اهداف: با توجه به سرعت رشد جمعیت سالمند کشور و بدنبال آن افزایش هزینه­های خدمات سلامت، آگاهی از وضعیت و الگوی نیاز و بهره مندی سالمندان از خدمات سلامت در حوزه بستری و سرپایی برای تخصیص منابع در این حوزه ضروری به نظر می رسد. مطالعه حاضر با هدف بررسی الگوی نیاز و بهره مندی سالمندان کشور از خدمات سرپایی سلامت و رضایت آنها از خدمات و عوامل مرتبط با آنها انجام شد.
مواد و روش ها: پژوهش حاضر از نوع مطالعات کمی ثانویه بوده که با استفاده از داده های اولیه "مطالعه ملی بهره مندی از خدمات سلامت" که در سال 1394 تهیه شده بود انجام شد. جامعه آماری این مطالعه، سالمندان 60 سال و بالاتر کشور با حجم نمونه معادل 8205 نفر می باشد که به روش نمونه گیری طبقه بندی تصادفی از استان­‌ها و شهرهای و روستاهای کشور انتخاب شدند. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه بود و اطلاعات مربوط به نیاز افراد به خدمات سرپایی در دو هفته گذشته و مراجعه و دریافت خدمات را توسط آنها گردآوری می کرد. در این مطالعه، از آنالیز رگرسیون لجستیک چند سطحی برای بررسی عوامل مرتبط با نیاز، بهره مندی و رضایت از بهره مندی از خدمات سرپایی استفاده شد.
یافته ها: تعداد 3172 نفر (39%) از سالمندان مورد مطالعه در این پژوهش اظهار نیاز به خدمات سرپایی داشتند که 66% آنها برای دریافت خدمات مراجعه کرده و از بین مراجعه کنندگان، 98% (2060 نفر) از خدمات سرپایی بهره مند شده بودند. زنان، مسن ترها، روستائیان و غیر متاهلین و بی سوادها بیشتر به خدمات سرپایی اظهار نیاز کرده بودند، اما میزان مراجعه آنها برای دریافت این خدمات، مساوی و یا کمتر از گروه مقابل نبود. نداشتن بیمه پایه و مکمل و نداشتن اتومبیل شخصی، همچنین تاثیر معنی داری بر روی کاهش مراجعه سالمندان برای دریافت خدمات سرپایی داشت. مهمترین علل عدم مراجعه سالمندان دارای نیاز، هزینه زیاد خدمات، خود درمانی و نداشتن بیمه عنوان شد. بیشترین رضایت سالمندان، مربوط به رفتار پزشک و پرسنل معالج و کمترین رضایت مربوط به میزان هزینه خدمات سرپایی بود .
نتیجه گیری: در حالیکه لازمست بهره مندی از خدمات سلامت بر اساس نیاز به این خدمات انجام شود، مطالعه حاضرنشان داد که گروههای با وضعیت اقتصادی- اجتماعی بالاتر از بهره مندی بالاتری برخوردارند و لذا بی عدالتی آشکاری در دسترسی به خدمات سلامت در گروه سالمندان دیده می شود. علل عدم بهره مندی از خدمات سرپایی و نارضایتی از این خدمات باید مورد توجه جدی سیاستگذاران سلامت قرار گیرد.