مقدمه
جمعیت جهان بهسرعت در حال پیرشدن است، به طوری که برآوردها حاکی از آن است که تا سال 2050 میلادی تعداد افراد بالای 60 سال و پیرتر از 841 میلیون، به بیش از دو میلیارد نفر خواهد رسید[1]. در ایران نیز بر اساس سرشماری مرکز آمار ایران تعداد جمعیت سالمند بیشتر از 60 سال، از 5/3 درصد سال 1335 به 9/3 درصد در سال 1395 افزایش یافته است. این روند پیرشدن جمعیت در کشور حکایت از افزایش سالمندان دارد. پیشبینی میشود در سال 1429 حدود 21/7 جمعیت کشور را سالمندان تشکیل خواهند داد [2]. تغییرات دوران سالمندی میتواند تأثیرات عمیقی بر زندگی و بهداشت روانی سالمندان داشته باشد. اگر فرد، انعطافپذیری و آمادگی ورود به این مرحله را داشته باشد، توانایی سازگاری با این تغییرات بیشتر خواهد بود، در مقابل اگر سالمند این تغییرات را در جهت منفی ادراک کند میزان انعطافپذیری و سازگاریاش پایین خواهد آمد [3].
اریکسون (1960) معتقد است افرادی که زندگی بزرگسالی با صمیمیت و زایندگی را تجربه میکنند، به تمامیت و یکپارچگی دست مییابند و دوران پیری و سالمندی پربارتر و احساس لذت بیشتری دارند [4]؛ بنابراین میتوان گفت دوران سالمندی، دوران درک پیری و کنارآمدن با شرایط زندگی این دوره به عنوان مرحله یکیکردن تجربیات زندگی است[5]. ادراک از پیری، معیاری برای رضایت هر فرد از پیری خودش و بازتابی از تطابق فرد با تغییرات مرتبط با پیری است[6]. ادراک از پیری به درک پیری یا نگرش نسبت به پیری اشاره دارد، اما آن را به عنوان تجربه افراد از فرایند پیری و انتظارات درباره نتایج و فرایند پیرشدن توصیف میکنند[7].
عوامل زیادی به عنوان نشانه پیری موفقیتآمیز مورد بررسی قرار گرفتهاند که یکی از آنها ادراک از پیری است [8]. ادراک از پیری به عنوان یکی از پیشبینیکنندههای ناشی از ناتوانی عملکردی و مرگومیر در بین سالمندان مورد بررسی قرار گرفته است و رابطه آن با پیامدهای مرتبط با سلامت روان تأیید شده است [9]. افراد با ادراک پیری مثبت، کمتر از افراد با درک پیری منفی جان خود را از دست میدهند [01]. رابطه بین ادراک از پیری با متغیرهای سلامت روانشناختی مانند رضایت از زندگی 11]، 01]، افسردگی و اضطراب [7]، فعالیت روزانه زندگی[21]، ترک رابطه [31] و فعالیتهای بدنی [41] در بین سالمندان اثبات شده است. ادراک از پیری، معیاری برای رضایت فرد از پیری خودش و بازتابی از تطابق فرد با تغییرات مرتبط با پیری است [6]. در طول دوره زندگی اعتقادات افراد در مورد پیری، بقا، تجارب شخصی و نگرشهای اجتماعی شکل میگیرد و از طریق رفتاری، روانشناختی و فیزیولوژیکی ممکن است بر نتایج مرتبط با سلامت تأثیر داشته باشد [51]. یکی از متغیرهای مهم که ممکن است در نحوه شکلگیری اعتقادات و تجارب منفی و مثبت افراد تأثیر داشته باشد، خوشبینی است.
خوشبینی به عنوان یک میانجی مثبت میتواند اهمیت خود را از طریق راهبردهای کنارآمدن مؤثر، راهبردهای حل مسئله، جستوجوی اطلاعات و قابگیری مجدد به صورت مثبت در حوزههای روانشناختی مانند حمایت اجتماعی و ادراک کنترل بر زندگی فرد اعمال کند [61]. سلیگمن (2009) خوشبینی را به عنوان نوعی الگوی فکری قابل آموزش و یادگیری میداند که به افراد در رویارویی با شرایط دشوار کمک میکند [71]؛ همچنین میتوان آن را یک متغیر تمایز بینفردی دانست که میزان انتظارات مطلوب و کلی افراد نسبت به آیندهشان را منعکس میکند و طبق علم روانشناسی این تفاوت در بین افراد مهم است [81].
تحقیقات نشان داده است که افراد سالمند نسبت به بزرگسالان خوشبینی کمتری درباره آیندهشان دارند، اما در سنین بالاتر یعنی در حدود 80سالگی این خوشبینی و انتظار مثبت بیشتر میشود[91]. افراد خوشبین از رفتارهای انطباقی سازگاری روانشناختی [02]، بهزیستی روانشناختی[12]، عزت نفس بالا [22]، تجربه سطوح پایین استرس و رویدادهای منفی [32]وکاهش مرگومیر ناشی از بیماری قلبیعروقی [42] برخوردارند.
درباره ضرورت و اهمیت این پژوهش میتوان گفت با توجه به اینکه دوران سالمندی با آسیبپذیری و مشکلات بیشتری همراه است و این تغییرات به نوبه خود ممکن است باعث کاهش رضایت از زندگی و مشکلات روانشناختی مرتبط بین این افراد شود، برای کنارآمدن موفقیتآمیز و آمادهکردن افراد سالمند برای مواجههشدن با این تغییرات، میتواند در زمینه شناسایی عواملی که ممکن است به نوعی در نگرش فرد سالمند نسبت به پیری نقش داشته باشد، پژوهشهایی (مانند پژوهش حاضر) صورت گیرد. یکی از عوامل مهم در حیطه ارتقای سلامت سالمندان، مثبتنگری و خصوصاً خوشبینی است که به عنوان یک عامل مثبت با ابعاد مختلف زیستی، اجتماعی و روانشناختی سالمندی و بهخصوص ادراک فرد از دوران سالمندی میتواند در ارتباط باشد. همچنین از اهمیت کاربردی پژوهش حاضر میتوان برای کمک به تدوین پروتکلهای روانشناختی و مداخلات مناسب برای افزایش خوشبینی و درنتیجه کیفیت بهتر سطح ادراک از پیری سالمندان استفاده کرد. حال با توجه به ضرورت و اهمیت این پژوهش، هدف مطالعه حاضر بررسی این موضوع است که آیا خوشبینی قادر بهپیشبینی ادراک از پیری در بین سالمندان هست؟
روش مطالعه
مطالعه حاضر از نوع همبستگی و تحلیلی است. در این تحقیق برای جمعآوری دادهها از روشهای میدانی با استفاده از روش نمونهگیری دردسترس استفاده شده است؛ بدین گونه که سالمندانی که در سرای محله، کانون سالمندان، پارکها، بوستانها و مناطق تفریحی و اطراف حرم حضرت معصومه (س) بودند، با اطلاع از هدف پژوهش، پرسشنامهها در اختیارشان قرار داده شد و تکمیل پرسشنامهها تا اتمام حجم نمونه موردنظر ادامه پیدا کرد. حجم نمونه موردنظر با استفاده از فرمول کوکران 270 نفر محاسبه شد.
جامعه آماری شامل سالمندان شهرستان قم که در سرای محله، کانون سالمندان، پارکها، بوستانها و مناطق تفریحی و اطراف حرم حضرت معصومه (س) حضور داشتند، میشد. معیارهای ورود به مطالعه شامل این نکات میشد: سن ۶۰ سال و بالاتر، نداشتن سابقه بیماری آسم، نداشتن هرگونه نقص عضو یا استفاده از وسایل کمکحرکتی مانند عصا و ویلچر، نداشتن اختلال حرکتی و داشتن سطح پایه فعالیت فیزیکی. از آنجایی که اتفاقات تلخ زندگی ممکن است بر دیدگاه خوشبینی فرد تأثیر منفی بگذارند و به عنوان عوامل مزاحم در نتیجه پژوهش تلقی شوند، به همین خاطر این ملاکها به عنوان عوامل ورود به پژوهش انتخاب شد. معیار خروج نیز شامل تمایل نداشتن به همکاری در حین اجرا بود. تمامی نکات ذکرشده قبل از پرکردن پرسشنامه توسط پژوهشگران مورد بررسی قرار گرفت و به آزمونشوندگان اطمینان داده شد که اطلاعات ثبتشده محرمانه باقی خواهند ماند.
مقیاسها در چند جلسه در این اماکن به وسیله مصاحبه رودررو با هریک از آزمودنیها توسط پژوهشگران تکمیل شدند. در مواردی که برای آزمودنیها ابهامی جهت پاسخدهی وجود داشت، این ابهام توسط محقق مربوطه رفع میشد. به آزمودنیها تذکر داده شد که جوابی درست یا غلط برای سؤالات و آیتمهای مقیاسها وجود ندارد، بنابراین تنها بر اساس نظر شخصی خودشان اولین پاسخی را که به ذهنشان میرسد، ابراز دارند. کلیه آزمودنیها در ابتدا در مورد میزان تحصیلات و تخصص محقق و اهداف و ویژگیهای پژوهش اطلاعات کافی دریافت و در صورت تمایل، در پژوهش شرکت میکردند. پس از تکمیل پرسشنامهها، دادهها وارد نرمافزار SPSS شد و در سطح یکصدم (P<0/01) با استفاده آزمون رگرسیون تحلیل شدند. برای جمعآوری دادهها پرسشنامه اطلاعات جمعیتشناختی جهت بررسی ساختار جمعیتشناختی (سن، جنس، شغل و سطح تحصیلات)، از پرسشنامه خوشبینی و ادارک از پیری استفاده شد.
پرسشنامه خوشبینی: این پرسشنامه توسط شیر و کارور در سال 1985 ساخته شد و در سال 2002 مورد تجدید نظر قرار گرفت و به پرسشنامه تجدیدنظرشده جهت گیری زندگی تغییر یافت. این پرسشنامه دارای 10 سؤال است که انتظارات افراد نسبت به پیامدهای زندگی و جنبههای مثبت در مقابل جنبههای منفی را ارزیابی میکند که پنج سؤال با عبارات منفی و پنج سؤال نیز عبارات مثبت را شامل میشود. شـییر و کارور، روایی (به شیوه همگرا و افتراقی) و پایایی (آلفای کرونباخ برابر 0/78) مطلوبی برای این مقیاس گزارش کردند؛ پاسخها در این مقیاس به صورت طیف پنجدرجهای از خیلی موافقم (6) تا خیلی مخالفم (1) قرار دارد [52]. این آزمون در ایران توسط خدابخشی (1383) هنجاریابی شد که اعتبار آن 74 درصد و روایی آن 72 درصد گزارش شد [62].
پرسشنامه ادراک از پیری: این پرسشنامه که یک ابزار خودگزارشی است توسط بارکر، هانلون، مکگی، هیکی و کونروی (2007) ساخته شده است و ارزیابی فرد از چگونگی فرایند پیرشدن را مورد سنجش قرار میدهد. پرسشنامه دارای 17 سؤال است که پنج بُعد را شامل میشود که عبارتاند از: الف) سیر پیشرونده (سؤال 2 ،1 و 3)؛ ب) نتایج مثبت (4، 5 و 6)؛ کنترل مثبت (7، 8 و 9)؛ ج) نتایج و کنترل منفی (10، 11، 12، 13 و 14)؛ د) واکنشهای احساسی (15 ،16 و 17). پرسشنامه در قالب مقیاس پنجدرجهای لیکرت از کاملاً موافقم تا کاملاً مخالفم تنظیم شده است. نمره بالاتر نشاندهنده ادراک مثبتتر از پیری است و نمره کمتر نشانه ادراک منفیتر از پیری است. این پرسشنامه در ایران توسط فرهادی و همکاران (2016) اعتباریابی و هنجاریابی شد که روایی آن 94 درصد و اعتبار آن با توجه به آلفای کرونباخ 75 درصد به دست آمد [72].
یافتهها
تعداد کل پرسشنامههای قابل تجزیه و تحلیل در این پژوهش، 270 عدد بود. دامنه سنی شرکتکنندگان در این آزمون 60 الی 88 سال بود. میانگین سن مشارکت کنندگان 74 سال و انحراف معیار سن آنها 05/6 بود. از نظر جنسیت 65 درصد (177 نفر) آزمودنیها مرد و 34 درصد (93 نفر) آزمودنیها زن بودند. از نظر اشتغال 30 درصد (81 نفر) از آزمودنیها شاغل بودند و 70 درصد (189 نفر) از آزمودنیها بیکار بودند. یافتههای توصیفی و جمعیتشناسی در جدول شماره 1 نشان داده شده است.
در جدول شماره 2 آمار توصیفی مربوط به میانگین، انحراف معیار، واریانس، مینیمم و ماکزیمم متغیر پژوهش نشان داده شده است. همانطور که ملاحظه میشود، میانگین متغیر ادراک از پیری به نسبت متغیر خوشبینی بالاتر است. قبل از انجام رگرسیون، مفروضههای نرمالبودن برای دو متغیر پژوهش با استفاده از آزمون کولموگروفاسمیرنوف بررسی شد که نتایج نشان داد مفروضه نرمالبودن بین دو متغیر برقرار است و میتوان از روشهای پارامتریک (رگرسیون همزمان) استفاده کرد.
مندرجات جدول شماره 3 خلاصه مدل رگرسیونی را در بین متغیرهای پیشبین (خوشبینی) و ملاک (ادراک از پیری) نشان میدهد. مدل نشانگر آن است که متغیر خوشبینی میتواند 562/0 از واریانس متغیر ملاک را پیش بینی کند.
مندرجات جدول شماره 4 نشان میدهد که ضریب رگرسیون 74/0 از سهم متغیر ملاک را پیشبینی میکند که این ضریب در سطح 01/0P< معنادار است. بدین معنا در صورت افزایش یک در نمره خوشبینی، نمره ادراک از پیری 74/0 انحراف استاندارد افزایش خواهد یافت. مقدار ضریب همبستگی بین دو متغیر خوشبینی و ادارک از پیری سالمندان برابر 0/74 محاسبه شد که نشاندهنده رابطه معنادار بین این دو متغیر است (0/01>P). این رابطه به صورت مستقیم و در سطح متوسط قرار دارد؛ یعنی با افزایش خوشبینی، ادراک از پیری بین سالمندان نیز افزایش پیدا میکند. این مسئله با توجه به نمودار پراکنش و خط رگرسیون آن که در تصویر شماره 1 آورده شده قابل تأیید است. بر اساس مقدار R2 خوشبینی حدود 56 درصد از تغییرات ادراک از پیری را توضیح میدهد.
بحث
این پژوهش با هدف بررسی نقش خوشبینی در پیشبینی ادراک از پیری سالمندان انجام شد. بدین منظور تعداد 270 نفر از سالمندان شهرستان قم در پارکها، بوستانها و اطراف حرم حضرت معصومه (س) به روش نمونهگیری دردسترس انتخاب شدند و پرسشنامههای خوشبینی و ادراک از پیری را پر کردند. برای تحلیل دادهها از روشهای آماری کولموگروفاسمیرنوف، کولینا ریتی و رگرسیون استفاده شد. نتایج بهدستآمده از تجزیه و تحلیل دادههای گردآوریشده نشان داد که خوشبینی با ادراک از پیری میزان رابطه خوشبینی با ادراک از پیری 56 درصد است. این رابطه بدین معنی است که با افزایش خوشبینی در زندگی، ادراک از پیری نیز در بین سالمندان بهتر میشود و خوشبینی به صورت معناداری توانایی پیشبینی میزان ادراک پیری در سالمندان را دارد.
نتایج پژوهش حاضر با نتایج تحقیقات ورم و همکاران [8] همسوست که نشان دادند خوشبینی با خودادراکی مثبت از سن همراه است و افرادی که خوشبینی بالاتری دارند از خودادراکی بالاتری نیز برخوردارند و افرادی که خوشبینی پایینتری دارند، سطح خود ادراکی آن ها نیز پایین است. این پژوهش همچنین با نتایج گلپرور و مصاحبی[28] و متیوز و کوک [92] همخوانی دارد. همچنین تحقیق پیس ریبیریو و همکاران[30] نشان داد که خوشبینی با ادراک بهتر از سلامت جسمی و روانی و کیفیت زندگی بهتر در بین افراد دارای صرع همراه است.
در تبیین این نتیجه میتوان گفت که خوشبینی به عنوان مجموعه انتظارات مثبت نسبت به آینده از لحاظ شناختی و رفتاری، فضای ذهنی و روانی انسان را برای احساس رشد و بالندگی و همچنین برای تلاش و کوشش انگیزه فراهم میکند [13]. خوشبینی میتواند به ادراک از پیری مثبت بینجامد. خوشبینی به عنوان کنترل آگاهی اولیهای از آینده به کاهش خطرات مرتبط با سلامت کمک میکند؛ این امر افراد را قادر میسازد تا برای کاهش خطرات مرتبط با سلامت برای جلوگیری یا از دست دادن تخریبهای جسمی مانند مشکلات سلامتی و محدودیتهای فیزیکی سازگاری پیشگیرانهای انجام دهند [23]. این پتانسیل به افراد سالمند کمک میکند تا به طور فعال با تخریبها و مشکلات پیشبینیشده سازگار شوند و مقابله بهتری با مشکلات و در نتیجه ادراک مثبتتری از سن خود داشته باشند. همچنین در تبیین این نتیجه میتوان ذکر کرد با توجه به اینکه خوشبینی به عنوان یک پاسخ خوددفاعی مستقیماً باعث آمادگی برای مواجهه تهدیدها و خطرات مرتبط با وقایع نامطلوب میشود که نشاندهنده این مطلب است که با افزایش خوشبینی آمادگی برای پیامدها و حوادث نیز افزایش مییابد [33]؛ درنتیجه این فاکتورها ادراک فرد از پیری به عنوان منبع مشکل یا ناراحتی را تحت تأثیر قرار میدهد و سبب انطباق و سازگاری بهتر در بین سالمندان میشود.
همچنین میتوان ذکر کرد افراد با خوشبینی روابط اجتماعی بهتر و باارزشتر [43]، انعطافپذیری و تابآوری بالاتر ]53[ و بهزیستی جسمی و ذهنی بالاتری و خودکارآمدی بالاتر ]63[ نسبت به بدبین ها نشان میدهند؛ همه این عوامل باعث ادراک بهتر سالمند از خود و سنش خواهد شد و درنتیجه سبب ادراک از پیری بهتر در بین این افراد خواهد شد.
نتیجهگیری نهایی
یافتههای این پژوهش نشان داد که خوشبینی به عنوان یکی از منابع مهم سلامت روان میتواند ادراک از پیری را به طور معناداری پیش بینی کند. تأثیرات خوشبینی میتواند پیامدهای مهمی در پیشگیری از مشکلات سلامت روان و مدیریت نتایج سلامتی در اواخر زندگی داشته باشد؛ بنابراین بررسی ادراک از گذر عمر و همچنین خوشبینی و احساسات مثبت اهمیت بسزایی دارد؛ بنابراین انجام مداخلات روانشناختی به صورت برگزاری کارگاههای آموزش خوشبینی، گروهدرمانیهای با رویکرد خوشبینی و تدوین پروتکلهای مبتنی بر خوشبینی برای آمادگی سالمندان نسبت به ورود به دوران سالمندی و سبک کنارآمدن مؤثر از مواردی است که توصیه میشود.
با توجه به یافتهها میتوان نتیجهگیری کرد که ارتقای خوشبینی و احساسات مثبت یکی از راههای مهم برای مقابله با پیامدهای مضر ادراک از پیری و دوران سالمندی است. با توجه به اینکه رابطه خوشبینی با ادراک از پیری 56 درصد است، مطالعات آینده برای شناسایی سایر عوامل تأثیرگذار بر این رابطه و انجام پژوهشهای کیفی و مداخلهای به منظور بررسی مفاهیم خوشبینی و ادراک از پیری و عوامل مؤثر بر آنها در سالمندان برای مطالعات آتی پیشنهاد میشود.
از محدودیتهای این مطالعه میتوان به محدودیت جامعه آماری در شهر قم (جامعه شهری)، عدم دسترسی به تعداد دقیق جامعه آماری، استفاده از روش پرسشنامهای به عنوان تنها ابزار گردآوری دادهها و عدم همکاری سالمندان در برخی مکانهای شلوغ از جمله اطراف حرم حضرت معصومه (س) اشاره کرد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
در این پژوهش پس از دریافت کد اخلاقی از (IR.USWR.REC.1395.32) از دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، شروع به جمعآوری دادهها شد.
حامی مالی
این پژوهش از دانشگاه علوم بهزیستی و توان بخشی حمایت مالی دریافت کرده است.
مشارکت نویسندگان
همه نویسندگان در نوشتن این پژوهش سهم یکسانی داشتند.
تعارض منافع
بنا به اظهار نویسندگان هیچ گونه تعارض منافعی بین آنها وجود ندارد.
References
World Health Organization. World Health Day 2012: Ageing and health: Toolkit for event organizers [Internet]. 2012 [Uptated 2012]. Available from: https://apps.who.int/iris/handle/10665/70840
Statistics Center of Iran. The President”s Office Deputy of Strategic Planning and Control. National population and housing Census 2016 (1395): Selected Findings.Tehran: The Center;October 24, 2016. 2016.
Guindon MH. Self-esteem across the lifespan: Issues and interventions. New York: Routledge; 2009. [DOI:10.4324/9780203884324] [PMCID]
Sadock BJ, Sadock VA. Kaplan and Sadock’s synopsis of psychiatry: Behavioral sciences/clinical psychiatry. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins; 2011. https://books.google.com/books?id=fFi7DR2hmaIC&dq
Welfel ER. The counseling process: A multitheoretical integrative apprach. Belmont, CA: Thomson/Brooks/Cole; 2005. https://books.google.com/books?id=Q3FRAAAAYAAJ&q
de Freitas MC, Queiroz TA, de Sousa JAV. The meaning of old age and the aging experience of in the elderly. Revista da Escola de Enfermagem da USP. 2010; 44(2):403-8. [DOI:10.1590/S0080-62342010000200024] [PMID]
Freeman AT, Santini ZI, Tyrovolas S, Rummel-Kluge C, Haro JM, Koyanagi A. Negative perceptions of ageing predict the onset and persistence of depression and anxiety: Findings from a prospective analysis of the Irish longitudinal study on ageing (TILDA). Journal of Affective Disorders. 2016; 199:132-8. [DOI:10.1016/j.jad.2016.03.042] [PMID]
Wurm S, Benyamini Y. Optimism buffers the detrimental effect of negative self-perceptions of ageing on physical and mental health. Psychology & Health. 2014; 29(7):832-48. [DOI:10.1080/08870446.2014.891737] [PMID]
Barker M, O’Hanlon A, McGee HM, Hickey A, Conroy RM. Cross-sectional validation of the Aging Perceptions Questionnaire: A multidimensional instrument for assessing self-perceptions of aging. BMC Geriatrics. 2007; 7:9. [DOI:10.1186/1471-2318-7-9] [PMID] [PMCID]
Levy BR, Myers LM. Relationship between respiratory mortality and self-perceptions of aging. Psychology & Health. 2005; 20(5):553-64. [DOI:10.1080/14768320500066381]
Efklides A, Kalaitzidou M, Chankin G. Subjective quality of life in old age in Greece: The effect of demographic factors, emotional state and adaptation to aging. European Psychologist. 2003; 8(3):178-91. [DOI:10.1027//1016-9040.8.3.178]
Moser C, Spagnoli J, Santos-Eggimann B. Self-perception of aging and vulnerability to adverse outcomes at the age of 65-70 years. The Journals of Gerontology Series B. 2011; 66B(6):675-80. [DOI:10.1093/geronb/gbr052] [PMID]
Robertson DA, Kenny RA. “I’m too old for that” - The association between negative perceptions of aging and disengagement in later life. Personality and Individual Differences. 2016;100:114-9. [DOI:10.1016/j.paid.2016.03.096]
Meisner BA, Weir PL, Baker J. The relationship between aging expectations and various modes of physical activity among aging adults. Psychology of Sport and Exercise. 2013; 14(4):569-76. [DOI:10.1016/j.psychsport.2013.02.007]
Levy B. Stereotype embodiment: A psychosocial approach to aging. Current Directions in Psychological Science. 2009; 18(6):332-6. [DOI:10.1111/j.1467-8721.2009.01662.x] [PMID] [PMCID]
Ferguson SJ, Goodwin AD. Optimism and well-being in older adults: The mediating role of social support and perceived control. The International Journal of Aging and Human Development. 2010; 71(1):43-68. [DOI:10.2190/AG.71.1.c] [PMID]
Vacek KR, Coyle LD, Vera EM. Stress, self-esteem, hope, optimism, and well-being in urban, ethnic minority adolescents. Journal of Multicultural Counseling and Development. 2010; 38(2):99-111. [DOI:10.1002/j.2161-1912.2010.tb00118.x]
Carver CS. Optimism. In: Michalos AC, editor. Encyclopedia of Quality of Life and Well-Being Research. Dordrecht: Springer; 2014. [DOI:10.1007/978-94-007-0753-5_2018]
Durbin KA, Barber SJ, Brown M, Mather M. Optimism for the future in younger and older adults. The Journals of Gerontology: Series B. 2019; 74(4):565-74. [DOI:10.1093/geronb/gbx171] [PMID]
Jones T, DeMore M, Cohen LL, O’Connell C, Jones D. Childhood healthcare experience, healthcare attitudes, and optimism as predictors of adolescents’ healthcare behavior. Journal of Clinical Psychology in Medical Settings. 2008; 15(3):234-40. [DOI:10.1007/s10880-008-9126-7] [PMID]
Scheier MF, Carver CS, Bridges MW. Optimism, pessimism, and psychological well-being. In: Chang EC, editor. Optimism & Pessimism: Implications for Theory, Research, and Practice. Washington, D.C.: American Psychological Association; 2001. [DOI:10.1037/10385-009]
Weber S, Puskar KR, Ren D. Relationships between depressive symptoms and perceived social support, self-esteem, & optimism in a sample of rural adolescents. Issues in Mental Health Nursing. 2010; 31(9):584-8. [DOI:10.3109/01612841003775061] [PMID]
Orejudo S, Puyuelo M, Fernández-Turrado T, Ramos T. Optimism in adolescence: A cross-sectional study of the influence of family and peer group variables on junior high school students. Personality and Individual Differences. 2012; 52(7):812-7. [DOI:10.1016/j.paid.2012.01.012]
Giltay EJ, Kamphuis MH, Kalmijn S, Zitman FG, Kromhout D. Dispositional optimism and the risk of cardiovascular death: The Zutphen Elderly Study. Archives of Internal Medicine. 2006; 166(4):431-6. [DOI:10.1001/archinte.166.4.431] [PMID]
Scheier MF, Carver CS, Bridges MW. Distinguishing optimism from neuroticism (and trait anxiety, self-mastery, and self-esteem): A reevaluation of the Life Orientation Test. Journal of Personality and Social Psychology. 1994; 67(6):1063-78. [DOI:10.1037/0022-3514.67.6.1063] [PMID]
khodabakhshi M. Normative, Reliability and Validity of Optimism Scale in Isfahan. Isfahan: University of Isfahan; 2004.
Sadegh Moghadam L, Foroughan M, Mohammadi Shahboulaghi F, Ahmadi F, Sajjadi M, Farhadi A. Validity and reliability of the Persian version of the brief aging perceptions questionnaire in Iranian older adults. Clinical Interventions in Aging. 2016; 11:507-11. [DOI:10.2147/CIA.S101620] [PMID] [PMCID]
Golparvar M, Mosahebi MR. [Predicting senile people’s spiritual well being through psychological capital components (Persian)]. Knowledge & Research in Applied Psychology. 2015; 16(3):4-12. https://pdfs.semanticscholar.org/2318/0ff75becac12da0321272d7419506e21e91d.pdf
Matthews EE, Cook PF. Relationships among optimism, well-being, self-transcendence, coping, and social support in women during treatment for breast cancer. Psycho-Oncology. 2009; 18(7):716-26. [DOI:10.1002/pon.1461] [PMID] [PMCID]
Pais-Ribeiro J, Martins da Silva A, Meneses RF, Falco C. Relationship between optimism, disease variables, and health perception and quality of life in individuals with epilepsy. Epilepsy & Behavior. 2007; 11(1):33-8. [DOI:10.1016/j.yebeh.2007.04.010] [PMID]
Ciarrocchi J, Deneke E. Faith, hope, and optimism as predictors of wellbeing: and the greatest of these is hope. Unpublished Manuscript. 2006.
Aspinwall LG. The psychology of future-oriented thinking: From achievement to proactive coping, adaptation, and aging. Motivation and Emotion. 2005; 29(4):203-35. [DOI:10.1007/s11031-006-9013-1]
DeJoy DM. The optimism bias and traffic accident risk perception. Accident Analysis & Prevention. 1989; 21(4):333-40. [DOI:10.1016/0001-4575(89)90024-9]
Lau S, Kubiak T, Burchert S, Goering M, Oberländer N, von Mauschwitz H, et al. Disentangling the effects of optimism and attributions on feelings of success. Personality and Individual Differences. 2014; 56:78-82. [DOI:10.1016/j.paid.2013.08.030]
Malik A. Efficacy, hope, optimism, and resilience at workplace-positive organizational behaviour. International Journal of Scientific and Research Publications. 2013; 3(10):1-4. http://www.ijsrp.org/research-paper-1013.php?rp=P221891
Robinson C, Snipes K. Hope, optimism and self-efficacy: A system of competence and control enhancing African American college students academic well-being. Multiple Linear Regression Viewpoints. 2009; 35(2):16-26. http://www.glmj.org/archives/MLRV_2009_35_2.pdf#page=18