اهداف: افزایش مصرف داروهای شیمیایی و گیاهی در سالمندان، نگرانی‌های زیادی را در مورد پیامدهای بالقوه آن بر روی سلامتی ایجاد کرده است. مطالعه حاضر با هدف تعیین شیوع مصرف چنددارویی آشکار (استفاده از ۵ یا بیشتر داروی تجویز شده توسط پزشک) و چنددارویی پنهان (مصرف ترکیبات گیاهی به صورت خودسرانه) و ارتباط آن با وضعیت عملکردی و کیفیت زندگی سالمندان طراحی شد.

مواد و روش ها: این مطالعه توصیفی-تحلیلی با مشارکت سالمندان مراجعه‌کننده به مراکز بهداشتی شهر سبزوار در سال 1402 انجام شد. 384 نفر به روش نمونه‌گیری تصادفی سیستماتیک انتخاب شدند. داده‌ها از طریق چک لیست جمعیت شناختی، پرسشنامه وضعیت عملکردی بارتل و کیفیت زندگی سالمندان OpQol-brief جمع آوری شد. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 26.0 و با استفاده از رگرسیون خطی، چندمتغیره و لجستیک تجزیه و تحلیل شدند و سطح معناداری p ≤ 0.05 در نظر گرفته شد.

یافته ها: میانگین سنی شرکت‌کنندگان 27.7 ± 24.68 سال بود (دامنه: 60 تا 92 سال). شرکت کنندگان در این مطالعه 55.7% (214 نفر) زن و بقیه مرد بودند. شیوع چنددارویی آشکار ۲۲٫۹% (۸۸ نفر) و چنددارویی پنهان ۳۲% (۱۲۳ نفر) گزارش شد.  میانگین نمره کل کیفیت زندگی 48.41 و وضعیت عملکردی 91.21 گزارش شد. نتایج مطالعه نشان داد که مصرف داروهای آشکار و پنهان به‌طور معناداری بر وضعیت عملکردی و کیفیت زندگی سالمندان اثر منفی داشت (چنددارویی آشکار: β = -0.109, P = 0.041؛ چنددارویی پنهان: β = -0.096, P = 0.045). همچنین، مصرف داروهای آشکار و پنهان تأثیر منفی و معناداری بر ابعاد سلامت جسمی، عاطفی و اجتماعی داشت. در رگرسیون لجستیک، تعداد بیماری‌های زمینه‌ای (OR = 5.86؛ 95% CI: 3.79–9.06)، وابستگی مالی کامل (OR = 2.74؛ 95% CI: 1.07–7.02)، سابقه بستری (OR = 2.97؛ 95% CI: 1.42–6.17) و بیمه درمانی (OR = 2.72؛ 95% CI: 1.04–7.09) با چنددارویی آشکار ارتباط معناداری داشتند. همچنین، سن (OR = 1.05؛ 95% CI: 1.00–1.10)، تعداد بیماری‌های زمینه‌ای (OR = 4.70؛ 95% CI: 3.24–6.82), جنسیت زن (OR = 3.84؛ 95% CI: 1.65–7.20) و سابقه بستری (OR = 2.95؛ 95% CI: 1.55–5.62) به عنوان پیش‌بینی‌کننده چنددارویی پنهان شناخته شدند.
نتیجه گیری: نتایج مطالعه حاضر نشان داد که چنددارویی آشکار و پنهان می توانند بر وضعیت عملکردی و کیفیت زندگی سالمندان تأثیر منفی بگذارند. یافته‌ها بر ضرورت مدیریت مصرف دارو در سالمندان، به‌ویژه چنددارویی پنهان، تأکید دارند و می‌توانند در تدوین برنامه‌های بهداشتی و آموزشی برای این گروه جمعیتی مورد استفاده قرار گیرند.