مقدمه
در دنیای مدرن و پیشرفته امروزی، توسعه‌ اجتماعی‌ و اقتصادی موجب کاهش رشد جمعیت و افزایش امید به زندگی در سطح جهانی شد، به ‌طوری ‌که انتظار می‌رود به‌تدریج وضعیت جمعیت از گروه‌های سنی جوان به گروه‌های سنی بالا منتقل شود [1]. اهمیت تغییرات جمعیتی، تا حدی است که از سالمندی جمعیت به‌ عنوان یک ‌فوریت جهانی نام ‌برده می‌شود [2]؛ بنابراین بررسی دقیق پدیده سالخوردگی جمعیت به‌ منظور توجه بیشتر برنامه‌ریزان به روند و پیامدهای مثبت و منفی ناشی از سالخوردگی ضروری به نظر می‌رسد [3]. 
تعداد سالمندان ایران تا سال 2030 میلادی 14/4 درصد و در سال 2050 به 31/2 درصد می‌رسد. در این سال، جمعیت سالمند جهان 21/5 درصد و جمعیت سالمند آسیا 24 درصد که تعداد سالمندان ایران از میانگین سالمندان جهان و آسیا بیشتر خواهد بود [4 ,5]. انتظار می‌رود تا سال 2030 افراد بیشتری در خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن و پیامدهای ناشی از سالمندی در جوامع باشند [6] که موجب کاهش کیفیت زندگی و افزایش نیاز فراوان به خدمات توان‌بخشی و مرتبط با ناتوانی افراد خواهد شد [7, 8]. 
فرد سالمند با تهدیدات بسیاری از جنبه سلامت جسم و روان مانند ابتلا به بیماری‌های مزمن روبه‌رو می‌شود [9]، مشکلات جمعیت سالمند مستقیماً بر ساختار اقتصادی و اجتماعی کشورها تأثیر می‌گذارد [10, 11]. مانند اختلال در تعادل مالی، تغییر در الگوهای پس‌انداز و سرمایه‌گذاری، کمبود عرضه نیروی کار، نبود سیستم رفاهی کافی، به‌ویژه در اقتصادهای در‌حال‌توسعه، کاهش احتمالی بهره‌وری و رشد اقتصادی است [12 ,13]. 
هزینه‌های مراقبت بلندمدت را در صورتی که سیاست‌ها و برنامه‌ها به پیشگیری و نقش مراقبت غیررسمی معطوف شوند، می‌توان کنترل کرد [14]. در این ‌بین توجه اختصاصی به خدمات سلامت اولیه برای سالمندان اهمیت خود را بیش از پیش نشان می‌دهد [15]. 
با توجه به اینکه جمعیت ایران در مسیر سالمندی بوده، لازم است متصدیان نظام سلامت، برای مواجهه با این واقعیت اجتناب‌ناپذیر تمهیدات لازم را فراهم کند [16, 17]. ﺗﺎﻛﻨﻮﻥ راهبردهای ﺍصلی کشور ﺑﺮﺍی ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺷﺮﺍﻳﻂ، تکیه ‌بر ارائه مراقبت‌های ﺑﺎلینی ﻭﻳﮋﻩ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎﻥ ﻣﺎهر ﺑﻬﺪﺍشتی ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ، ﺍﻣﺎ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺍﻣﺮﻭﺯ حاکی ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﺰ ﺑﺎ ﺁﻏﺎﺯ ﺍﻗﺪﺍﻡ ﺟﺪی ﺑﺮﺍی ﺍﺭﺗﻘﺎی ﺳﻼﻣﺖ ﻭ ﭘﻴﺸﮕﻴﺮی ﺍﺯ ﺑﻴﻤﺎﺭی، نمی‌توان ﺑﺮﺍی ﺑﻬﺒﻮﺩ ﺷﺮﺍﻳﻂ اقدام کرد [18]. 
این امر مهم جز با مدیریت صحیح برنامه‌های مراقبتی و مخصوصاً مراقبت‌های پیشگیرانه امکان‌پذیر نیست. در بین 3 سطح پیشگیری، پیشگیری سطح اول مانند برنامه ایمن‌سازی، توجه و رسیدگی به مسائل تغذیه‌ای، فعالیتی، اقتصادی، مالی، روانی و اجتماعی، تأمین اشتغال و خودکفایی، تعاملات اجتماعی و معاشرت با دیگران، تأمین نیازهای امنیتی و اجرای ورزش‌هایی جهت حفظ ثبات و تعادل، عوامل ایمنی در محیط خانه، تدابیر مربوط به استرس و استفاده مؤثر از داروها از جایگاه بالاتری برخوردار است [5، 19].
برخورد صحیح با پدیده سالمندی و تأمین نیازهای همه‌جانبه جمعیت روزافزون سالمندان در کشور از وظایف مدیران و برنامه‌ریزان سلامت کشور است. درنتیجه، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی جهت تدوین نظام جامع خدمات سلامت ویژه سالمندان ضروری به نظر می‌رسد. با توجه به فقدان یک ساختار مناسب و جامع و نبود مدیریت مؤثر منابع و ناهماهنگی بین سازمان‌ها و با بروز برخی تغییرات اجتماعی از قبیل کاهش نرخ باروری، سرعت رشد جمعیت سالمندان کشور و دگرگونی سنت‌ها مانند هسته‌ای شدن خانواده‌ها، کوچک شدن منازل، افزایش تعداد زنان شاغل در خارج از منزل، افزایش میزان طلاق و میزان شهرنشینی، مشکلات سالمندان افزایش و مراقبت از آن‌ها کاهش می‌یابد و نیاز آشکاری به ایجاد یک راهکار مناسب برای ارائه خدمات به سالمندان مشاهده می‌شود. 
تعدادی مطالعه در زمینه پیشگیری و مراقبت اولیه سلامت سالمندی در جهان به انجام رسیده است. برای مثال، یک مطالعه مرور نظام‌مند در ایران‌ لزوم ایجاد تشکیلات هماهنگ برای برنامه‌ریزی و هدایت فعالیت‌های مرتبط با سالمندان را به ‌عنوان اقدامی استراتژیک و راهکاری جهت بهبود خدمات حمایتی از سالمندان ‌دانسته است [20]. ‌همچنین 2 مطالعه دیگر بر اهمیت ایجاد زیرساخت مناسب برای ورود، پردازش و بازیابی اطلاعات سالمندان تأکید داشته‌اند [20, 21]. به علاوه اینکه دستگاه‌های اجرایی و نهادهای مسئول و مرتبط با سالمندان در حد وظایف جاری خود و اعتبارات تخصیص‌یافته در زمینه حمایت از سالمندان اقداماتی انجام داده‌اند [21]. 
در سطح دنیا نیز بعضی از اقدامات پیشگیرانه مانند ویزیت سالانه سلامت مدیکر در ایالات متحده [22]، ‌اجرای آزمایشات  خودیاری (جی جو)، کمک متقابل (گو جو)، مراقبت از همبستگی اجتماعی(کیو جو) و مراقبت‌های دولتی (کو جو) توسط شهرداری‌ها در ژاپن [23] و افتتاح خانه‌های هوشمند برای بهداشت و درمان سالمندان [24] به عنوان راهکارهای مؤثر تلقی شده‌اند.
با توجه به اینکه تحقیقی جامع در زمینه شناسایی عوامل مؤثر بر مدیریت ارائه خدمات پیشگیرانه نوع اول سلامت سالمندان در ایران و سایر کشورها انجام نشده است؛ بنابراین مطالعه حاضر در سال 1399، با هدف شناسایی ابعاد مدیریت ارائه خدمات پیشگیرانه نوع اول سلامت در سالمندان ایران انجام شد تا بدین‌وسیله راهکارهایی برای اجرای هر چه‌بهتر مراقبت‌های بهداشتی پیشگیرانه نوع اول سلامت در اختیار مدیران و برنامه‌ریزان بهداشتی قرار دهد تا یافته‌های فعلی موجب کاهش بار بیماری‌ها، کاهش هزینه‌های سلامت و افزایش کیفیت زندگی سالمندان شود.
روش مطالعه
مطالعه حاضر یک مطالعه توصیفی‌پیمایشی است که در 4 مرحله و در سال 1399 انجام ‌شده است. ابتدا با مروری نظام‌مند عوامل مؤثر بر ارائه خدمات پیشگیرانه نوع اول سلامت سالمندان در 14 کشور ایران، آلمان، انگلیس، ایالات‌متحده، ایتالیا، ترکیه، سوئد، نروژ، کانادا، کره جنوبی، ژاپن، سنگاپور، استرالیا و کوبا شناسایی شد. دلیل انتخاب هر‌یک از این کشورها، تفاوت در نظام سلامت آن‌ها و محل قرارگیری کشور بر حسب قاره بود. پس از جمع‌آوری منابع کتابخانه‌ای، هرکدام از کشورهای مذکور از لحاظ برنامه‌ریزی، سازمان‌دهی، تأمین منابع و نظارت بر ارائه خدمات، مقایسه و عوامل اصلی مؤثر بر ارائه خدمات پیشگیرانه نوع اول سلامت استخراج شد. سپس با استفاده از تجارب کارشناسان خبره در این حوزه، پرسش‌نامه اولیه با 19 سؤال بسته و 4 سؤال باز، تدوین و به ‌منظور اخذ اتفاق ‌نظر خبرگان، فرایند دلفی در 3 راند اجرا شد. 
قبل از تکمیل پرسش‌نامه در همه مراحل جمع‌آوری اطلاعات، ضمن توضیح هدف از اجرای تحقیق به افراد اطمینان داده شد که اطلاعات پرسش‌نامه کاملاً محرمانه و پس از اخذ رضایت آگاهانه آن‌ها، اعلام شد که شرکت در مطالعه اختیاری است. اعضای پنل دلفی 12 نفر با استفاده از روش نمونه‌گیری غیر‌احتمالی و با توجه به رتبه علمی، حوزه جغرافیایی، سابقه مدیریت در حوزه سلامت، به‌ویژه خدمات بهداشتی، حوزه سلامت سالمندان و دارا بودن تحصیلات دکترا، دکترای حرفه‌ای و کارشناسی ارشد انتخاب شدند. 
در راند اول دلفی 2 متغیر فرعی، 44 گویه و 1 سؤال باز به پرسش‌نامه اضافه شد. در راند دوم 2 متغیر فرعی ادغام، 3 گویه اضافه و 2 گویه از پرسش‌نامه حذف شد. در راند سوم همه خبرگان روی گویه‌ها و طبقه‌بندی و سازمان‌دهی آن‌ها اتفاق‌نظر داشته و هیچ‌گونه تغییری در پرسش‌نامه پیشنهاد نشد. درنهایت، با اجرای 3 راند فن دلفی، همه صاحب‌نظران در پرسش‌نامه با 6 عامل اصلی و 63 گویه به‌ اتفاق نظر (اختلاف میانگین‌ها کمتر از 0/2) رسیدند و هیچ‌گونه تغییری در پرسش‌نامه پیشنهاد نشد. سپس با دیدگاهی جامع، تمام موارد ‌پیشنهادی توسط محققین همسان شد. 
به ‌منظور تعیین روایی صوری و محتوای پرسش‌نامه از 2 ضریب نسبت روایی محتوایی و شاخص روایی محتوا استفاده شد. برای تعیین نسبت روایی محتوا از نظر 12 خبره هیئت علمی در زمینه مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی استفاده شد. نسبت روایی محتوا در صورت بزرگ‌تر بودن از 0/42 بر‌اساس جدول لاوشی تعیین شد. نسبت روایی محتوا برای نحوه اجرا در مقوله برنامه‌ریزی و نهایی و متراکم (ارزشیابی) در مقوله نظارت 0/83 به دست آمد و برای سایر گویه‌ها این نسبت یک تعیین شد. شاخص روایی محتوا محاسبه و اگر مقدار حاصل از 0/7 کوچک‌تر بود، گویه رد شد، اگر بین 0/7 تا 0/79 بود، بازبینی و اگر بیش از 0/79 به دست آمد، گویه مورد پذیرش قرار گرفت. در این مرحله خبرگان گزینه کاملاً مرتبط را برای همه گویه‌ها انتخاب کردند که شاخص روایی محتوا برای همه گویه‌های پرسش‌نامه 1 به دست آمد.
به‌ منظور سنجش پایایی پرسش‌نامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. بدین منظور پرسش‌نامه نهایی در اختیار 30 نفر از افراد متخصص و کارشناسان خبره قرار گرفت و با استفاده از نرم‌افزار SPSS ضریب آلفا برای هر بُعد پرسش‌نامه محاسبه شد و در صورت بزرگ‌تر یا مساوی بودن 0/7 آن بُعد موردنظر، تأیید و در غیر این صورت اصلاحات مربوطه انجام شد. ضریب آلفای کرونباخ برای کل پرسش‌نامه 0/943 برای مقوله برنامه‌ریزی 0/718، مقوله سازمان‌دهی 0/843، مقوله تأمین منابع مالی 0/756، مقوله نظارت 0/762، مقوله رهبری 0/822 و خدمات پیشگیرانه 0/925 به دست آمد که همگی بیشتر از 0/7 بوده و پایایی پرسش‌نامه تأیید شد.
در مرحله چهارم به‌‌منظور طراحی مدل از مدل‌یابی معادلات ساختاری استفاده شد. جهت پاسخ به سؤالات تحقیق در 2 گام شامل تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی انجام شد. پرسش‌نامه روا و پایا بین جامعه پژوهش شامل 176 نفر از صاحب‌نظران مرتبط با مدیریت خدمات بهداشتی‌درمانی، اقتصاد و سیاست‌گذاری سلامت در دانشگاه‌های علوم‌پزشکی منتخب تیپ 1، 2 و 3 کشور توزیع و داده‌های جمع‌آوری‌شده در نرم‌افزار Lisrel ثبت شد (جدول شماره 1).






یافته‌ها
یافته‌های مرتبط با مطالعه تطبیقی
در بخش مطالعه تطبیقی بین کشورهای مورد بررسی (ایران، آلمان، انگلیس، ایالات متحده، ایتالیا، ترکیه، سوئد، نروژ، کانادا، کره جنوبی، ژاپن، سنگاپور، استرالیا و کوبا)، ارائه خدمات سالمندی در سنگاپور بیشتر از سایر کشورها مورد توجه بود. مدیریت و سازماندهی در سطح ملی و نظارت نیز بیشتر توسط وزارت بهداشت انجام می‌شد. 50 درصد کشورهای بررسی‌شده، پوشش بیمه‌ای مختص سالمندان داشتند. 64 درصد کشورها، مدیریت و سازماندهی ارائه خدمات در سطح ملی بوده و منابع مالی در 50 درصد کشورها از طریق مالیات تأمین می‌شود. در 50 درصد کشورها، عرضه‌کننده خدمات سطح اول توسط بخش دولتی بود. 
پس از اتمام مرحله مرور ادبیات تحقیق که خروجی آن مدل مفهومی اولیه تحقیق و عوامل مؤثر بر مدیریت ارائه خدمات پیشگیرانه نوع اول سلامت سالمندان بود، پرسش‌نامه اولیه تحقیق تدوین شد. 
یافته‌های توصیفی مطالعه
از 176 نفر نمونه این مطالعه 105 نفر (60 درصد) مرد و 71 نفر (40 درصد) را زنان تشکیل می‌دهند. از نظر سن، 29 نفر بین 20 تا 30 سال، 77 نفر بین 31 تا 40 سال، 46 نفر بین 41 تا 50 سال و 25 نفر بالای 51 سال سن داشتند. 35 نفر کارشناس، 51 نفر کارشناسی ارشد، 22 نفر دکترای حرفه‌ای، 4 نفر متخصص و 64 نفر دارای مدرک تحصیلی Phd بودند. از نظر سابقه کاری 13 نفر سابقه مدیریت نداشتند، 96 نفر 5 تا 10 سال، 51 نفر بین 11 تا 20 سال، 13 نفر بین 21 تا 30 سال و 3 نفر بیش از 31 سال سابقه مدیریت داشتند. از نظر گروه علمی 2 نفر فنی‌مهندسی، 10 نفر علوم انسانی، 1نفر هنر، 10 نفر علوم پایه و 152 نفر از گروه علوم ‌پزشکی بودند. از نظر رتبه علمی 132 نفر اعضای هیئت علمی دانشگاه و 44 نفر غیر هیئت علمی بودند.
پس از طراحی پرسش‌نامه، اخذ روایی و پایایی و جمع‌آوری اطلاعات، برای آزمون نرمال بودن داده‌ها از آزمون کولموگروف‌اسمیرنف استفاده‌ شد که آماره آزمون و سطح معناداری برای متغیرهای برنامه‌ریزی 0/847 و 0/183 سازمان‌دهی 0/968 و 0/345 تأمین منابع 0/857 و 0/245 نظارت 0/91 و 0/117 رهبری 1/108 و 0/098 خدمات پیشگیرانه 1/91 و 0/068 به دست آمد. بر‌اساس نتایج آزمون کولموگروف‌اسمیرنف در تمام موارد مقدار معناداری بزرگ‌تر از سطح خطای (0/05) به ‌دست ‌آمد؛ بنابراین دلیلی برای رد فرض صفر وجود نداشته و توزیع داده‌ها نرمال است.
جدول شماره 2 یافته‌های مطالعه را در ارتباط با تحلیل عاملی هریک از متغیرهای برنامه‌ریزی، سازمان‌دهی، تأمین منابع، نظارت، رهبری و خدمات پیشگیرانه نشان می‌دهد.


همان‌طور که در این جدول مشخص است در تحلیل عاملی تأییدی بار عاملی مشاهده‌شده در تمام موارد مقداری بزرگ‌تر از 0/3 دارد که نشان می‌دهد همبستگی بین متغیر پنهان با متغیرهای آشکار قابل‌قبول است. 
جدول شماره 3، تحقیق برازش مدل طراحی‌شده را نشان می‌دهد که در آن از 2 شاخص خطای جذر میانگین مربعات و کای‌اسکوئر استفاده شد.


نتایج نشان داد مقدار RMSEA 0/082 و نسبت کا‌ی‌دو به درجه آزادی برابر 2/83 است. بنابراین می‌توان گفت مدل ارائه‌شده از برازش بالایی برخوردار است.
تمام بارهای عاملی از 0/3 بالاتر هستند. برای بیان مقبولیت مدل از شاخص‌های برازش هنجار‌شده بنتلر‌ / بونت، برازش نسبی، برازش افزایشی، شاخص‌های تطبیقی و مجذور کامل استفاده ‌شده که نتایج به‌دست‌آمده از مدل در جدول شماره 4 به تفکیک برنامه‌ریزی، سازمان‌دهی، تأمین منابع، نظارت، رهبری و خدمات پیشگیرانه نوع اول سلامت سالمندان نمایش داده‌ شده که نشان‌دهنده برازندگی مدل‌های مربوط به این متغیرهاست.


طراحی معادلات ساختاری
بعد از تأیید ساختار عاملی سازه‌های پژوهش، برای بررسی روابط میان متغیرها و سنجش فرضیه‌ها از مدل‌یابی معادلات ساختاری استفاده‌ شد. تجزیه‌‌و‌تحلیل چند‌متغیره به یکسری روش‌های تجزیه‌وتحلیل اطلاق می‌شود که ویژگی اصلی آن‌ها، تجزیه‌و‌تحلیل هم‌زمان K متغیر مستقل و n متغیر وابسته است. جهت طراحی مدل از مدل معادلات ساختاری استفاده شد که با توجه به نتایج می‌توان بیان کرد در گام اول با تکنیک تحلیل عاملی به تعیین بارعاملی و معنادار بودن روابط شاخص‌ها پرداخته شد. در بُعد برنامه‌ریزی 5 شاخص، در بُعد سازمان‌دهی 5 شاخص، در بُعد تأمین منابع 7 شاخص، در بُعد نظارت 4 شاخص، در بُعد رهبری 1 شاخص و در بُعد خدمات پیشگیرانه 5 شاخص حذف شده و درنهایت، با توجه به شاخص‌های باقی‌مانده از هر بُعد، به طراحی مدل با رویکرد معادلات ساختاری اقدام شد. 
در بُعد برنامه‌ریزی ضریب تأثیر (0/680 و مقدار تی 5/22)، در بُعد سازمان‌دهی ضریب (0/560 و مقدار تی 4/54)، در بُعد تأمین منابع ضریب (0/470 و مقدار تی 3/65) در بُعد نظارت ضریب (0/590 و مقدار تی 2/67)، در بُعد رهبری ضریب (0/440 و مقدار تی 3/05) و درنهایت، در بُعد خدمات پیشگیرانه ضریب (0/650 و مقدار تی 3/85) به‌ دست ‌آمده است. از آنجا که تمام ضرایب به‌دست‌آمده بیشتر از 0/3 و مقدار تی نیز بیشتر از 1/96 محاسبه شد، می‌توان نتیجه گرفت عوامل شناسایی‌شده مدل بر یکدیگر تأثیرگذار هستند.
بر‌اساس تصویرهای شماره 1 و 2، عوامل شناسایی‌شده در مدل بر یکدیگر تأثیرگذار بوده است. آماره‌های تی بزرگ‌تر از 1/96 و بارهای عاملی بزرگ‌تر از 0/3 محاسبه ‌شده‌اند که نشان‌دهنده مورد تأیید بودن مدل تحقیق است.

بحث
هدف اصلی این پژوهش، پاسخ به این سؤال است که ابعاد مدیریت ارائه خدمات پیشگیرانه نوع اول سلامت در سالمندان ایران چگونه است؟ باید ابتدا متغیرها شناسایی شده، سپس ابعاد آن مشخص و در‌نهایت، اعتبار مدل به‌دست‌آمده بررسی شود. در این راستا، مطالعات اندکی انجام شد که هیچ‌کدام از این مطالعات، مهم‌ترین ابعاد مدیریت ارائه خدمات پیشگیرانه سلامت در سالمندان را طراحی نکرده و غالب مطالعات مشابه مدل‌هایی جهت بهبود عملکرد سازمان‌ها ارائه کرده‌اند. 
یافته‌های پژوهش حاضر در شاخص برنامه‌ریزی (اصلاح فرایندها، برنامه‌ریزی بلندمدت و سیاست‌گذار) با مطالعات افشارنژاد و همکاران، رستگار و همکاران، رفیع‌زاده و همکاران، یاوری و همکاران، واحدی و همکاران [25, 26 ,27, 28, 29]، در شاخص سازمان‌دهی (غنی‌سازی شغل، حدود مسئولیت‌ها، حدود اختیارات، ارتباطات درون‌سازمانی و برون‌سازمانی) با تحقیقات کنر و همکاران، رستگار و همکاران [23، 26]، در شاخص‌ رهبری (انگیزش کارکنان، مدیریت عوامل انسانی رفتار سازمانی) با تحقیقات موخرجی و همکاران [30]، در شاخص خدمات پیشگیرانه (آموزش بهداشت، مسئولیت شخصی، مسئولیت اجتماعی، آزمایشات تغذیه‌ای و تغییر سبک زندگی) با تحقیقات ساندل و همکاران، افشارنژاد و همکاران، شیخ‌زاده و همکاران، واحدی و همکاران، افشارنژاد و همکاران با تحقیقات علیزاده و همکاران [25، 29، 31، 32]، در شاخص تأمین منابع (سهم بهداشت و درمان از تولید، تجهیزات و امکانات) با تحقیقات رسپوکنیا و همکاران، شیخ‌زاده و همکاران [31]، در شاخص‌ نظارت (وزارت تعاون، کار و رفاه، بیمه و بازنشستگی، بیمه، خیریه‌ها، کمیته امداد، وزارت بهداشت و نهادهای غیردولتی) با تحقیقات سیاری و همکاران، دادخواه، یاوری و همکاران، محمدی و همکاران [28، 33، 34] هم‌خوانی دارد، اما در هیچ‌یک از تحقیقات ذکر‌شده ارائه خدمات پیشگیرانه نوع اول سلامت سالمندان بررسی نشده است.
 از آنجا که تحقیقات گذشته جزئی از مؤلفه‌های مدیریت ارائه خدمات را بررسی کرده‌اند؛ بنابراین در بعضی از مؤلفه‌های این پژوهش مشترک است. عدم وجود تمام مؤلفه‌های تبیین‌شده در این پژوهش با پژوهش‌های مذکور می‌تواند به دلیل جامعیت این پژوهش در شناسایی متغیرهای مؤثر بر مدیریت ارائه خدمات و همچنین موضوع خاص آن در خدمات پیشگیرانه نوع اول سلامت سالمندان باشد. خدامرادی و همکاران نشان دادند سیاست‌گذاری باید در راستای تأمین سلامت سالمندان و بهبود شیوه زندگی آنان انجام شود و برنامه‌ریزی در این زمینه به یکی از اولویت‌های اصلی نظام رفاهی و سلامت کشور تبدیل شود [35]. 
راسل و اردلان دریافتند منابع خصوصی، مالیات عمومی، تأمین اجتماعی و وزارت بهداشت نقش مهمی در مدیریت ارائه خدمات پیشگیرانه نوع اول سلامت در سالمندان ایران دارد [36]. مروتی و همکاران دریافتند برنامه‌ریزی صحیح در زمینه ارائه خدمات سلامت سالمندان ضروری به نظر می‌رسد [37]. عجمی و چاونگر دریافتند که بهبود یافتن کیفیت زندگی مرتبط با افزایش سلامت و کاهش هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی و درمانی برای نظام سلامت مؤثر است [38].
نتایج به‌دست‌آمده در پژوهش‌های مشابه کاملاً همسو با نتایج مطالعه حاضر است. بدین صورت که همه ابعاد و سطوح سازمانی شناسایی‌شده ‌جهت طراحی الگوی بهبود عملکرد سازمان‌ها در مطالعات مذکور، در مدل طراحی‌شده در این پژوهش به عنوان گویه حضور داشته و میزان تأثیر آن بر مدیریت ارائه خدمات سنجیده شده است.
با توجه به مدل ارائه‌شده می‌توان بیان کرد اغلب ابعاد مدل به مسائل سازمانی و متولیان سلامت تأکید دارد که دارای نقاط قوتی چون وجود زیرساخت نسبی مرتبط، وجود همکاری واحدهای بهداشتی درون‌بخشی، امکان انجام پایش و ارزشیابی مراکز بهداشتی و درمانی، وجود اهرم‌های تشویق و تنبیه مدیریتی، امکان آموزش گروه‌های هدف در مراکز درون‌سازمانی و برون‌سازمانی (از کودکی تا سالمندی)، توجه به سازمان‌دهی بهتر امور و خدمات، نظارت بهتر بر ارائه خدمات است. 
نقاط ضعفی در مدل وجود دارد که جهت پیاده‌سازی یک سیستم مدیریت خدمات پیشگیرانه نوع اول باید به آن‌ها توجه شود و عبارت‌اند از: کمبود نیروی پرسنلی مرتبط (ستادی و محیطی)، زیر‌ساخت ناکافی (چارت سازمانی، منابع مالی، فضای فیزیکی و تجهیزات) در سیستم بهداشتی، ضعف دانش، مهارت و نگرش پرسنل شاغل (در تمام رده‌های شغلی اعم از بهورز، کاردان، کارشناس، پزشک و متخصص)، ثابت نبودن نیروهای پرسنلی، ضعف سواد سلامت (آگاهی و نگرش و عملکرد)‌ خانواده‌ها در زمینه‌های مرتبط، بالا بودن حجم فعالیت نیروهای محیطی‌ و ستادی، فقدان نظام پایش و ارزشیابی مراکز خصوصی و دولتی، فقدان استاندارد‌سازی خدمات در بخش دولتی و خصوصی و ضعف سیستم اطلاع‌رسانی و گزارش‌دهی است. همچنین از مهم‌ترین محدودیت‌های پژوهش می‌توان به نبود ابزار استاندارد جهت سنجش متغیرهای پژوهش اشاره کرد که با طراحی و استانداردسازی ابزار محقق شد.
برای پژوهش‌های آتی پیشنهاد می‌شود برای طراحی الگوی ارائه خدمات پیشگیرانه سلامت سالمندان از تکنیک‌های دیگر مانند تکنیک پویایی سیستم‌ها و غیره استفاده شود یا اینکه با استفاده از تکنیک تصمیم‌گیری چند‌معیاره مؤلفه‌های الگوی طراحی‌شده رتبه‌بندی شود. در صورت اجرای این مدل، مطالعات آینده برای ارزیابی و پایش برای بهبود مدل ضروری به نظر می‌رسد.
نتیجه‌گیری نهایی
نتایج پژوهش که منعکس‌کننده نظر خبرگان مشارکت‌کننده در تحقیق است، نشان می‌دهد مهم‌ترین ابعاد مدیریت ارائه خدمات سلامت سالمندان شامل برنامه‌ریزی، سازمان‌دهی، تأمین منابع، نظارت، رهبری و خدمات پیشگیرانه است. در بُعد برنامه‌ریزی 8 شاخص، بُعد سازمان‌دهی 6 شاخص، بُعد تأمین منابع 7 شاخص، بُعد نظارت 7 شاخص، بُعد رهبری 3 شاخص و بُعد خدمات پیشگیرانه 6 شاخص شناسایی و تأیید شدند. 
مؤلفه برنامه‌ریزی و خدمات پیشگیرانه، بیشترین میزان تأثیر  را داشته و سپس نظارت و سازمان‌دهی، تأثیر بیشتری نسبت به مؤلفه‌های تأمین منابع و رهبری بر مدیریت ارائه خدمات پیشگیرانه نوع اول سلامت در سالمندان دارد. در بُعد برنامه‌ریزی، بیشترین تأثیر مربوط به متغیرهای اصلاح فرایندها، نیازسنجی، مشارکت مدیران ارشد، سیاست‌گذار، تعیین اهداف، برنامه‌ریزی بلند‌مدت و برنامه‌ریزی متمرکز محاسبه شد. 
در بُعد سازماندهی، بیشترین میزان تأثیر مربوط به متغیر حدود اختیارات، حدود مسئولیت‌ها، تفویض اختیار، ارتباطات برون‌سازمانی، سازمان رسمی و تخصیص پست‌های سازمانی مخصوص مراقبت‌های سالمندی به دست آمد. در بُعد تأمین منابع به ترتیب، بیشترین میزان تأثیر وزارت بهداشت، درمان و علوم پزشکی، تأمین اجتماعی، بیمه و بازنشستگی، بهزیستی، مالیات عمومی، بخش خصوصی و خیریه محاسبه شد. 
در بُعد نظارت بیشترین تأثیر مربوط به پایش مستمر، ارزیابی متناوب، نظارت جامع، نظارت نهادهای غیر‌دولتی، وزارت بهداشت و ارزشیابی نهایی محاسبه شد. در بُعد رهبری، بیشترین تأثیر مربوط به متغیرهای مدیریت عوامل انسانی (رفتار سازمانی)، انگیزش کارکنان و چگونگی ارتباطات (‌تسهیل روابط گروهی) به دست آمد. در بُعد خدمات پیشگیرانه، بیشترین میزان تأثیر مربوط به متغیرهای آزمایشات تغذیه‌ای، نظام ارجاع، غربالگری، ایمن‌سازی، پیشگیری دارویی و آموزش بهداشت محاسبه شد. 
گویه‌ها و متغیرهای شناسایی‌شده بر افزایش کیفیت زندگی سالمندان، کاهش هزینه‌ها و بار بیماری‌ها تأثیر‌گذار بوده و درنهایت، باعث بهبود ارائه خدمات پیشگیرانه نوع اول سلامت به سالمندان خواهد شد. با در نظر گرفتن میزان ضرایب تأثیر به‌دست‌آمده مؤلفه‌های مؤثر بر مدیریت ارائه خدمات، می‌توان یافته‌ها را مبنای برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری برای ارائه خدمات پیشگیرانه به گروه جمعیتی سالمندان قرار داد که این مؤلفه‌ها موجب افزایش کیفیت زندگی سالمندان، کاهش هزینه‌ها و کاهش بار بیماری‌ها شده و در‌نهایت، موجب بهبود ارائه خدمات پیشگیرانه سلامت نوع اول به سالمندان خواهد شد. 

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله برگرفته از رساله دکترای تخصصی دانشگاه آزاد واحد تهران جنوب با عنوان «طراحی الگوی مدیریت ارائه خدمات پیشگیرانه نوع اول سلامت در سالمندان ایران» و کد مصوب 164100 است.

حامی مالی
این مطالعه از پایان‌نامه دکتری مدیریت مراقبت‌های بهداشتی مورد تأیید دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب استخراج شده است.

مشارکت نویسندگان
نویسندگان به یک اندازه در نگارش مقاله مشارکت داشته‌اند.

تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.

تشکر و قدردانی
از استادان و خبرگانی که با ارائه نظرات تخصصی خود به ارتقای مدل پیشنهادی مدیریت ارائه خدمات پیشگیرانه نوع اول سلامت در سالمندان کمک کرده، قدردانی می‌شود. 

References
1.Asadzadeh M, Maher A, Jafari M, Alimohammadzadeh K, Hosseini S. [Review health care service patterns for older adults-a narrative review (2015 to 2020) (Persian)]. Journal of Gerontology (JOGE). 2020; 5(2):1-13. [Link]
2.Farhadi A, Foroughan M, Mohammadi F, Rassouli M, Sadegh Moghadam L, Nazari S, et al. [Caregiving appraisal in family caregivers of older adults (Persian)]. Iranian Journal of Ageing. 2016; 11(1):8-19. [DOI:10.21859/sija-110108]
3.Darabi S, Torabi F. [Analysis and comparison of aging population in Europe and Asia during 1950 to 2015 (Persian)]. Iranian Journal of Ageing. 2017; 12(1):30-43. [DOI:10.21859/sija-120128]
4.Noroozian M. The elderly population in iran: An ever growing concern in the health system. Iranian Journal of Psychiatry and Behavioral Sciences. 2012; 6(2):1-6. [Link]
5.Ghasemi S, Keshavarz Mohammadi N, Mohammadi Shahboulaghi F, Ramezankhani A, Mehrabi Y. [Physical health status and frailty index in community dwelling older adults in Tehran (Persian)]. Iranian Journal of Ageing. 2019; 13(5):652-65. [DOI:10.32598/SIJA.13.Special-Issue.652]
6.Walston J, Hadley EC, Ferrucci L, Guralnik JM, Newman AB, Studenski SA, et al. Research agenda for frailty in older adults: toward a better understanding of physiology and etiology: Summary from the American Geriatrics Society/National Institute on Aging Research Conference on Frailty in Older Adults. Journal of the American Geriatrics Society. 2006; 54(6):991-1001.[DOI:10.1111/j.1532-5415.2006.00745.x] [PMID]
7.Crimmins EM. Trends in the health of the elderly. Annual Review of Public Health. 2004; 25:79-98. [DOI:10.1146/annurev.publhealth.25.102802.124401] [PMID]
8.Caffrey C, Harris-Kojetin LD, Moss AJ, Sengupta M, Valverde R. Home health care and discharged hospice care patients; United States, 2000 and 2007. National Health Statistics Reports. 2011; (38):1-27. [PMID]
9.Safdari R, Shams Abadi AR, Pahlevany Nejad S. [Improve health of the elderly people with M-health and technology (Persian)]. Iranian Journal of Ageing. 2018; 13(3):288-99. [DOI:10.32598/sija.13.3.288]
10.Iqbal N, Ahmad S, Kim DH. Health monitoring system for elderly patients using intelligent task mapping mechanism in closed loop healthcare environment. Symmetry. 2021; 13(2):357. [DOI:10.3390/sym13020357]
11.Rahimi A, Anosheh M, Ahmadi F, Foroughan M. [Exploring the nature of the elderly people life style: A grounded theory (Persian)]. Iranian Journal of Ageing. 2016; 10(4):112-31. [Link]
12.Tayeri S, Jafari M, Alimohammadzadeh K, Hosseini SM, Shahanaghi K. [A conceptual model for Iranian older women’s health: A review study (Persian)]. Iranian Journal of Ageing. 2021; 16(3):304-29. [DOI:10.32598/sija.2021.16.3.3090.1]
13.Cristea M, Noja GG, Stefea P, Sala AL. The impact of population aging and public health support on EU labor markets. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2020; 17(4):1439.[DOI:10.3390/ijerph17041439] [PMID] [PMCID]
14.Khayat P. [The study of elderly health care services in the world (Persian)]. Social Security Journal. 2008; 9(4):99-144. [Link]
15.Tomita N, Yoshimura K, Ikegami N. Impact of home and community-based services on hospitalisation and institutionalisation among individuals eligible for long-term care insurance in Japan. BMC Health Services Research. 2010; 10:345. [DOI:10.1186/1472-6963-10-345] [PMID] [PMCID]
16.Imani A, Dastgiri S, Zeinalhajlu AA. [Population aging and burden of diseases (a review) (Persian)]. Depiction of Health. 2015; 6(2):54-61. https://doh.tbzmed.ac.ir/Article/doh-125
17.Mahfoozpour S, Iranfar M, Ainy E. Determinant factors and elderly perspectives of user friendly transportation. Safety Promotion and Injury Prevention (Tehran). 2017; 5(1):9-14. [Link]
18.rafiefar S. [From health education to health (Persian)]. Tehran: Tandis; 2004. [Link]
19.Aseyedali M, Sadeghi Mahalli N, Norouzi Tabrizi K. [A review on adult daycare centers in the world (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2019; 13(4):518-29 [DOI:10.32598/SIJA.13.4.518]
20.Bahador F, Mahfoozpour S, Masoudiasl I, Vahdat S. [A systematic review of management of preventive healthcare for the elderly in the world (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2022; 16(4):592-607. [DOI:10.32598/sija.2021.3180.2]
21.Safdari R, Sadeghi F, Mohammadiazar M. [Aged care and services programs in Iran: Looking at the performance of relevant organizations (Persian)]. Payavard Salamat. 2016; 10(2):155-66. [Link]
22.Jiang M, Hughes DR, Wang W. [The effect of Medicare's Annual Wellness Visit on preventive care for the elderly (Persian)]. Preventive Medicine. 2018; 116:126-33. [DOI:10.1016/j.ypmed.2018.08.035] [PMID]
23.Sudo K, Kobayashi J, Noda S, Fukuda Y, Takahashi K. Japan's healthcare policy for the elderly through the concepts of self-help (Ji-jo), mutual aid (Go-jo), social solidarity care (Kyo-jo), and governmental care (Ko-jo). Bioscience Trends. 2018; 12(1):7-11. [DOI:10.5582/bst.2017.01271] [PMID]
24.Majumder S, Aghayi E, Noferesti M, Memarzadeh-Tehran H, Mondal T, Pang Z, et al. Smart homes for elderly healthcare—Recent advances and research challenges. Sensors. 2017; 17(11):2496. [DOI:10.3390/s17112496] [PMID] [PMCID]
25.Faqih A, Afsharnejad A. [Performance management model in the oil industry; Research in the National Iranian Petroleum Products Distribution Company (Persian)]. Journal of Industrial Strategic Management. 2012; 9:47-64. https://www.sid.ir/paper/151388/en
26.Babaee Zakliki MA, Hasanzadeh HR, Alvani SM, Zaraei Matin H, Rastegar A. [Designing an efficient implementation model of performance management system in service organizations (Persian)]. Public Management Researches. 2015; 8(28):5-31. [Link]
27.Rafizadeh A, Mirsepasi N, Azar A. [Design model of performance management at the state level (Persian)]. Quarterly Journal of Public Organizations Management. 2016; 4(4):81-100. [Link]
28.Yavari V, Zahedi SS. [Designing a conceptual model of organizational performance management for governmental and non-profit organizations (Persian)]. Strategic Management Thought. 2013. 7(1):79-122. [Link]
29.Vahedi h, Hajalyan F, Jahangirfard M, Mojibi T. [Designing a health system performance management model for Iran (Persian)]. Quarterly Journal of Nersing Management, 2020. 9(3):87-100. [Link]
30.Mukherjee SB. Elderly health care: Diverse cultural implication. Asian Ethnicity. 2019; 20(4):555-70. [DOI:10.1080/14631369.2019.1622406]
31.Sheikhzadeh R. [Designing a model for evaluating and managing the performance of the country's health system (Persian)]. Management Research. 2010; 10(3):83-108. http://ensani.ir/fa/article/301140/
32.Sundel S, Sundel D. Chronic care management. In: Chun A, editor. geriatric practice. New York: Springer; 2020. [DOI:10.1007/978-3-030-19625-7_40]
33.Mohammadi M, Zadeh FS, Hoseinpour D, Manesh BR. [Designing a government performance model based on the roles of each of the effective actors (Persian)]. Quarterly Journal of Public Organzations Management. 2018; 6(1):83-100. [Link]
34.Dadkhah A. [Special aging services system in the US and Japan and indicators for developing an aging services strategic plan in Iran (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2007; 2(1):166-76. [Link]
35.Khodamoradi A, Hassanipour S, Daryabeigi Khotbesara R, Ahmadi B. [The trend of population aging and planning of health services for the elderly: A review study (Persian)]. Journal of Torbat Heydariyeh University of Medical Sciences. 2018; 6(3):81-95. [Link]
36.Rasel M, Ardalan A. [The future of ageing and its health care costs: A warning for health system (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing, 2007. 2(2):300-5. [Link]
37.Morowatisharifabad MA, Pakdaman M, Emadi P. [The utilization of outpatient health services among the elderlies in yazd in 2018 (Persian)]. Management Strategies in Health System. 2019; 3(4):276-89. [DOI:10.18502/mshsj.v3i4.511]
38.Ajami S, Chavongar K. [Information and communication technology in home care services for the elderly (Persian)]. Journal of Health Administration. 2019; 22(4):9-11. [Link]