هرچند سالمندی با بیماری کاملاً متفاوت است، ولی در دوره سالمندی، احتمال بروز برخی از بیماری‏ها به طور پیشرونده‌ای افزایش می‌یابد. عواملی ژنتیکی، سبک زندگی ناسالم، مسائل اجتماعی و حوادث زندگی این احتمال را افزایش می‌دهند. با افزایش سن، بیماری‌های قلبی‌عروقی، سرطان‌ها، پرفشاری خون، اختلالات شناختی و آلزایمر، بی‌اختیاری ادراری، کاهش قدرت بینایی و شنوایی و اختلالات روحی‌روانی مانند افسردگی بیشتر بروز می‌کنند [1].
ازاین رو در 25 سال گذشته مفهوم آسیب‌پذیری به میزان قابل توجهی در گنکره‌های طب سالمندی و سالمند‌شناسی مورد توجه قرار گرفته است. آسیب‌پذیری یک سندرم بالینی است که توأم با تغییراتی در سیستم‌های فیزیولوژیک متعدد و کاهش ظرفیت ذخیره و اختلال در توانایی پاسخ‌دهی به استرس‌هاست. آسیب‌پذیری خطر ابتلا به عوارض متعددی مانند سقوط‌، دلیریوم و ناتوانی را افزایش می‏دهد. آسیب‌پذیری می‏تواند منجر به ناتوانی جسمانی، روانی، اجتماعی، اختلال در فعالیت‏های زندگی روزانه و افزایش پیامدهای ناگوار شود. شیوع کلی آسیب‌پذیری در سالمندی، در بزرگسالان 65‌ساله و بالاتر، در جوامع مختلف، بر اساس یک مرور سیستماتیک به طور متوسط 10/7 با دامنه 4-59/1 درصد گزارش شده است [2].
سندرم آسیب‌پذیری در دوران سالمندی تحت تأثیر عوامل متعددی مانند فاکتورهای جمعیت‌شناختی، سوابق پزشکی، وضعیت اجتماعی، وضعیت روانی و شناختی است [2، 3]. مطالعات نشان داده است که آسیب‌پذیری با فاکتورهای جمعیت‌شناختی مانند سن، جنس و تحصیلات، درآمد سرپرست خانوار، وضعیت تأهل ارتباط دارد. آسیب‌پذیری با افزایش سن به طور معناداری افزایش پیدا می‏کند. به نحوی که در سنین بالاتر از 85‌سالگی میزان شیوع آن به بالای 30 درصد می‏رسد [4، 5]. درواقع جنس مؤنث، پایین بودن میزان تحصیلات و مجرد بودن سالمند باعث افزایش میزان آسیب‌پذیری می‏شود [6]. اما در بعضی از مطالعات نیز رابطه معناداری بین بعضی از عوامل جمعیت‌شناختی مانند تحصیلات، میزان درآمد و وضعیت تأهل با آسیب‌پذیری مشاهده نشده است [7]. مولو و همکاران در یک مطالعه مرورنظام‌مند به بررسی ارتباط آسیب‌پذیری و عوامل وابسته به سلامتی و عوامل جمعیت‌شناختی پرداختند در این مطالعه آسیب‌پذیری با سن و جنسیت ارتباط معنی‌دار و با میزان درآمد و تحصیلات ارتباط نداشت [8]. 
در مورد سوابق پزشکی سالمند نیز بعضی از تحقیقات نشان داده است که سابقه قبلی بیمارهایی مانند نارسایی قلبی، سکته قلبی، انواع سرطان‌ها، دیابت، سوء‌تغذیه، پلی‌فارمسی و سابقه بستری شدن‌های مکرر در بیمارستان باعث افزایش میزان بروز و شدت سندرم آسیب‌پذیری در سالمندان می‌شود[9، 10]. اما در مطالعاتی که بر اساس شاخص آسیب‌پذیری با رویکرد تجمیع کمبودها، انجام شده است، بیماری‌ها جزئی از شاخص آسیب‌پذیری در نظر گرفته شده است. در مطالعه ویس و همکاران که به بررسی ارتباط آسیب‌پذیری و بیمارهای مزمن در افراد سالمند پرداختند، آسیب‌پذیری فقط با بیمارهای مزمنی مانند بیمارهای قلبی، کلیوی و پرفشاری خون ارتباط داشت [11].
وضعیت اجتماعی سالمندان نیز یکی از مهم‌ترین عواملی است که با سندرم‌های متفاوت دوران سالمندی مانند آسیب‌پذیری ارتباط دارد [12]. عدم رضایت از زندگی، کیفیت پایین زندگی، حوادث ناگوار در زندگی، درآمد پایین، فقدان حمایت‌های اجتماعی و شبکه محدود اجتماعی از عواملی هستند که باعث افزایش شیوع آسیب‌پذیری در دوران سالمندی خواهند شد [12]. البته افراد آسیب‌ذیر نیز با حمایت‏های اجتماعی کمتر و حوداث ناگوار بیشتری روبه‌رو هستند [10، 13]. اما در مطالعاتی نیز عوامل اجتماعی رابطه معناداری با آسیب‌پذیری نداشته است. برای مثال در مطالعه وو و همکاران هرچند آسیب‌پذیری در مردان با مشاغل سطح پایین اجتماعی، فعالیت ورزشی کم و ارتباطات اجتماعی کمتر، شیوع بیشتری داشت، اما این عوامل در میان زنان معنادار نبود [12].
همچنین سندرم آسیب‌پذیری در افراد دارای اختلالات شناختی و آلزایمر شیوع بالاتری دارد. ضمناً در افرادی که به دنبال مشکلات عروقی دچار دمانس می‏شوند آسیب‌پذیری شناختی نیز بیشتر دیده شده است [14، 15]. آسیب‌پذیری با وضعیت سلامت روانی سالمند نیز ارتباط دارد، به نحوی که در افرادی که دچار اختلالات خلقی از جمله افسردگی هستند بیشتر مشاهده می‌شود [16]. البته در مطالعاتی مانند مطالعه ریبریو نیز نتایج نشان داده است که در افراد آسیب‌پذیر، افسردگی بیشتر بود [17]. اما در بعضی از مطالعات مانند مطالعه‌ای در کشور برزیل توسط آلن کار و همکاران انجام شد رابطه معناداری بین عوامل روانی‌شناختی و سندرم آسیب‌پذیری مشاهده نشده است [18]. 
تحقیقات متعددی در حیطه عوامل مرتبط با آسیب‌پذیری در جهان انجام شده است، اما شناسایی مهم‌ترین عوامل برای مداخله مناسب در هر جامعه‌ای در راستای افزایش کیفیت زندگی و کاهش هزینه‌های درمانی‌بهداشتی ضرورت دارد، زیرا تفاوت عوامل جمعیت‌شناختی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیستم درمانی در کشورها و شهرهای مختلف بر شیوع و عوامل مرتبط بر آسیب‌پذیری تأثیر می‌گذارد [19]. در کشور ما مطالعات اندکی در راستای بررسی عوامل مرتبط با سندرم آسیب‌پذیری انجام شده است [20]. این مطالعات می‌تواند مبنای شناسایی عوامل مختلف مرتبط با آسیب‌پذیری و برنامه‌ریزی مناسب در راستای بهبود زندگی سالمندان در جامعه باشد. بنابراین هدف مطالعه حاضر بررسی عوامل مرتبط با سندرم آسیب‌پذیری در استان خوزستان است. 

پژوهش حاضر به روش مقطعی انجام شده است. جامعه آماری شامل تمام افراد 60‌ساله و بالاتر استان خوزستان بود. حجم نمونه مورد‌نظر با توجه به شیوع جهانی 10‌/7 درصدی آسیب‌پذیری 408 سالمند تعیین شد [2] که با اضافه شدن 10 درصد برای ریزش، درنهایت 540 نفر به عنوان نمونه در نظر گرفته شدند. نمونه‌گیری به صورت تصادفی چند‌مرحله‌ای انجام شد. ابتدا استان خوزستان به پنج قسمت مرکزی، شمال، شرق، جنوب و غرب تقسیم شد و به صورت تصادفی پنج شهرستان، و از هر شهرستان، مرکز شهر (شهرهای مسجد سلیمان، دزفول، اهواز، ماهشهر و سوسنگرد) برای مطالعه در نظر گرفته شد. سپس در مرحله دوم، در هر شهر به صورت تصادفی دو مرکز بهداشتی‌درمانی انتخاب شد و در مرحله آخر نمونه‌ها بر اساس لیست خانوارهای تحت پوشش مرکز بهداشتی‌درمانی با روش تصادفی منظم انتخاب و جهت شرکت در مطالعه دعوت شدند و در صورت عدم توانایی حضور به درب منازل مراجعه شد. ابتدا برای شرکت‌کنندگان اهداف و روش انجام کار کاملاً توضیح داده شد و سپس سالمندانی که رضایت برای شرکت در طرح را داشتند، وارد مطالعه شدند. 
ملاک‌های ورود به مطالعه شامل سن بالای 60 سال، رضایت آگاهانه جهت شرکت در مطالعه و توانایی برقراری ارتباط بود و ملاک خروج از مطالعه عدم تمایل به همکاری در هر مرحله‌ای از انجام طرح یا تکمیل ناقص سؤالات پرسش‌نامه بود. 
ابزار‌های جمع‌آوری داده‌ها، چک‌لیست اطلاعات جمعیت‌شناختی و فردی، شاخص آسیب‌پذیری تجمیع کمبودها، مقیاس حمایت اجتماعی وکس و مقیاس افسردگی سالمندان بود. 
چک‌لیست اطلاعات جمعیت‌شناختی: این چک‌لیست شامل متغیرهای سن، جنس، تحصیلات، وضعیت تأهل، ترتیبات زندگی، درآمد، تعداد داروهای مصرفی، سابقه بستری در بیمارستان و مصرف سیگاراست. 
شاخص آسیب‌پذیری تجمیع کمبودها: رویکرد تجمیع کمبودها در سلامت، در سال 2008 توسط سیرل و همکاران برای ارزیابی سطوح آسیب‌پذیری سالمندان معرفی شد و توسط راکوود و همکاران در سال 2011 گسترش پیدا کرد. منظور از کمبودها در این رویکرد علائم بیماری، یافته‌های بالینی، بیماری‌ها و ناتوانی‌ها بود که شامل حیطه‌های زیر هستند:
1. میزان توانایی فرد در انجام فعالیت‌های روزانه (ADL) و فعالیت‎های روزانه ابزاری (IADL): استحمام، لباس پوشیدن، بلند شدن از روی صندلی، راه رفتن در خانه، غذا خوردن، رسیدگی به وضعیت ظاهری، توالت رفتن، بالا و پایین رفتن از پله، بلند کردن اجسام، خرید کردن، انجام کارهای خانه، آماده کردن غذا، مصرف دارو و انجام مسائل مالی. 
2. اختلال شناختی: نمره به‌دست‌آمده از آزمون کوتاه وضعیت ذهنی
3. ارزیابی وضعیت سلامتی: سلامت خودارزیاب، شاخص توده بدنی و حالت روانی (تک سؤالات احساس تنهایی و احساس شادی).
4. هم زمانی بیماری‏ها: داشتن سابقه بیماری‏های فشار خون بالا، حمله قلبی، نارسایی قلبی، سکته مغزی، دیابت، سرطان، بیماری مزمن ریوی و آرتریت.
5. اختلال در عملکرد جسمانی: شامل راه رفتن سریع، راه رفتن معمولی، قدرت مچ دست، قدرت عضلات شانه و حداکثر جریان بازدمی است.
تعداد کل سؤالات شاخص آسیب‌پذیری تجمیع کمبودها چهل است و نمره‌دهی سؤالات بین صفر و یک است. نمره صفر معادل فقدان کمبود و نمره یک به معنای وجود نقص است. محاسبه شاخص به صورت نسبت جمع کمبودها به کل متغیرهاست. فردی که بر اساس نسبت تجمیع کمبودها عدد صفر را بگیرد سالمند سالم محسوب می‏شود. سالمندی که عدد 0/75 و بالاتر را کسب کند آسیب‌پذیر و فردی که عدد 0/5 و بالاتر را کسب کند در معرض آسیب‌پذیری است [21-24]. پرسش‌نامه‌های MMSE و ADL و IADL که در شاخص آسیب‌پذیری استفاده شده است در ایران توسط فروغان و همکارن و طاهری و همکاران روان‌سنجی شده است [25، 26].
مقیاس افسردگی سالمندی: این مقیاس را اولین بار یساواج طراحی کرد و شامل سی سؤال بود. در این مقیاس از افراد می‌خواستند که با توجه به احساسات خود در طی هفته گذشته به سؤالات پاسخ دهند. در سال 1986 فرم پانزده‌سؤالی این مقیاس ارائه شد. سؤالات ۱، ۵، ۷، ۱۱ و ۱۳ در این مقیاس به صورت عکس نمره‌دهی می‌شوند، به‌گونه‌ای که پاسخ خیر معادل یک و پاسخ بلی معادل صفر است. نمره افسردگی افراد از جمع نمرات در سؤالات تعیین می‏شود. پرسش‌نامه افسردگی سالمندان توسط ملکوتی و همکاران (۱۳۸۵) در ایران هنجاریابی شده است. فرم فارسی دارای آلفای کرونباخ ۹/ ۰، تنصیف ٨۹‌/ ۰ و آزمون‌ بازآزمون ۰/۵٨‌ است و با توجه به نقطه برش 8، نمره ٨- ۵ بیانگر افسردگی خفیف، نمره ۱۱- ۹ افسردگی متوسط و نمره ۱۲ و بالاتر گویای افسردگی شدید است [21، 22].
 مقیاس حمایت اجتماعی وکس: این پرسش‌نامه توسط وکس و همکاران در سال 1986 بر مبنای تعریف کوب از حمایت اجتماعی نوشته شد. این پرسش‌نامه نشان می‌دهد که یک فرد تا چه حد باور دارد که مورد علاقه و احترام فامیل و دوستان و دیگران است. این مقیاس دارای 23 گویه است که سه حیطه خانواده و دوستان و سایرین را در‌بر می‌گیرد. خرده‌مقیاس خانواده دارای هشت گویه، خرده‌مقیاس دوستان دارای هفت گویه و خرده‌مقیاس سایرین دارای هشت گویه است. سیستم نمره‌گذاری این پرسش‌نامه صفر و یک است. پایایی این پرسش‌نامه توسط ابراهیمی و همکاران در سال 1370 بررسی شده است که آلفای کرونباخ 0/90 بود. همچنین پایایی این پرسش‌نامه در گروه سالمندان نیز توسط راشدی و همکاران در سال1391 مورد تأیید قرار گرفته است [27، 28].
در این تحقیق برای تجزیه و تحلیل داده‌های جمع‌آوری‌شده ابتدا داده‌ها وارد نرم‌افزار SPSS نسخه 22 شدند. جهت توصیف داده‌های به‌دست‌آمده از شاخص‌های پراکندگی مرکزی مانند میانگین، درصد و انحراف معیار استفاده شد. جهت بررسی نرمال بودن داده‏ها از آزمون شاپیروویلک استفاده شد و چون داده‌ها توزیع نرمال نداشتند برای بررسی ارتباط متغیرهای اصلی پژوهش با یکدیگر از آزمون‌های ناپارامتریک مانند آزمون‌های کای اسکوئر، همبستگی اسپیرمن و رگرسیون لجستیک ترتیبی استفاده شد. سطح معنی‌داری برای کلیه آزمون‏ها، کمتر از 0/05 در نظر گرفته شد. 

در این پژوهش 540 سالمند مورد ارزیابی قرار گرفتند. میانگین سن افراد شرکت‌کننده در مطالعه برابر با 8/72±‌72/61 بود. در این مطالعه 65.6 درصد شرکت‌کنندگان را زنان تشکیل داده و 64 درصد کل شرکت‌کنندگان متأهل بودند. 79 درصد شرکت‌کنندگان تحصیلات دیپلم و پایین‌تر داشتند، سطح درآمد 57 درصد شرکت‌کنندگان در سطح متوسط بود. 57 درصد افراد شرکت‌کننده روزانه کمتر از 5 عدد دارو مصرف می‌کردند. همچنین 30 درصد سالمندان ظرف یک سال گذشته سابقه بستری در بیمارستان را داشتند و 6/7 درصد سالمندان نیز تنها زندگی می‏کردند. در بین مشارکت‌کنندگان 46/7 درصد سابقه استعمال سیگار را نداشتند.
از کل سالمندان شرکت‌کننده در این مطالعه، 10.6 درصد آسیب‌پذیر و 25.6 درصد در معرض آسیب‌پذیری و 63.1 درصد در محدوده نرمال قرار داشتند. همچنین درصد زنان سالمند آسیب‌پذیر بیشتر از مردان سالمند آسیب پذیر بود (جدول شماره 1). افراد شرکت‌کنندگان در این مطالعه از نظر وضعیت افسردگی 59 درصد سالمندان درگروه نرمال (فاقد افسردگی) و 4/8 درصد سالمندان در گروه افسردگی شدید قرار داشتند. از نظر مقیاس حمایت اجتماعی 37/4 درصد سالمندان از حمایت‌های اجتماعی ضعیف و فقط 19/4 درصد از حمایت اجتماعی بالایی برخوردار بودند. 



نتایج بررسی ارتباط عوامل جمعیت‌شناختی‌، مقیاس حمایت اجتماعی و مقیاس افسردگی با آسیب‌پذیری در جدول شماره 2 نشان داده شده است. شاخص آسیب‌پذیری با متغیرهای سن، جنس، سابقه بستری شدن، ترتیبات زندگی، حمایت اجتماعی و افسردگی رابطه آماری معناداری داشت. به نحوی که شیوع آسیب‌پذیری با افزایش سن، در جنس مؤنث، تحصیلات پایین‏تر، افزایش سابقه بستری در بیمارستان، تنها زندگی کردن، کاهش حمایت اجتماعی و داشتن افسردگی افزایش می‌یابد.



 بین تعداد داروهای مصرفی و شاخص آسیب‌پذیری نیز ارتباط آماری معناداری وجود دارد. به نحوی که با افزایش تعداد داروهای مصرفی سالمند، آسیب‌پذیری بیشتر رخ می‎دهد (جدول شماره2). در جدول شماره 3، نتایج رگرسیون رتبه‌ای بررسی رابطه شاخص آسیب‌پذیری با عوامل مرتبط ارائه شده است. میزان آسیب‌پذیری در سالمندان مرد، سالمندان جوان‌تر، سالمندان با سابقه مصرف کمتر از پنج دارو، بدون افسردگی و با حمایت اجتماعی بالا کاهش می‎یابد. آزمون‌های برازش مدل در جدول شماره 3 ارائه شده است. بر اساس نتایج، ضریب تعیین پزودو برای مدل حدود 41 درصد به دست آمده است. نتایج آزمون نکویی برازش با توجه به معنی‌داری مقدار کای‌اسکوئر نشان می‌دهد که مدل رگرسیونی مدل مناسبی است و متغیرهای مستقل به‌خوبی قادرند متغیر وابسته را تبیین کنند. همچنین معنادار نشدن آماره کای‌اسکوئر انحراف (بزرگ‌تر از 0/05) بیانگر آن است که متغیر وابسته و متغیرهای مستقل رابطه خوبی با یکدیگر داشته‌اند‌ و مدل رگرسیونی مناسبی برازش شده است.


 

مطالعه حاضر با هدف تعیین عوامل مرتبط با آسیب‌پذیری در سالمندان استان خوزستان بر روی 540 سالمند در سال 1398 انجام شد. یافته‏های این مطالعه نشان داد که میزان شیوع آسیب‌پذیری در سالمندان مورد ارزیابی 10.4درصد و در افراد در معرض آسیب‌پذیری26.5 درصد بود. میزان شیوع آسیب‌پذیری در سایر کشورها مانند کره 20/2 درصد [29]، در نپال 46/2 درصد [5]، در ژاپن 7/4 درصد [30] و در چین 9/9 درصد [31] است. کمتر بودن میانگین آسیب‌پذیری در کشور چین می‌تواند به دلیل بالا بودن امید به زندگی سالم در میان سالمندان این کشور باشد. اما مطالعاتی که در خانه سالمندان در کشور چین انجام شده است شیوع آسیب‌پذیری را 55/6 درصد بیان کرده است [32]. همچنین دام میکا مطالعه‌ای در کشورهای با درآمد متوسط و پایین انجام داد. در این مطالعه شیوع آسیب‌پذیری از 3/9 درصد (در کشور چین) تا 51/4 درصد (در کشور کوبا) و شیوع کلی آن 17/4 درصد و در معرض آسیب‌پذیری 49/3 درصد گزارش شده است [33]. عوامل متعدد زیستی، محیطی و اجتماعی بر میزان شیوع آسیب‌پذیری در کشورهای مختلف اثرگذار است. 
در مطالعات کشورها و شهرهای مختلف میزان ارتباط متغیرهای جمعیت‌شناختی با آسیب‌پذیری متفاوت است. نتایج حاصل از مطالعه حاضر نشان‌دهنده ارتباط معناداری بین متغیرهای جمعیت‌شناختی سن، جنس، سابقه بستری شدن، ترتیبات زندگی و تعداد داروهای مصرفی با آسیب‌پذیری در میان سالمندان است. در مطالعه موسوی در ایران شیوع آسیب‌پذیری 46/7 درصد گزارش شد که از مطالعه حاضر بالاتر است علت این تفاوت می‌تواند در روش مطالعه و نوع نمونه‌گیری، جامعه آماری (روستایی و شهری) و یا ابزار (ابزار تیلبرگ و شاخص آسیب‌پذیری) مورد‌استفاده در دو مطالعه باشد. در مطالعه موسوی آسیب‌پذیری با افزایش سن، جنس مؤنث، میزان درآمد و سبک زندگی ارتباط معنی‌دار داشت، ولی با متغیرهای تحصیلات، شغل و تعداد داروهای مصرفی ارتباط معناداری نداشته است. اما در مطالعه حاضر متغیرهای شغل و تحصیلات معنادار نشده است، ولی تعداد داروهای مصرفی معنادار است که علت آن می‌تواند وجود سالمندان با هم‌زمانی بیمارهای بیشتر در شهر نسبت به روستا باشد [20]، اما در مطالعه‏ی یوکی در ژاپن بین آسیب‌پذیری و مصرف دارو رابطه معناداری وجود داشت که همسو با مطالعه حاضر است [34].
سایر مطالعات مانند مطالعه لیو در کشور چین و مطالعه راشما در سال 2017 در کشور سنگاپور، آسیب‌پذیری با متغیرهای افزایش سن، افسردگی، پلی‌فارمسی، جنس مؤنث، تنهایی، وضعیت شناختی و سابقه بستری شدن رابطه معناداری داشته است که کاملاً همسو با مطالعه حاضر است [32، 35]. در مطالعه کو آسیب‌پذیری با متغیرهای سن و وضعیت اجتماعی‌اقتصادی رابطه معناداری داشته، اما با جنست ارتباط نداشته است که عدم معناداری متغیر جنس می‌تواند به دلیل کنترل اثر هم‌زمان سایر متغیرها باشد [29]. 
حمایت اجتماعی یکی از مهم‌ترین متغیرهای تأثیر‌گذار بر آسیب‌پذیری سالمندان در این مطالعه بود. در سایر مطالعات نیز مانند مطالعات جین، بونت و ناگایا نقش حمایت اجتماعی همسو با مطالعه حاضر بر کاهش آسیب‌پذیری در دوران سالمندی تأکید شده است [13، 36، 37]. توجه و تقویت حمایت اجتماعی در دوران سالمندی می‌تواند در کاهش آسیب‌پذیری مؤثر باشد. 
یکی دیگر از متغیرهای مهم درکاهش آسیب‌پذیری وضعیت سلامت روان سالمندان است که روی کیفیت زندگی و بسیاری از شاخص‌های این دوران اثرگذار است. افسردگی به عنوان یکی از مشکلات مهم سلامت روان در دوران سالمندی می‌تواند با طیف وسیعی از پیامدهای ناگوار مانند کیفیت پایین زندگی، بستری شدن مکرر، آسیب‌پذیری، خودکشی و مرگ‌و‌میر همراه باشد. افسردگی در برخی مطالعات زمینه‌ساز آسیب‌پذیری و در برخی مطالعات معلول آن است [36، 38] ولی در اکثر مطالعات مانند مطالعه حاضر بین افسردگی و آسیب‌پذیری یک رابطه مستقیم یافت می‌شود، به نحوی که با افزایش افسردگی میزان آسیب‌پذیری افزایش می‌یابد. 
درنهایت این نکته قابل توجه است که آسیب‌پذیری و عوامل مرتبط با آن در جوامع مختلف تابع فاکتورهای متعددی از جمله فرهنگ، شرایط رفاهی، اجتماعی، اقتصادی و سیستم بهداشتی است. ازاین رو با توجه به مهم بودن جنس، سن، پلی‌فارمسی، سابقه بستری شدن، افسردگی و حمایت اجتماعی در جامعه ایرانی، نیاز است در غربالگری سالمندان در معرض آسیب‌پذیری و مداخلات مربوط به این عوامل توجه بیشتری شود. همچنین با توجه به اینکه این مطالعه جزء اولین پژوهش‌های در زمینه بررسی شیوع و عوامل مرتبط با آسیب‌پذیری در کشور بود نیاز است مطالعات جامع‌تری با بررسی سایر عوامل رفتاری برای دقت در ارائه خدمات به سالمندان انجام شود. 

با توجه به اینکه سندرم آسیب‌پذیری در دوران سالمندی می‏تواند منجر به پیامدهای ناگوار پزشکی، اقتصادی، اجتماعی، انتقال به مراکز نگهداری سالمندان و مرگ شود، نیازمند توجه جدی برنامه‌ریزی و مطالعه بیشتر است. در این مطالعه شیوع سندرم آسیب‌پذیری در میان زنان سالمند، افراد کهنسال، افراد با تحصیلات پایین‏تر، افراد بدون حمایت اجتماعی، افراد دارای افسردگی، سالمندان تنها، سالمندان با سابقه مصرف داروهای بیشتر، سالمندان با سابقه بستری، بیشتر گزارش شده است. پس این گروه از سالمندان نیازمند توجه بیشتر مراقبتی و درمان به‌موقع جهت کاهش عوارض و تبعات اجتماعی، پزشکی و روانی این سندرم هستند. همچنین نیاز است که غربالگری و تشخیص زودرس در میان سالمندان جوان انجام شود تا افرادی که در معرض آسیب‌پذیری هستند شناسایی شوند و با مداخلات زودهنگام از ورود آنان به سطح آسیب‌پذیری کامل پیشگیری شود. با توجه به اینکه مطالعه حاضر یکی از اولین مطالعاتی است که در ایران به بررسی عوامل مرتبط با آسیب‏پذیری در سالمندان پرداخته است، دارای محدودیت‏هایی است. به دلیل سخت بودن فرایند گردآوری داده‏های آسیب‌پذیری در استان خوزستان، فقط پنج شهرستان از کل استان، برای مطالعه انتخاب شدند و سالمندان تحت پوشش مراکز بهداشتی و درمانی شهری مورد مطالعه قرار گرفتند. بنابراین پیشنهاد می‌شود که طرح‌های کشوری ارزیابی سلامت سالمندان جهت شناسایی و غربالگری به‌موقع، درمان و مراقبت از سالمندان در معرض آسیب‌پذیری ساکن در جامعه در روستا‌ها و سایر استان‌های مختلف کشور انجام شود. همچنین امکانات حمایتی از سالمندان آسیب‌پذیر، به‌ویژه زنان سالمند، کهنسالان و سالمندان تنها، با افزایش خدمات‏رسانی و دسترسی به تسهیلات بهداشتی برای درمان بیماری‏های آنان فراهم شود. 

این مطالعه در کمیته اخلاق دانشگاه علوم توان‌بخشی و سلامت اجتماعی تهران (کد: IR.USWR.REC.1398.365) تصویب شده است. اصول اخلاقی تماماً در این مقاله رعایت شده است. شرکت کنندگان اجازه داشتند هر زمان که مایل بودند از پژوهش خارج شوند. همچنین همه شرکت کنندگان در جریان روند پژوهش بودند. اطلاعات آن ها محرمانه نگه داشته شد

این پژوهش هیچ‌گونه کمک مالی از سازمان‌های دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی دریافت نکرده است.

 تمام نویسندگان در طراحی، اجرا و نگارش همه بخش‌های پژوهش حاضر مشارکت داشته‌اند.

بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.

از تمامی استادان محترم گروه سالمندشناسی دانشگاه علوم توان‌بخشی و سلامت اجتماعی تهران، معاونت محترم بهداشتی دانشگاه جندی‌شاپور اهواز، رؤسای محترم مراکز بهداشت شهرستان‌های اهواز، بندر ماهشهر، مسجد‌سلیمان، سوسنگرد و دزفول و سالمندان شرکت‌کننده سپاس‌گزاری می‎شود.
 

References

1. Fillit H, Rockwood K, Young JB. Brocklehurst’s textbook of geriatric medicine and gerontology. Amsterdam: Elsevier; 2016. https://www.elsevier.com/books/brocklehursts-textbook-of-geriatric-medicine-and-gerontology/fillit/978-0-7020-6185-1
2. Halter JB, Ouslander JG, Tinetti M, Studenski S, High KP, Asthana S. Hazzard’s geriatric medicine and gerontology: New York City: McGraw Hill Professional; 2009. https://books.google.com/books?id=nFOHHXz9MI8C&dqhttps://accessmedicine.mhmedical.com/book.aspx?bookid=371
3. Mitnitski AB, Rutenberg AD, Farrell S, Rockwood K. Aging, frailty and complex networks. Biogerontology. 2017; 18(4):433-46. [DOI:10.1007/s10522-017-9684-x]
4. Rockwood K. What would make a definition of frailty successful? Age and Ageing. 2005; 34(5):432-4. [DOI:10.1093/ageing/afi146]
5. Devkota S, Anderson B, Soiza RL, Myint PK. Prevalence and determinants of frailty and associated comorbidities among older Gurkha welfare pensioners in Nepal. Geriatrics & Gerontology International. 2017; 17(12):2493-9. [DOI:10.1111/ggi.13113]
6. Vu HTT, Nguyen TX, Nguyen TN, Nguyen AT, Cumming R, Hilmer S, et al. Prevalence of frailty and its associated factors in older hospitalised patients in Vietnam. BMC Geriatrics. 2017; 17:216. [DOI:10.1186/s12877-017-0609-y]
7. Grden CRB, Lenardt MH, de Sousa JAV, Kusomota L, Dellaroza MSG, Betiolli SE. [Associations between frailty syndrome and sociodemographic characteristics in long-lived individuals of a community (English-Spanish-Portuguese)]. Revista Latino-Americana de Enfermagem. 2017; 25:e2886. [DOI:10.1590/1518-8345.1770.2886]
8. de Carvalho Mello A, Engstrom EM, Alves LC. Health-related and socio-demographic factors associated with frailty in the elderly: A systematic literature review. Cadernos de Saúde Pública. 2014; 30(6):1143-68. [DOI:10.1590/0102-311X00148213]
9. Gobbens RJJ, van Assen MALM, Luijkx KG, Wijnen-Sponselee MT, Schols JMGA. Determinants of frailty. Journal of the American Medical Directors Association. 2010; 11(5):356-64. [DOI:10.1016/j.jamda.2009.11.008]
10. Ocampo-Chaparro JM, Reyes-Ortiz CA, Castro-Flórez X, Gómez F. [Frailty in older adults and their association with social determinants of health. The SABE Colombia study (English-Spanish)]. Colombia Médica. 2019; 50(2):89-101. [DOI:10.25100/cm.v50i2.4121]
11. Weiss CO. Frailty and chronic diseases in older adults. Clinics in Geriatric Medicine. 2011; 27(1):39-52. [DOI:10.1016/j.cger.2010.08.003]
12. Woo J, Goggins W, Sham A, Ho SC. Social determinants of frailty. Gerontology. 2005; 51(6):402-8. [DOI:10.1159/000088705]
13. Bunt S, Steverink N, Olthof J, van der Schans CP, Hobbelen JSM. Social frailty in older adults: A scoping review. European Journal of Ageing. 2017; 14(3):323-34. [DOI:10.1007/s10433-017-0414-7]
14. de Morais Fabrício D, Chagas MHN, Diniz BS. Frailty and cognitive decline. Translational Research. 2020; 221:58-64. [DOI:10.1016/j.trsl.2020.01.002]
15. Petridou E. Cognitive frailty: A brief review. Journal of Research and Practice on the Musculoskeletal System. 2020; 4(4):113-24. http://www.jrpms.eu/articles/jrpms_v04i04_113.pdf
16. Soysal P, Veronese N, Thompson T, Kahl KG, Fernandes BS, Prina AM, et al. Relationship between depression and frailty in older adults: A systematic review and meta-analysis. Ageing Research Reviews. 2017; 36:78-87. [DOI:10.1016/j.arr.2017.03.005]
17. Ribeiro O, Duarte N, Teixeira L, Paúl C. Frailty and depression in centenarians. International Psychogeriatrics. 2018; 30(1):115-24. [DOI:10.1017/S1041610217001910]
18. Alencar MA, Dias JMD, Figueiredo LC, Dias RC. Frailty and cognitive impairment among community-dwelling elderly. Arquivos de Neuro-Psiquiatria. 2013; 71(6):362-7. [DOI:10.1590/0004-282X20130039]
19. Santos-Eggimann B, Cuénoud P, Spagnoli J, Junod J. Prevalence of frailty in middle-aged and older community-dwelling Europeans living in 10 countries. The Journals of Gerontology: Series A. 2009; 64A(6):675-81. [DOI:10.1093/gerona/glp012]
20. Mousavisisi M, Shamshirgaran SM, Rezaeipandari H, Matlabi H. Multidimensional approach to frailty among rural older people: Applying the tilburg frailty indicator. Elderly Health Journal. 2019; 5(2):92-101. [DOI:10.18502/ehj.v5i2.2155]
21. Rockwood K, Mitnitski A. Frailty defined by deficit accumulation and geriatric medicine defined by frailty. Clinics in Geriatric Medicine. 2011; 27(1):17-26. [DOI:10.1016/j.cger.2010.08.008]
22. Rockwood K, Song X, MacKnight Ch, Bergman H, Hogan DB, McDowell I, et al. A global clinical measure of fitness and frailty in elderly people. CMAJ. 2005; 173(5):489-95. [DOI:10.1503/cmaj.050051]
23. Searle SD, Mitnitski A, Gahbauer EA, Gill TM, Rockwood K. A standard procedure for creating a frailty index. BMC Geriatrics. 2008; 8:24. [DOI:10.1186/1471-2318-8-24]
24. Mitnitski AB, Mogilner AJ, Rockwood K. Accumulation of deficits as a proxy measure of aging. The Scientific World Journal. 2001; 1:321027. [DOI:10.1100/tsw.2001.58]
25. Foroughan M, Jafari Z, Shirin Bayan P, Ghaem Magham Farahani Z, Rahgozar M. [Validation of Mini-Mental State Examination (MMSE) in the elderly population of Tehran (Persian)]. Advances in Cognitive Sciences. 2008; 10(2):29-37. http://icssjournal.ir/article-1-422-fa.html
26. Taheri Tanjani P, Azadbakht M. [Psychometric properties of the Persian version of the activities of daily living scale and instrumental activities of daily living scale in elderly (Persian)]. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences. 2016; 25(132):103-12. http://jmums.mazums.ac.ir/article-1-6766-en.html
27. Ebrahimi B, Hosseini M, Rashedi V. The relationship between social support and death anxiety among the elderly. Elderly Health Journal. 2018; 4(2):37-42. [DOI:10.18502/ehj.v4i2.261]
28. Rashedi V, Rezaei M, Gharib M, Nabavi SH. [Social support for the elderly: Comparison between home and nursing home (Persian)]. Journal of North Khorasan University of Medical Sciences. 2013; 5(2):351-6. [DOI:10.29252/jnkums.5.2.351]
29. Ko Y, Choi K. Prevalence of frailty and associated factors in Korean older women: The KLoSA study. Journal of Women & Aging. 2017; 29(1):15-25. [DOI:10.1080/08952841.2015.1018069]
30. Kojima G, Iliffe S, Taniguchi Y, Shimada H, Rakugi H, Walters K. Prevalence of frailty in Japan: A systematic review and meta-analysis. Journal of Epidemiology. 2017; 27(8):347-53. [DOI:10.1016/j.je.2016.09.008]
31. Ma L, Tang Zh, Zhang L, Sun F, Li Y, Chan P. Prevalence of frailty and associated factors in the community-dwelling population of China. Journal of the American Geriatrics Society. 2018; 66(3):559-64. [DOI:10.1111/jgs.15214]
32. Liu W, Puts M, Jiang F, Zhou Ch, Tang S, Chen S. Physical frailty and its associated factors among elderly nursing home residents in China. BMC Geriatrics. 2020; 20:294. [DOI:10.1186/s12877-020-01695-5]
33. Siriwardhana DD, Hardoon S, Rait G, Weerasinghe MC, Walters KR. Prevalence of frailty and prefrailty among community-dwelling older adults in low-income and middle-income countries: A systematic review and meta-analysis. BMJ Open. 2018; 8(3):e018195. [DOI:10.1136/bmjopen-2017-018195]
34. Yuki A, Otsuka R, Tange Ch, Nishita Y, Tomida M, Ando F, et al. Polypharmacy is associated with frailty in Japanese community-dwelling older adults. Geriatrics & Gerontology International. 2018; 18(10):1497-500. [DOI:10.1111/ggi.13507]
35. Merchant RA, Chen MZ, Tan LWL, Lim MYD, Ho HK, van Dam RM. Singapore Healthy Older People Everyday (HOPE) study: Prevalence of frailty and associated factors in older adults. Journal of the American Medical Directors Association. 2017; 18(8):734.E9-14. [DOI:10.1016/j.jamda.2017.04.020]
36. Jin Y, Si H, Qiao X, Tian X, Liu X, Xue QL, et al. Relationship between frailty and depression among community-dwelling older adults: The mediating and moderating role of social support. The Gerontologist. 2020; 60(8):1466-75. [DOI:10.1093/geront/gnaa072]
37. Nagai K, Tamaki K, Kusunoki H, Wada Y, Tsuji Sh, Itoh M, et al. Physical frailty predicts the development of social frailty: A prospective cohort study. BMC Geriatrics. 2020; 20:403. [DOI:10.1186/s12877-020-01814-2]
38. Vieira RA, Guerra RO, Giacomin KC, de Souza Vasconcelos KS, de Souza Andrade AC, Pereira LSM, et al. [Prevalence of frailty and associated factors in community-dwelling elderly in Belo Horizonte, Minas Gerais State, Brazil: Data from the FIBRA study (Portuguese)]. Cadernos de Saúde Pública. 2013; 29(8):1631-43. [DOI:10.1590/S0102-311X2013001200015]