توجه همه‌جانبه به سالمندان ضرورت دارد، چراکه افراد دارای مشکلات عدیده سلامتی و عمده‌ترین مصرف‌کننده خدمات بهداشتی‌درمانی هستند [1]. حدود 50 درصد از پذیرش‌های بیمارستانی، ساکنان خانه‌های سالمندان [2] و همچنین 60 درصد از کل ویزیت‌های سرپایی [3]، 80 درصد ویزیت‌های مراقبتی در خانه، 85 درصد افراد بستری در بخش‌های مزمن را سالمندان تشکیل می‌دهند [4]. با توجه به افزایش جمعیت سالمندان و اینکه حدود 90 درصد از خدمات پرستاری، به طور مستقیم به این قشر از جامعه ارائه می‌‌شود، نیاز به پرستاران ماهر و متخصص و علاقه‌مند در زمینه مراقبت سالمندان افزایش می‌یابد [5]. پرستاران پاسخ‌گوی فراهم کردن مراقبت جسمی و روانی و حمایت عاطفی برای افراد مسن در محیط‌های بیمارستانی، مراکز نگهداری و منازل هستند [6]. با توجه به نقش مهم پرستاران در مراقبت از سالمندان، نگرش پرستاران در ترجیح کار با سالمندان و همچنین کیفیت مراقبت تأثیر می‌گذارد [7].
سالمندان گروهی حساس تلقی می‌شوند که درخور احترام و توجه هستند و بی‌شک ارائه خدمات پرستاری محترمانه در صورتی محقق می‌شود که ارائه‌دهندگان این خدمات نگرش مثبتی به مددجویان خود داشته باشند. علاوه بر این نگرش منفی مراقبان سلامت به سالمندان، حس ناتوانی را به آن‌ها القا می‌کند [8]. کلیشه‌های نامطلوب مربوط به افراد مسن می‌تواند مثبت یا منفی باشد، اما بیشتر آن‌ها منفی هستند. به طوری که مطالعات انجام‌شده نشان می‌دهد تقریباً 89 درصد افراد سالمند در آمریکا با تبعیض سنی مواجه هستند [9]. مطالعه راجرز و همکاران در سال 2015در آمریکا نشان داد که از هر هفده نفر بزرگسال بالای 50 سال، یک نفر تبعیض مکرر در دریافت مراقبت‌های بهداشتی را تجربه می‌کند که این شرایط با امکان ایجاد چهار سال ناتوانی جدید یا بدتر شدن شرایط فرد در ارتباط است [10]. تبعیض سنی در بیماران به افزایش طول مدت بستری آن‌ها منجر می‌شود؛ علاوه بر این باعث ایجاد نگرش منفی در افراد نسبت به خود، هویت و همچنین کاهش میزان مشارکت آن‌ها در مراقبت از خود می‌شود. در صورتی که نگرش‌ها نسبت به مراقبت از بیمار سالمند منفی باشد در کیفیت، نوع مراقبت، مدت بستری، میزان مرگ‌و‌میر، ترک کار و انگیزه فرد به ادامه روند درمان تأثیرات سوئی خواهد گذاشت [11]. نکته مهم در نوع نگرش به سالمندی این است که تحقیقات جدید نشان داده است نگرش مثبت، حتی می‌تواند احتمال ابتلا به بیماری‌هایی مانند زوال عقل را در سالمندان کاهش دهد و از طرفی نگرش‌های منفی موجب عدم مشارکت در تصمیم‌گیری‌ها، عدم تکریم سالمند، کاهش عزت نفس و رفتارهای توهین‌آمیز به افراد سالمند می‌شود. بنابراین با شناخت فاکتورهای تأثیر‌گذار بر نگرش نسبت به سالمندی می‌توان اطلاعاتی جهت بهبود نگرش به دست آورد [12].
عوامل زیادی ممکن است روی نگرش‌های کارکنان مراقبت‌های بهداشتی در ارتباط با افراد سالمند تأثیر بگذارد که شامل سن، جنس، تحصیلات، ارتباط با سالمندان شاداب، محل کار و اجتماعی شدن حرفه‌ای است [13]. علاوه بر این نژاد و قومیت نیز از عوامل مؤثر در نگرش به سالمندی است.ثناگو و همکاران نشان دادند که از نظر نگرش به سالمندان در بین قومیت‌ها، ترکمن‌ها نظر مثبت‌تری داشتند که علت آن را می‌توان پایبند بودن بیشتر این قوم به سنت‌ها و اعتقادات خود و تداوم زندگی در خانواده‌های بزرگ دانست [14]. هوش اخلاقی و نوع‌دوستی از مهم‌ترین عوامل تأثیر‌گذار بر رفتار انسان‌هاست و با نگرش پرستاران نسبت به رعایت حقوق بیماران رابطه دارد. نوع‌دوستی فرایندی است که حتی در سخت‌ترین شرایط، باعث بهبودی خدمات پرستاری به بیماران می‌شود [15]. با توجه به اینکه عملکرد اخلاقی پرســتاران نقش مهمی در رابطه با کیفیت مراقبت ارائه‌شده، بهبودی بیماران و همچنین دست‌یابی به اهداف سلامتی دارد، توجه به ابعاد هوش اخلاقی در پرستاران به عنوان یک راهنمای اخلاقی برای عملکرد آن‌ها از اهمیت خاصی برخوردار است و می‌تواند در نگرش و دیدگاه آن‌ها نسبت به رعایت موازین اخلاقی در عملکردشان مهم باشد [16]. رضایت از زندگی می‌تواند نقش مؤثری را در رضایت شغلی پرستاران داشته باشد [17]. رضایت از زندگی در پرستاران، یکی از مهم‌ترین عوامل در ارائه بهتر خدمات پرستاری به بیماران است که با سلامت روانی آن‌ها ارتباط دارد. احساس نارضایتی از زندگی در پرستاران می‌تواند به گونه‌ای منفی بر سطح رضایت شغلی و نحوه کیفیت مراقبت از بیمار تأثیر گذاشته و به اقامت طولانی‌مدت در بیمارستان‌ها و افزایش هزینه‌ها منجر شود [18]. ﭘﺮﺳﺘﺎران، از ﺟﻤﻠﻪ اﻓﺮادی هستند ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺎ ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻗﺸﺎر اﺟﺘﻤﺎع در ارﺗﺒﺎط‌اﻧﺪ و ﻣﺸﮑﻼت ﻣﺮدم را از ﻧﺰدیﮏ ﻟﻤﺲ می‌ﮐﻨﻨﺪ. ایﻦ ارﺗﺒﺎط ﺗﻨﮕﺎﺗﻨﮓ، ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺧﻄﯿﺮ آن‌ها را در ﻗﺒﺎل ﺳﻼﻣﺖ اﻓﺮاد دو ﭼﻨﺪان می‌ﮐﻨﺪ [19]. پرستاران به دلیل نوبت‌های کاری طولانی و خستگی‌های ناشی از آن همیشه مستعد تهدید سلامتی در ابعاد مختلف هستند. پرستارانی که از سلامت عمومی خوب برخوردار نیستند قادر نخواهند بود تا مراقبت‌های خوبی نظیر حمایت‌های فیزیکی و روانی از بیماران به عمل آورند که این امر خطر بروز اشتباهات و حوادث شغلی را بالا می‌برد و در‌نهایت پیامد آن متوجه بیمار و پرستار می‌شود [20].
نگرش پرستاران نسبت به مراقبت از سالمندان در جوامع مختلف به علل متغیرهای فرهنگی و ساختار اجتماعی متفاوت است و مطالعات مختلف تنها به بررسی نگرش به سالمندان پرداخته‌اند و در این خصوص نتایج متناقض به دست آورده‌اند. این مطالعه سعی دارد با بررسی عوامل احتمالی مرتبط با نگرش، راهکارهایی را برای بهبود نگرش پرستاران به سالمندان ارائه دهد. راهکارهایی را برای بهبود نگرش پرستاران به سالمندان ارائه دهد تا مراقبت هرچه مؤثرتر از ایشان فراهم شود، بنابراین پژوهشگران این مطالعه بر آن هستند عوامل مرتبط با نگرش پرستاران نسبت به مراقبت از سالمندان بیمار و نقش پیش‌گویی‌کنندگی نوع‌دوستی، هوش اخلاقی، رضایت از زندگی و سلامت عمومی در بیمارستان‌های شهر سبزوار را بررسی کنند.

در این مطالعه توصیفی‌تحلیلی، 270 پرستار شاغل در بیمارستان‌های شهر سبزوار در سال 1398-1399 انتخاب شدند، با توجه به پایین‌ترین ضرایب همبستگی مشاهده‌شده در مطالعات گذشته حجم نمونه [1] با استفاده از فرمول کوکران برای مطالعات همبستگی با در نظر گرفتن 95 درصد اطمینان و 80 درصد توان آزمون 225 برآورد شد که با در نظر گرفتن 20 درصد ریزش احتمالی درمجموع 270 نفر به عنوان مشارکت‌کننده در نظر گرفته شد. به دلیل ناکامل بودن پرسش‌نامه‌ها و عدم پاسخ‌گویی به 10 درصد سؤالات، پنج پرسش‌نامه از مطالعه کنار گذاشته شد و 265 نفر در مطالعه باقی ماندند و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. 
بر اساس معیارهای ورود وخروج پژوهش، نمونه‌ها به روش تصادفی طبقه‌ای متناسب با حجم پرستاران بیمارستان‌های شهر سبزوار به عنوان نمونه انتخاب شدند. به طوری که در ابتدا لیستی از تمام پرستاران بیمارستان‌های حشمتیه، واسعی و امداد که شرایط ورود به مطالعه را داشتند تهیه شد و بعد به روش سهمیه‌ای سهم پرستاران هر بیمارستان مشخص شد و از بین پرستاران هر بیمارستان با روش تصادفی سیستمیک نمونه‌ها مشخص شدند. معیارهای ورود به مطالعه شامل داشتن حداقل مدرک کارشناسی پرستاری و شاغل نبودن در بخش‌های نوزادان و اطفال و زنان و زایمان بود. معیار خروج عدم پاسخ‌گویی به بیشتر از 5 درصد سؤالات پرسش‌نامه‌ها و عدم تمایل به ادامه شرکت در مطالعه در نظر گرفته شد. 
داده‌های این مطالعه با استفاده از پرسش‌نامه گردآوری شد. بخش اول پرسش‌نامه شامل سؤالات جمعیت‌شناختی و زمینه‌ای (سن، جنس، تحصیلات، تأهل‌، سابقه خدمت‌، بخش محل خدمت و سابقه زندگی با سالمند‌) و بخش دوم شامل پرسش‌نامه‌های مقیاس نگرش به سالمندان کوگان، هوش اخلاقی لنیک و کیل (2005)، نوع‌دوستی کارلو، رضایت از زندگی داینر و سلامت عمومی بود.
پرسش‌نامه نگرش به سالمندان کوگان شامل 34 سؤال (هفده سؤال نگرش مثبت و هفده سؤال نگرش منفی) بود که نگرش فرد پاسخ‌گو را با مقیاس لیکرت 7‌درجه‌ای (کاملاً مخالفم نمره یک و کاملاً موافقم نمره 7) می‌سنجد. در مطالعه رژه و همکاران روایی و پایایی این ابزار مورد سنجش قرار گرفته و ضریب آلفای کرونباخ در نسخه ایرانی این ابزار برای کل مقیاس 0/83 گزارش شده است [21]. در این مطالعه میزان پایایی 0/78 گزارش شد.
 پرسش‌نامه هوش اخلاقی لنیک و کیل شامل چهار خرده‌مقیاس (درستکاری، بخشش، مسئولیت‌پذیری و دلسوزی) است که کمترین نمره خرده‌مقیاس درستکاری، بخشش، مسئولیت‌پذیری و دلسوزی به ترتیب 4، 8، 12 و 16 و بیشترین نمره خرده‌مقیاس درستکاری، بخشش، مسئولیت‌پذیری و دلسوزی 40، 60، 80 و20 است. درمجموع در کل امتیازی بین 40-200 کسب می‌شود. پس از محاسبه امتیاز‌ها، آن‌ها به امتیازی بین 20-100 تبدیل می‌شود. درنهایت میانگین امتیاز 100-90 معادل عالی، 89-80 معادل خیلی خوب، 79-‌70 معادل خوب و 69 و کمتر از آن معادل ضعیف ارزیابی می‌شود. محمدی و همکاران روایی و پایایی این پرسش‌نامه را در حرفه پرستاری مورد بررسی قرار داده و به ترتیب 0/85 و 0/87 برآورد کردند [2]. در این مطالعه پایایی پرسش‌نامه با استفاده از ضریب همبستگی درونی 0/87 محاسبه شد.
مقیاس نوع‌دوستی در پرسش‌نامه گرایش‌های اجتماعی تجدید‌نظر‌شده کارلو شامل هشت سؤال است. منظور از نمره نوع‌دوستی در پژوهش حاضر نمره‌ای است که فرد به سؤالات (1، 3، 4، 13، 16، 20، 23 و 24) پرسش‌نامه گرایش‌های اجتماعی تجدید‌نظرشده کارلو می‌دهد. حد پایین نمره 8 و حد بالای نمره 40 است. در صورتی که نمرات پرسش‌نامه بین 8 تا 16 باشد میزان این متغیر در این جامعه ضعیف است. در صورتی که نمرات پرسش‌نامه بین16 تا 24 باشد میزان این متغیر در این جامعه متوسط است. در صورتی که نمرات پرسش‌نامه بالاتر از 24 باشد میزان این متغیر در این جامعه بسیار خوب است [22]. محمودی و همکاران روایی و پایایی این پرسش‌نامه را در حرفه پرستاری مورد بررسی قرار داده و پایایی آن را 0/69 برآورد کردند [3]. میزان پایایی با استفاده از آلفای کرونباخ در این مطالعه 0/75 به دست آمد.
پرسش‌نامه رضایت از زندگی داینر شامل پنج سؤال است. این پرسش‌نامه بر اساس مقیاس لیکرت (کاملاً مخالفم، 1؛ مخالفم 2؛ نظری ندارم، 3؛ موافقم، 4؛ کاملاً موافقم، 5) است. در صورتی که نمرات پرسش‌نامه بین 5 تا 10 باشد، میزان رضایت از زندگی در این جامعه ضعیف است. در صورتی که نمرات پرسش‌نامه بین 10 تا 15 باشد، میزان رضایت از زندگی در سطح متوسطی است. در صورتی که نمرات بالای 15 باشد، میزان رضایت از زندگی بسیار خوب است. در ایران پایایی مقیاس رضایت از زندگی با روش آلفای کرونباخ 0/83 و با روش بارآزمایی 0/69 به دست آمد. روایی سازه مقیاس رضایت از زندگی از طریق روایی هم‌گرا با استفاده از فهرست شادکامی آکسفورد و فهرست افسردگی بک برآورد شد. این مقیاس همبستگی مثبت با فهرست شادکامی آکسفورد و همبستگی منفی با فهرست افسردگی بک نشان داد [23، 24]. پایایی این پرسش‌نامه در مطالعه حاضر 0/7 با استفاده از روش همسانی درونی آلفای کرونباخ به دست آمد.
پرسش‌نامه سلامت عمومی حاوی 28 سؤال است. در این پرسش‌نامه سؤالات 7-1 مربوط به مقیاس علائم جسمانی و وضعیت سلامت عمومی است. از سؤال 14-8 مربوط به مقیاس اضطراب، از سؤال 15 تا 21 مربوط به مقیاس اختلال عملکرد اجتماعی و سؤالات 28-22 نیز مربوط به مقیاس افسردگی هستند. نمره پایین نشان‌دهنده سلامتی و نمره بالا حاکی از اختلال است [25]. پرسش‌نامه سلامت عمومی در پژوهش‌های مختلف مورد استفاده قرار گرفته و روایی و پایایی آن مورد تأیید قرار گرفته است. در تحقیق حاضر نیز ضریب پایایی کلی این پرسش‌نامه 0/76 به دست آمد. 
شیوه گردآوری اطلاعات به این ترتیب بود که با تأیید کمیته اخلاق و کسب معرفی‌نامه تحصیلات تکمیلی دانشگاه علوم‌پزشکی سبزوار و کسب موافقت دانشگاه، با رعایت ملاحظات اخلاقی و توضیح هدف و نحوه اجرای پژوهش به مسئولین بخش‌های بیمارستان‌های سبزوار، نمونه‌گیری شروع شد و پژوهشگر به صورت حضوری به مراکز رفته و پس از تشریح اهداف و ماهیت پژوهش به افراد و اخذ رضایت آگاهانه از آن‌ها، به کلیه افراد شرکت‌کننده اطمینان داد که اطلاعات کسب‌شده محرمانه باقی خواهد ماند. با توجه به اینکه زمان نمونه‌گیری هم‌زمان با شیوع بیماری کووید 19 بود، پژوهشگر پروتکل‌های بهداشتی شامل پوشیدن ماسک سه‌لایه، دستکش لاتکس و حفظ فاصله یک متر با مشارکت‌کنندگان را به منظور جلوگیری از عفونت رعایت کرد و پس از جمع‌آوری پرسش‌نامه‌ها آن‌ها را در یک پاکت مخصوص به مدت ده روز قرار داد. همچنین بعد از جمع‌آوری پرسش‌نامه‌ها دست‌های خود را برای جلوگیری از انتقال عفونت به مدت 20 ثانیه با آب و صابون شست. جمع‌آوری اطلاعات به صورت گزارش‌دهی بود و پس از در اختیار قرار دادن پرسش‌نامه‌ها به پرستاران، از آن‌ها خواسته شد، در فرصت زمانی مناسب (در طی شیفت یا خارج از آن) که امکان پاسخ با دقت و در کمال آرامش وجود داشت، پرسش‌نامه‌ها را تکمیل کنند و فرصت زمانی سه روزه به این منظور به آن‌ها داده شد. آن دسته از پرستارانی که تمایل به شرکت در مطالعه را نداشتند یا پرسش‌نامه هارا به صورت ناقص پر کرده بودند از مطالعه خارج شدند. نمونه‌گیری از اوایل خرداد ماه تا اوایل تیر 1399 به طول انجامید. 
پس از تکمیل و جمع‌آوری پرسش‌نامه‌ها اطلاعات با استفاده از آمار توصیفی (شاخص میانگین، انحراف استاندارد و فراوانی) و آزمون‌های آماری استنباطی شامل تی مستقل، ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چند‌گانه گام‌به‌گام برای پیش‌بینی عوامل موثر بر نگرش سالمندان بررسی شد. آزمون کولموگروف اسمیرنوف به منظور تعیین توزیع نرمال متغیرهای کمی انجام شد و با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 16 داده‌ها تجزیه و تحلیل شدند. میزان معنی‌داری آماری 0/05 در نظر گرفته شد. 

تعداد کل پرستاران در بیمارستان‌های سبزوار 920 نفر بود که از این تعداد 265 پرستار وارد مطالعه شدند و اطلاعات آن‌ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. بر اساس اطلاعات به‌دست‌آمده میانگین سن پرستاران شرکت‌کننده 7/‌17±‌33/10 بود و این افراد در محدوده سنی 22 تا 56 سال قرار داشتند. از نظر جنسیت 72/1 درصد را زنان و 27/9 درصد را مردان تشکیل می‌دادند. اکثریت واحدهای پژوهش ( 211 نفر، 79/6 درصد) را افراد متأهل تشکیل می‌دادند. از نظر تحصیلات 95/5 درصد واحد‌های پژوهش کارشناسی و 4/5 درصد کارشناسی ارشد داشتند (جدول شماره 1).



از نظر بخش محل خدمت 34/3 درصد از واحدهای پژوهش در اورژانس بیمارستان‌های سبزوار، 3 درصد در بخش مغز و اعصاب، 4/9 درصد در بخش اعصاب و روان، 4/9 درصد در بخش داخلی، 10/6 درصد در بخش آی‌سی‌یو، 3/4 درصد در بخش دیالیز، 1/1 درصد در بخش شیمی‌درمانی، 2/6 درصد در بخش جراحی مغز و اعصاب، 4/2 درصد در جراحی ارتوپدی، 3 درصد در جراحی عمومی، 7/9 درصد در جراحی ارولوژی، 5/3 درصد در بخش قلب، 6/8 درصد در بخش سی‌سی‌یو، 2/6 درصد در بخش سوختگی، 3 درصد در بخش آی‌سی‌یو قلب باز و 2/3 درصد در بخش عفونی مشغول به کار بودند. اکثریت واحد‌های پژوهش 169 نفر (63/8 درصد) با فرد سالمند زندگی نمی‌کردند.
براساس یافته‌های پژوهش نمره نگرش پرستاران به طور میانگین 47/‌±‌155/39 و نمره آن‌ها بین 114 تا 199 متغیر بود. نمره رضایت از زندگی پرستاران به طور میانگین 3/90±‌16/84 بود. نمره هوش اخلاقی پرستاران به طور میانگین 18/50±‌148/02 بود. نمره نوع‌دوستی پرستاران به طور میانگین 5/67±‌25/52 بود. نمره سلامت عمومی پرستاران به طور میانگین 11/62± 03/ 26 بود. آزمون‌های آماری اختلاف معنی‌داری را بین اطلاعات جمعیت‌شناختی (جنس، وضعیت تأهل، تحصیلات، زندگی با سالمند) و نگرش به سالمندان نشان نداد (جدول شماره 1). ضریب همبستگی پیرسون ارتباط معنی‌داری بین سن، سابقه خدمت، هوش اخلاقی، رضایت از زندگی و نوع‌دوستی با نگرش به سالمندان را نشان داد (P<‌0/05) (جدول شماره 2).



به منظور تعیین سهم اختصاصی هریک از عوامل هوش اخلاقی، نوع‌دوستی، رضایت از زندگی و سابقه زندگی با سالمند در پیش‌بینی نگرش پرستاران به سالمندان از تحلیل رگرسیون چندگانه به روش گام‌به‌گام استفاده شد. روش گام‌به‌گام به دلیل اینکه متغیرها هم به روش فوروارد و هم به روش بک‌وارد بررسی می‌شوند روش مناسب‌تری است. ابتدا پیش‌فرض‌های تحلیل رگرسیون مورد بررسی قرار گرفت. متغیرها در سطح سنجش فاصله‌ای بودند و توزیع متغیرها نرمال بود. تحلیل رگرسیون گام‌به‌گام نشان داد که متغیر‌های هوش اخلاقی، نوع‌دوستی و زندگی با سالمند پیش‌گویی‌کننده‌های قوی‌تری نسبت به سایر متغیر‌ها در نگرش پرستاران هستند. نتایج نشان می‌دهد با ثابت در نظر گرفتن اثر متغیرهای دیگر، با افزایش هر واحد به نمره رضایت از زندگی، نگرش پرستاران 0/5 نمره افزایش می‌یابد. نتایج نشان داد تأثیر نوع‌دوستی در پیش‌گویی نمره نگرش پرستاران 2 درصد است. به طوری که که با ثابت در نظر گرفتن اثر متغیرهای دیگر، با افزایش هر واحد به نمره نوع‌دوستی، نگرش پرستاران 0/5 نمره افزایش می‌یابد. علاوه بر این نتایج نشان داد با ثابت در نظر گرفتن اثر متغیرهای دیگر، تأثیر هوش اخلاقی در پیش‌گویی نمره نگرش پرستاران 7 درصد است، به طوری که که با افزایش هر واحد به نمره هوش اخلاقی، نگرش پرستاران در ارتباط با تبعیض سنی بیماران 2/0 نمره افزایش می‌یابد.نتایج نشان می‌دهد با ثابت در نظر گرفتن اثر متغیرهای دیگر، تأثیر زندگی با سالمند در پیش‌گویی نمره نگرش پرستاران 3 درصد است و ارتباط معنی‌دار مثبت بین زندگی با سالمند و نگرش پرستاران وجود دارد. به طوری که که با داشتن سابقه زندگی با سالمند، نمره نگرش پرستاران در ارتباط با تبعیض سنی بیماران3/6 افزایش می‌یابد (جدول شماره 3).


 

این مطالعه با هدف کلی تعیین عوامل مؤثر بر نگرش پرستاران نسبت به مراقبت از سالمندان بیمار و نقش پیش‌گویی‌کنندگی نوع‌دوستی، هوش اخلاقی، رضایت از زندگی و سلامت عمومی در بیمارستان‌های شهر سبزوار انجام شد. تمام واحدهای پژوهش نگرش مثبتی نسبت به سالمندان داشتند که با نتایج مطالعه ارتیشه‌دار و همکاران [26]، ادیبلی و همکاران [27] همسوست. در مطالعه همدانی‌زاده و همکاران نگرش پرستاران نسبت به سالمندان خنثی بود [28]. نتایج مطالعه منصوری آرانی و همکاران نشان داد که 54/3 درصد از پرستاران نگرش منفی و 45/7 درصد نگرش مثبتی نسبت به سالمندی دارند [29].
نتایج مطالعه حاضر نشان داد که بین سن و نگرش پرستاران در ارتباط با تبعیض سنی بیماران ارتباط معنی‌داری وجود ندارد که با مطالعه شرفی و همکاران [30] و قلی‌زاده و همکاران [31]همسو و با مطالعه سودرهامن و همکاران [32] مغایر بود شاید علت این عدم هم‌خوانی، نمونه‌های مورد‌مطالعه سودرهامن و همکاران باشد که دانشجویان پرستاری در سطوح مختلف تحصیلی بودند و هنوز آشنایی کامل با شرایط طبیعی و مراقبتی سالمندان را نداشتند. نتایج مطالعه نشان داد که نمره نگرش در پرستاران مرد بیش‌تر از پرستاران زن بود و بین نمرات نگرش پرستاران با جنس ارتباط معنی‌داری وجود نداشت که با نتایج مطالعه ارتیشه‌دار و همکاران همسو و با نتایج مطالعه منصوری آرانی مغایر بود [26، 29]. نتایج نشان داد که نمره نگرش به مراقبت سالمندان در پرستاران متأهل بیشتر از پرستاران مجرد بود و با وجود این ارتباط معنی‌داری وجود نداشت که با نتایج مطالعه شرفی و همکاران همسو بود [30]، شاید بتوان آن را به توجه بیشتر به سالمندان پس از ازدواج نسبت داد.
نتایج مطالعه حاضر نشان داد که بین تحصیلات و نگرش پرستاران ارتباط معنی‌داری وجود ندارد که با نتایج مطالعه شرفی و همکاران و ارتیشه‌دار و همکاران همسو بود [26، 30]. مطالعه ثناگو و همکاران ارتباط معنی‌داری را بین تحصیلات و نوع نگرش مردم گلستان به سالمندی نشان داد [14]. اگرچه این ارتباط معکوس بود و هرچه تحصیلات واحد‌های پژوهش بالاتر می‌رفت نگرش منفی‌تر می‌شد. اختلاف یافته ثناگو با مطالعه حاضر می‌تواند به تفاوت واحدهای‌های پژوهش این دو مطالعه برگردد. در مطالعه ثناگو نگرش مردم عادی و در مطالعه حاضر نگرش پرستاران مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که بین نمرات نگرش پرستاران با بخش محل خدمت و سابقه خدمت ارتباط معنی‌داری وجود ندارد که با نتایج مطالعه ارتیشه‌دار و همکاران هم‌خوانی دارد [26]. 
نتایج مطالعه نشان داد که بین نمرات نگرش پرستاران با سابقه زندگی با فرد سالمند ارتباط معنی‌داری وجود داشت. پرستارانی که با فرد سالمند زندگی می‌کردند نگرش مثبت‌تری در مقایسه با افرادی که با فرد سالمند زندگی نمی‌کردند داشتند. در مطالعه همدانی‌زاده و همکاران افرادی که دور از والدین خود زندگی می‌کردند درصد بالاتری از نگرش مثبت را داشتند [28] که با نتایج مطالعه حاضر همسو بود. در راستای نتایج مطالعه، مطالعه حسینی‌سرشت و همکاران ارتباط معنی‌داری را بین نگرش مثبت نسبت به بیمار سالمند و حضور فرد سالمند در خانواده نشان داد [33]. شاید بتوان این‌گونه بیان کرد داشتن فرد سالمند در خانه، از جمله ارزش‌های آن خانواده محسوب می‌شود و تأثیر مثبتی بر نگرش فرزندان آن خانواده دارد. 
نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون نشان می‌دهد که عوامل هوش اخلاقی، نوع‌دوستی و رضایت از زندگی از تبیین‌کننده‌های نگرش پرستاران به سالمندان است. مطالعه نشان می‌دهد که بین نمرات نگرش پرستاران با نمره هوش اخلاقی ارتباط معنی‌داری وجود دارد. در این راستا ستوده و همکاران نشان دادند که ارتباط مثبتی بین هوش اخلاقی و سلامت روان پرستاران وجود دارد و سلامت روان باعث بهبود عملکردشان می‌شود [34]. علاوه بر این محمدی و همکاران نشان دادند که ارتباط قوی بین هوش اخلاقی و کیفیت زندگی کاری و شخصی پرستاران وجود دارد [35]. همچنین در این زمینه نتایج مطالعه محمودی و همکاران نشان داد که بین متغیر هوش اخلاقی و نگرش پرستاران نسبت به رعایت حقوق بیماران رابطه مثبت و معنی‌داری وجود دارد [15] که با نتایج مطالعه حاضر همسوست. هوش اخلاقی در نگرش پرستاران نسبت به رعایت موازین اخلاقی در عملکردشان مهم است. 
نتایج مطالعه نشان می‌دهد که بین نمرات نگرش پرستاران با رضایت از زندگی و نوع‌دوستی ارتباط معنی‌داری وجود دارد. در تأیید این نتایج علوی و همکاران نوع‌دوستی را یکی از جنبه‌های مراقبت کارآمد پرستاری ذکر کرده‌اند [36]. در این راستا والدر وات و همکاران بیان کردند که نوع‌دوستی پرستاران را قادر می‌کند شرایط سخت را تحمل کنند و به آنان انگیزه می‌دهد تا ایثار کنند و بهترین کارها را برای بیماران انجام دهند خصوصاً برای بیمارانی که توانایی مراقبت از خود را ندارند [37]. نتایج مطالعه محمودی و همکاران نشان داد که بین متغیر نوع‌دوستی و نگرش پرستاران نسبت به رعایت حقوق بیماران رابطه مثبت و معنی‌داری وجود دارد که با نتایج مطالعه حاضر همسو بود [15]. حس نوع‌دوستی در افزایش نگرش پرستاران نسبت به رعایت حقوق بیماران تأثیر بسزایی دارد. 
در راستای پیش‌بینی‌کنندگی رضایت از زندگی و رضایت شغلی، نصرآبادی و همکاران بیان کردند که جوهره رضایت شغلی در پرستاران ایرانی نوع‌دوستی است؛ رضایت شغلی ناشی از نوع‌دوستی به عنوان یک حس خوشایند همراه با لذت ناشی از پاسخ‌گویی به نیازهای بیمار که پرستاران مشتاقانه این کار را انجام می‌دهد. در این صورت تعهد حرفه‌ای پرستار حمایت از بیمار است [38]. 

از آنجا که نگرش پرستاران به مراقبت از سالمندان با هوش اخلاقی، نوع‌دوستی و رضایت از زندگی قابل پیش‌بینی است. به نظر می‌رسد ارزیابی این خصایص در پرستارانی که به ارائه خدمات به سالمندان مشغول هستند می‌تواند نگرش آنان را مثبت کند و از پدیده‌هایی مانند تبعیض سنی جلوگیری به عمل آورد. با توجه به نگرش مثبت پرستاران به نظر می‌رسد انجام مداخلاتی در جهت تقویت و حفظ نگرش مثبت فعلی در راستای ارائه خدمات مراقبتی به سالمندان از طریق ارائه بازخوردهای مناسب به پرستاران شاغل و همچنین ارائه آموزش‌های ویژه افراد سالمند به آنان در این راستا سودمند واقع شود. عوامل بررسی‌شده هوش اخلاقی، رضایت از زندگی، نوع‌دوستی و زندگی با سالمند، ارتباط معنی‌داری با نگرش پرستاران به سالمندان داشتند، اما پیش‌گویی‌کننده‌هایی قوی برای نگرش به سالمندی نبودند، زیرا فقط 25 درصد از عوامل مرتبط با نگرش پرستاران به سالمندان را پیش‌بینی می‌کردند و این نشان می‌دهد عوامل متعدد دیگری ممکن است در این زمینه نقش داشته باشد. بنابراین توصیه می‌شود عوامل دیگری علاوه بر این موارد و مشخصات جمعیت‌شناختی بر نگرش پرستاران به سالمندی مورد بررسی قرار گیرد. با توجه به نتایج مطالعه، می‌توان به سیاست‌گذاران در هنگام جذب پرستاران پیشنهاد کرد در استخدام پرستاران، برای کار در مراکز سالمندان و بخش‌های بیمارستان که غالباً سالمندان در آن بستری هستند می‌توانند معیارهای هوش اخلاقی، نوع‌دوستی و رضایت از زندگی را مورد‌نظر قرار دهند تا پرستاران با نگرش بهتر به سالمندان را استخدام کنند.
در زمینه محدودیت‌های مطالعه می‌توان به این نکته اشاره کرد که مطالعه فقط در سبزوار انجام شده وجهت تعمیم هرچه بیشتر نتایج نیاز به انجام مطالعه در سطح استان است. با توجه به حجم کار پرستاران شاغل در بیمارستان‌های سبزوار، نداشتن زمان کافی جهت پر کردن پرسش‌نامه از محدودیت‌های پژوهش بود که با انتخاب زمان مناسب و دادن فرصت این محدودیت به طور نسبی کنترل شد. از مشکلات پژوهش می‌توان به انجام مطالعه در زمان شیوع بیماری کرونا اشاره کرد که پرستاران دچار استرس و فشار روانی بیشتری نسبت به قبل از شیوع این بیماری بودند. 

 این مقاله با کد اخلاق IR.MEDSAB.REC.1398.114 در دانشگاه علوم پزشکی سبزوار تأیید شده است.

معاونت پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی سبزوار اعتبار مالی مطالعه را فراهم کرده است. 

مفهوم‌سازی: مصطفی راد، مریم قربانی، رها صالح‌آبادی؛ تحقیق و بررسی: مصطفی راد، مریم قربانی، رها صالح آبادی؛ ویراستاری و نهایی‌سازی نوشته: تمامی نویسندگان.

هیچ گونه تعارض منافع توسط نویسندگان بیان نشده است.
 

References

1. Liu D, Xi J, Hall BJ, Fu M, Zhang B, Guo J, et al. [Attitudes toward aging, social support and depression among older adults: Difference by urban and rural areas in China]. Journal of Affective Disorders. 2020; 274:85-92. [DOI:10.1016/j.jad.2020.05.052]
2. Mohammadi S, Nakhaei N, Borhani F, Roshanzadeh M. [Moral intelligence in nursing: A cross-sectional study in East of Iran (Persian)]. Medical Ethics and History of Medicine. 2013; 6(5):57-66. http://ijme.tums.ac.ir/article-1-5211-en.html
3. Mahmoodi A, Khani L, Ghaffari M. [The relationship moral intelligence and altruism with nurses attitude to the rights of patients (Persian)]. Journal of Nursing Education. 2016; 5(2):49-56. http://jne.ir/article-1-651-en.html
4. Askaryzade Mahani M, Arab M, Mohammadalizade S, Haghdoost AA. [Staff nurses knowledge of aging process and their attitude toward elder people (Persian)]. Iran Journal of Nursing. 2008; 21(55):19-27. http://ijn.iums.ac.ir/article-1-512-en.html
5. Doherty M, Mitchell EA, O’Neill S. Attitudes of healthcare workers towards older people in a rural population: A survey using the Kogan scale. Nursing Research and Practice. 2011; 2011:352627. [DOI:10.1155/2011/352627]
6. São José JMS, Amado CAF, Ilinca S, Buttigieg SC, Taghizadeh Larsson A. Ageism in health care: A systematic review of operational definitions and inductive conceptualizations. The Gerontologist. 2019; 59(2):e98-108. [DOI:10.1093/geront/gnx020]
7. Soleimaninejad A, Abolfathi Momtaz Y, Taheri Tanjani P. [The relationship between gender and attitudes toward older adults among medical science students of Tehran city university (Persian)]. Journal of North Khorasan University of Medical Sciences. 2018; 10(3):21-8. http://journal.nkums.ac.ir/article-1-1583-en.html
8. Mohammadi MM, Esmaeilivand M. [Attitudes toward caring of the elderly from the perspective of nursing and midwifery students in Kermanshah province in 2015 (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2017; 11(4):476-83. [DOI:10.21859/sija-1104476]
9. Allen JO. Ageism as a risk factor for chronic disease. The Gerontologist. 2016; 56(4):610-4. [DOI:10.1093/geront/gnu158]
10. Kagan SH, Melendez-Torres GJ. Ageism in nursing.Journal of Nursing Management. 2015; 23(5):644-50. [Doi:10.1111/jonm.12191]
11. Mehri S, Hosseini MA, Fallahi-Khoshknab M, Mohammadi Shahbelaghi F, Akbari Zardkhaneh S. [Clarification of ageism in the care system (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2020; 15(1):14-27. [DOI:10.32598/sija.2020.3.170]
12. Reeve E, Low LF, Hilmer SN. Attitudes of older adults and caregivers in australia toward deprescribing. Journal of the American Geriatrics Society. 2019; 67(6):1204-1210. [DOI:10.1111/jgs.15804]
13. North MS, Fiske ST. [Modern attitudes toward older adults in the aging world: A cross-cultural meta-analysis]. Psychological Bulletin. 2015; 141(5):993-1021. [DOI:10.1037/a0039469]
14. Sanagoo A, Bazyar A, Chehrehgosha M, Gharanjic S, Noroozi M, Pakravan Far S, et al. [People attitude toward elderly in Golestan province 2009 (Persian)]. Journal of Research Development in Nursing and Midwifery. 2012; 8(2):24-9. http://nmj.goums.ac.ir/article-1-156-fa.html
15. Keidar D, Yagoda A. Emotional Intelligence, moral, ethics, bio-ethics and what is in between. Medical Law. 2014; 33(3):131-59. [PMID]
16. Khajavi Z, Vaezzadeh N, Mousavinasab SN, Azimi Lolaty H. [Relationship between ethical intelligence and professional behavior in nurses (Persian)]. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences. 2020; 30(185):86-95. http://jmums.mazums.ac.ir/article-1-13709-en.html
17. Hosainabadi Z, Veisani Y, Hosainabadi P, Mohamadian F. [Relationship between quality of life and job satisfaction in staffs of Ilam University of Medical Sciences (Persian)]. Journal of Preventive Medicine. 2018; 5(1):12-9. http://jpm.hums.ac.ir/article-1-276-en.html
18. Stenhagen M, Ekström H, Nordell E, Elmståhl S. Accidental falls, health-related quality of life and life satisfaction: A prospective study of the general elderly population. Archives of Gerontology and Geriatrics. 2014; 58(1):95-100. [DOI:10.1016/j.archger.2013.07.006]
19. Khamisa N, Oldenburg B, Peltzer K, Ilic D. Work related stress, burnout, job satisfaction and general health of nurses. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2015; 12(1):652-66. [DOI:10.3390/ijerph120100652]
20. Alizadeh H, Jabbarzadeh S, Mahmoudi Z, Ara F. [Comparative analysis of general health and life satisfaction among special and general wards (Persian)]. Iran Journal of Nursing. 2017; 30(105):80-9. [DOI:10.29252/ijn.30.105.80]
21. Rejeh N, Heravi-Karimooi M, Montazeri A, Foroughan M, Vaismoradi M. Psychometric properties of the Iranian version of the Kogan’s attitudes toward older people scale. Japan Journal of Nursing Science. 2012; 9(2):216-22. [DOI:10.1111/j.1742-7924.2012.00204.x]
22. Kajbaf MB, Sajjadian E, Nouri A. [A study of factor structur, validity and reliabileaty of pro-social tendencies measure revised questionnaire among university students (Persian)]. Journal of Applied Sociology. 2010; 21(2):101-18. https://jas.ui.ac.ir/article_18155.html
23. Mostafaei A, Ghaderi D. [Relationship between emotional intelligence and psychological capital with life satisfaction in elderly (Persian)]. Journal of Gerontology. 2019; 3(4):51-8. [DOI:10.29252/joge.3.3.51]
24. Bayani AA, Mohammad Koocheky A, Goodarzi H. [The reliability and validity of the satisfaction with life scale (Persian)]. Journal of Iranian Psychologists. 2007; 3(11):259-65. http://jip.azad.ac.ir/article_512406_en.html
25. Taghavi SMR. [Validity and reliability of the General Health Questionnaire (GHQ-28) in college students of Shiraz University (Persian)]. Journal of Psychology. 2002; 5(4):381-98. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=20097
26. Artishedar A, Mortaga Gasemi M, Agajanjamaat MH, Ghahremani Z. [Attitudes toward elderly among nurses working in medical-surgical wards in Zanjan hospitals, 2012 (Persian)]. Preventive Care in Nursing and Midwifery Journal. 2015; 4(2):81-90. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=238023
27. Adibelli D, Kılıç D. Difficulties experienced by nurses in older patient care and their attitudes toward the older patients. Nurse Education Today. 2013; 33(9):1074-8. [DOI:10.1016/j.nedt.2012.04.002]
28. Hamedanizadeh F, Motahedian Tabrizi E, Sarhangi F, Zigheymat F. [A study of attitude among nurses to nursing care of old patients (Persian)]. Kowsar Medical Journal. 2008; 13(3):253-8. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=86955
29. Mansouri Arani MR, Aazami S, Azami M, Borji M. Assessing attitudes toward elderly among nurses working in the city of Ilam. International Journal of Nursing Sciences. 2017; 4(3):311-3. [DOI:10.1016/j.ijnss.2017.06.009]
30. Sharafi H, Khonji A, Rooshenas Z, Rezaei F. [The attitude of nurses working in educational hospitals of Bandar Abbas University of Medical Sciences toward the elderly-2017 (Persian)]. Development Strategies in Medical Education. 2018; 5(1):34-41. http://dsme.hums.ac.ir/article-1-167-fa.html
31. Gholizadeh A, Jafar Jalal E, Haghani H. [Attitude of nurses toward the care of elderly patients with delirium and the infleuntial factors in the teaching hospitals affiliated to Iran University of Medical Sciences (2017) (Persian)]. Iran Journal of Nursing. 2018; 31(114):49-64. [DOI:10.29252/ijn.31.114.49]
32. Söderhamn O, Lindencrona C, Ek AC. Ability for self-care among home dwelling elderly people in a health district in Sweden. International Journal of Nursing Studies. 2000; 37(4):361-8. [DOI:10.1016/S0020-7489(00)00015-8]
33. Hosseini Seresht A, Nasiri Ziba F, Kermani A, Hosseini F. [Assesment of nursing students and clinial nurses’ attitude toward elderly care (Persian)]. Iran Journal of Nursing. 2006; 19(45):57-67. http://ijn.iums.ac.ir/article-1-136-en.html
34. Sotoodeh H, Shakerinia I, Kheyrati M, Dargahi Sh, Ghasemi Jobaneh R. [Surveying the relationship between spiritual and moral intelligence and the psychological well-being of nurses (Persian)]. Medical Ethics and History of Medicine. 2016; 9(1):63-73. http://ijme.tums.ac.ir/article-1-5703-en.html
35. Mohamadi J, Ghazanfari F, Azizi A. [Relationship between moral intelligence and nurses’ quality of work life (Persian)]. Iran Journal of Nursing. 2014; 27(90-91):54-64. [DOI:10.29252/ijn.27.90.91.54]
36. Alavi A, Zargham-Boroujeni A, Yousefy AR, Bahrami M. Altruism, the values dimension of caring self-efficacy concept in Iranian pediatric nurses. Journal of Education and Health Promotion. 2017; 6:8. [DOI:10.4103/jehp.jehp_142_14]
37. van der Wath A, van Wyk N. A hermeneutic literature review to conceptualise altruism as a value in nursing. Scandinavian Journal of Caring Sciences. 2020; 34(3):575-84. [DOI:10.1111/scs.12771]
38. Nasrabadi AR, Dibaji Forooshani ZS, Rafiee F. Altruism the essense of the Iranian nurses’ job satisfaction: A qualitative study. Global Journal of Health Science. 2016; 8(8):13-9. [DOI:10.5539/gjhs.v8n8p13]