دوره 15، شماره 2 - ( تابستان 1399 )
جلد 15 شماره 2 صفحات 245-236 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Arghavani H, Zolaktaf V, Lenjannejadian S. The Effect of an 8-week Exercise Program Focused on Anticipatory Postural Adjustments on Postural Control and Motor Function in the Elderly. Salmand: Iranian Journal of Ageing 2020; 15 (2) :236-245
URL: http://salmandj.uswr.ac.ir/article-1-1516-fa.html
URL: http://salmandj.uswr.ac.ir/article-1-1516-fa.html
ارغوانی حامد، ذوالاکتاف وحید، لنجان نژادیان شهرام. تأثیر هشت هفته تمرینات متمرکز بر مکانیسم پیش‌بین کنترل تعادل بر کنترل قامت و عملکرد حرکتی سالمندان. سالمند: مجله سالمندی ایران. 1399; 15 (2) :236-245
1- گروه تمرینات اصلاحی، دانشکده تربیت بدنی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
2- گروه تمرینات اصلاحی، دانشکده تربیت بدنی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران. ،v.zolaktaf@spr.ui.ac.ir
2- گروه تمرینات اصلاحی، دانشکده تربیت بدنی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران. ،
متن کامل [PDF 4627 kb]
(2506 دریافت)
| چکیده (HTML) (4712 مشاهده)
برای اندازه‌گیری کنترل قامت سالمندان از فوت اسکن ساخت کشور بلژیک استفاده شد و تغییرات مرکز فشار در کف پا به مدت 30 ثانیه ثبت شد. دستگاه فوت‌اسکن سه سری داده شامل میزان تغییرات مرکز فشار کف پا در جهات داخلی‌خارجی، قدامی‌خلفی و شاخص کلی را محاسبه و ارائه می‌کند (تصویر شماره 1). ابتدا فرد با لباس راحت به مدت پنج دقیقه گرم کردن شامل حرکات کششی و نرم دویدن در محل آزمایشگاه را انجام داد. پس از تعیین پای برتر افراد، از آزمودنی‌ها خواسته شد با پای برتر برهنه با چشم‌باز، روی دستگاه بایستند و به علامتی که در فاصله سه‌متری قرار دارد نگاه کنند. مدت‌زمان انجام آزمون، سه تکرار 30ثانیه‌ای همراه با 2 دقیقه استراحت در بین هر تلاش بود و میانگین داده‌ها به‌عنوان رکورد فرد جهت محاسبات بعدی ثبت شد.
برای اندازه‌گیری تحرک عملکردی سالمندان از آزمون زمان برخاستن و رفتن استفاده شد. این آزمون موبیلیتی، تعادل، توانایی راه رفتن و خطر افتادن را ارزیابی می‌کند و از پایایی و روایی بالایی در سالمندان برخوردار است [15]. نحوه انجام آزمون به این ترتیب بود که آزمودنی از روی یک صندلی بدون دسته بدون کمک دست‌ها بلند شده و با حداکثر سرعت راه رفتن مسیر سه‌متری را طی کرده و بازمی‌گردد و دوباره روی صندلی می‌نشیند. به منظور آشنایی آزمودنی با نحوه انجام آزمون، هریک از آزمودنی‌ها قبل از انجام آزمون سه بار آن را تمرین کردند. هر آزمودنی آزمون اصلی را دو بار اجرا کرد و بهترین زمان ثبت‌شده به‌عنوان رکورد وی ثبت شد.
پس از اجرای هشت هفته تمرین، پیش‌آزمون‌ها مجدد اجرا و جمع‌آوری داده‌ها کامل شد. در این پژوهش از آمار توصیفی جهت مرتب کردن داده‌ها و از آمار استنباطی جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها استفاده شد. در بخش آمار استنباطی به منظور بررسی طبیعی بودن داده‌ها از آزمون کولموگروف اسمیرنف استفاده شد. از آنووا با اندازه‌گیری تکراری برای بررسی هم‌زمان اثر زمان و اثر گروه استفاده شد. جهت تجزیه و تحلیل داده‌های جمع‌آوری‌شده از نرم‌افزار SPSS نسخه 20 استفاده شد و سطح معناداری کمتر از 0/05 در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
جدول شماره 1 ویژگی‌های جمعیت‌شناختی آزمودنی‌های این تحقیق را نشان می‌دهد. در گروه آزمایش تنها 18 نفر و در گروه کنترل 15 نفر موفق به تکمیل مراحل اندازه‌گیری شدند.
.png)
با توجه به جدول شماره 1، بین گروه‌ها از نظر ویژگی‌های جمعیت‌شناختی تفاوت معناداری وجود نداشته و این ویژگی‌ها نشان‌دهنده همگنی دو گروه در فاکتورهای اثرگذار بر تعادل و راه رفتن است. همچنین نتایج آزمون کولموگروف اسمیرنف نشان از طبیعی بودن داده‌ها داشت، بنابراین از آمار پارامتریک آنووا با اندازه‌گیری تکراری استفاده شد.
در جدول شماره 2 اطلاعات مربوط به آزمون آنووا با اندازه‌گیری تکراری در شاخص‌های کنترل قامت و آزمون زمان برخاستن و رفتن در دو گروه ارائه شده است.
با توجه به جدول شماره 2 نتایج مقایسه درون‌گروهی نشان می‌دهد که انجام تمرین هشت‌هفته‌ای در گروه آزمایش باعث بهبود در سه شاخص کنترل قامت (قدامی‌خلفی، داخلی‌خارجی، کل) و زمان برخاستن و رفتن (P≤0/05) شده است و در گروه کنترل در هیچ‌یک از موارد تغییر معناداری وجود نداشت (0/05≤P). همچنین نتایج مقایسه بین‌گروهی نشان می‌دهد که هشت هفته تمرین در گروه آزمایش باعث بهبود معنادار عملکرد در متغیرهای اندازه‌گیری‌شده سه شاخص کنترل قامت (قدامی‌خلفی، داخلی‌خارجی، کل) و زمان برخاستن و رفتن نسبت به گروه کنترل شده است (P≤0/05).
.png)
بحث
هدف از تحقیق حاضر بررسی تأثیر تمرینات متمرکز بر مکانیسم پیش‌بین کنترل تعادل بر کنترل قامت و تحرک عملکردی در مردان سالمند با سابقه افتادن بود. یافته‌های این تحقیق نشان داد که یک دوره تمرین هشت‌هفته‌ای متمرکز بر مکانیسم پیش‌بین کنترل تعادل باعث بهبود شاخص‌های کنترل قامت می‌شود، به این معنی که در هر سه شاخص کنترل قامت (قدامی‌خلفی، داخلی‌خارجی و کل) در گروه آزمایش بعد از تمرین، کاهش جابه‌جایی مرکز فشار مشاهده شد که نشان از بهبود تعادل ایستای سالمندان داشت. همچنین تحرک عملکردی سالمندان گروه آزمایش که با آزمون زمان برخاستن و رفتن اندازه‌گیری شد، بعد از تمرین به طور میانگین 25/3 ثانیه کاهش داشته و نشان از بهبود عملکرد حرکتی و تعادل پویای سالمندان داشت. بسیاری از محققین از گذشته، پروتکل‌های تمرینی مختلفی مانند استقامتی، قدرتی، هماهنگی، تعادل و انعطاف‌پذیری را برای غلبه بر چرخه معیوب سالمندی و پیشگیری از افتادن در سالمندان استفاده کرده‌اند و نتایج متفاوتی از تأثیرگذاری این تمرینات بر فاکتورهای اندازه‌گیری قدرت، استقامت، تعادل و انعطاف‌پذیری گرفته‌اند. یک مطالعه متاآنالیز از این مطالعات نشان داده در حالی که تمرینات انجام‌شده تأثیرات مثبتی در فاکتورهای اندازه‌گیری داشته، اما تعداد کمی از این مطالعات کاهش قابل‌توجهی از تعداد سقوط در سالمندان را نشان داده‌اند. همچنین این مطالعه نشان داده که ریسک‌فاکتورهای اختلال قدرت، تعادل و زمان عکس‌العمل مهم‌ترین دلایل مرتبط با افتادن‌ها هستند [16] و درنهایت در چندین تحقیق مروری گزارش‌شده که نقص تعادل به عنوان قوی‌ترین و مهم‌ترین عامل اختلال در کنترل تعادل و افتادن در سالمندان است [17، 18]. از همین رو محققین زیادی به معرفی پروتکل‌های مختلف برای بهبود کنترل پاسچر و تعادل سالمندان و پیشگیری از افتادن در سالمندان پرداخته‌اند و همچنان نتایجی متناقض از بهبود تعادل و کاهش افتادن‌ها گزارش کرده‌اند. موارد ذکرشده اهمیت تأثیر تمرینات قدیمی انجام‌شده در سایر سیستم‌های بدن را زیر سؤال نمی‌برد، ولی به طور ضمنی بیان می‌کند که تعادل و کنترل تعادل جهت پیشگیری از افتادن فقط مبتنی بر قدرت، استقامت و انعطاف‌پذیری نیست و نشان از عدم تأثیرگذاری عالی تمرینات گذشته جهت پیشگیری از افتادن دارند. این موارد می‌تواند به دلیل عدم توجه کافی به مکانیسم‌های کنترل تعادل و تمرکز بر تمریناتی باشد که روی این مکانیسم‌ها بیشترین تأثیرگذارند [19].
سیستم عصبی مرکزی از دو مکانیسم کنترلی پیش‌بین و جبران‌کننده برای نگهداری و بازیابی تعادل و کنترل تعادل در مواجهه با اغتشاش استفاده می‌کند و کنترل تعادل در انسان به میزان مؤثر بودن استفاده از این دو مکانیسم بستگی دارد. با بروز سالمندی، کاهش عملکرد حرکتی و تعادل اتفاق می‌افتد که یکی از دلایل ایجاد این کاهش عملکردی اختلال و کاهش به‌کارگیری در مکانیسم پیش‌بین در سالمندان است؛ بنابراین مکانیسم پیش‌بین به طور معناداری در سالمندان سالم در مقایسه با جوانان تأخیر دارد و عضلات، نزدیک به لحظه برخورد به کار گیری می شوند [20].
تأخیر در فعالیت عضلانی مکانیسم پیش‌بین در سالمندان باعث جابه‌جایی بزرگ‌تر مرکز جرم بعد از اغتشاش می‌شود که نشان‌دهنده ناپایداری بیشتر قامت است [21]. با این حال در حالی‌ک ه در تحقیقات اخیر مشخص شده اختلال در مکانیسم پیش‌بین باعث ناپایداری در سالمندان می‌شود، تمرینات کلینیکی به طور ویژه بر بهبود مکانیسم پیش‌بین متمرکز نشده است که این امر می‌تواند ناشی از فقدان شواهدی در مورد نقش تمرینات متمرکز بر مکانیسم پیش‌بین در بهبود پایداری قامت و تعادل عملکردی در سالمندان باشد؛ درنتیجه محققین معتقد هستند که با تمرینات متمرکز روی این مکانیسم‌ها می‌توان باعث بهبود بهتر تعادل افراد سالمند و کاهش افتادن در سالمندان شد [14].
تاسو و هودگاست نشان دادند یک جلسه تمرین متمرکز بر انقباض عضله عرضی شکم در افراد با کمردرد، باعث فعال شدن زودتر آن هنگام بلند کردن دست شده است و در ادامه نشان دادند که چهار هفته تمرین مشابه باعث بهبود فعال شدن مکانیسم پیش‌بین عضله عرضی و کم شدن تأخیر شروع انقباض این عضله هنگام راه رفتن شده و از این طریق علائم بیماری کاهش‌یافته است [22]. همچنین کنسیکائو و همکاران گزارش کردند که یک جلسه تمرین شامل پرتاب و دریافت توپ روی سطوح مختلف در افراد جوان با ناپایداری مچ پا باعث فعال شدن زودتر مکانیسم پیش‌بین شده و از این طریق جابه‌جایی مرکز ثقل کمتر شده و تعادل و کنترل قامت بهبود می‌یابد [13]. اخیراً کانکار و آراوین نشان دادند یک جلسه تمرین شامل فعالیت عملکردی پرتاب یا دریافت توپ، تولید مکانیسم پیش‌بین را قبل از اغتشاش خارجی قابل پیش‌بینی در افراد جوان و سالمند بهبود می‌دهد. این مطالعه نشان داد مواجهه مکرر با اغتشاش خارجی می‌تواند منجر به بهبود توانایی افراد در به‌کارگیری تنظیمات پیش‌بین قامت شده و یک پیامد بهبود کلی کنترل تعادل باشد. با این حال این مطالعه شامل یک جلسه تمرین با محدودیت تعداد نمونه و تکرار تمرین بود [19].
در ادامه جاگ هان و همکاران گزارش کرده‌اند که چهار هفته تمرینات متمرکز بر مکانیسم پیش‌بین باعث بهبود عملکرد مکانیسم پیش‌بین شده و از این طریق جابه‌جایی مرکز ثقل سالمندان کاهش‌یافته و کنترل قامت آنها افزایش می‌یابد. همچنین آنها گزارش کردند این تمرینات توانسته عملکرد حرکتی و ترس از افتادن را در سالمندان بهبود دهد [9]. البته تغییرات جابه‌جایی مرکز ثقل و ترس از افتادن در تحقیق اشاره‌شده معنادار نبود. آنها گزارش کردند بعد از تمرین، میانگین سرعت نوسانات قامت در گروه آزمایش 2/2 درجه بر ثانیه کاهش‌یافته، اما این بهبود معنادار نبود. از این نظر این تحقیق با تحقیق حاضر هم‌خوانی ندارد و از دلایل آن می‌توان به نمونه کوچک سه‌نفری گروه آزمایش و مدت‌زمان کم چهار‌هفته‌ای تمرین اشاره کرد. از طرفی تحقیق اشاره‌شده در زمینه بهبود معنادار آزمون عملکرد حرکتی، با تحقیق حاضر هم‌خوانی دارد. آزمودنی‌هایی که در تمرینات متمرکز بر مکانیسم پیش‌بین شرکت کرده بودند با سرعت بیشتری آزمون زمان برخاستن و رفتن را اجرا کردند و تحرک عملکردی آنها بهبود یافت. از طرفی نمره زمان برخاستن و رفتن با نمره تعادلی برگ و سرعت راه رفتن مرتبط است و معمولاً به عنوان یک ابزار غربالگری برای خطرِ افتادن در سالمندان مورد استفاده قرار می‌گیرد [23]. بنابراین مشاهده بهبود ناشی از تمرین در نمره این آزمون نشان می‌دهد در گروه تجربی پایداری قامت سالمندان واقعاً بهبودیافته و احتمالاً کمتر در خطرِ افتادن قرار می‌گیرند.
نتیجه‌گیری‌نهایی
با توجه به یافته‌های تحقیق حاضر می‌توان نتیجه گرفت احتمالاً یک مداخله تمرینی هشت‌هفته‌ای متمرکز بر مکانیسم پیش‌بین کنترل تعادل که شامل پرتاب و دریافت توپ در وزن، سایز، جهات و حالت‌های مختلف باشد، می‌تواند آماده‌سازی کنترل قامت را افزایش داده و درنتیجه باعث بهبود پایداری سالمندان و مانع از افتادن‌ها شود. نتایج تحقیق حاضر تأیید کرد احتمالاً برنامه تمرینی متمرکز بر مکانیسم پیش‌بین (دریافت و پرتاب توپ) با فعال‌سازی به‌موقع مکانیسم پیش‌بین، نیاز به فعال‌سازی مکانیسم جبران‌کننده را کاهش داده و باعث کاهش جابه‌جایی مرکز ثقل شده است. همچنین این تمرینات می‌تواند یک روش مؤثر در جهت بهبود این مکانیسم و نهایتاً بهبود کنترل تعادل و عملکرد حرکتی سالمندان باشد و متخصصین حرکات اصلاحی، فیزیوتراپ‌ها و کسانی که به نوعی با سالمندان کار می‌کنند می‌توانند از این روش در کنار سایر پروتکل‌های تمرینی جهت بهبود تعادل و عملکرد حرکتی سالمندان استفاده کنند. محدودیت‌های تحقیق حاضر شامل محدود بودن جامعه آماری به شهر اصفهان، محدود بودن زمان انجام مطالعه، کنترل نشدن شرایط روحی و روانی آزمودنی‌ها، انتخاب نمونه‌ها به شکل در دسترس و همچنین میزان اثر تفاوت‌های فردی و وراثتی بر نتایج آزمون بود.
پیشنهاد می‌شود تحقیقات دیگر با اندازه‌گیری الکترومایوگرافی عضلات به بررسی مکانیسم‌های کنترل قامت بپردازند. همچنین پیشنهاد می‌شود تحقیقات دیگر به مقایسه اثربخشی این برنامه تمرینی با برنامه‌های تمرینی رایج سالمندان بپردازد و ماندگاری این تمرینات را مقایسه کنند. پیشنهاد می‌شود این تمرینات روی افرادی که دچار نقص تعادل هستند اجرا و تأثیرگذاری تمرینات گزارش شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه توسط کمیته اخلاق دانشگاه اصفهان تأیید شده است (کد: IR.UI.REC1396،065). تمام رویه‌های مطالعه برای شرکت‌کنندگان توضیح داده شد و قبل از اینکه از آنها خواسته شود در این مطالعه شرکت کنند، به تمام سوالات آنها پاسخ داده شد.
حامی مالی
این مقاله برگرفته از رساله دکتری حامد ارغوانی در گروه تمرینات اصلاحی، دانشکده تربیت بدنی، دانشگاه اصفهان، اصفهان با عنوان «تأثیر تمرینات متمرکز بر مکانیسم پیش‌بین کنترل قامت بر فاکتورهای کینتیکی و آزمون‌های عملکرد حرکتی سالمندان در مواجهه با اغتشاش خارجی» است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در طراحی، اجرا و نگارش همه بخش‌های پژوهش حاضر مشارکت داشته‌اند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
بدینوسیله تمامی نویسندگان، صمیمانه از همه سالخوردگان و دانشگاه اصفهان بابت همکاریشان در اجرای این پژوهش تشکر و قدردانی می‌کنیم.
متن کامل: (3399 مشاهده)
مقدمه
سالمندی بخشی از فرایند زیستی است که تمام موجودات زنده ازجمله انسان را دربر می‌گیرد. با پیشرفت بهداشت و ارائه مراقبت‌های پیشگیرانه و کنترل بیماری‌های واگیردار، طول عمر انسان بیشتر شده؛ به طوری که شمار سالمندان به‌خصوص در کشورهای پیشرفته و در حال توسعه به‌شدت افزایش‌یافته است [1]. در ایران نیز رشد تعداد افراد سالمند از رشد جمعیت کشور بیشتر است و طبق گزارشات در سال 2015 حدود 10 درصد جامعه سالمندان بوده‌اند و طی فقط 35 سال بعد، پیش‌بینی می‌شود جمعیت سالمندان به حدود 33 درصد افزایش یابد [2]. همچنین گزارش شده که تا سال 2025، افراد سالمند 26 درصد از کل جمعیت جهان را تشکیل خواهند داد و از این رو تأمین سلامت سالمندان در ابعاد مختلف جسمانی، حرکتی و اجتماعی همواره مورد توجه محققین بوده است [3].
افزایش سن به واسطه اختلال در عملکرد حرکتی، با کاهش توانایی نگهداری قامت بدن و افت عملکرد سیستم‌های کنترل قامت همراه است که خود باعث کاهش تحرک عملکردی و مشکلات اجتماعی فیزیولوژیکی شده و درنهایت باعث افزایش ریسک افتادن می‌شود. افتادن‌ها یک عامل اصلی آسیب و مرگ‌ومیر در میان سالمندان و یک موضوع مهم در سلامت عمومی است. یک‌سوم افراد بالای 65 سال و یک‌دوم افراد بالای 80 سال یک‌بار در سال افتادن را تجربه می‌کنند. از طرفی مشکل تعادل و افتادن در سالمندان و پیامدهای بعد آن به پنجمین عامل مرگ‌ومیر آنها تبدیل‌شده است [4]. تعدادی از مقالات متاآنالیزی و تحقیقات مروری نشان داده‌اند از میان همه مداخلات موجود (دارویی، بینایی، تمرینات ورزشی)، تمرینات ورزشی بیشترین اهمیت را از نظر اثربخشی و تعمیم‌پذیری به گروه بیشتری از سالمندان جهت پیشگیری از افتادن، دارد [5]. از طرفی بسیاری از محققین معتقدند کاهش تعادل به عنوان اصلی‌ترین عامل مؤثر در زمین خوردن سالمندان به شمار می‌رود؛ بنابراین تمرینات ورزشی که فاکتور تعادل را در این گروه سنی مورد توجه قرار می‌دهند موردتوجه بسیاری از محققین قرار گرفته است [6].
سیستم عصبی مرکزی از دو مکانیسم کنترلی مختلف برای نگهداری، بازیابی و کنترل تعادل در مواجه با اغتشاش استفاده می‌کند. مکانیسم اول شامل کنترل تعادل فید فوروارد یا تنظیمات پیش‌بین قامت است. این مکانیسم بر اساس تجربیات قبلی در حداقل کردن اختلال تعادل به خاطر اغتشاش خارجی قابل پیش‌بینی عمل می‌کند [7]. مکانیسم دوم شامل تغییر در فعالیت عضلات پاسچر بعد از اتفاق افتادن اغتشاش است. این مکانیسم به عنوان تنظیم‌کننده جبرانی پاسچر یا فیدبک کنترل تعادل شناخته می‌شود. به عبارت دیگر وقتی اغتشاش قابل پیش‌بینی است، فعالیت مکانیسم پیش‌بین به عنوان خط دفاعی اول، بدن را برای مواجهه با اختلال آماده می‌کند و سپس توسط مکانیسم جبران‌کننده دنبال می‌شود که هر دو به تکمیل پروسه بازیابی تعادل کمک می‌کنند. برای مثال به کار بردن مکانیسم پیش‌بین به طور معناداری نیاز به مکانیسم جبران‌کننده بزرگ‌تر را کاهش داده و باعث پایداری بهتر قامت می‌شود که خود باعث کاهش معنادار جابه جایی مرکز ثقل بدن و مرکز فشار پیرو یک اغتشاش در افراد جوان و سالمند می‌شود [8]. این یافته‌ها اهمیت مکانیسم پیش‌بین را در کنترل تعادل برجسته می‌کند و نشان می‌دهد که یک ارتباط بین دو مکانیسم کنترل تعادل وجود دارد؛ یعنی اگر مکانیسم پیش‌بین به‌موقع و زودتر و با تأخیر کمتر در سالمندان فعال شود، نیاز به جابه‌جایی بیشتر مرکز ثقل کاهش‌یافته و از این طریق تعادل بیشتر حفظ خواهد شد؛ درنتیجه محققین معتقد هستند که با تمرینات متمرکز روی این مکانیسم‌ها می‌توان باعث بهبود بهتر تعادل افراد سالمند و کاهش افتادن در سالمندان شد [9].
مشخص‌شده مکانیسم‌های کنترل تعادل در افراد دارای مشکل تعادل مختل شده و قابلیت تغییر، تمرین‌پذیری و بهبود را دارند. در این زمینه کانکار و آراوین نشان دادند مکانیسم‌های کنترل تعادل در افراد سالمند نسبت به افراد جوان دچار اختلال شده است [10]. همچنین چند تحقیق دیگر نشان داده است که مکانیسم‌های کنترل تعادل در بیماران پارکینسون و ام.اس نیز دچار اختلال شده است [11، 12].
در تحقیقی دیگر از تمرینات یک‌جلسه‌ای، شامل پرتاب و دریافت توپ، برای افراد جوان با ناپایداری مچ پا به منظور تأثیرگذاری بر مکانیسم‌های کنترل تعادل استفاده کرده‌اند و نتایج خوبی را از تأثیرگذاری این نوع تمرینات بر مکانیسم‌های کنترل پاسچر گزارش کرده‌اند [13]. همچنین کانکار و همکاران در تحقیق خود جهت بهبود مکانیسم‌های کنترل تعادل از تمرینات دریافت و پرتاب توپ یک‌جلسه‌ای برای سالمندان استفاده و گزارش کردند تمرینات یک‌جلسه‌ای پرتاب و دریافت توپ می‌تواند باعث بهبود عملکرد سیستم‌های کنترل تعادل سالمندان شود [14]. در ادامه محققین به معرفی یک روش ابداعی جدید برای بهبود مکانیسم‌های کنترل تعادل پرداخته، امکان‌پذیری و تأثیرگذاری این تمرینات روی مکانیسم‌های کنترل تعادل، عملکرد حرکتی و ترس از افتادن سالمندان را بررسی کرده‌اند. محققین گزارش کردند که تمرینات چهار‌هفته‌ای دریافت و پرتاب توپ (متمرکز بر مکانیسم پیش‌بین کنترل تعادل) می‌تواند در بهبود کنترل قامت، تعادل عملکردی و کیفیت زندگی سالمندان مؤثر باشد [9].
بنابراین با توجه به جدید بودن این حیطه از تمرینات، ناشناخته بودن نحوه تأثیرگذاری بر تعادل و عملکرد حرکتی سالمندان، نبود پروتکل تمرینی مشخص و اینکه تحقیقی در داخل و خارج از کشور در این زمینه که از تمرینات بلندمدت متمرکز بر مکانیسم پیش‌بین کنترل تعادل جهت بهبود تعادل و عملکرد حرکتی سالمندان استفاده کرده باشد، مهم است که تأثیر تمرینات بلندمدت متمرکز بر مکانیسم پیش‌بین در بهبود کنترل قامت و تحرک عملکردی بیشتر مطالعه شود.
روش مطالعه
تحقیق حاضر از نوع تجربی با طرح پیش‌آزمون پس‌آزمون و جامعه آماری، شامل سالمندان مرد با سابقه افتادن حداقل یک‌بار در شش ماه گذشته در شهر اصفهان بود. پس از کسب تأییدیه کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان به شماره IR.UI.REC1396,065 و هماهنگی با مراکز و نهادهای مربوطه و با مراجعه به پارک‌ها و مساجد و توزیع برگه‌های شرکت داوطلبانه در تحقیق بین سالمندان، حدود 95 سالمند اعلام آمادگی کردند و به پزشک متخصص برای بررسی سلامت عمومی و و کسب رضایت‌نامه آگاهانه شرکت در تحقیق ارجاع داده شدند که از این میان، 54 نفر به پزشک معرفی‌شده مراجعه کردند و با توجه به معیارهای تحقیق 40 نفر از سالمندان انتخاب شدند. پس از اجرای پیش‌آزمون‌ها نمونه‌ها به دو گروه آزمایش و کنترل (هر کدام 20 نفر) به صورت تصادفی تقسیم شدند. با در نظر گرفتن آلفای 0/05، بتای 0/8 و حجم تأثیر 0/3 در نرم‌افزار G* POWER نسخه 3/1/9/2 به 15 نفر در هر گروه نیاز بود که به دلیل احتمال ریزش نمونه‌ها، 20 نفر در هر گروه انتخاب شدند. سپس گروه آزمایش در یک برنامه تمرینی متمرکز بر مکانیسم پیش‌بین کنترل تعادل به مدت هشت هفته (هر هفته سه جلسه و هر جلسه یک ساعت) شرکت کردند و گروه کنترل هیچ برنامه تمرینی انجام ندادند. پروتکل تمرینی شامل 10 دقیقه گرم کردن 40 دقیقه برنامه اصلی و 10 دقیقه سرد کردن بود. حرکات اصلی مجموعه‌ای از پرتاب و دریافت‌های مختلف بود که متغیرهای فاصله پرتاب (دور و نزدیک)، جهت پرتاب (هوایی و زمینی)، نوع پرتاب (بالای سر و داخل سینه)، وزن و نوع توپ (سبک و سنگین، والیبال بسکتبال و طبی)، نحوه ایستادن (افزایش و کاهش سطح اتکا) و نشستن روی صندلی (ثابت و متحرک) در طول برنامه دست‌کاری شدند.
معیارهای ورود شامل داشتن حداقل سن 60 سال، پر کردن فرم رضایت آگاهانه و جواب مثبت به‌تمامی سؤالات پرسش‌نامه آمادگی فعالیت بدنی، عدم وجود هرگونه منع پزشکی و اخلاقی برای شرکت در تمرینات (شناختی، بینایی، شنوایی، قلبی و تنفسی) بودند و معیارهای خروج شامل عدم تکمیل آزمون‌ها، داشتن ناهنجاری‌های کف پا و عدم شرکت در تمرینات بود.
سالمندی بخشی از فرایند زیستی است که تمام موجودات زنده ازجمله انسان را دربر می‌گیرد. با پیشرفت بهداشت و ارائه مراقبت‌های پیشگیرانه و کنترل بیماری‌های واگیردار، طول عمر انسان بیشتر شده؛ به طوری که شمار سالمندان به‌خصوص در کشورهای پیشرفته و در حال توسعه به‌شدت افزایش‌یافته است [1]. در ایران نیز رشد تعداد افراد سالمند از رشد جمعیت کشور بیشتر است و طبق گزارشات در سال 2015 حدود 10 درصد جامعه سالمندان بوده‌اند و طی فقط 35 سال بعد، پیش‌بینی می‌شود جمعیت سالمندان به حدود 33 درصد افزایش یابد [2]. همچنین گزارش شده که تا سال 2025، افراد سالمند 26 درصد از کل جمعیت جهان را تشکیل خواهند داد و از این رو تأمین سلامت سالمندان در ابعاد مختلف جسمانی، حرکتی و اجتماعی همواره مورد توجه محققین بوده است [3].
افزایش سن به واسطه اختلال در عملکرد حرکتی، با کاهش توانایی نگهداری قامت بدن و افت عملکرد سیستم‌های کنترل قامت همراه است که خود باعث کاهش تحرک عملکردی و مشکلات اجتماعی فیزیولوژیکی شده و درنهایت باعث افزایش ریسک افتادن می‌شود. افتادن‌ها یک عامل اصلی آسیب و مرگ‌ومیر در میان سالمندان و یک موضوع مهم در سلامت عمومی است. یک‌سوم افراد بالای 65 سال و یک‌دوم افراد بالای 80 سال یک‌بار در سال افتادن را تجربه می‌کنند. از طرفی مشکل تعادل و افتادن در سالمندان و پیامدهای بعد آن به پنجمین عامل مرگ‌ومیر آنها تبدیل‌شده است [4]. تعدادی از مقالات متاآنالیزی و تحقیقات مروری نشان داده‌اند از میان همه مداخلات موجود (دارویی، بینایی، تمرینات ورزشی)، تمرینات ورزشی بیشترین اهمیت را از نظر اثربخشی و تعمیم‌پذیری به گروه بیشتری از سالمندان جهت پیشگیری از افتادن، دارد [5]. از طرفی بسیاری از محققین معتقدند کاهش تعادل به عنوان اصلی‌ترین عامل مؤثر در زمین خوردن سالمندان به شمار می‌رود؛ بنابراین تمرینات ورزشی که فاکتور تعادل را در این گروه سنی مورد توجه قرار می‌دهند موردتوجه بسیاری از محققین قرار گرفته است [6].
سیستم عصبی مرکزی از دو مکانیسم کنترلی مختلف برای نگهداری، بازیابی و کنترل تعادل در مواجه با اغتشاش استفاده می‌کند. مکانیسم اول شامل کنترل تعادل فید فوروارد یا تنظیمات پیش‌بین قامت است. این مکانیسم بر اساس تجربیات قبلی در حداقل کردن اختلال تعادل به خاطر اغتشاش خارجی قابل پیش‌بینی عمل می‌کند [7]. مکانیسم دوم شامل تغییر در فعالیت عضلات پاسچر بعد از اتفاق افتادن اغتشاش است. این مکانیسم به عنوان تنظیم‌کننده جبرانی پاسچر یا فیدبک کنترل تعادل شناخته می‌شود. به عبارت دیگر وقتی اغتشاش قابل پیش‌بینی است، فعالیت مکانیسم پیش‌بین به عنوان خط دفاعی اول، بدن را برای مواجهه با اختلال آماده می‌کند و سپس توسط مکانیسم جبران‌کننده دنبال می‌شود که هر دو به تکمیل پروسه بازیابی تعادل کمک می‌کنند. برای مثال به کار بردن مکانیسم پیش‌بین به طور معناداری نیاز به مکانیسم جبران‌کننده بزرگ‌تر را کاهش داده و باعث پایداری بهتر قامت می‌شود که خود باعث کاهش معنادار جابه جایی مرکز ثقل بدن و مرکز فشار پیرو یک اغتشاش در افراد جوان و سالمند می‌شود [8]. این یافته‌ها اهمیت مکانیسم پیش‌بین را در کنترل تعادل برجسته می‌کند و نشان می‌دهد که یک ارتباط بین دو مکانیسم کنترل تعادل وجود دارد؛ یعنی اگر مکانیسم پیش‌بین به‌موقع و زودتر و با تأخیر کمتر در سالمندان فعال شود، نیاز به جابه‌جایی بیشتر مرکز ثقل کاهش‌یافته و از این طریق تعادل بیشتر حفظ خواهد شد؛ درنتیجه محققین معتقد هستند که با تمرینات متمرکز روی این مکانیسم‌ها می‌توان باعث بهبود بهتر تعادل افراد سالمند و کاهش افتادن در سالمندان شد [9].
مشخص‌شده مکانیسم‌های کنترل تعادل در افراد دارای مشکل تعادل مختل شده و قابلیت تغییر، تمرین‌پذیری و بهبود را دارند. در این زمینه کانکار و آراوین نشان دادند مکانیسم‌های کنترل تعادل در افراد سالمند نسبت به افراد جوان دچار اختلال شده است [10]. همچنین چند تحقیق دیگر نشان داده است که مکانیسم‌های کنترل تعادل در بیماران پارکینسون و ام.اس نیز دچار اختلال شده است [11، 12].
در تحقیقی دیگر از تمرینات یک‌جلسه‌ای، شامل پرتاب و دریافت توپ، برای افراد جوان با ناپایداری مچ پا به منظور تأثیرگذاری بر مکانیسم‌های کنترل تعادل استفاده کرده‌اند و نتایج خوبی را از تأثیرگذاری این نوع تمرینات بر مکانیسم‌های کنترل پاسچر گزارش کرده‌اند [13]. همچنین کانکار و همکاران در تحقیق خود جهت بهبود مکانیسم‌های کنترل تعادل از تمرینات دریافت و پرتاب توپ یک‌جلسه‌ای برای سالمندان استفاده و گزارش کردند تمرینات یک‌جلسه‌ای پرتاب و دریافت توپ می‌تواند باعث بهبود عملکرد سیستم‌های کنترل تعادل سالمندان شود [14]. در ادامه محققین به معرفی یک روش ابداعی جدید برای بهبود مکانیسم‌های کنترل تعادل پرداخته، امکان‌پذیری و تأثیرگذاری این تمرینات روی مکانیسم‌های کنترل تعادل، عملکرد حرکتی و ترس از افتادن سالمندان را بررسی کرده‌اند. محققین گزارش کردند که تمرینات چهار‌هفته‌ای دریافت و پرتاب توپ (متمرکز بر مکانیسم پیش‌بین کنترل تعادل) می‌تواند در بهبود کنترل قامت، تعادل عملکردی و کیفیت زندگی سالمندان مؤثر باشد [9].
بنابراین با توجه به جدید بودن این حیطه از تمرینات، ناشناخته بودن نحوه تأثیرگذاری بر تعادل و عملکرد حرکتی سالمندان، نبود پروتکل تمرینی مشخص و اینکه تحقیقی در داخل و خارج از کشور در این زمینه که از تمرینات بلندمدت متمرکز بر مکانیسم پیش‌بین کنترل تعادل جهت بهبود تعادل و عملکرد حرکتی سالمندان استفاده کرده باشد، مهم است که تأثیر تمرینات بلندمدت متمرکز بر مکانیسم پیش‌بین در بهبود کنترل قامت و تحرک عملکردی بیشتر مطالعه شود.
روش مطالعه
تحقیق حاضر از نوع تجربی با طرح پیش‌آزمون پس‌آزمون و جامعه آماری، شامل سالمندان مرد با سابقه افتادن حداقل یک‌بار در شش ماه گذشته در شهر اصفهان بود. پس از کسب تأییدیه کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان به شماره IR.UI.REC1396,065 و هماهنگی با مراکز و نهادهای مربوطه و با مراجعه به پارک‌ها و مساجد و توزیع برگه‌های شرکت داوطلبانه در تحقیق بین سالمندان، حدود 95 سالمند اعلام آمادگی کردند و به پزشک متخصص برای بررسی سلامت عمومی و و کسب رضایت‌نامه آگاهانه شرکت در تحقیق ارجاع داده شدند که از این میان، 54 نفر به پزشک معرفی‌شده مراجعه کردند و با توجه به معیارهای تحقیق 40 نفر از سالمندان انتخاب شدند. پس از اجرای پیش‌آزمون‌ها نمونه‌ها به دو گروه آزمایش و کنترل (هر کدام 20 نفر) به صورت تصادفی تقسیم شدند. با در نظر گرفتن آلفای 0/05، بتای 0/8 و حجم تأثیر 0/3 در نرم‌افزار G* POWER نسخه 3/1/9/2 به 15 نفر در هر گروه نیاز بود که به دلیل احتمال ریزش نمونه‌ها، 20 نفر در هر گروه انتخاب شدند. سپس گروه آزمایش در یک برنامه تمرینی متمرکز بر مکانیسم پیش‌بین کنترل تعادل به مدت هشت هفته (هر هفته سه جلسه و هر جلسه یک ساعت) شرکت کردند و گروه کنترل هیچ برنامه تمرینی انجام ندادند. پروتکل تمرینی شامل 10 دقیقه گرم کردن 40 دقیقه برنامه اصلی و 10 دقیقه سرد کردن بود. حرکات اصلی مجموعه‌ای از پرتاب و دریافت‌های مختلف بود که متغیرهای فاصله پرتاب (دور و نزدیک)، جهت پرتاب (هوایی و زمینی)، نوع پرتاب (بالای سر و داخل سینه)، وزن و نوع توپ (سبک و سنگین، والیبال بسکتبال و طبی)، نحوه ایستادن (افزایش و کاهش سطح اتکا) و نشستن روی صندلی (ثابت و متحرک) در طول برنامه دست‌کاری شدند.
معیارهای ورود شامل داشتن حداقل سن 60 سال، پر کردن فرم رضایت آگاهانه و جواب مثبت به‌تمامی سؤالات پرسش‌نامه آمادگی فعالیت بدنی، عدم وجود هرگونه منع پزشکی و اخلاقی برای شرکت در تمرینات (شناختی، بینایی، شنوایی، قلبی و تنفسی) بودند و معیارهای خروج شامل عدم تکمیل آزمون‌ها، داشتن ناهنجاری‌های کف پا و عدم شرکت در تمرینات بود.
برای اندازه‌گیری کنترل قامت سالمندان از فوت اسکن ساخت کشور بلژیک استفاده شد و تغییرات مرکز فشار در کف پا به مدت 30 ثانیه ثبت شد. دستگاه فوت‌اسکن سه سری داده شامل میزان تغییرات مرکز فشار کف پا در جهات داخلی‌خارجی، قدامی‌خلفی و شاخص کلی را محاسبه و ارائه می‌کند (تصویر شماره 1). ابتدا فرد با لباس راحت به مدت پنج دقیقه گرم کردن شامل حرکات کششی و نرم دویدن در محل آزمایشگاه را انجام داد. پس از تعیین پای برتر افراد، از آزمودنی‌ها خواسته شد با پای برتر برهنه با چشم‌باز، روی دستگاه بایستند و به علامتی که در فاصله سه‌متری قرار دارد نگاه کنند. مدت‌زمان انجام آزمون، سه تکرار 30ثانیه‌ای همراه با 2 دقیقه استراحت در بین هر تلاش بود و میانگین داده‌ها به‌عنوان رکورد فرد جهت محاسبات بعدی ثبت شد.
برای اندازه‌گیری تحرک عملکردی سالمندان از آزمون زمان برخاستن و رفتن استفاده شد. این آزمون موبیلیتی، تعادل، توانایی راه رفتن و خطر افتادن را ارزیابی می‌کند و از پایایی و روایی بالایی در سالمندان برخوردار است [15]. نحوه انجام آزمون به این ترتیب بود که آزمودنی از روی یک صندلی بدون دسته بدون کمک دست‌ها بلند شده و با حداکثر سرعت راه رفتن مسیر سه‌متری را طی کرده و بازمی‌گردد و دوباره روی صندلی می‌نشیند. به منظور آشنایی آزمودنی با نحوه انجام آزمون، هریک از آزمودنی‌ها قبل از انجام آزمون سه بار آن را تمرین کردند. هر آزمودنی آزمون اصلی را دو بار اجرا کرد و بهترین زمان ثبت‌شده به‌عنوان رکورد وی ثبت شد.
پس از اجرای هشت هفته تمرین، پیش‌آزمون‌ها مجدد اجرا و جمع‌آوری داده‌ها کامل شد. در این پژوهش از آمار توصیفی جهت مرتب کردن داده‌ها و از آمار استنباطی جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها استفاده شد. در بخش آمار استنباطی به منظور بررسی طبیعی بودن داده‌ها از آزمون کولموگروف اسمیرنف استفاده شد. از آنووا با اندازه‌گیری تکراری برای بررسی هم‌زمان اثر زمان و اثر گروه استفاده شد. جهت تجزیه و تحلیل داده‌های جمع‌آوری‌شده از نرم‌افزار SPSS نسخه 20 استفاده شد و سطح معناداری کمتر از 0/05 در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
جدول شماره 1 ویژگی‌های جمعیت‌شناختی آزمودنی‌های این تحقیق را نشان می‌دهد. در گروه آزمایش تنها 18 نفر و در گروه کنترل 15 نفر موفق به تکمیل مراحل اندازه‌گیری شدند.
با توجه به جدول شماره 1، بین گروه‌ها از نظر ویژگی‌های جمعیت‌شناختی تفاوت معناداری وجود نداشته و این ویژگی‌ها نشان‌دهنده همگنی دو گروه در فاکتورهای اثرگذار بر تعادل و راه رفتن است. همچنین نتایج آزمون کولموگروف اسمیرنف نشان از طبیعی بودن داده‌ها داشت، بنابراین از آمار پارامتریک آنووا با اندازه‌گیری تکراری استفاده شد.
در جدول شماره 2 اطلاعات مربوط به آزمون آنووا با اندازه‌گیری تکراری در شاخص‌های کنترل قامت و آزمون زمان برخاستن و رفتن در دو گروه ارائه شده است.
با توجه به جدول شماره 2 نتایج مقایسه درون‌گروهی نشان می‌دهد که انجام تمرین هشت‌هفته‌ای در گروه آزمایش باعث بهبود در سه شاخص کنترل قامت (قدامی‌خلفی، داخلی‌خارجی، کل) و زمان برخاستن و رفتن (P≤0/05) شده است و در گروه کنترل در هیچ‌یک از موارد تغییر معناداری وجود نداشت (0/05≤P). همچنین نتایج مقایسه بین‌گروهی نشان می‌دهد که هشت هفته تمرین در گروه آزمایش باعث بهبود معنادار عملکرد در متغیرهای اندازه‌گیری‌شده سه شاخص کنترل قامت (قدامی‌خلفی، داخلی‌خارجی، کل) و زمان برخاستن و رفتن نسبت به گروه کنترل شده است (P≤0/05).
بحث
هدف از تحقیق حاضر بررسی تأثیر تمرینات متمرکز بر مکانیسم پیش‌بین کنترل تعادل بر کنترل قامت و تحرک عملکردی در مردان سالمند با سابقه افتادن بود. یافته‌های این تحقیق نشان داد که یک دوره تمرین هشت‌هفته‌ای متمرکز بر مکانیسم پیش‌بین کنترل تعادل باعث بهبود شاخص‌های کنترل قامت می‌شود، به این معنی که در هر سه شاخص کنترل قامت (قدامی‌خلفی، داخلی‌خارجی و کل) در گروه آزمایش بعد از تمرین، کاهش جابه‌جایی مرکز فشار مشاهده شد که نشان از بهبود تعادل ایستای سالمندان داشت. همچنین تحرک عملکردی سالمندان گروه آزمایش که با آزمون زمان برخاستن و رفتن اندازه‌گیری شد، بعد از تمرین به طور میانگین 25/3 ثانیه کاهش داشته و نشان از بهبود عملکرد حرکتی و تعادل پویای سالمندان داشت. بسیاری از محققین از گذشته، پروتکل‌های تمرینی مختلفی مانند استقامتی، قدرتی، هماهنگی، تعادل و انعطاف‌پذیری را برای غلبه بر چرخه معیوب سالمندی و پیشگیری از افتادن در سالمندان استفاده کرده‌اند و نتایج متفاوتی از تأثیرگذاری این تمرینات بر فاکتورهای اندازه‌گیری قدرت، استقامت، تعادل و انعطاف‌پذیری گرفته‌اند. یک مطالعه متاآنالیز از این مطالعات نشان داده در حالی که تمرینات انجام‌شده تأثیرات مثبتی در فاکتورهای اندازه‌گیری داشته، اما تعداد کمی از این مطالعات کاهش قابل‌توجهی از تعداد سقوط در سالمندان را نشان داده‌اند. همچنین این مطالعه نشان داده که ریسک‌فاکتورهای اختلال قدرت، تعادل و زمان عکس‌العمل مهم‌ترین دلایل مرتبط با افتادن‌ها هستند [16] و درنهایت در چندین تحقیق مروری گزارش‌شده که نقص تعادل به عنوان قوی‌ترین و مهم‌ترین عامل اختلال در کنترل تعادل و افتادن در سالمندان است [17، 18]. از همین رو محققین زیادی به معرفی پروتکل‌های مختلف برای بهبود کنترل پاسچر و تعادل سالمندان و پیشگیری از افتادن در سالمندان پرداخته‌اند و همچنان نتایجی متناقض از بهبود تعادل و کاهش افتادن‌ها گزارش کرده‌اند. موارد ذکرشده اهمیت تأثیر تمرینات قدیمی انجام‌شده در سایر سیستم‌های بدن را زیر سؤال نمی‌برد، ولی به طور ضمنی بیان می‌کند که تعادل و کنترل تعادل جهت پیشگیری از افتادن فقط مبتنی بر قدرت، استقامت و انعطاف‌پذیری نیست و نشان از عدم تأثیرگذاری عالی تمرینات گذشته جهت پیشگیری از افتادن دارند. این موارد می‌تواند به دلیل عدم توجه کافی به مکانیسم‌های کنترل تعادل و تمرکز بر تمریناتی باشد که روی این مکانیسم‌ها بیشترین تأثیرگذارند [19].
سیستم عصبی مرکزی از دو مکانیسم کنترلی پیش‌بین و جبران‌کننده برای نگهداری و بازیابی تعادل و کنترل تعادل در مواجهه با اغتشاش استفاده می‌کند و کنترل تعادل در انسان به میزان مؤثر بودن استفاده از این دو مکانیسم بستگی دارد. با بروز سالمندی، کاهش عملکرد حرکتی و تعادل اتفاق می‌افتد که یکی از دلایل ایجاد این کاهش عملکردی اختلال و کاهش به‌کارگیری در مکانیسم پیش‌بین در سالمندان است؛ بنابراین مکانیسم پیش‌بین به طور معناداری در سالمندان سالم در مقایسه با جوانان تأخیر دارد و عضلات، نزدیک به لحظه برخورد به کار گیری می شوند [20].
تأخیر در فعالیت عضلانی مکانیسم پیش‌بین در سالمندان باعث جابه‌جایی بزرگ‌تر مرکز جرم بعد از اغتشاش می‌شود که نشان‌دهنده ناپایداری بیشتر قامت است [21]. با این حال در حالی‌ک ه در تحقیقات اخیر مشخص شده اختلال در مکانیسم پیش‌بین باعث ناپایداری در سالمندان می‌شود، تمرینات کلینیکی به طور ویژه بر بهبود مکانیسم پیش‌بین متمرکز نشده است که این امر می‌تواند ناشی از فقدان شواهدی در مورد نقش تمرینات متمرکز بر مکانیسم پیش‌بین در بهبود پایداری قامت و تعادل عملکردی در سالمندان باشد؛ درنتیجه محققین معتقد هستند که با تمرینات متمرکز روی این مکانیسم‌ها می‌توان باعث بهبود بهتر تعادل افراد سالمند و کاهش افتادن در سالمندان شد [14].
تاسو و هودگاست نشان دادند یک جلسه تمرین متمرکز بر انقباض عضله عرضی شکم در افراد با کمردرد، باعث فعال شدن زودتر آن هنگام بلند کردن دست شده است و در ادامه نشان دادند که چهار هفته تمرین مشابه باعث بهبود فعال شدن مکانیسم پیش‌بین عضله عرضی و کم شدن تأخیر شروع انقباض این عضله هنگام راه رفتن شده و از این طریق علائم بیماری کاهش‌یافته است [22]. همچنین کنسیکائو و همکاران گزارش کردند که یک جلسه تمرین شامل پرتاب و دریافت توپ روی سطوح مختلف در افراد جوان با ناپایداری مچ پا باعث فعال شدن زودتر مکانیسم پیش‌بین شده و از این طریق جابه‌جایی مرکز ثقل کمتر شده و تعادل و کنترل قامت بهبود می‌یابد [13]. اخیراً کانکار و آراوین نشان دادند یک جلسه تمرین شامل فعالیت عملکردی پرتاب یا دریافت توپ، تولید مکانیسم پیش‌بین را قبل از اغتشاش خارجی قابل پیش‌بینی در افراد جوان و سالمند بهبود می‌دهد. این مطالعه نشان داد مواجهه مکرر با اغتشاش خارجی می‌تواند منجر به بهبود توانایی افراد در به‌کارگیری تنظیمات پیش‌بین قامت شده و یک پیامد بهبود کلی کنترل تعادل باشد. با این حال این مطالعه شامل یک جلسه تمرین با محدودیت تعداد نمونه و تکرار تمرین بود [19].
در ادامه جاگ هان و همکاران گزارش کرده‌اند که چهار هفته تمرینات متمرکز بر مکانیسم پیش‌بین باعث بهبود عملکرد مکانیسم پیش‌بین شده و از این طریق جابه‌جایی مرکز ثقل سالمندان کاهش‌یافته و کنترل قامت آنها افزایش می‌یابد. همچنین آنها گزارش کردند این تمرینات توانسته عملکرد حرکتی و ترس از افتادن را در سالمندان بهبود دهد [9]. البته تغییرات جابه‌جایی مرکز ثقل و ترس از افتادن در تحقیق اشاره‌شده معنادار نبود. آنها گزارش کردند بعد از تمرین، میانگین سرعت نوسانات قامت در گروه آزمایش 2/2 درجه بر ثانیه کاهش‌یافته، اما این بهبود معنادار نبود. از این نظر این تحقیق با تحقیق حاضر هم‌خوانی ندارد و از دلایل آن می‌توان به نمونه کوچک سه‌نفری گروه آزمایش و مدت‌زمان کم چهار‌هفته‌ای تمرین اشاره کرد. از طرفی تحقیق اشاره‌شده در زمینه بهبود معنادار آزمون عملکرد حرکتی، با تحقیق حاضر هم‌خوانی دارد. آزمودنی‌هایی که در تمرینات متمرکز بر مکانیسم پیش‌بین شرکت کرده بودند با سرعت بیشتری آزمون زمان برخاستن و رفتن را اجرا کردند و تحرک عملکردی آنها بهبود یافت. از طرفی نمره زمان برخاستن و رفتن با نمره تعادلی برگ و سرعت راه رفتن مرتبط است و معمولاً به عنوان یک ابزار غربالگری برای خطرِ افتادن در سالمندان مورد استفاده قرار می‌گیرد [23]. بنابراین مشاهده بهبود ناشی از تمرین در نمره این آزمون نشان می‌دهد در گروه تجربی پایداری قامت سالمندان واقعاً بهبودیافته و احتمالاً کمتر در خطرِ افتادن قرار می‌گیرند.
نتیجه‌گیری‌نهایی
با توجه به یافته‌های تحقیق حاضر می‌توان نتیجه گرفت احتمالاً یک مداخله تمرینی هشت‌هفته‌ای متمرکز بر مکانیسم پیش‌بین کنترل تعادل که شامل پرتاب و دریافت توپ در وزن، سایز، جهات و حالت‌های مختلف باشد، می‌تواند آماده‌سازی کنترل قامت را افزایش داده و درنتیجه باعث بهبود پایداری سالمندان و مانع از افتادن‌ها شود. نتایج تحقیق حاضر تأیید کرد احتمالاً برنامه تمرینی متمرکز بر مکانیسم پیش‌بین (دریافت و پرتاب توپ) با فعال‌سازی به‌موقع مکانیسم پیش‌بین، نیاز به فعال‌سازی مکانیسم جبران‌کننده را کاهش داده و باعث کاهش جابه‌جایی مرکز ثقل شده است. همچنین این تمرینات می‌تواند یک روش مؤثر در جهت بهبود این مکانیسم و نهایتاً بهبود کنترل تعادل و عملکرد حرکتی سالمندان باشد و متخصصین حرکات اصلاحی، فیزیوتراپ‌ها و کسانی که به نوعی با سالمندان کار می‌کنند می‌توانند از این روش در کنار سایر پروتکل‌های تمرینی جهت بهبود تعادل و عملکرد حرکتی سالمندان استفاده کنند. محدودیت‌های تحقیق حاضر شامل محدود بودن جامعه آماری به شهر اصفهان، محدود بودن زمان انجام مطالعه، کنترل نشدن شرایط روحی و روانی آزمودنی‌ها، انتخاب نمونه‌ها به شکل در دسترس و همچنین میزان اثر تفاوت‌های فردی و وراثتی بر نتایج آزمون بود.
پیشنهاد می‌شود تحقیقات دیگر با اندازه‌گیری الکترومایوگرافی عضلات به بررسی مکانیسم‌های کنترل قامت بپردازند. همچنین پیشنهاد می‌شود تحقیقات دیگر به مقایسه اثربخشی این برنامه تمرینی با برنامه‌های تمرینی رایج سالمندان بپردازد و ماندگاری این تمرینات را مقایسه کنند. پیشنهاد می‌شود این تمرینات روی افرادی که دچار نقص تعادل هستند اجرا و تأثیرگذاری تمرینات گزارش شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه توسط کمیته اخلاق دانشگاه اصفهان تأیید شده است (کد: IR.UI.REC1396،065). تمام رویه‌های مطالعه برای شرکت‌کنندگان توضیح داده شد و قبل از اینکه از آنها خواسته شود در این مطالعه شرکت کنند، به تمام سوالات آنها پاسخ داده شد.
حامی مالی
این مقاله برگرفته از رساله دکتری حامد ارغوانی در گروه تمرینات اصلاحی، دانشکده تربیت بدنی، دانشگاه اصفهان، اصفهان با عنوان «تأثیر تمرینات متمرکز بر مکانیسم پیش‌بین کنترل قامت بر فاکتورهای کینتیکی و آزمون‌های عملکرد حرکتی سالمندان در مواجهه با اغتشاش خارجی» است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در طراحی، اجرا و نگارش همه بخش‌های پژوهش حاضر مشارکت داشته‌اند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
بدینوسیله تمامی نویسندگان، صمیمانه از همه سالخوردگان و دانشگاه اصفهان بابت همکاریشان در اجرای این پژوهش تشکر و قدردانی می‌کنیم.
References
Sattin R. Falls among older persons: A public health perspective. Annual Review of Public Health. 1992; 4(3):489-508. [DOI:10.1146/annurev.pu.13.050192.002421]
Organization World Health. World report on ageing and health. Geneva: World Health Organization; 2015. https://www.who.int/ageing/publications/world-report-2015/en/
Heinrich S, Rapp L, Rissmann U, Becker C, König HH. Cost of falls in old age: A systematic review. Osteoporosis International. 2009; 7(4):891-902. [DOI:10.1007/s00198-009-1100-1]
Cosio-Lima LM, Reynolds KL, Winter C, Paolone V, Jones MT. Effects of physioball and conventional floor exercises on early phase adaptations in back and abdominal core stability and balance in women. Journal of Strength and Conditioning Research 2003; 17(4):721-5. [DOI:10.1519/00124278-200311000-00016]
Avelar IS, Soares V, Barbosa RC, Andrade SR, Silva MS, Vieira MF. The influence of a protocol of aquatic exercises in postural control of obese elderly. Revista Andaluza de Medicina del Deporte. 2016; 9(4):2-7. [DOI:10.1016/j.ramd.2016.01.003]
Hobeika CP. Equilibrium and balance in the elderly. Ear, Nose & Throat Journal. 1999; 78(8):558-66. [DOI:10.1177/014556139907800810]
Bouisset S, Zattara M. Biomechanical study of the programming of anticipatory postural adjustments associated with voluntary movement. Journal of Biomechanics. 1987; 20(8):735-42. [DOI:10.1016/0021-9290(87)90052-2]
Santos MJ, Kanekar N, Aruin AS. The role of anticipatory postural adjustments in compensatory control of posture: 2. Biomechanical analysis. Journal of Electromyography and Kinesiology. 2010; 20(3):398-405. [DOI:10.1016/j.jelekin.2010.01.002]
Jagdhane S, Kanekar N, S Aruin AS. The effect of a four-week balance training program on anticipatory postural adjustments in older adults: A pilot feasibility study. Current Aging Science. 2016; 9(4):295-300. [DOI:10.2174/1874609809666160413113443]
Kanekar N, Aruin AS. The effect of aging on anticipatory postural control. Experimental Brain Research. 2014; 232(4):1127-36. [DOI:10.1007/s00221-014-3822-3]
Latash ML, Aruin AS, Neyman I, Nicholas JJ. Anticipatory postural adjustments during self inflicted and predictable perturbations in Parkinson’s disease. Journal of Neurology, Neurosurgery, and Psychiatry. 1995; 58(3):326-34. [DOI:10.1136/jnnp.58.3.326] [PMID] [PMCID]
Aruin AS, Kanekar N, Lee YJ. Anticipatory and compensatory postural adjustments in individuals with multiple sclerosis in response to external perturbations. Neuroscience Letters. 2015; 591:182-6. [DOI:10.1016/j.neulet.2015.02.050]
Conceição JS, Schaefer de Araújo FG, Santos GM, Keighley J, dos Santos MJ. Changes in postural control after a ball-kicking balance exercise in individuals with chronic ankle instability. Journal of Athletic Training. 2016; 51(6):480-90. [DOI:10.4085/1062-6050-51.8.02]
Aruin AS, Kanekar N, Lee Y-J, Ganesan M. Enhancement of anticipatory postural adjustments in older adults as a result of a single session of ball throwing exercise. Experimental Brain Research. 2015; 233(2):649-55. [DOI:10.1007/s00221-014-4144-1]
Siggeirsdottir K, Jonsson BY, Jonsson Jr H, Iwarsson S. The timed ‘Up & Go’ is dependent on chair type. Clinical Rehabilitation. 2002; 16(6):609-16. [DOI:10.1191/0269215502cr529oa]
Felicia AA, Paul G, Hausdorff JM. Risk factors for falls among older adults: A review of the literature. Maturitas. 2013; 75(1):51-61. [DOI:10.1016/j.maturitas.2013.02.009]
Tinetti M, Speechley M, Ginter S. Risk factors for falls among elderly persons living in the community. New England Journal of Medicine. 1988; 319(26):1701-7. [DOI:10.1056/NEJM198812293192604]
Deandrea S, Lucenteforte E, Bravi F, Foschi R, La Vecchia C, Negri E. Risk Factors for Falls in Community-dwelling Older People: ”A Systematic Review and Meta-analysis”. Epidemiology. 2010; 21(5):658-68. [DOI:10.1097/EDE.0b013e3181e89905]
Kanekar N, Aruin AS. Improvement of anticipatory postural adjustments for balance control: effect of a single training session. Journal of Electromyography and Kinesiology. 2015; 25(2):400-5. [DOI:10.1016/j.jelekin.2014.11.002]
Inglin B, Woollacott M. Age-related changes in anticipatory postural adjustments associated with arm movements. Journal of Gerontology. 1988; 43(4):105-13. [DOI:10.1093/geronj/43.4.M105]
Kanekar N, Aruin AS. Aging and balance control in response to external perturbations: Role of anticipatory and compensatory postural mechanisms. Age. 2014; 36(3):9621. [DOI:10.1007/s11357-014-9621-8]
Tsao H, Hodges PW. Persistence of improvements in postural strategies following motor control training in people with recurrent low back pain. Journal of Electromyography and Kinesiology. 2008; 18(4):559-67. [DOI:10.1016/j.jelekin.2006.10.012]
Barry E, Galvin R, Keogh C, Horgan F, Fahey T. Is the timed up and go test a useful predictor of risk of falls in community dwelling older adults: A systematic review and meta-analysis. BMC Geriatrics. 2014; 14(1):1-14. [DOI:10.1186/1471-2318-14-14]
Sattin R. Falls among older persons: A public health perspective. Annual Review of Public Health. 1992; 4(3):489-508. [DOI:10.1146/annurev.pu.13.050192.002421]
Organization World Health. World report on ageing and health. Geneva: World Health Organization; 2015. https://www.who.int/ageing/publications/world-report-2015/en/
Heinrich S, Rapp L, Rissmann U, Becker C, König HH. Cost of falls in old age: A systematic review. Osteoporosis International. 2009; 7(4):891-902. [DOI:10.1007/s00198-009-1100-1]
Cosio-Lima LM, Reynolds KL, Winter C, Paolone V, Jones MT. Effects of physioball and conventional floor exercises on early phase adaptations in back and abdominal core stability and balance in women. Journal of Strength and Conditioning Research 2003; 17(4):721-5. [DOI:10.1519/00124278-200311000-00016]
Avelar IS, Soares V, Barbosa RC, Andrade SR, Silva MS, Vieira MF. The influence of a protocol of aquatic exercises in postural control of obese elderly. Revista Andaluza de Medicina del Deporte. 2016; 9(4):2-7. [DOI:10.1016/j.ramd.2016.01.003]
Hobeika CP. Equilibrium and balance in the elderly. Ear, Nose & Throat Journal. 1999; 78(8):558-66. [DOI:10.1177/014556139907800810]
Bouisset S, Zattara M. Biomechanical study of the programming of anticipatory postural adjustments associated with voluntary movement. Journal of Biomechanics. 1987; 20(8):735-42. [DOI:10.1016/0021-9290(87)90052-2]
Santos MJ, Kanekar N, Aruin AS. The role of anticipatory postural adjustments in compensatory control of posture: 2. Biomechanical analysis. Journal of Electromyography and Kinesiology. 2010; 20(3):398-405. [DOI:10.1016/j.jelekin.2010.01.002]
Jagdhane S, Kanekar N, S Aruin AS. The effect of a four-week balance training program on anticipatory postural adjustments in older adults: A pilot feasibility study. Current Aging Science. 2016; 9(4):295-300. [DOI:10.2174/1874609809666160413113443]
Kanekar N, Aruin AS. The effect of aging on anticipatory postural control. Experimental Brain Research. 2014; 232(4):1127-36. [DOI:10.1007/s00221-014-3822-3]
Latash ML, Aruin AS, Neyman I, Nicholas JJ. Anticipatory postural adjustments during self inflicted and predictable perturbations in Parkinson’s disease. Journal of Neurology, Neurosurgery, and Psychiatry. 1995; 58(3):326-34. [DOI:10.1136/jnnp.58.3.326] [PMID] [PMCID]
Aruin AS, Kanekar N, Lee YJ. Anticipatory and compensatory postural adjustments in individuals with multiple sclerosis in response to external perturbations. Neuroscience Letters. 2015; 591:182-6. [DOI:10.1016/j.neulet.2015.02.050]
Conceição JS, Schaefer de Araújo FG, Santos GM, Keighley J, dos Santos MJ. Changes in postural control after a ball-kicking balance exercise in individuals with chronic ankle instability. Journal of Athletic Training. 2016; 51(6):480-90. [DOI:10.4085/1062-6050-51.8.02]
Aruin AS, Kanekar N, Lee Y-J, Ganesan M. Enhancement of anticipatory postural adjustments in older adults as a result of a single session of ball throwing exercise. Experimental Brain Research. 2015; 233(2):649-55. [DOI:10.1007/s00221-014-4144-1]
Siggeirsdottir K, Jonsson BY, Jonsson Jr H, Iwarsson S. The timed ‘Up & Go’ is dependent on chair type. Clinical Rehabilitation. 2002; 16(6):609-16. [DOI:10.1191/0269215502cr529oa]
Felicia AA, Paul G, Hausdorff JM. Risk factors for falls among older adults: A review of the literature. Maturitas. 2013; 75(1):51-61. [DOI:10.1016/j.maturitas.2013.02.009]
Tinetti M, Speechley M, Ginter S. Risk factors for falls among elderly persons living in the community. New England Journal of Medicine. 1988; 319(26):1701-7. [DOI:10.1056/NEJM198812293192604]
Deandrea S, Lucenteforte E, Bravi F, Foschi R, La Vecchia C, Negri E. Risk Factors for Falls in Community-dwelling Older People: ”A Systematic Review and Meta-analysis”. Epidemiology. 2010; 21(5):658-68. [DOI:10.1097/EDE.0b013e3181e89905]
Kanekar N, Aruin AS. Improvement of anticipatory postural adjustments for balance control: effect of a single training session. Journal of Electromyography and Kinesiology. 2015; 25(2):400-5. [DOI:10.1016/j.jelekin.2014.11.002]
Inglin B, Woollacott M. Age-related changes in anticipatory postural adjustments associated with arm movements. Journal of Gerontology. 1988; 43(4):105-13. [DOI:10.1093/geronj/43.4.M105]
Kanekar N, Aruin AS. Aging and balance control in response to external perturbations: Role of anticipatory and compensatory postural mechanisms. Age. 2014; 36(3):9621. [DOI:10.1007/s11357-014-9621-8]
Tsao H, Hodges PW. Persistence of improvements in postural strategies following motor control training in people with recurrent low back pain. Journal of Electromyography and Kinesiology. 2008; 18(4):559-67. [DOI:10.1016/j.jelekin.2006.10.012]
Barry E, Galvin R, Keogh C, Horgan F, Fahey T. Is the timed up and go test a useful predictor of risk of falls in community dwelling older adults: A systematic review and meta-analysis. BMC Geriatrics. 2014; 14(1):1-14. [DOI:10.1186/1471-2318-14-14]
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
طب سالمندی
دریافت: 1398/4/30 | پذیرش: 1398/5/1 | انتشار: 1399/4/11
دریافت: 1398/4/30 | پذیرش: 1398/5/1 | انتشار: 1399/4/11
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
تمامی آثار نشریه سالمند: مجله سالمندی ایران تحت مجوز Creative Commons
Attribution-NonCommercial 4.0 هستند.
تماس با ما
تلفن دفتر نشریه:
تلفن مستقیم:02171732827(تماس فقط روزهای شنبه، یکشنبه و سه شنبه ساعت 10 الی 12) 021221800- داخلی 2827
ایمیل: salmand2010@gmail.com
تلفن ناشر : 02145355000 - 02145355555
