه، یکشنبه و سه شنبه ساعت 10 الی 12) 021221800- داخلی 2827
ایمیل: salmand2010@gmail.com
تلفن ناشر : 02145355000 - 02145355555
