مقدمه
افزایش طول عمر انسان از نتایج پیشرفتهای سلامتی است. این مسئله باعث توجه ویژه جهان به حوزه سالمندی شده است [1]. تخمین زده شده است که جمعیت افراد با سن بیشتر از 65 سال در جهان، تا سال 2050 بیش از 20 درصد جمعیت کل دنیا را تشکیل دهند [2]. در همین راستا، پیشبینی میشود تا سال 2050 جمعیت افراد با سن بیش از 60 سال ایران پنج برابر شود [4 ،3].
افزایش طول عمر بر جنبههای مختلف زندگی سالمند همچون توانایی فعالیتهای روزمره زندگی، تحرک و همچنین بر سلامت عمومی جامعه تأثیر خواهد گذاشت [6 ،5]. با افزایش تعداد سالمندان، به تعداد افراد نیازمند مراقبتهای پرستاری افزوده میشود. این مسئله به افزایش بار مالی، اجتماعی و بهداشتی فراوان بر جامعه به صورت مستقیم (درمان و نوتوانی) و غیرمستقیم (بهرهورینداشتن)، منجر خواهد شد که نیازمند مداخله سریع است [8 ،7].
یکی از چالشهای دوره سالمندی مشکلات حرکتی سالمندان است. ارتباط بارزی بین اختلال سیستم حرکتی (استخوانها، عضلات، مفاصل و سیستم عصبی)، توانایی راهرفتن و نیاز به خدمات پرستاری وجود دارد [9]. مشکلات ارتوپدیک از دلایل اصلی دریافت مراقبتهای پرستاری طولانیمدت است، از طرفی بیماریهای مرتبط با سیستم حرکتی پس از 40سالگی با افزایش شیوع همراه است [11 ،10]. مطالعات نشان میدهد یکچهارم افراد سالمند که نیازمند دریافت مراقبتهای پرستاری هستند، حداقل به یکی از اختلالات حرکتی مبتلا هستند [12]. بیماریهای سیستم حرکتی به ازدسترفتن استقلال فردی، افزایش وابستگی، پایینآمدن کیفیت زندگی منجر میشوند [13].
سندرم حرکتی
مفهوم سندرم حرکتی، در سال 2007 برای شناسایی سریعتر سالمندان در معرض خطر و کاهش تعداد سالمندان نیازمند مراقبتهای پرستاری از سوی انجمن ارتوپدیک ژاپن تعریف و تبیین شد [14]. سندرم حرکتی به وضعیتی گفته میشود که به علت اختلال در یک یا چند ارگان حرکتی، عملکرد حرکتی فرد سالمند از جمله ایستادن، نشستن و راهرفتن دچار اختلال شود یا سالمند در آیندهای نزدیک در معرض این خطر قرار گیرد. نوع تشدیدیافته سندرم میتواند به محدودیت در استقلال و انجام فعالیتهای روزمره زندگی، انزوا و گوشهگیری منجر شود [16 ،15]. همچنین سندرم حرکتی، به ضعف عضلات، کاهش تعادل، درد و محدودیت در مفاصل یا ستون فقرات منجر خواهد شد. تا جایی که اختلال در ADL و کاهش QOL سالمند را در معرض دریافت مراقبتهای ویژه پرستاری قرار میدهد [18 ،17].
با شناخت عوامل خطر و زمینهساز سندرم حرکتی میتوان به کاهش سرعت پیشرفت و شدت این سندرم کمک کرد. بر اساس تجربه پژوهشگران در مطالعات قبلی، میتوان گفت این اختلال با عواملی همچون بیماریهای مزمن، درد مزمن، سابقه سقوط، جنسیت زن و ردههای سنی بیشتر ارتباط دارد. بررسی مطالعات نشان میدهد در ایران مطالعهای با هدف سندرم حرکتی در سالمندان انجام نشده است. با توجه به اهمیت موضوع، شناسایی عوامل پیشبینیکننده سندرم حرکتی میتواند بسیار مهم و راهگشا باشد. از این رو بر آن شدیم تا پژوهشی با هدف تعیین وضعیت سندرم حرکتی در سالمندان ایرانی و ارتباط آن با عوامل پیشبینیکننده انجام دهیم.
روش مطالعه
این مطالعه از نوع توصیفیمقطعی است که به صورت مقطعی انجام گرفته است. نمونهگیری از نوع دردسترس و مبتنی بر هدف با استفاده از معیار ورود و خروج بود که در فاصله تابستان تا پاییز 96 انجام شد. افراد بیشتر از 60 سال در سطح شهرستان قائمشهر استان مازندران نمونه پژوهش را تشکیل میدادند.
معیارهای ورود عبارتند از: زنان و مردان بیشتر از 60 سال، افراد با توانایی شناختی برای خواندن و پاسخدادن به سؤالات (چک شده با تست AMT)، داشتن رضایت برای همکاری در پژوهش و داشتن سواد خواندن و نوشتن. معیارهای خروج: افراد نیازمند کمک برای راهرفتن مستقلانه، افراد با بیماریهای شدید قلبی، مغزی، ریوی وکلیوی، افراد با مشکلات شناختی و ذهنی، افراد با سابقه مثبت شکستگی اندامهای تحتانی یا ستون فقرات در 6 ماه گذشته و افراد در حال دریافت خدمات مراقبتی برای صدمات حاد.
حجم نمونه با توجه به طراحی پژوهش از نوع همبستگی تعداد متغیرین پیشبین و حداقل همبستگی مورد انتظار تعیین شد (k=7، r=0/021). درمجموع 320 سالمند واجد شرایط مطالعه در این پژوهش شرکت کردند. در تمامی مراحل تحقیق حریم خصوصی و اصل رازداری نمونهها رعایت شد. پس از توضیح اهداف پژوهش به نمونهها و دریافت رضایت ضمنی، از آنها خواسته شد پرسشنامهها را پر کنند.
دو پرسشنامه اطلاعات جمعیتشناختی و GLFS-25 از سوی نمونهها پر شد. پرسشنامه جمعیتشناختی شامل اطلاعات سن، جنس، وضعیت تأهل، سطح سواد، شغل، سابقه بیماری مزمن، سابقه درد مزمن (دردی که شش ماه یا بیشتر طول بکشد و به درمانها پاسخ ندهد) و سابقه سقوط در سال گذشته بود. برای غربالگری سالمندان در معرض خطر سندرم حرکتی، از نسخه فارسی پرسشنامه GLFS-25 استفاده شد. این پرسشنامه حاوی 25 گویه است که ابعاد مختلفی (فعالیتهای روزمره، کیفیت زندگی، درد، روابط اجتماعی و وضعیت روانی) را میسنجد. هر گویه در مقیاس صفر تا 4 امتیاز نمرهگذاری میشود.
نمره نهایی پرسشنامه بین صفر تا 100 است. نقطه برش ابزار در سالمندان ایرانی با حساسیت 0/88 و ویژگی 0/84، برابر با امتیاز 16 است. به این ترتیب که افراد با کسب امتیاز 16 و بیشتر درگروه سندرم حرکتی قرار میگیرند. مراحل روانسنجی این ابزار در سالمندان ایرانی انجام شده و نشان داده است که این ابزار از روایی و پایایی مناسبی در سالمندان ایرانی دارد. شاخص پایایی آزمون از طریق محاسبه آزمونآزمون مجدد برابر با 0/84 (P=0/01) و آلفای کرونباخ برابر با 0/93 به دست آمد. (P=0/01) [19]. برای توصیف دادههای آماری از آمار توصیفی و برای بررسی همبستگی بین سندرم حرکتی و متغیرهای پیشبینیکننده از مدل رگرسیون لجستیک در محیط نرمافزار SPSS نسخه 23 استفاده شد.
یافتهها
میانگین سنی جمعیت برابر با7/7±69/85 بود. 55 درصد از کل جمعیت در رده سنی 60 تا 69 سال قرار داشتند. 66 درصد از کل جمعیت مرد بودند. 75/6 درصد از جمعیت متأهل بودند. سطح تحصیلات 85/6 درصد جمعیت دیپلم و زیر دیپلم بود. نزدیک به 51/6 درصد از شرکتکنندگان بازنشسته بودند. 78 درصد از نمونهها حداقل یک بیماری مزمن داشتند که سهم بیماریهای قلبیعروقی برابر با 77/8 درصد بود. 49 درصد، سابقه مثبت درد مزمن 6 ماهه داشتند و 57/5 درصد از نمونهها در سال گذشته حداقل یک بار سابقه سقوط یا تصادف داشتهاند (جدول شماره 1).
42 درصد در گروه فاقد سندرم حرکتی و 58 درصد با کسب نمرات 16 و بیشتر در گروه سندرم حرکتی قرار گرفتند. میانگین نمرات پرسشنامه GLFS-25 در گروهی که سندرم حرکتی داشتند و گروهی سندرم حرکتی نداشتند به ترتیب 30/51±13/25 و 8/52±4/5 بود (جدول شماره 2). رگرسیون لجستیک دو حالتی برای پیشبینی متغیر پیامد سندرم حرکتی بین 320 سالمند استفاده شد. مدل نهایی قادر به تبیین بین 28/9 و 38/9 درصد واریانس بود. نتایج نشان داد مدل به صورت مناسبی با دادهها برازش دارد (هوسمر و لمشو، χ2=5/16، P=0/74)، و قادر به پیشبینی وضعیت سندرم حرکتی بود (χ2 کلینگر=109/29 ،P<0/001).
در کل مدل قادر بود 75 درصد تمام موردها را بهدرستی پیشبینی کند. هفت متغیر پیشبین با استفاده از روش اینتر وارد مدل شدند. چهار متغیر از بین آنها به صورت موفقیتآمیزی وضعیت سندرم حرکتی را پیشبینی میکرد.
نتایج نشان داد متغیرهای سن، جنسیت زن، داشتن سابقه مثبت بیماری مزمن و درد مزمن، به صورت معنادار تشخیص سندرم حرکتی را پیشبینی میکنند. به این معنا که با افزایش هر واحد سن، تا 1/05 برابر احتمال تشخیص مثبت سندرم حرکتی وجود خواهد داشت (ÔR=1/056 ،CI=1.01–1.10). بر همین اساس زنان در مقایسه با مردان، بیش از 5/2 برابر شانس بیشتری برای ابتلا به سندرم حرکتی خواهند داشت (ÔR=2/66 ،CI=1/38-5/15). همینطور، ابتلا به بیماری مزمن تا 3/5 برابر، سابقه مثبت درد مزمن نزدیک به 4 برابر شانس بیشتر برای ابتلا به سندرم حرکتی ایجاد میکنند. تخطینکردن از مفروضههای خطی و چندهمخطی برآورده شده بود (جدول شماره 3).
بحث
این پژوهش با هدف بررسی وضعیت سندرم حرکتی و عوامل پیشبینیکننده آن در گروهی از سالمندان ساکن جامعه شهری قائمشهر انجام گرفت. نتایج این مطالعه نشان میدهد، وضعیت سندرم حرکتی در جمعیت سالمندان، نیازمند توجه ویژهای است. با پیگیری و روشهای غربالگری میتوان با مداخله بهنگام از ناتوانیهای سالمندان در آینده پیشگیری کرد. به علت نوظهوربودن مفهوم سندرم حرکتی، مطالعهای با موضوع سندرم حرکتی در کشور یافت نشد. در مطالعهای که در سال 2012 با عنوان «یک همهپرسی در ژاپن» انجام گرفت، شیوع سندرم حرکتی در ژاپن به طور قابل ملاحظهای زیاد گزارش شد [20].
نتایج این پژوهش نشان میدهد احتمال تشخیص و بروز سندرم حرکتی در سالمندی، به ترتیب با سابقه مثبت درد مزمن، سابقه مثبت بیماری مزمن، جنسیت زن و افزایش سن بیشترین همبستگی و ارتباط مستقیم را دارد. افراد با میانگین سنی بیشتر، بهویژه سنین 70 سال و بیشتر مشکلات حرکتی بیشتر و شدیدتری داشتند. نتایج پژوهش نشان داد، با افزایش سن، به ازای هر یک سال، شانس ابتلا به سندرم حرکتی تا 1/04 برابر افزایش مییابد؛ به این معنا که افراد در 70سالگی تا 10/5 درصد شانس بیشتری برای ابتلا به سندرم حرکتی دارند. همچنین جنسیت زن، شانس ابتلا به سندرم حرکتی را تا بیش از 2/5 برابر افزایش میدهد. یافتههای این مطالعه با مطالعات پیشین تأیید میشود؛ برای نمونه، کیمورا و همکاران دریافتند که شیوع سندرم حرکتی در زنان بیش از مردان است و با افزایش سن (بیشتر از 70 سال) بیشتر میشود [21]. در مطالعات آبیهارا و همکاران، و کاواگوچی و همکاران، شیوع سندرم حرکتی در زنان بیشتر دیده شده است [23 ،22].
در این مطالعه مشخص شد، افراد با سابقه مثبت درد مزمن (6 ماه و بیشتر)، نزدیک به چهار برابر شانس بیشتری در ابتلا به سندرم حرکتی دارند. یوشیمورا و ناکامورا (2016)، در بررسی شیوع سندرم حرکتی و نشانههای آن، در مطالعهای کوهورت دریافتند، بین سندرم حرکتی و درد مزمن، همبستگی مثبت وجود دارد (P<0.05) [24]. نتایج این مطالعه نشان داد، افراد با ابتلا به حداقل یک بیماری مزمن تا 3/5 برابر بیشتر در معرض خطر ابتلا به سندرم حرکتی هستند. ساساکی و همکارانش در بررسی ارتباط بین سندرم حرکتی و بیماریهای مزمن همچون دیابت، فشار خون، بیماریهای قلبی و کلیوی دریافتند ابتلا به بیماریهای مزمن میتواند به افزایش احتمال ابتلا به سندرم حرکتی منجر شود [25].
همچنین در مطالعهای با عنوان «بررسی اختلالات کاردیومتابولیک و سندرم حرکتی» که ناکامورا و همکارانش انجام دادند، دریافتند خطر سندرم حرکتی با افزایش تعداد بیماریهای مزمن همچون بیماریهای متابولیکی و قلبی افزایش مییابد [26]. موراموتو و همکاران، ایزوکا و همکاران، و چیبا و همکاران دریافتند بین اختلالات ستون فقرات، بیماریهای عضلانیاسکلتی همچون استئوپروزیس، استئوآرتریت، اسپوندیلوزیس، دردهای مزمن عضلانیاسکلتی، درد مزمن زانو با سندرم حرکتی ارتباط مستقیم وجود دارد [29-27]. نتایج مطالعه ماتسوموتو و همکاران نشان داد بین خطر سقوط و سندرم حرکتی ارتباط معناداری وجود دارد [30]. این در حالی است که در مدل پیشبینیکننده سندرم حرکتی، این ارتباط معنادار نبود.
نتیجهگیری نهایی
با توجه به شیوع زیاد سندرم حرکتی در جمعیت سالمند و ارتباط آن با مشخصات جمعیتشناختی جنسیت زن، سن و عوامل زمینهساز شایعی همچون درد و بیماری مزمن، اجرای روشها و برنامههای غربالگری برای شناسایی افراد در معرض خطر زیاد و پیشگیری از این اختلال ضروری به نظر میرسد. این مفهوم از دلایل مهم دریافت مراقبتهای پرستاری از سوی جمعیت سالمندان است. از طرفی با وجود تبعات زیاد سندرم حرکتی در دوره سالمندی، به نظر میرسد فقدان آگاهی از آن، در جمعیت عمومی سالمند وجود دارد. به همین دلیل پرسنل درمانی از جمله پرستاران میتوانند در امر پیشگیری و آموزش به افراد و سالمندان در معرض خطر برای کاهش و درمان عوامل خطرساز نقش فعالی داشته باشند.
از سوی دیگر، شناسایی سالمندان در معرض خطر سندرم حرکتی و بررسی آنها از نظر سایر عوامل خطرساز بیماریهای سیستم حرکتی، مسئولان بهداشت و درمان را در کنترل این مشکل یاری خواهد کرد. از آنجا که غربالگری بیماران با پرسشنامه GLFS-25، بررسیای کمهزینه، سریع و نسبتاً دقیق برای شناسایی افراد در معرض خطر زیاد سندرم حرکتی است، بهرهگیری از این ابزار برای شناسایی زودرس افراد در معرض خطر بروز سندرم حرکتی بهشدت توضیه میشود. به دلیل دسترسی دشوار به نمونههای واجد شرایط، نمونهگیری از نوع دردسترس بوده است. توصیه میشود مطالعهای مشابه با روش نمونهگیری تصادفی برای تقویت نتایج بهدستآمده انجام گیرد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه مجوزهای لازم را از کمیته اخلاق دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تهران (IR.USWR.REC.2017.46) گرفته است.
حامی مالی
مرکز تحقیقات سالمندی ایران در دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تهران از این مطالعه حمایت مالی کرده است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در طراحی، اجرا و نگارش همه بخشهای پژوهش حاضر مشارکت داشتهاند.
تعارض منافع
بنا به اظهار نویسندگان، در این مقاله هیچگونه تعارض منافعی وجود ندارد.
تشکر و قدردانی
بدین وسیله از همکاری و حمایتهای بیدریغ آقای دکتر رضا قانعی که محققان را در انجام پژوهش و انتشار گزارش یاری رساندند، تشکر و قدردانی میکنیم.
References
Asgarifar G. [Disease of aging (Persian)]. Tehran: University of social welfare and rahabilitation science; 2016.
Mirzaei M, GHahfarookhi M. [The demography of elderly people in Iran based on the counts from 1956-2006 (Persian)]. Iranian Journal of Ageing. 2008; 2(5):326-31.
Haghshenas N. Sociological aspects and population aging (Persian)]. Journal of Sociological Studies. 2012; 1(2):133-47.
Mousavi A, VaezmousavI M, Zehtab-Najafi A. [Effects of Yoga techniques on reducing mental symptoms of immobility syndrome in elderly women. Journal of Rehabilitation Medicine (Persian)]. 2014; 2(4):37-45.
Akai M, Doi T, Seichi A, Okuma Y, Ogata T, Iwaya T. Locomotive syndrome: Operational definition based on a questionnaire, and exercise interventions on mobility dysfunction in elderly people. Clinical Reviews in Bone and Mineral Metabolism. 2016; 14(2):119-31. [DOI:10.1007/s12018-016-9210-8] [PMID] [PMCID]
Nakamura K, Ogata T. Locomotiv syndrome: Definition and management. Clinical Reviews in Bone and Mineral Metabolism. 2016; 14(2):56-67. [DOI:10.1007/s12018-016-9208-2] [PMID] [PMCID]
Nakamura K. The concept and treatment of locomotive syndrome: its acceptance and spread in Japan. Journal of Orthopaedic Science. 2011; 16(5):489-91. [DOI:10.1007/s00776-011-0108-5] [PMID] [PMCID]
Klussmann A, Gebhardt H, Nübling M, Liebers F, Quirós Perea E, Cordier W. Individual and occupational risk factors for knee osteoarthritis: results of a case-control study in Germany. Arthirirts Research and Therapy. 2010; 12(3):R88. [DOI:10.1186/ar3015].
Tavares DRB, Santos FC. Locomotive syndrome in the elderly: translation, cultural adaptation, and Brazilian validation of the tool 25-Question Geriatric Locomotive Function Scale. Revista Brasileira de Reumatologia. 2017; 57(1):56–63. [DOI: 10.1016/j.rbr].
Makino T, Kaito T, Yonenobu K. Spinal disorders as a cause of locomotive syndrome: The influence on functional mobility and activities of daily living. Clinical Reviews in Bone and Mineral Metabolism. 2016; 14(2):105-15. [DOI:10.1007/s12018-016-9213-5]
Hashizume H, Noriko, Yoshimura, Nagata K, Miyazaki N, Ishimoto Y, et al. Development and evaluation of a video exercise program for locomotive syndrome in the elderly. Modern Rheumatology Journal. 2014; 24(2):250-7. [DOI:10.3109/14397595.2013.854063] [PMID]
Ishijima M, Kaneko H, Hada S, Kinoshita M, Sadatsuki R, Liu L, et al. Osteoarthritis as a cause of locomotive syndrome: Its influence on functional mobility and activities of daily living. Clinical Reviews in Bone and Mineral Metabolism. 2016; 14(2):77-104. [DOI:10.1007/s12018-016-9212-6]
Antonopoulou MD, Alegakis AK, Hadjipavlou AG, Lionis CD. Studying the association between musculoskeletal disorders, quality of life and mental health. A primary care pilot study in rural Crete, Greece. BMC Musculoskelet Disord. 2009; 10(1):143. [DOI:10.1186/1471-2474-10-143] [PMID] [PMCID]
Ikemoto T, Arai YC. Locomotive syndrome: Clinical perspectives. Clinical Interventions in Aging. 2018; 13:819-27. [DOI:10.2147/CIA.S148683] [PMID] [PMCID]
Seichi A, Hoshino Y, Doi T, Akai M, Tobimatsu Y, Iwaya T. Development of a screening tool for risk of locomotive syndrome in the elderly: The 25-question Geriatric Locomotive Function Scale. Journal of Orthopaedic Science. 2012; 17(2):163-72. [DOI:10.1007/s00776-011-0193-5] [PMID]
Akahane M, Maeyashiki A, Tanaka Y, Imamura T. The impact of musculoskeletal diseases on the presence of locomotive syndrome. Modern Rheumatology. 2018; 29(1):151-6. [DOI: 10.1080/14397595.2018.1452173].
Hirano K, Imagama S, Hasegawa Y, Ito Z, Muramoto A, Ishiguro N. The influence of locomotive syndrome on health-related quality of life in a community-living population. Modern Rheumatology. 2013; 23(5):939-44. [DOI:10.3109/s10165-012-0770-2] [PMID]
Hoshino Y, Seichi A. Locomotive syndrome and frailty. Locomotive Syndrome in the super-aged society. Clinical calcium. 2012; 22(4):21-6. [PMID]
Sadeghi mahalli N, Hosseini M, Rahgozar M, NouroziTabrizi K. [Evaluation of cultural adaptation, validity and reliability of the questionnaire of geriatric locomotive function scale-25 questions (Persian)]. Pharmacophore. 2017; 8(6s):1-5.
Nakamura K. A “super-aged” society and the “locomotive syndrome”. Journal of Orthopedic Science. 2008; 13(1):1-2. [DOI:10.1007/s00776-007-1202-6] [PMID] [PMCID]
Kimura A, Seichi A, Konno S, Yabuki S, Hayashi K. Prevalence of locomotive syndrome in Japan: A nationwide, cross sectional Internet survey. Journal of Orthopaedic Science. 2014; 19(5):792-7. [DOI:10.1007/s00776-014-0606-3] [PMID]
Ebihara C, Arai T, Fujita H, Katou g, Sinooka S, Morita Y, et al. The relationship between locomotive syndrome and quality of life of community-dwelling elderly people. Rigakuryoho Kagak. 2013; 28(5):569-72. [DOI:10.1589/rika.28.569]
Kawaguchi H. Locomotive syndrome. Japanese Journal of Geriatrics. 2014; 51(2):123-5. [DOI:10.3143/geriatrics.51.123] [PMID]
Yoshimura N, Nakamura K. Epidemiology of locomotive organ disorders and symptoms: An estimation using the population-based cohorts in Japan. Clinical Reviews in Bone and Mineral Metabolism. 2016; 14(2):68-73. [DOI:10.1007/s12018-016-9211-7] [PMID] [PMCID]
Sasaki E, Ishibashi Y, Tsuda E, Ono A, Inoue YY, Takahashi I, et al. Evaluation of locomotive disability using loco-check: Across-sectional study in the Japanese general population. Journal of Orthopaedic Science. 2012; 18(1):121-9. [DOI:10.1007/s00776-012-0329-2] [PMID]
Nakamura M, Kobashi Y, Hashizume H, Oka H, Kono R, Nomura S, et al. Locomotive syndrome is associated with body composition and cardiometabolic disorders in elderly Japanese women. BioMed Central. 2016; 27; 16:166. [DOI: 10.1186/s12877-016-0339-6].
Muramoto A, Imagama S, Ito Z, Ishiguro N, Hasegawa Y. Spinal sagittal balance substantially influences locomotive syndrome and physical performance in community-living middle-aged and elderly women. Journal of Orthopaedic Science. 2016; 21(2):126-221. [DOI:10.1016/j.jos.2015.12.016] [PMID]
Chiba D, Tsuda E, Wada K, Kumagai G, Sasaki E, Nawata A. Lumbar spondylosis, lumbar spinal stenosis, knee pain, back muscle strength are associated with the locomotive syndrome: Rural population study in Japan. Journal of Orthopaedic Science. 2016; 21(3):366-72. [DOI:10.1016/j.jos.2016.02.006] [PMID]
Iizuka Y, Iizuka H, Mieda T, Tajika T, Yamamoto A, Takagishi K. Population-based study of the association of osteoporosis and chronic musculoskeletal pain and locomotive syndrome: The Katashina study. Journal of Orthopaedic Science. 2015; 20(6):1085-9. [DOI:10.1007/s00776-015-0774-9] [PMID]
Matsumoto H, Hagino H, Wada T, Kobayashi E. Locomotive syndrome presents a risk for falls and fractures in the elderly Japanese population. Osteoporosis and Sarcopenia. 2016; 2(3):156-63. [DOI:10.1016/j.afos.2016.06.001]