اهداف: این پژوهش به بررسی مؤلفه‌های سلامت روان، ازقبیل اضطراب و افسردگی و احساس روانی خوب‌بودن، در گروه‌های مختلف سنی سالمندان ساکن شهر تهران می‌پردازد. دستاوردهای این مطالعه، با تعیین میزان اختلالات روانی، در تبیین اولویت‌های مراقبتی در گروه‌های سنی سالمندان، به سیاست‌گذاری‌های بهداشتی ضروری آنان کمک می‌کند.

مواد و روش‌ها: این مطالعۀ توصیفی‌تحلیلی، به روش تصادفی، در سال ۱۳۸۹، دربارۀ ۴۰۲ سالمند شصت‌ساله و بیشترِ ساکن شهر تهران، در منطقۀ تحت پوشش دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی انجام گرفت. پرسش‌نامه‌ها به روش مصاحبۀ چهره‌به‌چهره و در چند نمونۀ خاص، با مصاحبۀ تلفنی تکمیل شد. ابزارهای جمع‌آوری داده‌های پرسش‌نامه، در سه قسمت اطلاعات دموگرافیک و تست ابزار سنجش اختلالات اضطراب و افسردگی (Kessler-K6) و پرسش‌نامۀ تست احساس خوب‌بودن روانی Yeild بوده است. برای تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار SPSS نسخۀ ۱۵ و نیز نرم‌افزار Stata و آزمون‌های آماری تست تی، one-way ANOVA و مدل رگرسیون رتبه‌ای چند متغیره (ordered regression polytomos) استفاده شده است.

یافته‌ها: نتایج نشان داد که در چهار هفتۀ گذشته ۱۰/۹درصد سالمندان، همیشه یا اکثر اوقات اختلالات اضطراب و افسردگی شدیدی داشته و حدود نیمی از سالمندان ۴۶٫۵درصد، ازنظر اختلالات اضطراب و افسردگی، در حد متوسطی قرار داشتند. از ۶۰ تا ۷۹سالگی، با افزایش سن سالمند، میزان اختلالات اضطراب و افسردگی نیز افزایش یافت؛ درحالی‌که این میزان، از سن ۸۰ سال به بالا روند نزولی داشت. به‌جز گروه سنی اول (۶۹-۶۰ سال) در سایر سنین، میزان اختلالات اضطراب و افسردگی زنان بیشتر از مردان بود. در بررسی احساس خوب‌بودن روانی، به‌ترتیب، احساس کسالت و اظهار تنهایی و احساس افسردگی، از شکایات بسیار شایع‌تر سالمندان بود. کمتر از نیمی از سالمندان (۴۳/۱درصد) ازنظر احساس روانی خوب‌بودن، در حد متوسط بوده و حدود ۱۷درصد در حد بد و نامناسب بودند. نتایج آنالیز رگرسیون نشان داد که متغیر‌های جنس (۰/۰۱۲=P) و وضعیت مسکن (P=۰/۰۰۴) و بازنشستگی همراه با مستمری (P=۰/۰۴۸) به‌طور معنی‌داری به‌مثابه متغیرهای تأثیرگذار بر اختلالات اضطراب و افسردگی سالمندان تحت مطالعه بودند. فقط متغیر میزان درآمد سالمندان، بر میزان احساس خوب‌بودن روانی تأثیر معنی‌داری داشت. درمقایسۀ شاخص‌های اختلالات اضطراب و افسردگی و احساس خوب‌بودن روانی، تفاوت معنی‌داری بین سالمندان دو گروه سنی ۶۴-۶۰ و ۶۹-۶۵ ساله به‌دست نیامد. تمام اختلالات یا بیماری‌های مزمن تحت بررسی بر میزان اختلالات اضطراب و افسردگی سالمندان تأثیرگذار بودند؛ درحالی‌که فقط بیماری‌های عضلانی و اسکلتی و درد و خستگی، با احساس خوب‌بودن روانی ارتباط معنی‌داری داشتند.

نتیجه‌گیری: عوامل مهم‌ مؤثر بر مشکلات روحی و روانی سالمندان، با میزان درآمد آنان ارتباط دارد. به‌عبارتی زنان و سالمندانِ بدون مسکن که هنوز در خانه‌های استیجاری سکونت دارند، سالمندانی که درآمد خود را کافی نمی‌دانند، افراد کم سواد و بدون درآمد و سالمندانی که تنها زندگی می‌کنند، استرس و مشکلات روحی و اضطراب و افسردگی بیشتری دارند و احساس خوب‌بودن روانی در آنان کمتر است.