دوره 15، شماره 2 - ( تابستان 1399 )
جلد 15 شماره 2 صفحات 143-130 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Esmaeil Zali M, Arab M, Rahimi Foroushani A, Farzianpour F. Construction and Validation the Healthy Lifestyle Questionnaire Among the Iranian Elderly Who Receive Home Care Services. Salmand: Iranian Journal of Ageing 2020; 15 (2) :130-143
URL: http://salmandj.uswr.ac.ir/article-1-1761-fa.html
URL: http://salmandj.uswr.ac.ir/article-1-1761-fa.html
اسماعیل زالی مراد، عرب محمد، رحیمی فروشانی عباس، فرزیانپور فرشته. طراحی و اعتبارسنجی پرسش‌نامه سبک زندگی سالم در بین سالمندان ایرانی گیرنده خدمات. سالمند: مجله سالمندی ایران. 1399; 15 (2) :130-143
مراد اسماعیل زالی1 
، محمد عرب1 ، عباس رحیمی فروشانی2 ، فرشته فرزیانپور* 3
، محمد عرب1 ، عباس رحیمی فروشانی2 ، فرشته فرزیانپور* 3
1- گروه علوم مدیریت و اقتصاد سلامت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران.
2- گروه اپیدمیولوژی و آمار زیستی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران.
3- گروه علوم مدیریت و اقتصاد سلامت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران. ، farzianp@sina.tums.ac.ir
2- گروه اپیدمیولوژی و آمار زیستی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران.
3- گروه علوم مدیریت و اقتصاد سلامت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران. ، farzianp@sina.tums.ac.ir
متن کامل [PDF 5128 kb]
(2847 دریافت)
| چکیده (HTML) (5922 مشاهده)
.png)
براساس جدول شماره 1 و با توجه به اینکه تعداد متخصصان شرکت‌کننده در مطالعه حاضر بیست نفر بودند، حداقل امتیاز توافق 42/0 تعیین شد. جهت تعیین CVI در هر سؤال نیز میانگین نمره مربوط بودن، ساده بودن و واضح بودن محاسبه شد (فرمول شماره 2):
2.در این رابطه n تعداد متخصصانی است که به گزینه‌های کاملاً مربوط و مربوط، کاملاً ساده و ساده و کاملاً واضح و واضح پاسخ داده‌اند و N تعداد کل متخصصان است [22].
بنابراین در هنگام تعیین امتیاز توافق برای مربوط بودن هر سؤال، پاسخ‌های کاملاً مربوط و مربوط، در هنگام تعیین نمره توافق برای ساده بودن هر سؤال، پاسخ‌های کاملاً ساده و ساده و در هنگام تعیین امتیاز توافق برای واضح بودن هر سؤال، پاسخ‌های کاملاً واضح و واضح در فرمول به عنوان پاسخ‌های مثبت گنجانده شدند. سپس شاخص روایی کل پرسش‌نامه (CVI) نیز به عنوان میانگین نمره CVI سؤالات باقی‌مانده در پرسش‌نامه محاسبه شد.
به دنبال اعمال نظر و اصلاحات خبرگان و استادان، محققین توانستند تا حدود زیادی از روایی پرسش‌نامه و تطابق موضوع با سؤالات و قابلیت استفاده و بجا بودن سؤالات مطروحه مطمئن شده و سؤالاتی را که از نظر پنل ضروری نبودند حذف کردند؛ بنابراین محققین پس از اخذ نظر پنل متخصصین، 69 سؤال که مدنظر پنل بود را جهت رسیدن به اهداف پژوهش تعیین کردند که تعداد هر سؤال در هر حیطه به شرح ذیل بود:
حیطه فیزیکی، ورزش و تفریح (هشت سؤال)، حیطه رشد معنوی (هشت سؤال)، حیطه تغذیه (ده سؤال)، حیطه کیفیت خواب (چهار سؤال)، حیطه پیشگیری (شش سؤال)، حیطه مصرف دخانیات و مواد اعتیاد‌آور (شش سؤال)، حیطه مدیریت تنش و استرس (پنج سؤال)، حیطه روابط اجتماعی (پنج سؤال)، حیطه خودمراقبتی (هفت سؤال)، حیطه مسائل اقتصادی (پنج سؤال) و حیطه مصرف دارو (پنج سؤال). در ادامه با توجه به اهداف پژوهش و نظر متخصصین، ساختار پرسش‌نامه، برای تمام حیطه‌ها به صورت بسته و در قالب طیف لیکرت پنج‌درجه‌ای تنظیم شد. به منظور انجام پایایی پرسش‌نامه پژوهشگران پرسش‌نامه اولیه طراحی‌شده را که روایی آن تأیید شده بود، در دو نوبت به فاصله زمانی دو‌هفته، در اختیار چهل نفر از جامعه مورد پژوهش قرار دادند. همچنین در پایان تکمیل پرسش‌نامه از پاسخ‌دهنده‌ها خواسته شد تا نظر خود را در مورد روشن بودن یا ابهام برخی از سؤال‌ها بگویند. علاوه بر این با توجه به اینکه معمولاً تعدادی از سؤال‌های پرسش‌نامه برای اندازه‌گیری متغیر خاصی در نظر گرفته می‌شوند، باید اطمینان حاصل شود که پاسخ این سؤال‌ها، متغیر مورد‌نظر را اندازه‌گیری می‌کند. برای اطلاع از این امر، محققین اقدام به محاسبه همبستگی میان نتایج حاصل‌شده از پاسخ‌های افراد به هر سؤال و نمرات آن‌ها کردند.
ضریب همبستگی بالا، ارتباط زیاد میان آنچه هر سؤال اندازه می‌گیرد با آنچه در کل اندازه‌گیری شده است را نشان می‌دهد؛ بنابراین محققین پس از جمع‌آوری پرسش‌نامه از جامعه مورد پژوهش (40=n) طی دو نوبت (فاصله زمانی دو‌هفته‌ای) و ورود داده‌ها در نرم‌افزار آماری SPSS نسخه 21 با استخراج واریانس حاصل از داده‌ها و با استفاده از آزمون کرونباخ میزان همبستگی درونی سؤالات را مورد سنجش قرار دادند. درنهایت و در گام آخر بر اساس بررسی متون و نظرات متخصصین پژوهشگران اقدام به تعریف سطح برای حیطه‌های مختلف سبک زندگی در سه وضعیت مطلوب، متوسط و نامطلوب کردند. بدین منظور بر اساس امتیازات تعریف‌شده در طیف لیکرت ابزار طراحی‌شده، به طور کلی و به تفکیک هر حیطه حداقل و حداکثر امتیاز محاسبه شد. سپس امتیازات کسب‌شده در طیف بین حداقل و حداکثر امتیازات به سه دسته نامطلوب، متوسط و مطلوب تقسیم‌بندی شد؛ به گونه‌ای که اگر امتیاز کسب‌شده هر فرد در هر حیطه کمتر از یک‌سوم امتیاز کل بود وضعیت نامطلوب، اگر بین یک‌سوم و دوسوم بود وضعیت متوسط و اگر بیشتر از دوسوم نمره کل بود وضعیت مطلوب تعریف می‌شد.
یافته‌ها
حد مورد توافق برای نسبت روایی محتوا (CVR) با توجه به تعداد متخصصین 42/0 محاسبه شد. امتیاز نسبت روایی محتوا (CVR) برای هر سؤال در حیطه‌های مذکور محاسبه شد. جدول شماره 2 بیانگر وضعیت امتیازات CVI و CVR کسب‌شده هر سؤال به تفکیک هر حیطه است. بر این اساس در حیطه فعالیت فیزیکی، ورزش و تفریح، نسبت روایی محتوایی (CVR) در سؤالات شماره 2، 4، 7، 9 و 12؛ در حیطه رشد معنوی، در سؤالات شماره 3، 4، 6، 8، 11 و 13؛ در حیطه تغذیه، در سؤالات شماره 2، 4، 6، 9، 10، 12، 13، 16 و 17؛ در حیطه کیفیت خواب، در سؤالات شماره 3 و 5؛ در حیطه پیشگیری، در سؤالات شماره 2، 5، 8 و 9؛ در حیطه دخانیات و مواد اعتیاد آور، در سؤالات شماره 2، 5، 6، 8 و 10؛ در حیطه مدیریت تنش و استرس، نسبت روایی محتوایی در سؤالات شماره 2، 3 و 6؛ در حیطه روابط اجتماعی، نسبت روایی محتوایی در سؤالات شماره 2، 4، 7 و 8؛ در حیطه خود مراقبتی، در سؤالات شماره 2، 5، 8 و 11؛ در حیطه مسائل اقتصادی، در سؤالات شماره 3 و 6 و در حیطه مصرف دارو، در سؤالات شماره 2، 5، 7 و 8، کمتر از حداقل حد توافق (0/42>CVR) و در سایر سؤالات بالاتر از حداقل حد توافق به دست آمد (0/42 با در نظر گرفتن امتیاز CVR، سؤالاتی که امتیاز آن‌ها کمتر از حد توافق بود، حذف شدند. سپس شاخص روایی کل پرسش‌نامه (CVI) نیز به عنوان میانگین نمره CVR سؤالات باقی‌مانده در پرسش‌نامه محاسبه شد. بر این اساس، مجموع نمره CVR سؤالات باقی‌مانده برابر 2/52 به دست آمد که با تقسیم آن بر تعداد سؤالات باقی‌مانده، شاخص روایی محتوا 76/0 برای کل پرسش‌نامه به دست آمد که در تمام حیطه‌ها، شاخص روایی محتوایی در تمامی سؤالات، بالاتر از حداقل حد توافق به دست آمد (76/0 همچنین جهت سنجش پایایی پرسش‌نامه از روش آلفای کرونباخ استفاده شد؛ بنابراین پرسش‌نامه در اختیار چهل نفر از جامعه هدف قرار گرفت که خصوصیات جمعیت‌شناختی آن‌ها بدین شرح بود: 17 نفر (5/42 درصد) مرد و 23 نفر (57/7 درصد) زن بودند. میانگین و انحراف معیار سن شرکت‌کنندگان 8±78 سال بود. دو نفر (5 درصد) مجرد، 24 نفر (60 درصد) متأهل، 4 نفر (10 درصد) از همسر خود جدا شده و 10 نفر (25 درصد) همسرشان فوت کرده بود. 5 نفر (12/5درصد) بی‌سواد، 11 نفر (27/5 درصد) دارای تحصیلات ابتدایی، 16 نفر (40 درصد) دارای دیپلم و 8 نفر (20 درصد) دارای تحصیلات دانشگاهی بودند. 5 نفر (12/5 درصد) شاغل بوده، 23 نفر (57/5 درصد) بازنشسته، 10 نفر (25 درصد) بیکار و 2 نفر (5 درصد) در سایر وضعیت‌های شغلی قرار داشتند (جدول شماره 3).
.png)
.png)
بر اساس یافته‌های جدول شماره 4، آلفای کرونباخ میزان سبک زندگی (0/974) و تمامی مؤلفه‌های آن بالاتر از 0/7 قرار دارد.
همچنین پژوهشگران بر اساس بررسی متون صورت‌گرفته و نظرات متخصصین اقدام به سطح‌بندی امتیاز سبک زندگی به تفکیک هر حیطه کردند که نتایج حاصل در جدول شماره 5 گزارش شده است. در جدول مذکور منظور از x امتیاز کسب‌شده برای هر فرد است.
.png)
.png)
بحث
پژوهش حاضر با هدف، طراحی، پایایی و روایی پرسش‌نامه سبک زندگی سالم در بین سالمندان ایرانی (EHLSQ) گیرنده خدمات درمانی در منزل انجام شد. ارزیابی وضعیت سبک زندگی به دلیل ابعاد مختلف درگیر و مشکلات متعاقب آن به صورت مستقیم و عینی یک موضوع چالش‌برانگیز است [23]. برای مقایسه محتوای پرسش‌نامه EHLSQ با سایر پرسش‌نامه‌هایی که جهت سنجش سبک زندگی سالم طراحی شده‌اند، می‌توان به پرسش‌نامه 46سؤالی سنجش سبک زندگی سالمندان ایرانی که توسط اسحاقی و همکاران [15] طراحی شده است، اشاره کرد. پرسش‌نامه مذکور دارای پنج حیطه اصلی (شامل: 1. پیشگیری، 2. فعالیت جسمی، ورزش، تفریح و سرگرمی، 3. تغذیه، 4. مدیریت تنش، 5. روابط اجتماعی و فردی) است. پرسش‌نامه EHLSQ، علاوه بر حیطه‌های مذکور، حیطه‌های دیگری شامل حیطه رشد معنوی، حیطه کیفیت خواب، حیطه مصرف دخانیات و مواد اعتیاد‌آور، حیطه خودمراقبتی و حیطه مصرف دارو را نیز مورد ارزیابی قرار داده است.
مورد دیگر، پرسش‌نامه سبک زندگی ارتقای سلامت (HPLP) است [24] که در شش حیطه شامل حمایت اجتماعی، درک از زندگی، مسئولیت‌پذیری سلامتی، مدیریت استرس، تغذیه مناسب و فعالیت جسمی طراحی شده است. ایوبی و همکاران [20] طی مطالعه‌ای پایایی و روایی این پرسش‌نامه را در ایران ارزیابی کردند؛ آنان پرسش‌نامه مذکور را به عنوان ابزاری جهت سنجش سطح سلامت عمومی برای جوانان و نوجوانان پیشنهاد کردند. با توجه به تفاوت‌های اساسی بین گروه سنی جوان و سالمند، به نظر نمی‌رسد پرسش‌نامه مذکور بتواند قابلیت ارزیابی سبک زندگی برای سالمندان را دارا باشد.
پرسش‌نامه سبک زندگی و کنترل رفتار شخصی (HLPCQ)، ابزاری دیگری است که در سال 2014 به منظور ارزیابی سبک زندگی طراحی شد [18]. ابزار مذکور بیشتر تأکید بر کنترل رفتار شخصی داشته و حیطه تغذیه در آن بیشتر مورد توجه بوده است. علاوه بر این HLPCQ یک ابزار عمومی است که ممکن است نتواند ارزیابی همه ابعاد زندگی سالمند را پوشش دهد. همچنین پرسش‌نامه ارزیابی عادت‌های سبک زندگی مدیترانه‌ای [25] جهت محاسبه شاخص سبک زندگی مدیترانه‌ای (MEDLIF) در سال 2015 طراحی شده است. پرسش‌نامه مذکور سبک زندگی افراد را در شرایط اقلیمی خاصی مورد ارزیابی قرار داده است که با شرایط اقلیمی کشور متناسب نیست. همچنین این پرسش‌نامه به صورت عمومی است و ممکن است نتواند به‌درستی وضعیت زندگی سالمندان را مورد ارزیابی قرار دهد.
پرسش‌نامه سبک زندگی ارتقادهنده سلامت نسخه 2 (HPLP‑II) در سال 1987 توسط واکر و همکاران [26] طراحی و توسعه داده شده است. پرسش‌نامه مذکور پرسش‌نامه‌ای عمومی است که دارای 52 سؤال است و سبک زندگی ارتقادهنده سلامت را در شش حیطه (مسئولیت در قبال سلامت، فعالیت بدنی، تغذیه، رشد معنوی، روابط بین‌فردی و مدیریت استرس) مورد ارزیابی قرار می‌دهد. تنجانی و همکاران [27] در سال 2016 پایایی و روایی پرسش‌نامه HPLP‑II را در بین سالمندان ایرانی مبتلا به بیماری‌های قلبی مورد ارزیابی قرار داده و این پرسش‌نامه را ابزاری مناسب برای ارزیابی رفتارهای ارتقادهنده سلامت سالمندان ایرانی دانستند.
پرسش‌نامه طراحی شده در مطالعه حاضر (EHLSQ) در مقایسه با پرسش‌نامه HPLP‑II علاوه براینکه ابعاد بیشتری از زندگی سالمندان را تحت پوشش قرار می‌دهد، می‌تواند برای ارزیابی وضعیت سبک زندگی همه سالمندان مورد استفاده قرار گیرد و منحصر به سالمندان با شرایط یا وضعیت خاصی نیست؛ بنابراین جامعیت لازم برای ارزیابی کل سبک زندگی سالمند را داراست. علاوه بر این‌ها، پژوهشگران در طراحی پرسش‌نامه EHLSQ در قالب مصاحبه با سالمندان از نظرات آنان نیز بهره‌مند شدند. همچنین پرسش‌نامه EHLSQ با در نظر گرفتن شرایط فرهنگی داخل کشور بهتر از نمونه‌های خارجی می‌تواند سبک زندگی سالمندان را مورد ارزیابی قرار دهد. بر این اساس پژوهشگران تلاش کرده‌اند در طراحی پرسش‌نامه EHLSQ محدودیت‌های موجود در پرسش‌نامه‌های قبلی را برطرف کنند. علاوه بر این، پرسش‌نامه EHLSQ به دلیل بهره‌گیری از تعداد متخصصین بیشتر (بیست نفر) و تنوع در تخصص (هشت رشته تخصصی)، محاسبه نسبت روایی محتوایی (CVR) و شاخص روایی محتوایی (CVI)، استفاده از نظرات گروه هدف که همان سالمندان هستند و بالا بودن ضریب آلفای کرونباخ (0/974) از اعتبار و اعتماد مناسبی نیز برخوردار است.
نتیجه‌گیری‌نهایی
علاوه بر جامعیت محتوا و روایی و پایایی مناسب، پژوهشگران سعی کردند در روند اجرا نیز به صورت علمی و استاندارد در زمینه تولید ابزار عمل کنند تا روشی که در طراحی پرسش‌نامه EHLSQ به کار می‌گیرند، از اطمینان لازم برای طراحی ابزار، برخوردار باشد. همچنین در مطالعه حاضر با بررسی تحقیق‌های انجام‌شده و بر اساس نظر متخصصین، پژوهشگران اقدام به سطح‌بندی امتیاز سبک زندگی کردند (جدول شماره 5). علاوه براین با توجه به جامعه مورد‌مطالعه (سالمندان) و محدودیت‌های موجود در مطالعاتی که پژوهشگر به طور مستقیم با سالمندان در ارتباط است، در مطالعه حاضر پژوهشگران سعی کردند با اتخاذ تدابیری محدودیت‌های موجود را برطرف کنند، اما با وجود این، مراجعه پژوهشگران جهت پر کردن برخی پرسش‌نامه‌ها به درب منازل سالمندان را می‌توان به عنوان یکی از محدودیت‌های مطالعه حاضر نام برد. پژوهشگران تلاش کردند در طراحی پرسش‌نامه EHLSQ نقایص ابزارهای پیشین در ارزیابی سبک زندگی را برطرف کنند. در پایان پیشنهاد می‌شود جهت ارزیابی ابزار حاضر، مطالعاتی در شرایط مختلف و برای سایر گروه‌های سنی انجام پذیرد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
همه اصول اخلاقی در این مقاله رعایت شده است. شرکت کنندگان اجازه داشتند هر زمان که مایل بودند از پژوهش خارج شوند. همچنین همه شرکت کنندگان در جریان روند پژوهش بودند. اطلاعات آن ها محرمانه نگه داشته شد.
حامی مالی
این مقاله برگرفته از پایان نامه دکتر آقای مراد اسماعیل زالی در دانشگاه علوم پزشکی تهران بوده است.
مشارکت نویسندگان
طراحی و ایده‌پردازی: فرشته فرزانی‌پور ، مراد اسماعیل زالی؛ روش‌شناسی و تحلیل داده‌ها: مراد اسماعیل زالی، عباس رحیمی فروشانی ؛ نظارت و نگارش نهایی: مراد اسماعیل زالی، محمد عرب، فرشته فرضیان‌پور.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، مقاله حاضر فاقد هر گونه تعارض منافع بوده است.
References
Mohammadi M, Mohammadi Shahboulaghi F, Shati M, Khanke HR. [The validity and reliability of the Persian version of the device to identify older people at risk for re-admission in emergency centers (Persian)]. Nursing Journal of Vulnerable. 2016; 3(8):48-58. http://njv.bpums.ac.ir/article-1-740-en.html
Park SH, Han KS, Kang CB. Effects of exercise programs on depressive symptoms, quality of life and self-esteem in older people: A systematic review of randomized controlled trials. Applied Nursing Research. 2014; 27(4):219-26. [DOI:10.1016/j.apnr.2014.01.004] [PMID]
Mohammadzadeh A, Dolatshahy B, Mohammadkhani P. [The effects of integrative reminiscence therapy on signs and symptoms of depression in the elderly (Persian)]. Iranian Journal of Ageing. 2011; 6(1):23-8. http://salmandj.uswr.ac.ir/article-1-373-en.html
Imani ADS, Azizi Zeinalhajlou A. [Population aging and burden of diseases (Persian)]. Depiction of Health. 2015; 6(2):54-61. https://doh.tbzmed.ac.ir/Article/doh-125
Statistical Center of Iran. Selected findings of the 2016 national population and housing census. Tehran: Statistical Center of Iran; 2018. https://www.amar.org.ir/Portals/1/census/2016/Census_2016_Selected_Findings.pdf
Hekmatpou D, Shamsi M, Zamani M. [The effect of healthy lifestyle educational programs on the quality of life of the elderly in Arak (Persian)]. Journal of Arak University of Medical Sciences. 2013; 16(72):1-11. http://jams.arakmu.ac.ir/article-1-2024-en.html
Ghasemi V, Rabani R, Rabbani A, Alizadeh MB. [Structural and capital determinants of health-oriented lifestyle (Persian)]. Journal of Faculty of Literature and Humanities Kharazmi. 2009; 1387(63):181-213. https://jspi.khu.ac.ir/article-1-229-fa.html
Son KY, Park SM, Lee J, Kim CY. Difference in adherence to and influencing factors of a healthy lifestyle between middle-aged and elderly people in Korea: A multilevel analysis. Geriatrics & Gerontology International. 2015; 15(6):778-88. [DOI:10.1111/ggi.12335] [PMID]
Kendig H, Browning CJ, Thomas SA, Wells Y. Health, lifestyle, and gender influences on aging well: An Australian longitudinal analysis to guide health promotion. Frontiers in Public Health. 2014; 2(2):70. [DOI:10.3389/fpubh.2014.00070] [PMID] [PMCID]
Taheri M. The study of life style and demographic characteristics of iranian elderly. Journal of Sports Research. 2014; 1(3):45-8. https://ideas.repec.org/a/pkp/josres/2014p45-48.html
Movahedi M, Khamseh F, Ebadi A, Haji Amin Z, Navidian A. [Assessment of the lifestyle of the elderly in Tehran (Persian)]. Journal of Health Promotion Management. 2016; 5(3):51-9. http://jhpm.ir/article-1-630-en.html
Abbasi M, Daniali SSM, Hazrati M. Lifestyle of fallen elderly patients referred to Isfahan Hospitals. Iran Journal of Nursing. 2017; 30(107):20-31. [DOI:10.29252/ijn.30.107.20]
Anahita Babak SD, Davari S, Aghdak P, Pirhaji O. Assessment of healthy lifestyle among elderly in Isfahan, Iran. Journal of Isfahan Medical School. 2011; 29(149):64-74. https://b2n.ir/578878
Fallah Mehrabadi E PM, Asadi S, Haghani H. [Lifestyle of elderly people with osteoporosis and its related factors (Persian)]. Iranian Journal of Ageing. 2017; 12( 2):132-45. [DOI:10.21859/sija-1202132]
Eshaghi SR, Farajzadegan Z, Babak A. [Healty lifestyle assessment questionnaire in elderly: Translation, reliability and validity (Persian)]. Payesh. 2010; 9(1):91-9. http://payeshjournal.ir/article-1-593-en.html
Shamsadini Lori A, PourMohammadi K, Vida K, Ahmadi Kashkol S, PourAhmad MR. [A survey on the level of the elderly lifestyle in Shiraz (Persian)]. Journal of Health-Based Research. 2015; 1(1):75-84. http://hbrj.kmu.ac.ir/article-1-35-en.html
Mahmudi Gh, Niazazari K, Sanati T. [Evaluation of life style in the elderly (Persian)]. Journal of Health Breeze. 2013; 1(3):45-50. http://jfh.iausari.ac.ir/article_633408.html
Darviri C, Alexopoulos EC, Artemiadis AK, Tigani X, Kraniotou C, Darvyri P, et al. The Healthy Lifestyle and Personal Control Questionnaire (HLPCQ): A novel tool for assessing self-empowerment through a constellation of daily activities. BMC Public Health. 2014; 14(1):995. [DOI:10.1186/1471-2458-14-995] [PMID] [PMCID]
Hwang JE. Promoting healthy lifestyles with aging: Development and validation of the Health Enhancement Lifestyle Profile (HELP) using the Rasch measurement model. American Journal of Occupational Therapy. 2010; 64(5):786-95. [DOI:10.5014/ajot.2010.09088] [PMID]
Aubi E, Shadnoush M, Nazarzadeh M, Bidel Z, Ranaei A, Delpisheh A. [Translation and assessment of validity andreliability of the health-promoting lifestyle questionnaire, using factor analysis (Persian)]. Pejouhandeh. 2012; 17(3):114-20. https://www.academia.edu/21511928/
Hajizadeh E, Asghari M. [Methods and statistical analyzes by looking at the research method in the biological sciences and health sciences (Persian)]. Tehran: University Jihad Publishing Organization; 2011. https://b2n.ir/425749
Mohd Tajudin N, Puteh M, Mazlini A. Guiding principles to foster higher order thinking skills in teaching and learning of mathematics. International Journal of Engineering & Technology. 2018; 7(4.15):195-9. [DOI:10.14419/ijet.v7i4.15.21445]
Rodriguez Añez CR, Reis RS, Petroski EL. Brazilian version of a lifestyle questionnaire: Translation and validation for young adults. Arquivos Brasileiros de Cardiologia. 2008; 91(2):102-9. [DOI:10.1590/S0066-782X2008001400006] [PMID]
Chen MY, Wang EK, Yang RJ, Liou YM. Adolescent health promotion scale: Development and psychometric testing. Public Health Nursing. 2005; 22(2):209-20. [DOI:10.1046/j.1525-1446.2003.20204.x]
Sotos-Prieto M SBG, Bodega P, Pocock S, Mattei J, Peñalvo JL. Validation of a questionnaire to measure overall Mediterranean lifestyle habits for research application: The MEDiterranean LIFEstyle Index (MEDLIFE). Nutricion Hospitalaria. 2015; 32(3):1153-63. http://scielo.isciii.es/scielo.php?pid=S0212-16112015000900026&script=sci_abstract&tlng=en
Walker SN, Sechrist KR, Pender NJ. The health-promoting lifestyle profile: Development and psychometric characteristics. Nursing Research. 1987; 36(2):76-81. [DOI:10.1097/00006199-198703000-00002] [PMID]
Tanjani PT, Azadbakht M, Garmaroudi G, Sahaf R, Fekrizadeh Z. Validity and reliability of health promoting lifestyle profile II in the Iranian elderly. International Journal of Preventive Medicine. 2016; 7:74. [DOI:10.4103/2008-7802.182731] [PMID] [PMCID]
متن کامل: (4663 مشاهده)
مقدمه
در سال‌های اخیر، مقوله سالمندی به طور کلی چه در حیطه علمی و پژوهشی و چه در نهادهای تصمیم‌گیرنده، تبدیل به یکی از موضوعات حساس و بحث‌برانگیز شده است [1]. با افزایش امید به زندگی، کاهش مرگ‌و‌میر، کاهش تولد و بهبود مراقبت‌های بهداشتی، جمعیت سالمندان در جهان رو به افزایش نهاده است [2]. بر اساس تخمین‌ها، در سال 2025 جمعیت سالمندان به یک میلیارد و دویست میلیون نفر (14 درصد از کل جمعیت جهان) خواهد رسید [3]؛ بنابراین به دنبال سالمندی جمعیت، مواجهه نسبت بالایی از جمعیت با بیماری‌های خاص این دوره، اجتناب‌ناپذیر و ارائه گسترده خدمات سلامت ضروری است. بر این اساس با افزایش سن، سلامت افراد رو به افول گذاشته و بار بیماری‌ها افزایش می‌یابد [4].
در حال حاضر، جامعه ایران به عنوان یک کشور در حال توسعه دارای جمعیت جوانی است که در سال‌های نه چندان دور، این تعداد به بخش فوقانی هرم جمعیتی منتقل خواهند شد [5]. بنابراین بهتر است بیشتر از گذشته از مسائل مربوط به سالمندی صحبت به میان آید. از جمله این مسائل بحث بهداشت، سلامت و تأمین آسایش و رفاه آنان در جامعه است که هر روز ابعاد تازه و گسترده‌تری پیدا می‌کند. سبک زندگی سالم روشی از زندگی است که سبب تأمین، حفظ و ارتقای سطح سلامت، رفاه و کیفیت زندگی فرد می‌شود. اتخاذ سبک زندگی سالم در دوران سالمندی، به دلیل قابلیت آن در پیشگیری از بیماری‌ها، ارتقای سطح کیفیت زندگی، افزایش امید به زندگی و بهبود سلامت جسم و روان اهمیت بسیاری دارد [6].
سبک زندگی الگوهایی از رفتار مرتبط با سلامت است و متکی بر انتخاب‌هایی است که طبق فرصت‌های زندگی در دسترس افراد است. این انتخاب‌ها برای نمونه شامل تصمیم برای سیگار کشیدن، مصرف الکل، رژیم غذایی، ورزش و کارهای مشابه آن‌هاست. رفتارهای منتج از انتخاب آن‌ها می‌تواند تأثیرات مهمی در حفظ سلامت یا ایجاد بیماری دربر داشته باشد [7]. بر اساس مطالعات، از میان عوامل متعددی که در گروه‌های سنی مختلف در سبک زندگی سالمندان دخیل بودند، متغیرهای اقتصادی نظیر مالیات‌های سرانه در جمعیت سالمندان به نسبت میانسالان، تأثیر بیشتری بر روی برخی از مؤلفه‌های سبک زندگی نظیر سیگار کشیدن، داشت [8]. عوامل جمعیت‌شناختی، سلامت و سبک زندگی ارتباط معنی‌داری با جنبه‌های مختلف سالمندی سالم دارند [9]. طاهری، طی مطالعه‌ای نشان داد، بین سبک زندگی سالم با ورزش، تغذیه سالم، ارتباطات اجتماعی و پیشگیری ارتباطی مستقیم و بین سبک زندگی و استرس رابطه معکوس معنی‌داری وجود دارد [10].
در بیشتر مطالعات، پژوهشگران به طور کلی سبک زندگی را در 5 حیطه شامل حیطه پیشگیری(۱۵ ± 3 سؤال)، حیطه فعالیت جسمی، ورزش تفریح و سرگرمی (۵ ± ۳ سؤال)، حیطه تغذیه سالم (۱۴ ± 2 سؤال)، حیطه مدیریت استرس (۵ ± 2 سؤال)، حیطه روابط اجتماعی و بین‌فردی (۷ ± 3 سؤال) مورد بررسی و سنجش قرار داده‌اند [71-11]. در بررسی مطالعات، پژوهشگران به منظور ارزیابی سبک زندگی اقدام به طراحی ابزارهایی کرده‌اند. دارویری، پرسش‌نامه سبک زندگی و کنترل رفتار شخصی، را ابزار خوبی جهت ارزیابی کارایی مداخلات ارتقای سلامت آتی، در راستای ارتقای سبک زندگی فردی و حس خوب بودن در افراد سالمند معرفی کرد [18]. هوآنگ به بررسی روایی و پایایی پرسش‌نامه ارتقادهنده سبک زندگی با استفاده از مدل راش پرداخت و روایی و پایایی این ابزار مورد تأیید قرار گرفت [19]. ایوبی و همکاران در مطالعه‌ای نشان دادند که نسخه فارسی پرسش‌نامه سبک زندگی ارتقادهنده سلامت می‌تواند به عنوان ابزاری روا و پایا برای سنجش سطح سلامت عمومی نوجوانان، جوانان و بزرگسالان معرفی شود [20]. اسحاقی و همکاران به منظور ارزیابی سبک زندگی، پرسش‌نامه‌ای در پنج حیطه طراحی و پیشنهاد کردند که این پرسش‌نامه به منظور ارزیابی سبک زندگی و برنامه‌ریزی سلامت در بین سالمندان به کار گرفته شود [15].
با وجود مطالعات انجام‌شده، به دلیل افزایش مؤلفه‌های مؤثر بر سبک زندگی و نبود ابزار و پرسش‌نامه جامع سنجش سبک زندگی سالم سالمندان در ایران، محققین در مطالعه حاضر درصدد بودند، با انجام بررسی جامع متون و مطالعات پیشین و همچنین با بهره‌مندی از نظرات و تجربیات سالمندان و متخصصین مرتبط با مقوله سالمندی، به طراحی و اعتبارسنجی پرسش‌نامه سبک زندگی سالم در بین سالمندان ایرانی گیرنده خدمات درمانی در منزل بپردازند. علاوه بر این با توجه به افزایش سالمندان در جوامع و نیازمندی آن‌ها به خدمات بهداشتی‌درمانی، نظام‌های سلامت روش‌های نوینی را جهت ارائه خدمات به این گروه در معرض خطر اتخاذ کرده است که از جمله آن می‌توان به ارائه خدمات درمانی در منزل اشاره کرد؛ بنابراین این شیوه ارائه خدمات برای سالمندان در حال فراگیر شدن است. بنابراین شناخت ابعاد مختلف زندگی این گروه از افراد جامعه می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. علاوه بر این در داخل کشور نیز تاکنون پژوهش‌های بسیار اندکی درباره دریافت‌کنندگان خدمات درمانی در منزل صورت گرفته است که لازم است به این گروه از جامعه از نظر تحقیق و پژوهش توجه شود. براساس آنچه بیان شد هدف از انجام پژوهش حاضر ساخت یک ابزار جامع بود که تمامی ابعاد سبک زندگی را متناسب با مفهوم نظری آن شامل شود.
روش مطالعه
مطالعه حاضر از نوع ترکیبی و متوالی اکتشافی با هدف طراحی، پایایی و روایی پرسش‌نامه سبک زندگی سالم در بین سالمندان ایرانی گیرنده خدمات درمانی در منزل انجام پذیرفت. برای طراحی پرسش‌نامه سنجش سبک زندگی سالم در سالمندان، ابتدا با بررسی کتب، مقالات و پرسش‌نامه‌های مشابه در زمینه سبک زندگی تعریفی از سبک زندگی سالم صورت گرفت و اطلاعات لازم جمع‌آوری شد. جمع‌آوری اطلاعات از طریق جست‌وجو در پایگاههای اطلاعاتی وب‌آو ساینس، مگ ایران، پابمد، اسکوپوس و پایگاه مرکز علمی اطلاعات جهاد دانشگاهی و با این کلید‌واژه‌ها زیر صورت پذیرفت: در پایگاههای اطلاعاتی فارسی زبان، سبک زندگی و سالمندی سالم و یا به صورت ترکیبی،سلامت و سالمندی، سلامت و سبک زندگی، سالمندی فعال و سبک زندگی، مدل سالمندی سالم و فاکتورهای سبک زندگی و در پایگاههای اطلاعاتی انگلیسی زبان به صورت ترکیبیپ healthyaging ،health and lifestyle ،elderly ،Health ،lifestyle ،Health and Aging ،Active Aging صورت گرفت. مطالعات، بررسی و به روش تحلیل محتوایی کلیه متغیرهای مرتبط با سبک زندگی سالم سالمندان شناسایی شد. پژوهشگران جهت تهیه ابزاری کامل جهت سنجش میزان سبک زندگی در بین سالمندان به صورت جامع، در ادامه با انجام مصاحبه نیمه‌ساختاریافته با سالمندان و متخصصان مرتبط با حوزه سالمندی، متغیرهای مرتبط با سبک زندگی سالم سالمندان شهر تهران را شناسایی کردند. در پایان این مصاحبه‌ها، پژوهشگران بر اساس نتایج به‌دست‌آمده از مطالعات متون و مصاحبه با سالمندان ابزار سنجش جامع را در 14 حیطه شامل فعالیت فیزیکی، ورزش و تفریح، رشد معنوی، تغذیه، کیفیت خواب، پیشگیری، دخانیات و مواد اعتیاد‌آور، مدیریت تنش و استرس، روابط اجتماعی، خود مراقبتی، مسائل اقتصادی و مصرف دارو، مصرف مشروبات الکلی، سلامت جنسی و سلامت رانندگی تنظیم کردند که از این بین دو حیطه مشروبات الکلی و سلامت جنسی به پیشنهاد کمیته اخلاق حذف شدند و حیطه سلامت رانندگی به دنبال مصاحبه با سالمندان و تعداد اندک رانندگان سالمند، از حیطه‌های موردبررسی در مطالعه حاضر حذف شدند. درنهایت پرسش‌نامه اولیه در یازده حیطه تنظیم شد. به دنبال تدوین حیطه‌ها جهت بررسی سبک زندگی سالم در سالمندان، پژوهشگران بر اساس بررسی متون علمی داخلی و خارجی اقدام به استخراج گویه‌ها برای هریک از حیطه‌ها کردند. با تعیین این گویه‌ها تعداد 130 سؤال توسط پژوهشگران استخراج شد.
درنهایت کلیه متغیرهای استخراج‌شده از بررسی متون، مصاحبه نیمه‌ساختاریافته و موارد مورد توافق، در قالب گویه‌های پرسش‌نامه تدوین شد. به منظور برآورد میزان روایی پرسش‌نامه و سؤالات طرح‌شده در آن، سؤالات استخراج‌شده در اختیار پنل متخصصین، کارشناسان و استادان مسلط به موضوع شاملاساتید دانشگاهی در حوزه سالمندان (شش نفر)، متخصص آمار و اپیدمیولوژیست (دو نفر)، جامعه‌شناس (دو نفر)، روان‌شناس (دو نفر)، پزشک عمومی (دو نفر)، پرستار (دو نفر)، مددکار اجتماعی (دو نفر)، تغذیه (دو نفر) قرار گرفت. به منظور بررسی ضرورت حضور هر سؤال در پرسش‌نامه، شفافیت هر سؤال، جمله‌بندی مناسب هر سؤال و جامعیت کل پرسش‌نامه از متخصصان نظرخواهی شد. جهت ارزیابی روایی محتوایی ابزار ساخته‌شده، از دیدگاه متخصصین، در مورد میزان هماهنگی محتوای ابزار اندازه‌گیری با اهداف پژوهش استفاده شد. برای این منظور دو روش کیفی و کمی در نظر گرفته شد. در بررسی کیفی محتوا، پژوهشگر از متخصصان درخواست کرد تا بازخورد لازم در ارتباط با ابزار را ارائه دهند که بر اساس آن، موارد لازم اصلاح شد. برای بررسی روایی محتوایی به شکل کمی، از دو ضریب نسبی محتوایی و شاخص روایی محتوا استفاده شد. برای تعیین CVR از متخصصان درخواست شد تا هر آیتم را براساس طیف سه‌قسمتی ضروری است، مفید است ولی ضرورتی ندارد و ضرورتی ندارد بررسی کنند. سپس پاسخ‌ها مطابق فرمول شماره 1 محاسبه شد:
1.در این رابطه nE تعداد متخصصانی است که به گزینه "ضروری" پاسخ داده‌اند و N تعداد کل متخصصان است [21]. اگر مقدار محاسبه‌شده از مقدار مورد توافق بزرگ‌تر باشد اعتبار محتوای آن آیتم پذیرفته می‌شود. مقدار مورد توافق CVR بر اساس جدول شماره 1 تعیین شد.
در سال‌های اخیر، مقوله سالمندی به طور کلی چه در حیطه علمی و پژوهشی و چه در نهادهای تصمیم‌گیرنده، تبدیل به یکی از موضوعات حساس و بحث‌برانگیز شده است [1]. با افزایش امید به زندگی، کاهش مرگ‌و‌میر، کاهش تولد و بهبود مراقبت‌های بهداشتی، جمعیت سالمندان در جهان رو به افزایش نهاده است [2]. بر اساس تخمین‌ها، در سال 2025 جمعیت سالمندان به یک میلیارد و دویست میلیون نفر (14 درصد از کل جمعیت جهان) خواهد رسید [3]؛ بنابراین به دنبال سالمندی جمعیت، مواجهه نسبت بالایی از جمعیت با بیماری‌های خاص این دوره، اجتناب‌ناپذیر و ارائه گسترده خدمات سلامت ضروری است. بر این اساس با افزایش سن، سلامت افراد رو به افول گذاشته و بار بیماری‌ها افزایش می‌یابد [4].
در حال حاضر، جامعه ایران به عنوان یک کشور در حال توسعه دارای جمعیت جوانی است که در سال‌های نه چندان دور، این تعداد به بخش فوقانی هرم جمعیتی منتقل خواهند شد [5]. بنابراین بهتر است بیشتر از گذشته از مسائل مربوط به سالمندی صحبت به میان آید. از جمله این مسائل بحث بهداشت، سلامت و تأمین آسایش و رفاه آنان در جامعه است که هر روز ابعاد تازه و گسترده‌تری پیدا می‌کند. سبک زندگی سالم روشی از زندگی است که سبب تأمین، حفظ و ارتقای سطح سلامت، رفاه و کیفیت زندگی فرد می‌شود. اتخاذ سبک زندگی سالم در دوران سالمندی، به دلیل قابلیت آن در پیشگیری از بیماری‌ها، ارتقای سطح کیفیت زندگی، افزایش امید به زندگی و بهبود سلامت جسم و روان اهمیت بسیاری دارد [6].
سبک زندگی الگوهایی از رفتار مرتبط با سلامت است و متکی بر انتخاب‌هایی است که طبق فرصت‌های زندگی در دسترس افراد است. این انتخاب‌ها برای نمونه شامل تصمیم برای سیگار کشیدن، مصرف الکل، رژیم غذایی، ورزش و کارهای مشابه آن‌هاست. رفتارهای منتج از انتخاب آن‌ها می‌تواند تأثیرات مهمی در حفظ سلامت یا ایجاد بیماری دربر داشته باشد [7]. بر اساس مطالعات، از میان عوامل متعددی که در گروه‌های سنی مختلف در سبک زندگی سالمندان دخیل بودند، متغیرهای اقتصادی نظیر مالیات‌های سرانه در جمعیت سالمندان به نسبت میانسالان، تأثیر بیشتری بر روی برخی از مؤلفه‌های سبک زندگی نظیر سیگار کشیدن، داشت [8]. عوامل جمعیت‌شناختی، سلامت و سبک زندگی ارتباط معنی‌داری با جنبه‌های مختلف سالمندی سالم دارند [9]. طاهری، طی مطالعه‌ای نشان داد، بین سبک زندگی سالم با ورزش، تغذیه سالم، ارتباطات اجتماعی و پیشگیری ارتباطی مستقیم و بین سبک زندگی و استرس رابطه معکوس معنی‌داری وجود دارد [10].
در بیشتر مطالعات، پژوهشگران به طور کلی سبک زندگی را در 5 حیطه شامل حیطه پیشگیری(۱۵ ± 3 سؤال)، حیطه فعالیت جسمی، ورزش تفریح و سرگرمی (۵ ± ۳ سؤال)، حیطه تغذیه سالم (۱۴ ± 2 سؤال)، حیطه مدیریت استرس (۵ ± 2 سؤال)، حیطه روابط اجتماعی و بین‌فردی (۷ ± 3 سؤال) مورد بررسی و سنجش قرار داده‌اند [71-11]. در بررسی مطالعات، پژوهشگران به منظور ارزیابی سبک زندگی اقدام به طراحی ابزارهایی کرده‌اند. دارویری، پرسش‌نامه سبک زندگی و کنترل رفتار شخصی، را ابزار خوبی جهت ارزیابی کارایی مداخلات ارتقای سلامت آتی، در راستای ارتقای سبک زندگی فردی و حس خوب بودن در افراد سالمند معرفی کرد [18]. هوآنگ به بررسی روایی و پایایی پرسش‌نامه ارتقادهنده سبک زندگی با استفاده از مدل راش پرداخت و روایی و پایایی این ابزار مورد تأیید قرار گرفت [19]. ایوبی و همکاران در مطالعه‌ای نشان دادند که نسخه فارسی پرسش‌نامه سبک زندگی ارتقادهنده سلامت می‌تواند به عنوان ابزاری روا و پایا برای سنجش سطح سلامت عمومی نوجوانان، جوانان و بزرگسالان معرفی شود [20]. اسحاقی و همکاران به منظور ارزیابی سبک زندگی، پرسش‌نامه‌ای در پنج حیطه طراحی و پیشنهاد کردند که این پرسش‌نامه به منظور ارزیابی سبک زندگی و برنامه‌ریزی سلامت در بین سالمندان به کار گرفته شود [15].
با وجود مطالعات انجام‌شده، به دلیل افزایش مؤلفه‌های مؤثر بر سبک زندگی و نبود ابزار و پرسش‌نامه جامع سنجش سبک زندگی سالم سالمندان در ایران، محققین در مطالعه حاضر درصدد بودند، با انجام بررسی جامع متون و مطالعات پیشین و همچنین با بهره‌مندی از نظرات و تجربیات سالمندان و متخصصین مرتبط با مقوله سالمندی، به طراحی و اعتبارسنجی پرسش‌نامه سبک زندگی سالم در بین سالمندان ایرانی گیرنده خدمات درمانی در منزل بپردازند. علاوه بر این با توجه به افزایش سالمندان در جوامع و نیازمندی آن‌ها به خدمات بهداشتی‌درمانی، نظام‌های سلامت روش‌های نوینی را جهت ارائه خدمات به این گروه در معرض خطر اتخاذ کرده است که از جمله آن می‌توان به ارائه خدمات درمانی در منزل اشاره کرد؛ بنابراین این شیوه ارائه خدمات برای سالمندان در حال فراگیر شدن است. بنابراین شناخت ابعاد مختلف زندگی این گروه از افراد جامعه می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. علاوه بر این در داخل کشور نیز تاکنون پژوهش‌های بسیار اندکی درباره دریافت‌کنندگان خدمات درمانی در منزل صورت گرفته است که لازم است به این گروه از جامعه از نظر تحقیق و پژوهش توجه شود. براساس آنچه بیان شد هدف از انجام پژوهش حاضر ساخت یک ابزار جامع بود که تمامی ابعاد سبک زندگی را متناسب با مفهوم نظری آن شامل شود.
روش مطالعه
مطالعه حاضر از نوع ترکیبی و متوالی اکتشافی با هدف طراحی، پایایی و روایی پرسش‌نامه سبک زندگی سالم در بین سالمندان ایرانی گیرنده خدمات درمانی در منزل انجام پذیرفت. برای طراحی پرسش‌نامه سنجش سبک زندگی سالم در سالمندان، ابتدا با بررسی کتب، مقالات و پرسش‌نامه‌های مشابه در زمینه سبک زندگی تعریفی از سبک زندگی سالم صورت گرفت و اطلاعات لازم جمع‌آوری شد. جمع‌آوری اطلاعات از طریق جست‌وجو در پایگاههای اطلاعاتی وب‌آو ساینس، مگ ایران، پابمد، اسکوپوس و پایگاه مرکز علمی اطلاعات جهاد دانشگاهی و با این کلید‌واژه‌ها زیر صورت پذیرفت: در پایگاههای اطلاعاتی فارسی زبان، سبک زندگی و سالمندی سالم و یا به صورت ترکیبی،سلامت و سالمندی، سلامت و سبک زندگی، سالمندی فعال و سبک زندگی، مدل سالمندی سالم و فاکتورهای سبک زندگی و در پایگاههای اطلاعاتی انگلیسی زبان به صورت ترکیبیپ healthyaging ،health and lifestyle ،elderly ،Health ،lifestyle ،Health and Aging ،Active Aging صورت گرفت. مطالعات، بررسی و به روش تحلیل محتوایی کلیه متغیرهای مرتبط با سبک زندگی سالم سالمندان شناسایی شد. پژوهشگران جهت تهیه ابزاری کامل جهت سنجش میزان سبک زندگی در بین سالمندان به صورت جامع، در ادامه با انجام مصاحبه نیمه‌ساختاریافته با سالمندان و متخصصان مرتبط با حوزه سالمندی، متغیرهای مرتبط با سبک زندگی سالم سالمندان شهر تهران را شناسایی کردند. در پایان این مصاحبه‌ها، پژوهشگران بر اساس نتایج به‌دست‌آمده از مطالعات متون و مصاحبه با سالمندان ابزار سنجش جامع را در 14 حیطه شامل فعالیت فیزیکی، ورزش و تفریح، رشد معنوی، تغذیه، کیفیت خواب، پیشگیری، دخانیات و مواد اعتیاد‌آور، مدیریت تنش و استرس، روابط اجتماعی، خود مراقبتی، مسائل اقتصادی و مصرف دارو، مصرف مشروبات الکلی، سلامت جنسی و سلامت رانندگی تنظیم کردند که از این بین دو حیطه مشروبات الکلی و سلامت جنسی به پیشنهاد کمیته اخلاق حذف شدند و حیطه سلامت رانندگی به دنبال مصاحبه با سالمندان و تعداد اندک رانندگان سالمند، از حیطه‌های موردبررسی در مطالعه حاضر حذف شدند. درنهایت پرسش‌نامه اولیه در یازده حیطه تنظیم شد. به دنبال تدوین حیطه‌ها جهت بررسی سبک زندگی سالم در سالمندان، پژوهشگران بر اساس بررسی متون علمی داخلی و خارجی اقدام به استخراج گویه‌ها برای هریک از حیطه‌ها کردند. با تعیین این گویه‌ها تعداد 130 سؤال توسط پژوهشگران استخراج شد.
درنهایت کلیه متغیرهای استخراج‌شده از بررسی متون، مصاحبه نیمه‌ساختاریافته و موارد مورد توافق، در قالب گویه‌های پرسش‌نامه تدوین شد. به منظور برآورد میزان روایی پرسش‌نامه و سؤالات طرح‌شده در آن، سؤالات استخراج‌شده در اختیار پنل متخصصین، کارشناسان و استادان مسلط به موضوع شاملاساتید دانشگاهی در حوزه سالمندان (شش نفر)، متخصص آمار و اپیدمیولوژیست (دو نفر)، جامعه‌شناس (دو نفر)، روان‌شناس (دو نفر)، پزشک عمومی (دو نفر)، پرستار (دو نفر)، مددکار اجتماعی (دو نفر)، تغذیه (دو نفر) قرار گرفت. به منظور بررسی ضرورت حضور هر سؤال در پرسش‌نامه، شفافیت هر سؤال، جمله‌بندی مناسب هر سؤال و جامعیت کل پرسش‌نامه از متخصصان نظرخواهی شد. جهت ارزیابی روایی محتوایی ابزار ساخته‌شده، از دیدگاه متخصصین، در مورد میزان هماهنگی محتوای ابزار اندازه‌گیری با اهداف پژوهش استفاده شد. برای این منظور دو روش کیفی و کمی در نظر گرفته شد. در بررسی کیفی محتوا، پژوهشگر از متخصصان درخواست کرد تا بازخورد لازم در ارتباط با ابزار را ارائه دهند که بر اساس آن، موارد لازم اصلاح شد. برای بررسی روایی محتوایی به شکل کمی، از دو ضریب نسبی محتوایی و شاخص روایی محتوا استفاده شد. برای تعیین CVR از متخصصان درخواست شد تا هر آیتم را براساس طیف سه‌قسمتی ضروری است، مفید است ولی ضرورتی ندارد و ضرورتی ندارد بررسی کنند. سپس پاسخ‌ها مطابق فرمول شماره 1 محاسبه شد:
1.در این رابطه nE تعداد متخصصانی است که به گزینه "ضروری" پاسخ داده‌اند و N تعداد کل متخصصان است [21]. اگر مقدار محاسبه‌شده از مقدار مورد توافق بزرگ‌تر باشد اعتبار محتوای آن آیتم پذیرفته می‌شود. مقدار مورد توافق CVR بر اساس جدول شماره 1 تعیین شد.
براساس جدول شماره 1 و با توجه به اینکه تعداد متخصصان شرکت‌کننده در مطالعه حاضر بیست نفر بودند، حداقل امتیاز توافق 42/0 تعیین شد. جهت تعیین CVI در هر سؤال نیز میانگین نمره مربوط بودن، ساده بودن و واضح بودن محاسبه شد (فرمول شماره 2):
2.در این رابطه n تعداد متخصصانی است که به گزینه‌های کاملاً مربوط و مربوط، کاملاً ساده و ساده و کاملاً واضح و واضح پاسخ داده‌اند و N تعداد کل متخصصان است [22].
بنابراین در هنگام تعیین امتیاز توافق برای مربوط بودن هر سؤال، پاسخ‌های کاملاً مربوط و مربوط، در هنگام تعیین نمره توافق برای ساده بودن هر سؤال، پاسخ‌های کاملاً ساده و ساده و در هنگام تعیین امتیاز توافق برای واضح بودن هر سؤال، پاسخ‌های کاملاً واضح و واضح در فرمول به عنوان پاسخ‌های مثبت گنجانده شدند. سپس شاخص روایی کل پرسش‌نامه (CVI) نیز به عنوان میانگین نمره CVI سؤالات باقی‌مانده در پرسش‌نامه محاسبه شد.
به دنبال اعمال نظر و اصلاحات خبرگان و استادان، محققین توانستند تا حدود زیادی از روایی پرسش‌نامه و تطابق موضوع با سؤالات و قابلیت استفاده و بجا بودن سؤالات مطروحه مطمئن شده و سؤالاتی را که از نظر پنل ضروری نبودند حذف کردند؛ بنابراین محققین پس از اخذ نظر پنل متخصصین، 69 سؤال که مدنظر پنل بود را جهت رسیدن به اهداف پژوهش تعیین کردند که تعداد هر سؤال در هر حیطه به شرح ذیل بود:
حیطه فیزیکی، ورزش و تفریح (هشت سؤال)، حیطه رشد معنوی (هشت سؤال)، حیطه تغذیه (ده سؤال)، حیطه کیفیت خواب (چهار سؤال)، حیطه پیشگیری (شش سؤال)، حیطه مصرف دخانیات و مواد اعتیاد‌آور (شش سؤال)، حیطه مدیریت تنش و استرس (پنج سؤال)، حیطه روابط اجتماعی (پنج سؤال)، حیطه خودمراقبتی (هفت سؤال)، حیطه مسائل اقتصادی (پنج سؤال) و حیطه مصرف دارو (پنج سؤال). در ادامه با توجه به اهداف پژوهش و نظر متخصصین، ساختار پرسش‌نامه، برای تمام حیطه‌ها به صورت بسته و در قالب طیف لیکرت پنج‌درجه‌ای تنظیم شد. به منظور انجام پایایی پرسش‌نامه پژوهشگران پرسش‌نامه اولیه طراحی‌شده را که روایی آن تأیید شده بود، در دو نوبت به فاصله زمانی دو‌هفته، در اختیار چهل نفر از جامعه مورد پژوهش قرار دادند. همچنین در پایان تکمیل پرسش‌نامه از پاسخ‌دهنده‌ها خواسته شد تا نظر خود را در مورد روشن بودن یا ابهام برخی از سؤال‌ها بگویند. علاوه بر این با توجه به اینکه معمولاً تعدادی از سؤال‌های پرسش‌نامه برای اندازه‌گیری متغیر خاصی در نظر گرفته می‌شوند، باید اطمینان حاصل شود که پاسخ این سؤال‌ها، متغیر مورد‌نظر را اندازه‌گیری می‌کند. برای اطلاع از این امر، محققین اقدام به محاسبه همبستگی میان نتایج حاصل‌شده از پاسخ‌های افراد به هر سؤال و نمرات آن‌ها کردند.
ضریب همبستگی بالا، ارتباط زیاد میان آنچه هر سؤال اندازه می‌گیرد با آنچه در کل اندازه‌گیری شده است را نشان می‌دهد؛ بنابراین محققین پس از جمع‌آوری پرسش‌نامه از جامعه مورد پژوهش (40=n) طی دو نوبت (فاصله زمانی دو‌هفته‌ای) و ورود داده‌ها در نرم‌افزار آماری SPSS نسخه 21 با استخراج واریانس حاصل از داده‌ها و با استفاده از آزمون کرونباخ میزان همبستگی درونی سؤالات را مورد سنجش قرار دادند. درنهایت و در گام آخر بر اساس بررسی متون و نظرات متخصصین پژوهشگران اقدام به تعریف سطح برای حیطه‌های مختلف سبک زندگی در سه وضعیت مطلوب، متوسط و نامطلوب کردند. بدین منظور بر اساس امتیازات تعریف‌شده در طیف لیکرت ابزار طراحی‌شده، به طور کلی و به تفکیک هر حیطه حداقل و حداکثر امتیاز محاسبه شد. سپس امتیازات کسب‌شده در طیف بین حداقل و حداکثر امتیازات به سه دسته نامطلوب، متوسط و مطلوب تقسیم‌بندی شد؛ به گونه‌ای که اگر امتیاز کسب‌شده هر فرد در هر حیطه کمتر از یک‌سوم امتیاز کل بود وضعیت نامطلوب، اگر بین یک‌سوم و دوسوم بود وضعیت متوسط و اگر بیشتر از دوسوم نمره کل بود وضعیت مطلوب تعریف می‌شد.
یافته‌ها
حد مورد توافق برای نسبت روایی محتوا (CVR) با توجه به تعداد متخصصین 42/0 محاسبه شد. امتیاز نسبت روایی محتوا (CVR) برای هر سؤال در حیطه‌های مذکور محاسبه شد. جدول شماره 2 بیانگر وضعیت امتیازات CVI و CVR کسب‌شده هر سؤال به تفکیک هر حیطه است. بر این اساس در حیطه فعالیت فیزیکی، ورزش و تفریح، نسبت روایی محتوایی (CVR) در سؤالات شماره 2، 4، 7، 9 و 12؛ در حیطه رشد معنوی، در سؤالات شماره 3، 4، 6، 8، 11 و 13؛ در حیطه تغذیه، در سؤالات شماره 2، 4، 6، 9، 10، 12، 13، 16 و 17؛ در حیطه کیفیت خواب، در سؤالات شماره 3 و 5؛ در حیطه پیشگیری، در سؤالات شماره 2، 5، 8 و 9؛ در حیطه دخانیات و مواد اعتیاد آور، در سؤالات شماره 2، 5، 6، 8 و 10؛ در حیطه مدیریت تنش و استرس، نسبت روایی محتوایی در سؤالات شماره 2، 3 و 6؛ در حیطه روابط اجتماعی، نسبت روایی محتوایی در سؤالات شماره 2، 4، 7 و 8؛ در حیطه خود مراقبتی، در سؤالات شماره 2، 5، 8 و 11؛ در حیطه مسائل اقتصادی، در سؤالات شماره 3 و 6 و در حیطه مصرف دارو، در سؤالات شماره 2، 5، 7 و 8، کمتر از حداقل حد توافق (0/42>CVR) و در سایر سؤالات بالاتر از حداقل حد توافق به دست آمد (0/42
بر اساس یافته‌های جدول شماره 4، آلفای کرونباخ میزان سبک زندگی (0/974) و تمامی مؤلفه‌های آن بالاتر از 0/7 قرار دارد.
همچنین پژوهشگران بر اساس بررسی متون صورت‌گرفته و نظرات متخصصین اقدام به سطح‌بندی امتیاز سبک زندگی به تفکیک هر حیطه کردند که نتایج حاصل در جدول شماره 5 گزارش شده است. در جدول مذکور منظور از x امتیاز کسب‌شده برای هر فرد است.
بحث
پژوهش حاضر با هدف، طراحی، پایایی و روایی پرسش‌نامه سبک زندگی سالم در بین سالمندان ایرانی (EHLSQ) گیرنده خدمات درمانی در منزل انجام شد. ارزیابی وضعیت سبک زندگی به دلیل ابعاد مختلف درگیر و مشکلات متعاقب آن به صورت مستقیم و عینی یک موضوع چالش‌برانگیز است [23]. برای مقایسه محتوای پرسش‌نامه EHLSQ با سایر پرسش‌نامه‌هایی که جهت سنجش سبک زندگی سالم طراحی شده‌اند، می‌توان به پرسش‌نامه 46سؤالی سنجش سبک زندگی سالمندان ایرانی که توسط اسحاقی و همکاران [15] طراحی شده است، اشاره کرد. پرسش‌نامه مذکور دارای پنج حیطه اصلی (شامل: 1. پیشگیری، 2. فعالیت جسمی، ورزش، تفریح و سرگرمی، 3. تغذیه، 4. مدیریت تنش، 5. روابط اجتماعی و فردی) است. پرسش‌نامه EHLSQ، علاوه بر حیطه‌های مذکور، حیطه‌های دیگری شامل حیطه رشد معنوی، حیطه کیفیت خواب، حیطه مصرف دخانیات و مواد اعتیاد‌آور، حیطه خودمراقبتی و حیطه مصرف دارو را نیز مورد ارزیابی قرار داده است.
مورد دیگر، پرسش‌نامه سبک زندگی ارتقای سلامت (HPLP) است [24] که در شش حیطه شامل حمایت اجتماعی، درک از زندگی، مسئولیت‌پذیری سلامتی، مدیریت استرس، تغذیه مناسب و فعالیت جسمی طراحی شده است. ایوبی و همکاران [20] طی مطالعه‌ای پایایی و روایی این پرسش‌نامه را در ایران ارزیابی کردند؛ آنان پرسش‌نامه مذکور را به عنوان ابزاری جهت سنجش سطح سلامت عمومی برای جوانان و نوجوانان پیشنهاد کردند. با توجه به تفاوت‌های اساسی بین گروه سنی جوان و سالمند، به نظر نمی‌رسد پرسش‌نامه مذکور بتواند قابلیت ارزیابی سبک زندگی برای سالمندان را دارا باشد.
پرسش‌نامه سبک زندگی و کنترل رفتار شخصی (HLPCQ)، ابزاری دیگری است که در سال 2014 به منظور ارزیابی سبک زندگی طراحی شد [18]. ابزار مذکور بیشتر تأکید بر کنترل رفتار شخصی داشته و حیطه تغذیه در آن بیشتر مورد توجه بوده است. علاوه بر این HLPCQ یک ابزار عمومی است که ممکن است نتواند ارزیابی همه ابعاد زندگی سالمند را پوشش دهد. همچنین پرسش‌نامه ارزیابی عادت‌های سبک زندگی مدیترانه‌ای [25] جهت محاسبه شاخص سبک زندگی مدیترانه‌ای (MEDLIF) در سال 2015 طراحی شده است. پرسش‌نامه مذکور سبک زندگی افراد را در شرایط اقلیمی خاصی مورد ارزیابی قرار داده است که با شرایط اقلیمی کشور متناسب نیست. همچنین این پرسش‌نامه به صورت عمومی است و ممکن است نتواند به‌درستی وضعیت زندگی سالمندان را مورد ارزیابی قرار دهد.
پرسش‌نامه سبک زندگی ارتقادهنده سلامت نسخه 2 (HPLP‑II) در سال 1987 توسط واکر و همکاران [26] طراحی و توسعه داده شده است. پرسش‌نامه مذکور پرسش‌نامه‌ای عمومی است که دارای 52 سؤال است و سبک زندگی ارتقادهنده سلامت را در شش حیطه (مسئولیت در قبال سلامت، فعالیت بدنی، تغذیه، رشد معنوی، روابط بین‌فردی و مدیریت استرس) مورد ارزیابی قرار می‌دهد. تنجانی و همکاران [27] در سال 2016 پایایی و روایی پرسش‌نامه HPLP‑II را در بین سالمندان ایرانی مبتلا به بیماری‌های قلبی مورد ارزیابی قرار داده و این پرسش‌نامه را ابزاری مناسب برای ارزیابی رفتارهای ارتقادهنده سلامت سالمندان ایرانی دانستند.
پرسش‌نامه طراحی شده در مطالعه حاضر (EHLSQ) در مقایسه با پرسش‌نامه HPLP‑II علاوه براینکه ابعاد بیشتری از زندگی سالمندان را تحت پوشش قرار می‌دهد، می‌تواند برای ارزیابی وضعیت سبک زندگی همه سالمندان مورد استفاده قرار گیرد و منحصر به سالمندان با شرایط یا وضعیت خاصی نیست؛ بنابراین جامعیت لازم برای ارزیابی کل سبک زندگی سالمند را داراست. علاوه بر این‌ها، پژوهشگران در طراحی پرسش‌نامه EHLSQ در قالب مصاحبه با سالمندان از نظرات آنان نیز بهره‌مند شدند. همچنین پرسش‌نامه EHLSQ با در نظر گرفتن شرایط فرهنگی داخل کشور بهتر از نمونه‌های خارجی می‌تواند سبک زندگی سالمندان را مورد ارزیابی قرار دهد. بر این اساس پژوهشگران تلاش کرده‌اند در طراحی پرسش‌نامه EHLSQ محدودیت‌های موجود در پرسش‌نامه‌های قبلی را برطرف کنند. علاوه بر این، پرسش‌نامه EHLSQ به دلیل بهره‌گیری از تعداد متخصصین بیشتر (بیست نفر) و تنوع در تخصص (هشت رشته تخصصی)، محاسبه نسبت روایی محتوایی (CVR) و شاخص روایی محتوایی (CVI)، استفاده از نظرات گروه هدف که همان سالمندان هستند و بالا بودن ضریب آلفای کرونباخ (0/974) از اعتبار و اعتماد مناسبی نیز برخوردار است.
نتیجه‌گیری‌نهایی
علاوه بر جامعیت محتوا و روایی و پایایی مناسب، پژوهشگران سعی کردند در روند اجرا نیز به صورت علمی و استاندارد در زمینه تولید ابزار عمل کنند تا روشی که در طراحی پرسش‌نامه EHLSQ به کار می‌گیرند، از اطمینان لازم برای طراحی ابزار، برخوردار باشد. همچنین در مطالعه حاضر با بررسی تحقیق‌های انجام‌شده و بر اساس نظر متخصصین، پژوهشگران اقدام به سطح‌بندی امتیاز سبک زندگی کردند (جدول شماره 5). علاوه براین با توجه به جامعه مورد‌مطالعه (سالمندان) و محدودیت‌های موجود در مطالعاتی که پژوهشگر به طور مستقیم با سالمندان در ارتباط است، در مطالعه حاضر پژوهشگران سعی کردند با اتخاذ تدابیری محدودیت‌های موجود را برطرف کنند، اما با وجود این، مراجعه پژوهشگران جهت پر کردن برخی پرسش‌نامه‌ها به درب منازل سالمندان را می‌توان به عنوان یکی از محدودیت‌های مطالعه حاضر نام برد. پژوهشگران تلاش کردند در طراحی پرسش‌نامه EHLSQ نقایص ابزارهای پیشین در ارزیابی سبک زندگی را برطرف کنند. در پایان پیشنهاد می‌شود جهت ارزیابی ابزار حاضر، مطالعاتی در شرایط مختلف و برای سایر گروه‌های سنی انجام پذیرد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
همه اصول اخلاقی در این مقاله رعایت شده است. شرکت کنندگان اجازه داشتند هر زمان که مایل بودند از پژوهش خارج شوند. همچنین همه شرکت کنندگان در جریان روند پژوهش بودند. اطلاعات آن ها محرمانه نگه داشته شد.
حامی مالی
این مقاله برگرفته از پایان نامه دکتر آقای مراد اسماعیل زالی در دانشگاه علوم پزشکی تهران بوده است.
مشارکت نویسندگان
طراحی و ایده‌پردازی: فرشته فرزانی‌پور ، مراد اسماعیل زالی؛ روش‌شناسی و تحلیل داده‌ها: مراد اسماعیل زالی، عباس رحیمی فروشانی ؛ نظارت و نگارش نهایی: مراد اسماعیل زالی، محمد عرب، فرشته فرضیان‌پور.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، مقاله حاضر فاقد هر گونه تعارض منافع بوده است.
References
Mohammadi M, Mohammadi Shahboulaghi F, Shati M, Khanke HR. [The validity and reliability of the Persian version of the device to identify older people at risk for re-admission in emergency centers (Persian)]. Nursing Journal of Vulnerable. 2016; 3(8):48-58. http://njv.bpums.ac.ir/article-1-740-en.html
Park SH, Han KS, Kang CB. Effects of exercise programs on depressive symptoms, quality of life and self-esteem in older people: A systematic review of randomized controlled trials. Applied Nursing Research. 2014; 27(4):219-26. [DOI:10.1016/j.apnr.2014.01.004] [PMID]
Mohammadzadeh A, Dolatshahy B, Mohammadkhani P. [The effects of integrative reminiscence therapy on signs and symptoms of depression in the elderly (Persian)]. Iranian Journal of Ageing. 2011; 6(1):23-8. http://salmandj.uswr.ac.ir/article-1-373-en.html
Imani ADS, Azizi Zeinalhajlou A. [Population aging and burden of diseases (Persian)]. Depiction of Health. 2015; 6(2):54-61. https://doh.tbzmed.ac.ir/Article/doh-125
Statistical Center of Iran. Selected findings of the 2016 national population and housing census. Tehran: Statistical Center of Iran; 2018. https://www.amar.org.ir/Portals/1/census/2016/Census_2016_Selected_Findings.pdf
Hekmatpou D, Shamsi M, Zamani M. [The effect of healthy lifestyle educational programs on the quality of life of the elderly in Arak (Persian)]. Journal of Arak University of Medical Sciences. 2013; 16(72):1-11. http://jams.arakmu.ac.ir/article-1-2024-en.html
Ghasemi V, Rabani R, Rabbani A, Alizadeh MB. [Structural and capital determinants of health-oriented lifestyle (Persian)]. Journal of Faculty of Literature and Humanities Kharazmi. 2009; 1387(63):181-213. https://jspi.khu.ac.ir/article-1-229-fa.html
Son KY, Park SM, Lee J, Kim CY. Difference in adherence to and influencing factors of a healthy lifestyle between middle-aged and elderly people in Korea: A multilevel analysis. Geriatrics & Gerontology International. 2015; 15(6):778-88. [DOI:10.1111/ggi.12335] [PMID]
Kendig H, Browning CJ, Thomas SA, Wells Y. Health, lifestyle, and gender influences on aging well: An Australian longitudinal analysis to guide health promotion. Frontiers in Public Health. 2014; 2(2):70. [DOI:10.3389/fpubh.2014.00070] [PMID] [PMCID]
Taheri M. The study of life style and demographic characteristics of iranian elderly. Journal of Sports Research. 2014; 1(3):45-8. https://ideas.repec.org/a/pkp/josres/2014p45-48.html
Movahedi M, Khamseh F, Ebadi A, Haji Amin Z, Navidian A. [Assessment of the lifestyle of the elderly in Tehran (Persian)]. Journal of Health Promotion Management. 2016; 5(3):51-9. http://jhpm.ir/article-1-630-en.html
Abbasi M, Daniali SSM, Hazrati M. Lifestyle of fallen elderly patients referred to Isfahan Hospitals. Iran Journal of Nursing. 2017; 30(107):20-31. [DOI:10.29252/ijn.30.107.20]
Anahita Babak SD, Davari S, Aghdak P, Pirhaji O. Assessment of healthy lifestyle among elderly in Isfahan, Iran. Journal of Isfahan Medical School. 2011; 29(149):64-74. https://b2n.ir/578878
Fallah Mehrabadi E PM, Asadi S, Haghani H. [Lifestyle of elderly people with osteoporosis and its related factors (Persian)]. Iranian Journal of Ageing. 2017; 12( 2):132-45. [DOI:10.21859/sija-1202132]
Eshaghi SR, Farajzadegan Z, Babak A. [Healty lifestyle assessment questionnaire in elderly: Translation, reliability and validity (Persian)]. Payesh. 2010; 9(1):91-9. http://payeshjournal.ir/article-1-593-en.html
Shamsadini Lori A, PourMohammadi K, Vida K, Ahmadi Kashkol S, PourAhmad MR. [A survey on the level of the elderly lifestyle in Shiraz (Persian)]. Journal of Health-Based Research. 2015; 1(1):75-84. http://hbrj.kmu.ac.ir/article-1-35-en.html
Mahmudi Gh, Niazazari K, Sanati T. [Evaluation of life style in the elderly (Persian)]. Journal of Health Breeze. 2013; 1(3):45-50. http://jfh.iausari.ac.ir/article_633408.html
Darviri C, Alexopoulos EC, Artemiadis AK, Tigani X, Kraniotou C, Darvyri P, et al. The Healthy Lifestyle and Personal Control Questionnaire (HLPCQ): A novel tool for assessing self-empowerment through a constellation of daily activities. BMC Public Health. 2014; 14(1):995. [DOI:10.1186/1471-2458-14-995] [PMID] [PMCID]
Hwang JE. Promoting healthy lifestyles with aging: Development and validation of the Health Enhancement Lifestyle Profile (HELP) using the Rasch measurement model. American Journal of Occupational Therapy. 2010; 64(5):786-95. [DOI:10.5014/ajot.2010.09088] [PMID]
Aubi E, Shadnoush M, Nazarzadeh M, Bidel Z, Ranaei A, Delpisheh A. [Translation and assessment of validity andreliability of the health-promoting lifestyle questionnaire, using factor analysis (Persian)]. Pejouhandeh. 2012; 17(3):114-20. https://www.academia.edu/21511928/
Hajizadeh E, Asghari M. [Methods and statistical analyzes by looking at the research method in the biological sciences and health sciences (Persian)]. Tehran: University Jihad Publishing Organization; 2011. https://b2n.ir/425749
Mohd Tajudin N, Puteh M, Mazlini A. Guiding principles to foster higher order thinking skills in teaching and learning of mathematics. International Journal of Engineering & Technology. 2018; 7(4.15):195-9. [DOI:10.14419/ijet.v7i4.15.21445]
Rodriguez Añez CR, Reis RS, Petroski EL. Brazilian version of a lifestyle questionnaire: Translation and validation for young adults. Arquivos Brasileiros de Cardiologia. 2008; 91(2):102-9. [DOI:10.1590/S0066-782X2008001400006] [PMID]
Chen MY, Wang EK, Yang RJ, Liou YM. Adolescent health promotion scale: Development and psychometric testing. Public Health Nursing. 2005; 22(2):209-20. [DOI:10.1046/j.1525-1446.2003.20204.x]
Sotos-Prieto M SBG, Bodega P, Pocock S, Mattei J, Peñalvo JL. Validation of a questionnaire to measure overall Mediterranean lifestyle habits for research application: The MEDiterranean LIFEstyle Index (MEDLIFE). Nutricion Hospitalaria. 2015; 32(3):1153-63. http://scielo.isciii.es/scielo.php?pid=S0212-16112015000900026&script=sci_abstract&tlng=en
Walker SN, Sechrist KR, Pender NJ. The health-promoting lifestyle profile: Development and psychometric characteristics. Nursing Research. 1987; 36(2):76-81. [DOI:10.1097/00006199-198703000-00002] [PMID]
Tanjani PT, Azadbakht M, Garmaroudi G, Sahaf R, Fekrizadeh Z. Validity and reliability of health promoting lifestyle profile II in the Iranian elderly. International Journal of Preventive Medicine. 2016; 7:74. [DOI:10.4103/2008-7802.182731] [PMID] [PMCID]
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
طب سالمندی
دریافت: 1397/11/1 | پذیرش: 1398/4/5 | انتشار: 1399/4/11
دریافت: 1397/11/1 | پذیرش: 1398/4/5 | انتشار: 1399/4/11
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
تماس با ما
تهران، اوین، بلوار دانشجو، خیابان کودکیار، دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، مرکز تحقیقات سالمندی.
تلفن دفتر نشریه:
تلفن مستقیم:02171732827(تماس فقط روزهای شنبه، یکشنبه و سه شنبه ساعت 10 الی 12) 021221800- داخلی 2827
ایمیل: salmand2010@gmail.com
تلفن ناشر : 02145355000 - 02145355555
