مقدمه
استئوآرتریت شایع‌ترین علت اختلال مفصلی در تمام دنیا و یکی از علل اصلی ناتوانی و درد در سنین سالمندی است که بار سنگین اقتصادی و اجتماعی برای سالمندان و سیستم بهداشتی‌درمانی در پی دارد [1]. این بیماری که به آن ساییدگی مفصل یا آرتروز نیز گفته می‌شود، شایع‌ترین بیماری در سالمندان است و می‌توان شیوع آن را حتی از بیماری قلبی و فشار خون و دیابت بیشتر دانست [2، 3]. اساس درمان در استئوآرتریت تسکین درد و به حداقل رساندن میزان ازبین‌رفتن عملکرد فیزیکی است. داروهای ضدالتهابی غیراستروییدی شناخته‌شده‌ترین داروها در درمان درد ناشی از آرتروز محسوب می‌شوند که عوارض جانبی مهم و شایعی دارند [1].
اصلی‌ترین تظاهر آسیب‌شناختی استئوآرتریت، تخریب موضعی غضروف مفصلی است. این بیماری علاوه بر التهاب مفصلی در مفاصل متحرک و تخریب غضروف مفصلی، با استخوان‌سازی جدید در سطح و حاشیه مفصل درگیر نمود پیدا می‌کند [2] . از میان مفاصل بزرگ بدن، زانو از شایع‌ترین محل‌های ابتلاست و نیز استئوآرتریت زانو یکی از 5 علل اصلی معلولیت جسمی سالمندان به حساب می‌آید [4] این بیماری را با معیارهای گوناگون به انواع مختلفی تقسیم می‌کنند. یکی از این تقسیم‌بندی‌ها اولیه و ثانویه است. در استئوآرتریت اولیه یا ایدیوپاتیک، در فرایند تخریب مفصل هیچ نوع بیماری زمینه‌ای قبلی وجود ندارد و علت آن نامشخص است. در استئوآرتریت ثانویه، عامل مستعدساز قبلی به‌صورت موضعی یا عمومی نظیر شکستگی، صدمات استخوانی، صدمات مفصلی، عفونت، آرتریت روماتوئید و... وجود دارد [5].
از عواملی که ممکن است در ایجاد استئوارتریت دخیل باشند می‌توان به نحوه سکونت، شاخص توده بدنی بالا و چاقی، جنس مؤنث، سن، سابقه فامیلی، فعالیت‌ها و مشاغل مختلف، استئوپروز، استفاده مکرر از پله، سابقه حمل مکرر بار سنگین، چهار زانو نشستن مداوم، مصرف کم لبنیات و شیر، کمبود ویتامینD  و غیره اشاره کرد [5-7]. 
این بیماری روندی خاموش دارد و معمولاً زمانی علائم بالینی ظاهر می‌شود که شدت بیماری به مراحل جبران‌ناپذیر رسیده باشد. تقریباً همه افراد در معرض ابتلا به این بیماری هستند. این بیماری هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم سنگینی شامل خدمات تشخیص و درمان (مستقیم) و مرخصی‌ها، بازنشستگی زودهنگام، پرستاری و خدمات ویژه مراقبت از بیمار (غیرمستقیم) به سیستم بهداشتی‌درمانی تحمیل می‌کند. استئوآرتریت علاوه بر بروز مشکل در مفاصل، بر وضعیت مالی و اقتصادی (هزینه‌های درمان و عدم‌بازدهی مالی فرد در حین درمان)، شیوه زندگی بیماران (محدود‌شدن فعالیت‌های روزانه و شغلی) و نیز وضعیت روانی تأثیر می‌گذارد. هزینه‌های مراقبتی‌بهداشتی استئوآرتریت زانو در ایالت متحده آمریکا سالانه بیش از 185 میلیارد دلار است [7-19].
درمان‌های پزشکی متداول تأثیر کمی بر دوره بیماری دارد و یافتن درمان مؤثر برای حفظ و بهبود عملکرد و کیفیت زندگی بیماران مبتلا به استئوارتریت اولویت بسیاری دارد. بسیاری از درمان‌های موجود برای استئوآرتریت پرهزینه است و عوارض جانبی زیادی دارد. 
مطالعات مختلف به افزایش تمایل به درمان‌های طب مکمل و طب سنتی به‌منزله روش‌های ارزان‌تر و دردسترس‌تر و کم‌عارضه‌تر در دنیا خصوصاً در سالمندان اشاره دارد. طب سنتی ایران مکتبی پویا و کامل است که جهان را به دید نظامی احسن و آفریده خالقی حکیم می‌نگرد و طبیب را به خاطر تسلط و احاطه به علوم مختلف و درک صحیح از جهان پیرامون و هستی، حکیم می‌نامد. طب سنتی ایران را به دو بخش طب سنتی مکتوب و طب سنتی شفاهی تقسیم کرده‌اند. طب سنتی مکتوب شامل کتاب و رساله‌های حکمای ایرانی است که مجموعه‌هایی در موضوعات تشریح، کلیات، مفردات، قرابادین (داروسازی)، تشخیص و درمان هستند [8].
به طور اختصاصی به درد در ناحیه زانو وجع الرکبه (درد زانو) گفته می‌شود [9]. سبب وجع الرکبه ضعف مفاصل است یا انصباب (اجتماع و ریزش) ماده بر مفاصل. اسباب ضعف مفاصل عبارت‌اند از: سوءمزاج مستحکم، تعب (خستگی) کثیر یا ضربه. اسباب انصباب ماده بر مفاصل شامل ترک ورزش معتاد (دائمی)، ضعیف‌شدن هضم معده، بدی ترتیب غذا، زکام، نزله و ترک فصد یا قطع‌شدن خون حیض است. از نظر طب سنتی ایران، علائم بیماری و درمان برحسب نوع ماده‌ای که به مفصل ریخته شده متفاوت است. ولی به طور کلی درمان شامل نضج (پختن) ماده و دفع آن و سپس تبدیل (تغییر) مزاج عضو و درنهایت تقویت عضو برای پیشگیری از قبول ماده است [10، 11]. کاهش درد به منظور جلوگیری از انصباب ماده یکی از پایه‌های درمان در مکتب طب ایرانی است که به صورت موضعی یا خوراکی استفاده می‌شود.
در حال حاضر استیوآرتریت درمان قطعی ندارد و هدف درمان‌های مفصلی تسکین درد، حفظ و بهبود کارایی مفصل، کاهش ناتوانی و وابستگی بیمار، کم‌کردن خطر پیشرفت بیماری و تسریع در ترمیم مفصل است. در درمان آرتروز زانو روش‌های متفاوتی برای کاهش درد بیماران وجود دارد که شامل تغییر سبک زندگی، دارو درمانی (غیراستروییدی، گلوکزامین و کندروئیتین سولفات)، تزریق داخل مفصلی (گلوکوکورتیکوئیدها و اسید هیالورونیک)، درمان‌های فیزیکی (بریس مناسب، کفش و کفی طبی، ورزش‌درمانی، لیزردرمانی و غیره) و مداخلات جراحی است [12-14].
هدف اصلی درمان استئوآرتریت تسکین درد است. بعضی از روش‌های درمانی هم عوارضی بر جای می‌گذارند که با توجه به تغییرات فیزیولوژیک و روانی سالمندان، داروهایی مثل مسکن‌های متداول از دسته غیراستروییدی‌ها یا ضدالتهاب‌های غیراستروئیدی با مهارکننده‌های پروستاگلاندین که طبق تحقیقات ممکن است منجر به تشدید روند فرسایش و تخریب شوند باید با احتیاط مصرف شوند. همچنین با توجه به مطالعات انجام‌شده در زمینه داروشناسی و عوارض دارویی مشخص شده است که دوسوم عوارض ناخواسته دارویی سالمندان از مصرف کورتیکواستروییدها، ضدالتهاب‌های غیراستروییدی، دارو‌های قلبی‌عروقی و داروهای مؤثر بر روان ناشی می‌شوند. علاوه بر این، با توجه به مسئله چنددارویی، تداخل دارویی، تغییر سوخت‌وساز داروها، عوارض دارویی و... در سالمندان، باید دارو‌ها با احتیاط بیشتری مصرف شوند [15].
مطالعات متعددی در زمینه استفاده از روش‌های طب مکمل و گیاهان دارویی در درمان و کاهش علائم استئوآرتریت انجام شده است که از آن جمله می‌توان به اثر عصاره انار [20-22]، فلفل قرمز [23]، پودر زنجبیل [16، 24] و طب سوزنی [26 ،25 ،۱۷] اشاره کرد. گیاه اکلیل‌الملک یا ناخنک با نام علمی «Melilotus officinalis» که ناخنک، شاه افسر، یونجه زرد، اسپست، ناخنه، ملکا، گیاه قیصر و اصابع‌الملک نیز نامیده می‌شود، خاصیت آرام‌بخشی دارد و تقویت‌کننده اعصاب است و از آن می‌توان در مواردی مانند رماتیسم و تقویت اعصاب استفاده کرد. در مطالعه‌ای اثرات ضددرد عصاره الکلی گیاه ناخنک قبلاً در مورد موش سوری و موش صحرایی به اثبات رسیده است [18].
این گیاه دارویی می‌تواند در کاهش علائم و بهبود درد استئوآرتریت در سالمندان استفاده شود و در این زمینه مطالعه‌ای انجام نشده است، بنابراین هدف اصلی این مطالعه تعیین تأثیر روغن ناخنک بر عملکرد جسمی سالمندان مبتلا به استئوارتریت اولیه است. امید است نتایج این مطالعه بتواند گامی مفید و کاربردی برای استفاده در سالمندان باشد. 
روش مطالعه
در این کارآزمایی بالینی شاهددار دوسو کور، جامعه آماری شامل افراد 60 سال و بیشتر بود که با تشخیص پزشک متخصص ارتوپدی، استئوآرتریت اولیه داشتند و ساکن مرکز نگهداری کهریزک شهر تهران بودند. برای تعیین حجم نمونه با توجه به اینکه روی نمونه‌های انسانی کار نشده بود، حداقل حجم نمونه 61 نفر در نظر گرفته شد و با روش تصادفی بلوک‌بندی‌شده به دو گروه مداخله (34 نفر) و کنترل (27 نفر) تقسیم شدند.
قبل از ورود به گمارش تصادفی، معیارهای ورود به مطالعه شامل سن 60 سال به بالا، درد دست‌کم یک زانو طی 3 ماه گذشته، استئوآرتریت ضعیف تا متوسط (درجه 1 تا 3) بر اساس معیار Kellegren-Lawrence (K-L) grading scale و وجود درد متوسط حداقل آزاردهنده بر اساس معیار VAS (دست‌کم 4) در هفته بود.
معیارهای خروج شامل حساسیت و آلرژی به روغن گیاه ناخنک و ژل دیکلوفناک، ضایعه پوستی در ناحیه زانو، استئوآرتریت ثانویه در بیماری‌های روماتولوژیک (مانند آرتریت روماتوئید، نقرس، آرتریت عفونی، آرتریت متابولیک، آرتریت تروماتیک)، بیمارانی که با جراحی جایگزینی مفصل داشتند، مصرف استرویید خوراکی و موضعی طی 14 روز قبل مطالعه، تزریق استرویید داخل مفصلی طی 90 روز قبل مطالعه، اعتیاد به الکل و داروهای مخدر و همچنین ابتلا به رادیکولوپاتی و نوروپاتی بود.
بیماران در طول مطالعه، مجاز به استفاده از استامینوفن به مقدار کمتر از 2 گرم در روز بودند و از بیماران خواسته شد مصرف روزانه استامینوفن خود را ثبت کنند و در ویزیت‌های انتهای هفته دوم و چهارم تعداد قرص‌های استفاده‌شده را پژوهشگر ثبت کرد..
در ابتدای مطالعه و با اجازه مدیران سراهای سالمندان، اطلاعات مربوط به بیماری و داروی مصرفی سالمندان با توجه به پرونده پزشکی آنان بررسی و ثبت شد. سپس متخصص ارتوپدی افرادی را که از درد زانو شکایت می‌کردند ویزیت کرد و بعد از مشاهده رادیوگرافی زانو، ابتلا به استئوارتریت اولیه در آن‌ها تأیید شد. بعد براساس معیارهای ورود و خروج ، وارد مطالعه شدند. بعد از اینکه مصاحبه‌گر چگونگی مطالعه و جزئیات مربوط به مداخله را به بیماران شرح داد، اگر افراد به شرکت در مطالعه تمایل داشتند، فرم رضایت‌نامه برای امضا در اختیار ایشان قرار گرفت و  درنهایت بیماران به طور تصادفی بلوک‌بندی و به دو گروه A و B تقسیم شدند.
اطلاعات پایه شامل پرسش‌نامه شدت آرتروز WOMAC‌ و مقیاس بصری درد VAS و اطلاعات جمعیت‌شناختی بود. بعد از پرسیدن اطلاعات، به بیماران کارتی حاوی اطلاعات بیمار و شماره‌ای تصادفی داده شد. سپس بیمار به اتاق دیگری هدایت شد و در آنجا منشی (فرد دوم) جدول balanced - block randomization را در اختیار داشت. در این جدول در کنار هر عدد، حرف A یا B یا C یا D درج شده بود. منشی بر اساس این حروف، دارو را در اختیار بیماران قرار داد. همچنین درباره نحوه و زمان مصرف داروها به بیماران توضیحاتی داده شد. شماره تماس مجری و همکاران مربوط هم در فرم رضایت‌نامه درج بود.
ضمناً به بیماران توضیح داده شد که در صورت داشتن مشکل، عارضه یا هرگونه سؤالی در رابطه با مداخله مدنظر می‌توانند در تمام ساعات شبانه‌روز در هر روز از هفته تماس بگیرند و مسئله را گزارش کنند. با بروز هرگونه عارضه یا مشکل، در صورت لزوم فوراً پزشک مسئله را ارزیابی کرد و اقدام لازم را انجام داد.
با توجه به دوسو کور بودن مطالعه، فردی که به اهداف تحقیق آگاه نبود، A و C دارو و B و D زا پلاسبو قرار داده بود. فردی که مداخله را انجام داد و داده‌ها را جمع‌آوری کرد. شرکت‌کنندگان به گروه‌های A، B، C و D آگاهی نداشتند و درواقع بعد از اتمام تحلیل داده‌ها، مشخص شد A.C دارو و ‌B.D دارو‌نما بوده است. منشی از محتویات قوطی‌های A، B، C و D مطلع نبود و فقط نام فرد را بر اساس کدی که شخص داشت، در جدول Randomization وارد کردند و روغن‌ها را که محتوایشان معلوم نبود و فقط برچسب‌های A، B، C و D داشتند، در اختیار بیماران گذاشتند. در ادامه، پرسش‌نامه‌های WOMAC، VAS و اطلاعات جمعیت‌شناختی را افراد موردمطالعه (در صورت نداشتن سواد، از طریق مصاحبه) با نظارت مجری طرح تکمیل کردند. گروه مداخله، روغن ناخنک (فراورده گیاهی گیاه اکلیل‌الملک) را به مقدار سطح کف دست (5 قطره) و گروه کنترل، ژل دیکلوفناک را به مقدار سطح کف دست، در ناحیه جلوی زانو، دو بار در شبانه‌روز (در صبح و شب) استفاده کردند.
از بیماران خواسته شد در هفته‌های دوم و چهارم بعد از شروع استفاده از روغن ناخنک و ژل دیکلوفناک، در صورت امکان مراجعه حضوری، پزشک آن‌ها را مجدداً ویزیت کند. پرسش‌نامه‌ها را هم پژوهشگر برای بیماران پر کرد و عوارض احتمالی از بیماران پرسیده و ثبت شد. اگر مراجعه حضوری بیمار امکان‌پذیر نبود، تلفنی این اطلاعات از بیماران پرسیده و مجدداً یادآوری شد در صورت وجود عارضه یا مشکل می‌توانند در هر زمانی که نیاز باشد تماس بگیرند.
برای سنجش عملکرد از مقیاس پرسش‌نامه WOMAC لیکرت و با نمره‌دهی صفر تا 4 (از هیچ تا خیلی شدید) استفاده شد. عملکرد فیزیکی 17 سؤال شامل استفاده از پله، بلندشدن از حالت نشسته، ایستادن، خم‌شدن، راه‌رفتن، وارد و خارج‌شدن از ماشین، خرید، پوشیدن و از پا درآوردن جوراب‌ها، بیرون‌آمدن از بستر، درازکشیدن در بستر، رفتن و بیرون‌آمدن از حمام، نشستن، رفتن و بیرون‌آمدن از توالت، کارهای سبک و سنگین منزل است.  هر آیتم بر اساس طیف لیکرت از صفر تا 4 نمره گرفت و برای هر حیطه و به‌دست‌آمدن نمره کل، آیتم‌ها با هم جمع شدند. هرچه نمره بیشتر بود، نشانه بیشتربودن درد، خشکی مفصل و عملکرد جسمانی است. بر اساس پرسش‌نامه و نمره‌دهی، افراد به دو گروه ناتوان و غیرناتوان تقسیم شدند. فردی که در پرسش‌نامه امتیاز عملکرد بدنی‌اش بیشتر از 34 بود، ناتوان محسوب می‌شد [27-29]. روایی و پایایی این پرسش‌نامه در مطالعه‌ای در خرده‌مقیاس عملکرد جسمانی 93 درصد گزارش شده است [30].
برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از نسخه 18 نرم‌افزار SPSS و برای آمار توصیفی بر اساس نوع متغیر از میانگین و انحراف معیار (تعداد و درصد) استفاده شد. برای سنجش تأثیر مداخله در شدت‌های مختلف درد و تغییرات مقیاس با WOMAC با توجه به عادی‌بودن توزیع متغیرها، از آزمون تحلیل واریانس یک‌سویه و تغییرات در هر فرد با آزمون مقدار تکرار‌شونده تحلیل واریانس بررسی شد. سطح معناداری تمام آزمون‌ها با احتمال  P<0/05در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
داده‌هایی که از طریق پرسش‌نامه به دست آمدند، در دو بخش آزموده شدند: 1ـ توصیف متغیرهای تحقیق با استفاده از جدول‌های توزیع فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار، بر اساس نوع متغیرها؛ 2ـ رد یا تأیید فرضیه‌های تحقیق با استفاده از آمار استنباطی (تحلیل واریانس با اندازه‌گیری‌های مکرر و آزمون‌های تعقیبی بن‌فرونی). قبل از انجام تحلیل‌های آماری ابتدا نرمال‌بودن آن‌ها با محاسبه چولگی و کشیدگی و سنجیده شد که با توجه به عادی‌بودن داده‌ها از آزمون‌های پارامتریک استفاده شد.
میانگین سن شرکت‌کنندگان در این پژوهش 78 با انحراف معیار 7/79، کمترین سن 63 و بیشترین 94 سال با میانه 81 بود اما بر اساس تی‌تست دو گروه مستقل، تفاوت معنی‌داری در توزیع سن بین دو گروه مداخله و گروه شاهد نبود. در مرحله بعد گروه کنترل و گروه شاهد از لحاظ ویژگی‌های جمعیتی و اجتماعی مقایسه شدند. همان‌طور که در جدول شماره ۱ مشاهده می‌شود در بدو پژوهش تفاوت معنادار آماری از لحاظ متغیرهای جنسیت، وضعیت تأهل، وضعیت اشتغال، مصرف سیگار، انجام ورزش، بیماری مزمن و مصرف دارو بین دو گروه وجود نداشت. در همه موارد با توجه به وجود تعداد کمتر از 5 در بعضی خانه‌ها از آزمون فیشر اگزکت استفاده شد.
در مرحله بعد برای رد یا تأیید فرضیه‌های پژوهش، از آمار استنباطی استفاده شد. در این قسمت تحلیل داده‌ها بر اساس سؤالات پژوهش ارائه خواهد شد. به منظور تعیین تأثیر مداخله بر متغیرهای مدنظر با توجه به عادی‌بودن توزیع متغیرها از تحلیل واریانس با اندازه‌گیری‌های مکرر استفاده شد. زمانی که آزمون ماکلی تست معنادار بود (P<0/05)، فرضیه کرویت تأیید نشد، بنابراین از مقدار Lower-bound گزارش می‌شود. وقتی که آزمون ماکلی تست معنادار نبود (P≥0/05)، فرضیه sphericity تأیید شد، بنابراین از مقدار Sphericity Assumed گزارش می‌شود.
به منظور تعیین تأثیر مداخله بر نمره عملکرد جسمانی ابتدا تحلیل واریانس با اندازه‌گیری‌های مکرر انجام شد. با توجه به اینکه آزمون ماکلی تست معنادار بود ،(p=0/007) بنابراین فرضیه کرویت تأیید نشد و مقدار Lower-bound گزارش می‌شود. با توجه به جدول شماره ۲، تغییرات از مرحله اول تا سوم (0.001> F(1، 56)=114/2، p) معنادار بوده است.
همچنین نتایج نشان داد اثر متقابل بین گروه و زمان معنادار است که نشان می‌دهد تغییرات در دو گروه به شکل معناداری اتفاق افتاده است (دوگروه مداخله و شاهد از نظر تغییرات از مرحله اول تا سوم متفاوت هستند). (F(1، 56)=0/51، p<0/001)با توجه به معناداربودن اثرات متقابل بین گروه و زمان، به منظور تعیین شدت تغییرات در دو گروه، از آزمون‌های تحلیل واریانس با اندازه‌گیری‌های مکرر برای گروه مداخله و کنترل به‌طور جداگانه استفاده شد. با توجه به effect size، شدت تغییرات از مرحله اول تا سوم در گروه مداخله بیشتر بوده است (جدول 2).

آزمون‌های تعقیبی نشان داد که تغییرات مرحله اول و دوم و نیز اول و سوم در هر دو گروه مداخله و کنترل معنادار هستند اما تغییرات بین مرحله دوم و سوم فقط در گروه مداخله معناداربود که می‌تواند نشان‌دهنده نقش maintenance (داروی استفاده شده در گروه مداخله) باشد.

با توجه به اینکه افراد، مجاز به مصرف استامینوفن بودند و در چک‌لیست ثبت می‌شد، به نظر می‌رسد لازم است در یافته‌ها، میانگین مصرف این دارو در دو گروه مقایسه شود تا معلوم شود اختلاف معنی‌دار نداشته‌اند یا میانگین مصرف آن در گروه مداخله کمتر از گروه شاهد بوده است. اگر میانگین مصرف آن در گروه مداخله بیشتر بوده ، اثر آن با روش‌های آماری حذف شود.
بحث
هدف از مطالعه حاضر تعیین تأثیر روغن موضعی ناخنک در مقایسه با ژل دیکلوفناک، بر علائم بالینی استئوآرتریت اولیه زانو در سالمندان بود. برای رسیدن به این هدف61 سالمند (34 نفر گروه مداخله و27 نفر گروه شاهد) مبتلا به استئوآرتریت اولیه زانو (با تشخیص متخصص ارتوپدی) بررسی شدند. بر اساس نتایج این مطالعه عملکرد فیزیکی در هردو گروه مداخله و کنترل به‌طور معناداری کاهش یافت، اگرچه اثر روغن موضعی ناخنک در همه زمینه‌ها خصوصاً در فاصله مرحله دوم و سوم (هفته دوم و چهارم مطالعه) به مقدار درخور توجهی بیشتر از ژل دیکلوفناک بود. بنابراین میانگین اختلاف نمره عملکرد جسمانی در سالمندان بین گروه مداخله و گروه شاهد، قبل و بعد از اجرای مداخله متفاوت بود (تصویر ۱). 

در دوران سالمندی حفظ و ارتقای عملکرد و استقلال سالمندان برای بهبود کیفیت زندگی آنان بسیار مهم است. از نظر سازمان بهداشت جهانی مهم‌ترین مؤلفه سلامت در دوران سالمندی حفظ استقلال و عملکرد سالمندان ذکر شده است. در این پژوهش ابعاد مختلف عملکرد جسمانی که تأثیر بسیار چشمگیری بر انجام فعالیت‌های روزمره سالمندان دارد، در قالب 17 سؤال پرسیده شد که شامل انواع فعالیت‌ها از جمله بالا و پایین رفتن از پله‌ها، نشستن، راه‌رفتن، ورود و خروج از توالت و رخت‌خواب و انجام کارهای سبک و سنگین خانه است. در مطالعه حاضر در هر دو گروه مداخله و گروه شاهد بهبود عملکرد جسمی مشاهده شد، با این تفاوت که شدت تأثیر در گروه مداخله به طور درخور توجهی بیشتر از گروه شاهد بود. همچنین در گروه شاهد بیشترین بهبود عملکرد در فاصله زمانی مرحله اول و دوم بود ولی در مرحله سوم این تأثیر ادامه نداشت و حتی عملکرد در مرحله سوم مقداری کاهش یافت ولی در گروه مداخله از مرحله اول تا دوم و پس از آن در فاصله مرحله دوم تا سوم، بهبود عملکرد ادامه داشت که نشان‌دهنده تأثیر بیشتر و maintenance بیشتر روغن ناخنک در مقایسه با ژل دیکلوفناک، در بهبود عملکرد در سالمندان مبتلا به استئوآرتریت خفیف تا متوسط است. با توجه به هزینه بیشتر ژل دیکلوفناک و عوارض جانبی آن و بر اساس یافته‌های این مطالعه، به نظر می‌رسد استفاده از روغن ناخنک در بهبود عملکرد جسمی بیماران مبتلا به استئوآرتریت خفیف تا متوسط زانو مفید است.
مطالعات قبلی در زمینه تأثیر داروهای گیاهی و داروهای شیمیایی بیشتر بر درد بیماران مبتلا به استئوآرتریت تمرکز کرده بودند، در حالی که مطالعه حاضر جزو اولین مطالعاتی است که تأثیر روغن ناخنک را بر عملکرد جسمی سالمندان مبتلا به استئوآرتریت بررسی کرده است. با توجه به شواهد مستند علمی در زمینه تأثیر مستقیم عملکرد فیزیکی بر عملکرد روانی سالمندان، پیشنهاد می‌شود که در مطالعات آینده تأثیر روغن ناخنک در بهبود عملکرد فیزیکی، روانی، بهروزی و کیفیت زندگی بیماران مبتلا به استئوآرتریت خفیف تا متوسط بررسی شود. 
اگر چه این مطالعه یکی از اولین مطالعاتی است که تأثیر روغن ناخنک بر میزان و شدت درد زانو، خشکی مفصل و عملکرد بیماران مبتلا به استئوآرتریت خفیف تا متوسط را بررسی نموده است، لازم است که یافته‌های آن با توجه به محدودیت‌های مطالعه تفسیر شود. یکی از مهم‌ترین محدودیت‌های این مطالعه دسترسی‌نداشتن به سالمندان مبتلا به استئوآرتریت و همکاری‌نکردن آنان بود که امکان دسترسی به حجم نمونه بیشتر را دچار مشکل می‌ساخت.
نتیجه‌گیری نهایی
بر اساس یافته‌های این مطالعه، استفاده از روغن ناخنک به‌منزله روش درمانی بی‌عارضه برای بهبود عملکرد بیماران مبتلا به استئوآرتریت خفیف تا متوسط پیشنهاد می‌شود. با توجه به ارزان و کم‌عارضه‌بودن درمان‌های گیاهی و تمایل بیشتر سالمندان به استفاده از این درمان‌ها، با فراهم‌کردن شواهد مستند علمی همچون این مطالعه، می‌توان این روش‌های درمان را به مدیران سیستم سلامت پیشنهاد داد. اگر چه لازم است در آینده برای تعیین حداقل دز مؤثر روغن ناخنک، سازوکار دقیق اثر آن، شناخت عوارض استفاده طولانی‌مدت آن و بررسی تداخلات احتمالی با سایر داروها مطالعات بیشتری انجام شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
همه اصول اخلاقی در این مقاله رعایت شده است. شرکت کنندگان اجازه داشتند هر زمان که مایل بودند از پژوهش خارج شوند. همچنین همه شرکت کنندگان در جریان روند پژوهش بودند. اطلاعات آن ها محرمانه نگه داشته شد. (کد اخلاق: IRCT2016082129461N1 )
حامی مالی
این مقاله برگرفته از پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد نویسنده اول، غلامرضا انصاری، از گروه آموزشی سالمندی، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی در تهران است.
مشارکت نویسندگان
مفهوم‌سازی: غلامرضا انصاری، احمد دلبری، مهرداد کریمی، رباب صحاف، احمدعلی اکبری کامرانی؛ روش‌شناسی: مهرداد کریمی، یداله ابوالفتحی ممتاز، سیران محمدی، رباب صحاف؛ تحلیل و تجزیه: غلامرضا انصاری، احمد دلبری، مهرداد کریمی، یداله ابوالفتحی ممتاز، سیران محمدی، رباب صحاف؛ نگارش پیش‌نویس و نهایی‌سازی نوشته: همه نویسندگان.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
محققان این پروژه از کلیه شرکت‌کنندگان این پروژه تحقیقاتی، کارمندان و مدیر آسایشگاه خیریه کهریزک و گروه طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران کمال تشکر و قدردانی را دارند.

References
Halter J, Ouslander J, Tinetti M, Studenski S, High K, Asthana S. Hazzard’s geriatric medicine and gerontology. Pennsylvania: McGraw-Hill Prof Med/Tech; 2009.
Martel-Pelletier J. Pathophysiology of osteoarthritis. Osteoarthritis and cartilage. 1999; 7(4):371-3. [DOI:10.1053/joca.1998.0214] [PMID]
Jordan JM, Linder GF, Renner JB, Fryer JG. The impact of arthritis in rural populations. Arthritis & Rheumatology. 1995; 8(4):242-50. [DOI:10.1002/art.1790080407]
Mehdinasab SA, Haddadpoor AA, Sarrafan N, Dashtbozorg A, Ebrahimi MA. Prevalence and evaluation of risk factors in primary knee osteoarthritis. Scientific Medical Journal. 2010; 9(2):135-41.
Shamsipour Dehkordi P, Entezari M, Sahaf R. [Evaluation of the risk of knee osteoarthritis and its predictive factors with emphasis on physical activity (Persian)]. Research in Rehabilitation Sciences. 2017; 12(5):299-304.
Ding C, Cicuttini F, Parameswaran V, Burgess J, Quinn S, Jones G. Serum levels of vitamin D, sunlight exposure, and knee cartilage loss in older adults: The Tasmanian older adult cohort study. Arthritis & Rheumatology. 2009; 60(5):1381-9. [DOI:10.1002/art.24486] [PMID]
Blagojevic M, Jinks C, Jeffery A, Jordan K. Risk factors for onset of osteoarthritis of the knee in older adults: A systematic review and meta-analysis. Osteoarthritis and Cartilage. 2010; 18(1):24-33. [DOI:10.1016/j.joca.2009.08.010] [PMID]
Khodadost M, Naseri M, Ghaffari F. [Traditional Iranian medicine and the need for its revival and development (Persian)]. Teb va Tazkiyeh. 2010; 19(3):63-71.
Emami Razavi Z, Karimi M, kamalinejad M. [The efficacy and safety of topical Oliban oil in relieving the symptoms of knee pain (vajaol-rakbe) (Persian)]. Journal of Islamic and Iranian Traditional Medicine. 2012; 3(2):183-90.
Ebne Sina. [Alghanon Fi Teb. Beirot: Beirot Dare Ahiae Alsorat Alaraby (Arabic)]. Beirut: Beirut Centre for reviving the Arab Surat; 2005.
 Jorjani E. Zakhire Kharazmshahi. 1st ed. Qom: The revival of the Institute of Natural Medicine; 2013, Vol.3.
Mardani-Kivi M, Asadi K, Karimi-Mobarakeh M, Babaei Jandaghi A, Hashemi-Motlagh K, Saheb-Ekhtiari K. [Evaluating surgical outcomes of cementless total hip replacement in old patients (Persian)]. Journal of Guilan University of Medical Sciences. 2013; 22(87):15-21.
Malekzadeh M, Ghasemi B, Mirnasuri R. [Effect of aquatic exercises on the motor performance and the quality of life in patients with knee joint osteoarthritis (Persian)]. Hormozgan Medical Journal, 2014; 18(3):211-8.
Nazem Kh, Boozaripour B, Tavakoli A. Osteoarthrits: A revolution in treatment. Yafte. 2004; 6(3):3-13.
Saboor M. Elderly’s medical therapy status. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2007; 2(1):216-22.
Naderi Z, Mozaffari-Khosravi H, Dehghan A, Fallah Hosseini H, Nadjarzadeh A. [The effect of ginger (zingiber officinale) powder supplement on pain in patients with knee osteoarthrit: A double-blind randomized clinical trial (Persian)]. The Journal of Shahid Sadoughi University of Medical Sciences. 2013; 20(5):657-67.
Emad M, Amanolahi A. Comparison of lbuprofen with Acupuncture in reducing knee osteoarthritis pain (Persian)]. Armaghane Danesh. 2008; 12(4):35-43.
Heidari MR, Najafi F, Asadipour A, Ansari M, Zahedi MJ, Vahedian M. [Analgesic and ulcerogenic effect of Methanolic extract of Melilotus Officinalis (Persian)]. Qazvin University of Medical Sciences. 2011; 5(4):15-23.
Chiranthanut N, Hanprasertpong N, Teekachunhatean S. Thai massage, and Thai herbal compress versus oral Ibuprofen in symptomatic treatment of osteoarthritis of the knee: A randomized controlled trial. BioMed research international. 2014; 2014(490512):1-13. [DOI:10.1155/2014/490512] [PMID] [PMCID]
McWilliams DF, Leeb BF, Muthuri SG, Doherty M, Zhang W. Occupational risk factors for osteoarthritis of the knee: A meta-analysis. Osteoarthritis and Cartilage/OARS, Osteoarthritis Research Society. 2011; 19(7):829-39. [DOI:10.1016/j.joca.2011.02.016] [PMID]
Bagheri SR, Fatemi E, Fazeli SH, Ghorbani R, Lashkari F. [Efficacy of low level laser on knee osteoarthritis treatment (Persian)]. Koomesh. 2011; 12(3):285-92.
Hadipour Jahromi M, Mozaffari Kermani R, Kadivar M, Safavi M. [Chondro-protective effects of pomegranate on experimental osteoarthritis (Persian)]. Medical Sciences Journal. 2007; 17(4):199-203.
Moghadam Nia A, Heidari B, Pourhadi M, Baradaran M. [Comparison of the therapeutic effects of effective material of red pepper and Diclofenac gel in treatment of osteoarthritis (Persian)]. Journal of Babol University of Medical Sciences. 2003; 5(3):12-7.
Ramezani M, Nekozad N. [Comparison between the effectiveness of glucosamine sulfate and zintoma on clinical improvement of knee osteoarthritis (Persian)]. EBNESINA: The Scientific and Medical Journal. 2011; 14(3):29-34.
Jastan Marani M, Pourfarzi F, Moharamzad Y. [The efficacy of two-drug regimen of glucosamine and chloroquine compared to one-drug regimen of glucosamine in treatment of knee osteoarthritis (Persian)]. Journal of Ardabil University of Medical Sciences. 2010; 10(3):199-206.
Hou PW, Fu PK, Hsu HC, Hsieh CL. Traditional Chinese medicine in patients with osteoarthritis of the knee. Journal of Traditional and Complementary Medicine. 2015; 5(4):182-96.
Zarban A, Malekaneh M, Hassanpour M, Najjari MT, Abad M. [Evaluation of antioxidant properties of 28 Iranian herbs (Persian)]. Journal of Birjand UniversityBirjand University of Medical Sciences. 2004; 11(1):9-15.
Khaki A. A review of the phytochemical, antioxidant, and ethinopharmacological herbal medicine (Melilotus officinalis L.) as an anti-inflammatory and healing agent for diabetic wounds. Eco-phytochemical Journal of Medical Plants. 2015; 3(1):73-81.
Collins NJ, Misra D, Felson DT, Crossley KM, Roos EM. Measures of knee function: International Knee Documentation Committee (IKDC) Subjective Knee Evaluation Form, Knee Injury and Osteoarthritis Outcome Score (KOOS), Knee Injury and Osteoarthritis Outcome Score Physical Function Short Form (KOOS‐PS), Knee Outcome Survey Activities of Daily Living Scale (KOS‐ADL), Lysholm Knee Scoring Scale, Oxford Knee Score (OKS), Western Ontario and McMaster Universities Osteoarthritis Index (WOMAC), Activity Rating Scale (ARS), and Tegner Activity Score (TAS). Arthritis Care & Research. 2011; 63(S11):S208-S28. [DOI:10.1002/acr.20632] [PMID] [PMCID]
Ebrahimzadeh MH, Makhmalbaf H, Birjandinejad A, Keshtan FG, Hoseini HA, Mazloumi SM. The Western Ontario and McMaster Universities osteoarthritis index (WOMAC) in Persian speaking patients with knee osteoarthritis. Archives of Bone and Joint Surgery. 2014; 2(1):57-62. [PMID] [PMCID]