مقدمه
از جمله چالش‌های دوران سالمندی نیاز به مراقبت‌های اولیه سلامت و دیگر خدمات به دلیل افزایش شیوع بیماری‌های مزمن در سالمندان است [1]. بر اساس گزارش‌ها، 80 درصد افراد بالای 65 سال حداقل یک اختلال یا بیماری مزمن دارند [2]. یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مزمن بین بیماران سالمند استئوآرتریت است که از علل اصلی ناتوانی و درد در سنین سالمندی و شایع‌ترین علت اختلال مفصلی محسوب می‌شود و بار سنگین اقتصادی و اجتماعی برای سالمندان و سیستم بهداشتی‌درمانی در پی دارد [3، 4]. از میان مفاصل بزرگ بدن، زانو از شایع‌ترین محل‌های ابتلاست که نسبت به سایر مفاصل، ناتوانی و علائم بالینی بیشتری ایجاد کرده و یکی از علل اصلی معلولیت جسمی سالمندان محسوب می‌شود [5]. 
برخی مطالعات نشان داده‌اند شیوع استئوآرتریت زانو به عنوان یک عامل ایجاد‌کننده دردهای اسکلتی‌عضلانی در افراد 65 ساله و بالاتر بین 60 تا 90 درصد است [6]. این بیماری یکی از دلایل اصلی نقص عملکردی بوده و تأثیر بسزایی بر زندگی افراد شامل تحرک، استقلال و فعالیت‌های روزمره گذاشته و موجب محدود شدن فعالیت‌های تفریحی، ورزشی و شغلی می‌شود [7]. 
استئوآرتریت علاوه بر ایجاد درد باعث اُفت عملکرد جسمی بیمار می‌شود، تقریباً 80 درصد افراد مبتلا به استئوآرتریت، محدودیت حرکتی دارند و 25 درصد از آن‌ها نمی‌توانند عمده فعالیت‌های روزانه خود را انجام دهند [8]. این بیماران از سفتی مفاصل، ضعف عضلانی، ناتوانی پیش‌رونده هنگام راه رفتن، بالا رفتن و پایین آمدن از پله‌ها و کاهش عملکرد رنج می‌برند که به دلیل ماهیت مزمن، دردناک و ناتوان‌کننده آن باعث کاهش کیفیت زندگی بیماران می‌شود [9]. 
با توجه به این‌که کاهش عملکرد و درد از عواملی است که سرعت راه رفتن بیماران مبتلا به استئوآرتریت را کُند می‌کند؛ بنابراین هدف از درمان در استئوآرتریت کاهش درد، بهبود عملکرد و حفظ تحرک مفصل است که با اصلاح این موضوع ممکن است به بهبود حرکت و افزایش سرعت راه رفتن این بیماران منجر شود [10، 11]. 
هدف اصلی در درمان استئوآرتریت، تسکین درد است که با استفاده از داروهای ضد درد انجام می‌شود که معمولاً عوارض جانبی قابل توجهی دارند [10]. داروهایی مثل مسکّن‌های متداول از دسته غیراستروئیدی‌ها یا ضد التهاب‌های غیراستروئیدی ممکن است منجر به عوارض جانبی وسیعی شوند که شایع‌ترین آن‌ها عوارض گوارشی است؛ بنابراین باید با احتیاط مصرف شوند [12]. 
علاوه بر این، با توجه به تغییرات فیزیولوژیک وابسته به سن، هم‌زمانی چند بیماری مزمن، مسئله چند دارویی، تداخل دارویی، تغییر سوخت‌وساز داروها، عوارض دارویی در سالمندان باید داروها با احتیاط بیشتری مصرف شوند [10]. یافتن درمان مؤثر برای حفظ و بهبود عملکرد و کیفیت زندگی بیماران مبتلا به استئوارتریت اولویت بسیاری دارد. برخی از ‌درمان‌های‌ موجود پرهزینه است و عوارض جانبی زیادی دارد که این امر منجر به افزایش تمایل به درمان‌های طب مکمل و طب سنتی به منزله روش‌های ارزان‌تر و در دسترس‌تر و کم‌عارضه‌تر در سالمندان شده است. 
در زمینه استفاده از روش‌های طب مکمل و گیاهان دارویی در درمان و کاهش علائم استئوآرتریت مطالعات متعددی انجام شده است. از جمله مطالعاتی که بر داروهای گیاهی مؤثر در کاهش درد بیماران مبتلا به استئوآرتریت انجام شده، مطالعه روی اثرات گیاه رزماری است. اثرات فارماکولوژیک متعددی، از جمله اثر آنتی اکسیدانی، تحریک فاکتور رشد عصبی، فعالیت ضدمیکروبی و برطرف‌کننده درد برای این گیاه گزارش شده است [13]. 
در مطالعه‌ای که کشاورزیان و همکاران انجام دادند، مقایسه اثر رزماری، منتول و دارونما بر دردهای اسکلتی‌عضلانی پس از انجام همودیالیز در گروهی از بیماران بستری در بخش همودیالیز بیمارستان خورشید اصفهان بررسی شد. نتایج این مطالعه نشان داد مصرف موضعی رزماری باعث کاهش دردهای اسکلتی‌عضلانی پس از انجام همودیالیز می‌شود [14]. 
یکی دیگر از داروهایی که اثرات ضد درد مفصلی آن گزارش شده، زنجبیل است. زنجبیل اثرات ضد التهابی، ضد دردی و آنتی اکسیدانی دارد. اثرات ضد التهابی و آنتی اکسیدانی زنجبیل بـا جلوگیری از سنتز سیتوکین‌های پیش‌التهابی انجام می‌شود. ترکیبات فعال زنجبیل مثل جینجرول، شوگولول و کورکومین با مهار تولید پروستاگلندین‌ها، نیتریک اکساید و اینترلـوکین‌هـا اثرات ضد التهابی ایجاد می‌کنند [15]. 
برخی مطالعات درباره اثرات ضد درد و ضد التهاب زنجبیل، از جمله مطالعه لیچ تحت عنوان اثربخشی زنجبیل در بهبود استئوآرتریت انجام شده است. در این مطالعه مرور سیستماتیک در خصوص بررسی اثر ضد دردی گیاه زنجبیل به این نتیجه رسیدند که گیاه زنجبیل اثرات ضد التهابی داشته و باعث کاهش دردهای ناشی از آرتروز می‌شود [16]. در مطالعه‌ای دیگر، اثر ژل زنجبیل بر درد سالمندان مبتلا به استئوآرتریت زانو با ژل پیروکسیکام مقایسه شد. بر اساس نتایج این مطالعه، میزان درد در گروه دریافت‌کننده زنجبیل همانند گروه پیروکسیکام کاهش معناداری داشت [17]. 
در حال حاضر، درمان‌های دارویی رایج برای کاهش درد شامل استفاده از مسکّن‌ها، مخدرها، داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی و گاهی استفاده از ترکیبات استروئیدی است که می‌تواند باعث بروز برخی عوارض دارویی شود [18]. همچنین داروی گلوکوزامین سولفات نیز می‌تواند برای کاهش درد و نیز بهبود عملکرد فیزیکی استفاده شود، اما در این زمینه نتایج متناقضی وجود دارد. نتایج برخی مطالعات، نشان‌دهنده بهبود عملکرد حرکتی و کاهش درد در بیماران است و برخی نتایج دیگر نشان از بی‌اثر بودن آن دارند. همچنین بسیاری از مقالات بیان کرده‌اند که نیاز به مطالعات بهتر و بیشتر در این زمینه است [19، 20]. 
سالمندان با توجه به این‌که بیماری‌های زمینه‌ای و همچنین مصرف داروهای چندگانه دارند، درمان‌های موضعی می‌تواند یکی از گزینه‌های درمانی مناسب برای آن‌ها باشد. تاکنون مطالعات محدودی برای مقایسه اثربخشی پمادهای رزماری و زنجبیل انجام شده است؛ بنابراین این مطالعه با هدف مقایسه تأثیر پماد رزماری و پماد زنجبیل بر درد و عملکرد فیزیکی سالمندان مبتلا به استئوآرتریت انجام شد.

روش مطالعه
این پژوهش یک مطالعه کارآزمایی بالینی کنترلی از‌ نوع برچسب باز با کدIRCT20210521051354N1 بود که روی سالمندان مبتلا به استئوآرتریت زانو انجام شد. جامعه پژوهش ،سالمندان مبتلا به استئوآرتریت زانوی مراجعه‌کننده به کلینیک ارتوپدی وابسته به دانشگاه علوم‌پزشکی لرستان در سال‌ 1400 بود که از بین آن‌ها تعداد 111 نفر از مبتلایان به استئوآرتریت درجه 1 تا 2 بر اساس معیار Kellegren-Lawrence (K-L) grading scale و تشخیص پزشک متخصص ارتوپدی و معیارهای ورود انتخاب شدند. 
معیارهای ورود شامل سن بالای 60 سال، ابتلا به استئو‌آرتریت درجه 1 و 2 زانو‌، تمایل بیمار به حضور در مطالعه، شاخص توده بدنی کمتر یا مساوی 30، مصرف نکردن استروئید خوراکی و موضعی طی 14 روز قبل از مطالعه، تزریق نکردن استروئید داخل مفصلی طی 90 روز قبل از مطالعه، مصرف نکردن مکمل‌های آنتی اکسیدانی و داروهای ضد اضطراب و افسردگی حداقل 1 ماه قبل، نداشتن اختلالات تعادلی، کسب نمره 7 و بالاتر از آزمون شناختی کوتاه‌شده و معیارهای خروج نیز شامل قطع انجام آزمایش توسط بیمار، استئوآرتریت ثانویه به بیماری‌های روماتولوژیک مانند آرتریت روماتوئید، نقرس، آرتریت عفونی، آرتریت متابولیک، آرتریت تروماتیک، جراحی تعویض مفصل زانو هنگام آزمایش، حساسیت و آلرژی شدید به دارو، مشارکت بیمار در سایر برنامه‌های توان‌بخشی حرکتی، ابتلا به بیماری‌های حاد التهابی و بیماری‌های عفونی و بدخیمی‌ها بود.
افرادی که بر اساس معیارهای ورود وارد مطالعه شدند، توسط پرسش‌نامه‌های مشخصات جمعیت‌شناختی، مقیاس عملکرد فیزیکی WOMAC‌ و مقیاس بصری درد ارزیابی شدند. به منظور یکسان‌سازی توزیع 2 مخدوشگر مهم درجه استئوآرتریت و جنس، طبقاتی بر اساس این 2 متغیر به شرح «درجه 1 / درجه 2» و «طبقه مردان / طبقه زنان» ایجاد شد و سپس به روش تصادفی بلوکی در 2 گروه درمان و کنترل به صورت بالانس قرار گرفتند. 
حجم هر بلوک 4 مورد بود که به این ترتیب 6 ترکیب مختلف از بلوک‌های 4 تایی ایجاد شد و به صورت انتخاب تصادفی با جای‌گذاری بلوک‌ها انتخاب شدند. 1 گروه پماد زنجبیل، 1 گروه پماد رزماری و گروه کنترل، داروهای روتین (مسکّن‌های ضد التهابی غیر استروئیدی) دریافت کردند. بیماران هر 2 گروه آزمایش، پماد مورد نظر را 2 بار در روز صبح (ساعت 8 تا 9 صبح) و عصر (ساعت 18 تا 19) به مدت 14 روز دریافت کردند و گروه کنترل روزانه یک عدد داروی ضد التهاب غیر‌استروئیدی دریافت کردند. به بیمار توضیح داده شد که ابتدا محل مورد نظر را تمیز کرده و سپس به مقدار 2 بند انگشت‌ از پماد را به آرامی روی زانو به مدت چند دقیقه ماساژ دهد. 
در ارزیابی دوم بیماران، مجدداً پرسش‌نامه‌های مشخصات جمعیت‌شناختی، پرسش‌نامه عملکرد فیزیکی و مقیاس شدت درد ، 2 هفته بعد از آزمایش (روز چهاردهم) تکمیل شد. توضیحات مربوطه در مورد مقدار پماد‌، نحوه و زمان مصرف داروها و گزارش عوارض داروها به بیماران ارائه شد و نیز یک پمفلت آموزشی و شماره تلفن پژوهشگر برای موارد اضطراری مانند مشاهده علائم آلرژیک برای هر شرکت‌کننده نیز تهیه شد.
پماد رزماری ساخت شرکت داروسازی گل دارو و پماد زنجبیل ساخت شرکت داروسازی نوتک فار تحت عنوان بیزالن تهیه و در دسترس بیماران قرار گرفت. ترکیبات اصلی پماد رزماری اسانس رزماری و ترکیبات اصلی پماد زنجبیل (پماد گیاهی بیزالن) از مواد مؤثره ریزوم گیاه زنجبیل با نام عمومی Ginger ساخته شده است.
اطلاعات جمعیت‌شناختی بیماران براساس پرسش‌نامه اطلاعات جمعیت‌شناختی ارزیابی شد شامل سن، جنس، تحصیلات، قد و وزن برای محاسبه شاخص توده بدنی و نحوه زندگی (تنها یا با دیگران) بود. 
مقیاس عملکرد فیزیکی WOMAC شامل 3 بخش است و در هر یک از بخش‌ها به تفکیک در مورد مقدار درد، سفتی و عملکرد فرد طی 48 ساعت گذشته هنگام انجام فعالیت‌های روزمره پرسش می‌شود. 24 آیتم دارد و به 3 زیر‌مقیاس تقسیم می‌شود:

درد (5 آیتم)
 هنگام راه رفتن، استفاده از پله‌ها، در بستر، نشسته یا درازکشیده و راست قامت ایستادن.

سفتی (2 آیتم)
 پس از اولین بیدار شدن از خواب و در طول روز.

عملکرد فیزیکی (17 آیتم)
 استفاده از پله‌ها، برخاستن از حالت نشستن، ایستادن، خم شدن، راه رفتن، ورود / خروج از ماشین، ‌خرید، جوراب پوشیدن و درآوردن، از تختخواب برخاستن، خوابیدن در تختخواب، ورود / خروج از حمام، نشستن، ورود / خروج از توالت، وظایف سنگین مربوط به خانه و وظایف سبک مربوط به خانه.
این پرسش‌نامه بـه شـکل لیکـرت در 5 گزینه (بدون درد، درد کم، درد متوسط، درد زیـاد و درد بسـیار زیاد) استفاده می‌شود. در نهایت، مجموع نمرات به صورت زیر خواهد بود:
برای درد (0 تا 20)، برای سفتی (0 تا 8) و برای عملکرد فیزیکی (0 تا 68) [21]. این مقیاس در تعدادی از مطالعات بررسی و اعتبار و قابلیت اطمینان آن تأیید شده [22، 23] و در ایران نیز این پرسش‌نامه روان‌سنجی شده است. در مطالعه ابراهیم‌زاده، پایایی این آزمون از طریق آلفای کرونباخ 0/91 به دست آمد. ماتریس همبستگی در مقیاس‌های مختلف شاخص فارسی WOMAC ارتباط معناداری بین همه خرده‌مقیاس‌ها، از جمله سفتی، درد و عملکرد فیزیکی به دست آورد [24].
مقیاس خطی بصری درد برای سنجش شدت درد با استفاده از خط 10 سانتی‌متری مدرج اسـت که نمــره 10 بــرای شــدیدترین درد و نمــره (0) بدون درد در نظر گرفتـه شده و میزان درد توسط بیمـار روی خـط تعیین مـی‌شـود [25]. کســب نمــره 1 تا 3 نشــان‌دهنــده درد خفیف، 4 تا 7 درد متوســط و 8 تا 10 نشــان‌دهنــده درد شــدید اســت [26]. در مطالعات متعددی، روایی و پایایی علمی این ابزار تأیید شـده [27] و در ایران نیز پایایی این مقیاس از طریق آلفای کرونباخ 0/88 تأیید شده اسـت [28].
تحلیل آماری داده‌ها با استفاده از نرم‌افزارStata نسخه 17 انجام شد. به منظور تعیین نتایج توصیفی، شاخص مرکزی و پراکندگی بسته به توزیع متغیرها محاسبه شد. سپس به منظور مقایسه نمره شدت درد و نمره عملکرد فیزیکی بین 3 گروه رزماری، زنجبیل و کنترل از آنالیز کوواریانس و برای مقایسه 2 به 2 از آزمون توکی استفاده شد.

یافته‌ها
در این مطالعه، 111 سالمند مبتلا به استئوآرتریت زانو مطالعه شدند که 37 نفر (33/33 درصد) آن‌ها در گروه کنترل، 37 نفر (33/33 درصد) در گروه زنجبیل و 37 نفر (33/33 درصد) در گروه رزماری قرار گرفتند. 56 نفر از شرکت‌کنندگان زن (50/45 درصد) و 55 نفر (49/55 درصد) مرد بودند. افراد مبتلا به استئووآرتریت درجه 1 تعداد 37 نفر (33/33 درصد) و افراد مبتلا به درجه 2 استئووآرتریت 74 نفر (66/67 درصد) بودند. (جدول شماره 1).



با توجه به جدول شماره 2، بین میانگین عملکرد فیزیکی قبل و بعد از آزمایش در گروه زنجبیل و رزماری تفاوت معناداری وجود دارد (P<0/001)، در گروه کنترل نیز بین میانگین نمره عملکرد فیزیکی قبل و بعد از آزمایش تفاوت معنادار مشاهده شد (P<0/001). بین میانگین درد قبل و بعد از آزمایش در گروه زنجبیل و رزماری‌ تفاوت معنادار مشاهده شد (P<0/001). در گروه کنترل نیز بین میانگین نمره درد قبل و بعد از آزمایش تفاوت معنادار مشاهده شد (P<0/001).



در تصویر شماره 1، نشان داه شده که میانگین شدت درد بعد، در گروه زنجبیل و رزماری نسبت به گروه کنترل کاهش بیشتری داشته است.



در تصویر شماره 2 نیز بهبود عملکرد فیزیکی بعد از آزمایش در گروه‌های آزمایش نسبت به گروه کنترل نشان داده شده است.



برای مقایسه میانگین سن و شاخص توده بدنی در گروه‌های مطالعه‌شده از آزمون آنووا استفاده شد که بر اساس این آزمون میانگین سن بین گروه‌های مطالعه‌شده تفاوت معناداری نداشتند (78/P=0). برای متغیر شاخص توده بدنی
005/P=0 به دست آمد که نشان‌دهنده تفاوت میانگین شاخص توده بدنی در گروه‌های مطالعه‌شده است؛ بنابراین اثر شاخص توده بدنی با آنالیز کوواریانس کنترل شد. 
نتایج به‌دست‌آمده در جدول شماره 3 نشان داد که با کنترل اثر مخدوش‌کنندگی شاخص توده بدنی، تفاوت میانگین نمره عملکرد فیزیکی بعد از آزمایش در گروه‌های مطالعه‌شده معنادار شده است (P<0/001) (جدول شماره 3 ). همچنین با کنترل اثر مخدوش‌کنندگی شاخص توده بدنی، تفاوت میانگین شدت درد بعد از آزمایش در گروه‌های مطالعه‌شده معنادار شده است (P<0/001)؛ بنابراین با توجه به معنادار شدن تفاوت میانگین نمره عملکرد فیزیکی و شدت درد بعد از آزمایش در گروه‌های مطالعه‌شده، آزمون توکی برای مقایسه دو به دوی گروه‌ها انجام شد.



بر اساس آزمون توکی، مشخص شد بین گروه زنجبیل و کنترل تفاوت معناداری وجود دارد (P<0/001). همچنین در گروه رزماری و کنترل نیز تفاوت معنادار است (P<0/001)، اما بین گروه زنجبیل و رزماری تفاوت معناداری وجود ندارد (22/P=0).
همچنین نتایج این آزمون نشان داد بین میانگین نمره (شدت درد) بعد از آزمایش بین گروه زنجبیل و کنترل، تفاوت معناداری وجود دارد (P<0/001). همچنین این تفاوت در گروه رزماری و کنترل نیز معنادار است (P<0/001)، اما بین گروه زنجبیل و رزماری تفاوت معناداری وجود ندارد (10/P=0).

بحث
هدف از مطالعه حاضر، بررسی تأثیر پماد رزماری و زنجبیل بر درد و عملکرد فیزیکی استئوارتریت زانو در سالمندان بود. 111 سالمند مبتلا به استئوارتریت زانو که توسط متخصص ارتوپدی تشخیص داد شده بود و معیارهای ورود داشتند، وارد مطالعه شدند. فرضیه اول مطالعه حاضر این بود که میانگین نمره درد سالمندان مبتلا به استئوآرتریت زانو در گروه‌های آزمایش (رزماری و زنجبیل) قبل و بعد از آزمایش متفاوت است. نتایج مطالعه حاضر این فرضیه را تأیید کرد، به‌طوری که در گروه‌های دریافت‌کننده پماد رزماری و پماد زنجبیل، شدت درد سالمندان مورد پژوهش کمتر شد. نتایج بیشتر مطالعات همسو با مطالعه حاضر بود. 
نادری و همکاران، مطالعه‌ای با هدف بررسی اثر مکمل پودر زنجبیل بر بهبود درد در بیماران مبتلا به استئوآرتریت زانو انجام دادند. نتایج این مطالعه نشان داد پس از اتمام آزمایش، میزان درد به‌طور معناداری در گروه زنجبیل کاهش یافت. از سوی دیگر، میانگین تغییر نمره درد قبل نسبت به بعد از آزمایش به‌طور معناداری در گروه زنجبیل بیش از گروه دارونما کاهش یافت [29]. 
سازوکارهای متعددی برای توجیه اثر ضد درد زنجبیل پیشنهاد شده است، از جمله مهار متابولیسم آراشیدونیک اسید از طریق مهار مسیرهای سیکلواکسیژناز و لیپواکسیژناز مشابه سازوکار اثر داروهای ضد التهابی غیر‌استروئیدی. مهار هم‌زمان این 2 آنزیم ممکن است باعث افزایش اثر ضد التهابی و کاهش عوارض جانبی زنجبیل شود [15]. در مورد اثرات ضد دردی رزماری نیز مطالعاتی انجام شده است، از جمله مطالعه حیدری و همکاران‌ که به بررسی تأثیر روغن رزماری بر علائم استئوآرتریت در سالمندان پرداختند. نتایج این مطالعه نشان داد کاهش قابل توجه در میزان درد در گروه رزماری بالاتر از گروه دارونما بود [30]. 
محققان این تأثیر ضد دردی رزماری را به اثر ضد التهابی رزماری نسبت داده و علاوه بر اثرات ضد التهابی در برخی از مطالعات دریافته‌اند که رزماری به‌طور قابل توجهی از دست رفتن استخوان ناشی از کمبود کلسیم را کاهش می‌دهد و به این نتیجه رسیدند که این گیاه می‌تواند یک گزینه امیدوارکننده برای جلوگیری از تحلیل استخوان و پوکی استخوان در نظر گرفته شود [31].
فرضیه دوم مطالعه حاضر این بود که میانگین نمره عملکرد فیزیکی سالمندان مبتلا به استئوآرتریت در گروه‌های آزمایش (رزماری و زنجبیل) قبل و بعد از آزمایش متفاوت است.
نتایج مطالعه حاضر این فرضیه را تأیید کرد، به‌طوری که در گروه‌های دریافت‌کننده رزماری و زنجبیل، عملکرد فیزیکی سالمندان پژوهش‌شده بهبود یافت. این نتایج همسو با مطالعه قنادی و همکاران است. آن‌ها در مطالعه خود عملکرد فیزیکی، درد، فعالیت بدنی و سفتی مفاصل را در بیماران مبتلا به آرتروز در یک درمان موضعی 3 ماهه با ترکیب رزماری و اسطوخودوس ارزیابی کردند. بر این اساس، نتایج بهبود قابل توجهی در عملکرد فیزیکی، درد و فعالیت بدنی نشان داد، اما نمره سفتی مفصل تغییر معنا‌داری نداشت [32].
برخی نتایج متناقض نیز از جمله در مطالعه کویینتانیلا و همکاران که در مطالعه مرور سیستماتیک خود به بررسی تأثیر زنجبیل بر عملکرد استئوآرتریت زانو پرداختند، گزارش شده است. بر اساس نتایج مطالعه، شواهد کافی در جهت تأثیر زنجبیل بر بهبود درد و عملکرد بیماران مبتلا به استئوآرتریت وجود ندارد [33]. دهقان و همکاران نیز در پژوهش خود مشاهده کردند که ژل زنجبیل باعث کاهش میزان کلی درد بیماران شد، اما میزان بهبود عملکرد فیزیکی در 2 گروه پیروکسیکام و زنجبیل اختلاف معناداری نشان نداد [17]. 
بر خلاف اثرات ضد التهابی رزماری و زنجبیل، اتفاق نظر گسترده‌ای در مورد اثرات آن‌ها بر علائم استئوآرتریت وجود ندارد. برخی از مطالعات،‌ تأثیر مثبت زنجبیل و رزماری را بر بهبود عملکرد بیماران مبتلا به استئوآرتریت تأیید و برخی رد کرده‌اند که علت تفاوت در این نتایج می‌تواند استفاده ترکیبی از داروهای گیاهی دیگر به همراه زنجبیل و رزماری یا نحوه متفاوت به‌کارگیری این داروها در آزمایش‌های مختلف باشد. همچنین جامعه پژوهش متفاوت و فواصل مختلف استفاده از این داروهای گیاهی نیز می‌تواند علت تناقض در نتایج باشد.
فرضیه سوم مطالعه حاضر این بود که میانگین نمره درد سالمندان مبتلا به استئوآرتریت بین گروه‌های آزمایش (رزماری و زنجبیل) و کنترل بعد از آزمایش متفاوت است که نتایج مطالعه حاضر این فرضیه را تأیید کرد، به‌طوری که پس از آزمایش، بین نمره درد گروه دریافت‌کننده رزماری و زنجبیل و گروه کنترل تفاوت وجود داشت. 
با توجه به گزارشات موجود در مورد اثرات ضد التهابی رزماری [31] می‌توان اثربخشی این دارو را در بهبود درد و عملکرد فیزیکی به اثرات ضد التهابی، کاهش واکنش‌های التهابی مفاصل و اثرات تسکین‌دهنده ماساژ مفاصل نسبت داد. همچنین مطالعات نشان داده‌اند که زنجبیل نیز می‌تواند در مهار بعضی از سیتوکین‌ها نقش داشته باشد [34، 35]. زنجبیل با دارا بودن ترکیبات فعالی نظیر جینجرول قادر به کاهش التهاب شده و در نتیجه به تسکین درد کمک شایانی می‌کند [36]. همچنین گیاه رزماری در درمان بیماری‌های مختلف التهابی مثل آسم، دیس منوره و بیماری‌های مرتبط با مفاصل در برخی از مطالعات که انحصاراً به بررسی این گیاه پرداخته‌اند، اثرات مطلوبی داشته است [37].
مشابه مطالعه ما، اثرات ضد دردی رزماری در نمونه‌های حیوانی نیز گزارش شده است. محمدی‌فر و همکاران‌ در مطالعه حیوانی خود به این نتیجه رسیدند که پس از دریافت نانوامولسیون حاوی اسانس رزماری، درد ناشی از آرتروز از طریق افزایش ظرفیت آنتی اکسیدانی و بهبود خواص هیستوپاتولوژیک مفاصل زانو در موش‌ها کاهش می‌یابد [38].
فرضیه چهارم مطالعه حاضر که در نتایج تأیید شد، این بود که میانگین نمره عملکرد فیزیکی سالمندان مبتلا به استئوآرتریت بین گروه‌های آزمایش (رزماری و زنجبیل) و کنترل بعد از آزمایش متفاوت است. مطالعه ییپ و همکاران نیز با نتایج مطالعه حاضر همسو بود [39]. همچنین ذاکری و همکاران نیز در مطالعه خود گزارش کردند که میانگین شدت درد بعد از آزمایش در گروه زنجبیل به‌طور معناداری کمتر از گروه پلاسبو بود [40].
نتایج بر‌خی مطالعات با نتایج مطالعه ما غیر‌همسو بود. نتایج مطالعه نیم پوگ و همکاران نشان داد پودر زنجبیل تأثیری بر تسکین درد مفاصل یا بهبود فعالیت‌های روزانه، فعالیت‌های ورزشی و کیفیت زندگی بیماران ندارد [41]. شاید یکی از دلایل تفاوت نتایج این مطالعه با مطالعه ما، استفاده از فرم پودری گیاه زنجبیل در مطالعه نیم پوگ و همکاران باشد. در زنجبیل، مقدار زیادی جینجرول وجود دارد، اما با حرارت و پردازش برای تبدیل آن به پودر، جینجرول می‌تواند به شوگاول تبدیل شود [42].
از آن‌جا که گزارش شد جینجرول با مهار COX-1 و COX-2 نسبت به شوگاول‌ یک ضد التهاب قوی‌تر است، کاهش محتوای جینجرول در پودر خشک ممکن است اثر ضد التهابی زنجبیل را کاهش دهد [43، 44]. همسو بودن بسیاری از مطالعات با مطالعه حاضر مؤید اثربخشی پماد رزماری و زنجبیل در بهبود درد و عملکرد فیزیکی بیماران مبتلا به استئوآرتریت است. 
از جمله محدودیت‌های این پژوهش می‌توان به دسترسی سخت به سالمندان به علت وقوع پاندمی کرونا اشاره کرد. همچنین با توجه به این‌که این مقاله برگرفته از پایان‌نامه دانشجویی مقطع کارشناسی ارشد است به علت محدودیت زمانی برای دفاع دانشجو، امکان انجام بلند‌مدت آزمایش وجود نداشت.

نتیجه‌گیری نهایی
 نتایج این پژوهش نشان‌دهنده اثر مثبت پماد رزماری و پماد زنجبیل بر کاهش درد و بهبود عملکرد فیزیکی سالمندان مبتلا به استئوآرتریت بود. در واقع، این داروهای موضعی به اندازه داروهای مسکّن خوراکی اثربخش بودند. از آن‌جا که سالمندان با بیماری‌های مختلفی مواجه هستند و در نتیجه، داروهای مختلف مصرف می‌کنند. همچنین عوارض مختلف داروهای مسکن خوراکی، استفاده از درمان‌های موضعی برای کاهش درد بدون داشتن عوارض جانبی خاص می‌تواند یک مزیت در گزینه‌های درمانی محسوب شود.
با در نظر گرفتن این مسئله که درد یک تشخیص پرستاری است و پرستاران در به‌کارگیری آزمایش‌های ایمن برای تسکین درد نقش مهمی ایفا می‌کنند، این نوع درمان‌ها، بیانگر هنر پرستاری است که باید در کنار دانش پرستاری، مراقبت‌های درمانی بیشتر و مؤثرتری برای بیماران خود فراهم کنند و مهم‌تر از همه این‌که این‌گونه درمان‌ها باعث ایجاد ارتباط مؤثر بین پرستار و بیمار می‌شود. 

ملاحظات اخلاقی

پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه در کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی لرستان با شناسه اخلاق IR.LUMS.REC.1400.002 تأیید و در سامانه IRCT با کد IRCT20210521051354N1 ثبت شده است.

حامی مالی
این مطالعه حامی مالی ندارد و برگرفته از پایان‌نامه آقای احسان اسدی، دانشجوی کارشناسی ارشد پرستاری سالمندی دانشگاه علوم‌پزشکی لرستان است. 

مشارکت نویسندگان
طراحی، نگارش، تحقیق و بررسی: احسان اسدی، افسانه بیرانوند؛ ویراستاری و نهایی‌سازی نوشته: محمد غلامی، افسانه بیرانوند؛ راضیه شیرزادگان؛ تحلیل آماری، یاسر مخیری. 

تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.



 

1. Wagg E, Blyth FM, Cumming RG, Khalatbari-Soltani S. Socioeconomic position and healthy ageing: A systematic review of cross-sectional and longitudinal studies. Ageing Research Reviews. 2021; 69:101365. [DOI:10.1016/j.arr.2021.101365] [PMID]
2. Haber D. Health promotion and aging: Practical applications for health professionals. New York: Springer Publishing Company; 2013. [Link]
3. Rafanan BS Jr, Valdecañas BF, Lim BP, Malairungsakul A, Tassanawipas W, Shiyi C, et al. Consensus recommendations for managing osteoarthritic pain with topical NSAIDs in Asia-Pacific. Pain Management. 2018; 8(2):115-28. [DOI:10.2217/pmt-2017-0047] [PMID]
4. Hawker GA, King LK. The burden of osteoarthritis in older adults. Clinics in Geriatric Medicine. 2022; 38(2):181-92. [DOI:10.1016/j.cger.2021.11.005] [PMID]
5. Hsu H, Siwiec RM. Knee osteoarthritis. Treasure Island: StatPearls Publishing; 2024. [PMID]
6. Neogi T. The epidemiology and impact of pain in osteoarthritis. Osteoarthritis and Cartilage. 2013; 21(9):1145-53. [DOI:10.1016/j.joca.2013.03.018] [PMID] [PMCID]
7. Kim DJ. A study on the physical activities, mental health, and health-related quality of life of osteoarthritis patients. Osong Public Health and Research Perspectives. 2019; 10(6):368-75. [DOI:10.24171/j.phrp.2019.10.6.07] [PMID] [PMCID]
8. Zamri NAA, Harith S, Yusoff NAM, Hassan NM, Ong YQ. Prevalence, risk factors and primary prevention of osteoarthritis in Asia: A scoping review. Elderly Health Journal. 2019; 5(1):19-31. [DOI:10.18502/ehj.v5i1.1196]
9. Katz JN, Arant KR, Loeser RF. Diagnosis and treatment of hip and knee osteoarthritis: A review. JAMA. 2021; 325(6):568-78. [DOI:10.1001/jama.2020.22171] [PMID] [PMCID]
10. Scarpignato C, Lanas A, Blandizzi C, Lems WF, Hermann M, Hunt RH, et al. Safe prescribing of non-steroidal anti-inflammatory drugs in patients with osteoarthritis--An expert consensus addressing benefits as well as gastrointestinal and cardiovascular risks. BMC Medicine. 2015; 13:55. [DOI:10.1186/s12916-015-0285-8] [PMID] [PMCID]
11. Saboor M. [Elderly’s medical therapy status (Persian)]. Salmand. 2007; 2(1):216-22. [Link]
12. Cameron C. Non-Steroidal anti-inflammatory drugs (NSAIDs): Making safer treatment choices. Best Practice Journal. 2013; 55:8-19. [Link]
13. Nadeem M, Imran M, Aslam Gondal T, Imran A, Shahbaz M, Muhammad Amir R, et al. Therapeutic potential of rosmarinic acid: A comprehensive review. Applied Sciences. 2019; 9(15):3139. [DOI:10.3390/app9153139]
14. Keshavarzian S, Shahgholian N. Comparison of the effect of topical application of rosemary and menthol for musculoskeletal pain in hemodialysis patients. Iranian Journal of Nursing and Midwifery Research. 2017; 22(6):436-41. [DOI:10.4103/ijnmr.IJNMR_163_16] [PMID] [PMCID]
15. Ballester P, Cerdá B, Arcusa R, Marhuenda J, Yamedjeu K, Zafrilla P. Effect of ginger on inflammatory diseases. Molecules. 2022; 27(21):7223. [DOI:10.3390/molecules27217223] [PMID] [PMCID]
16. Leach MJ, Kumar S. The clinical effectiveness of Ginger (Zingiber officinale) in adults with osteoarthritis. International Journal of Evidence-Based Healthcare. 2008; 6(3):311-20. [DOI:10.1111/j.1744-1609.2008.00106.x]
17. Dehghan M, Abdoli-Tafti A, Ganji F, Ghaedi R. [Comparison the effects of ginger (Zingiber officinale) jelly and piroxicam jelly on pain of knee osteoarthritis (Persian)]. Scientific Journal of Kurdistan University of Medical Sciences. 2018; 23(1):8-17. [DOI:10.52547/sjku.23.1.8]
18. Cimmino MA, Ferrone C, Cutolo M. Epidemiology of chronic musculoskeletal pain. Best Practice & Research. Clinical Rheumatology. 2011; 25(2):173-83. [DOI:10.1016/j.berh.2010.01.012] [PMID]
19. Wandel S, Jüni P, Tendal B, Nüesch E, Villiger PM, Welton NJ, et al. Effects of glucosamine, chondroitin, or placebo in patients with osteoarthritis of hip or knee: Network meta-analysis. BMJ. 2010; 341:c4675. [DOI:10.1136/bmj.c4675] [PMID] [PMCID]
20. Yang W, Sun C, He SQ, Chen JY, Wang Y, Zhuo Q. The efficacy and safety of disease-modifying osteoarthritis drugs for knee and hip osteoarthritis-A systematic review and network meta-analysis. Journal of General Internal Medicine. 2021; 36(7):2085-93. [DOI:10.1007/s11606-021-06755-z] [PMID] [PMCID]
21. Gandek B. Measurement properties of the Western Ontario and McMaster Universities osteoarthritis index: A systematic review. Arthritis Care & Research. 2015; 67(2):216-29. [DOI:10.1002/acr.22415] [PMID]
22. Xie F, Pullenayegum EM, Li SC, Hopkins R, Thumboo J, Lo NN. Use of a disease-specific instrument in economic evaluations: Mapping WOMAC onto the EQ-5D utility index. Value in Health. 2010; 13(8):873-8. [DOI:10.1111/j.1524-4733.2010.00770.x] [PMID]
23. Bilbao A, Quintana JM, Escobar A, Las Hayas C, Orive M. Validation of a proposed WOMAC short form for patients with hip osteoarthritis. Health and Quality of Life Outcomes. 2011; 9:75. [DOI:10.1186/1477-7525-9-75] [PMID] [PMCID]
24. Ebrahimzadeh MH, Makhmalbaf H, Birjandinejad A, Keshtan FG, Hoseini HA, Mazloumi SM. The Western Ontario and McMaster universities osteoarthritis index (WOMAC) in Persian speaking patients with knee osteoarthritis. The Archives of Bone and Joint Surgery. 2014; 2(1):57-62. [PMID] [PMCID]
25. Hawker GA, Mian S, Kendzerska T, French M. Measures of adult pain: Visual analog scale for pain (VAS Pain), numeric rating scale for pain (NRS Pain), McGill pain questionnaire (MPQ), short-form McGill pain questionnaire (SF-MPQ), chronic pain grade scale (CPGS), short form-36 bodily pain scale (SF-36 BPS), and measure of intermittent and constant osteoarthritis pain (ICOAP). Arthritis Care & Research. 2011; 63(Suppl 11):S240-52. [DOI:10.1002/acr.20543] [PMID]
26. Heller GZ, Manuguerra M, Chow R. How to analyze the visual analogue scale: Myths, truths and clinical relevance. Scandinavian Journal of Pain. 2016; 13:67-75. [DOI:10.1016/j.sjpain.2016.06.012] [PMID]
27. Alghadir AH, Anwer S, Iqbal A, Iqbal ZA. Test-retest reliability, validity, and minimum detectable change of visual analog, numerical rating, and verbal rating scales for measurement of osteoarthritic knee pain. Journal of Pain Research. 2018; 11:851-6. [DOI:10.2147/JPR.S158847] [PMID] [PMCID]
28. Rezvani AM, Siratinayer M, Abadi A, Moradyan T. [Correlation between visual analogue scale and short form of McGill questionnaire in patients with chronic low back pain (Persian)]. Qom University of Medical Sciences Journal. 2012; 6(1):31-4. [Link]
29. Naderi Z, Mozaffari-Khosravi H, Dehghan A, Fallah Hosseini H, Nadjarzadeh A. [The effect of ginger (zingiber officinale) powder supplement on pain in patients with knee osteoarthritis: A double-blind randomized clinical trial (Persian)]. Journal of Shahid Sadoughi University of Medical Sciences. 2013; 20(5):657-67. [Link]
30. Heydari Z, Ansari Jaberi A, Seyed Bagheri SH, Negahban Bonabi T. Effects of rosemary oil on osteoarthritis symptoms in the elderly: A double-blind randomized control. Journal of Occupational Health and Epidemiology. 2022; 11(3):171-9. [DOI:10.61186/johe.11.3.171]
31. Elbahnasawy AS, Valeeva ER, El-Sayed EM, Rakhimov II. The impact of thyme and rosemary on prevention of osteoporosis in rats. Journal of Nutrition and Metabolism. 2019; 2019:1431384. [DOI:10.1155/2019/1431384] [PMID] [PMCID]
32. Ghannadi A, Karimzadeh H, Tavakoli N, Darafsh M, Ramezanloo P. Efficacy of a combined rosemary and lavender topical ointment in the treatment of patients with osteoarthritis of the knee. Zahedan Journal of Research in Medical Sciences. 2013; 15(6):29-33. [Link]
33. Araya-Quintanilla F, Gutierrez-Espinoza H, Munoz-Yanez MJ, Sanchez-Montoya U, Lopez-Jeldes J. Effectiveness of ginger on pain and function in knee osteoarthritis: A PRISMA systematic review and meta-analysis. Pain Physician. 2020; 23(2):E151-61. [DOI:10.36076/ppj.2020/23/E151]
34. Al-Suhaimi EA, Al-Riziza NA, Al-Essa RA. Physiological and therapeutical roles of ginger and turmeric on endocrine functions. The American Journal of Chinese Medicine. 2011; 39(2):215-31. [DOI:10.1142/S0192415X11008762] [PMID]
35. Young HY, Luo YL, Cheng HY, Hsieh WC, Liao JC, Peng WH. Analgesic and anti-inflammatory activities of [6]-gingerol. Journal of Ethnopharmacology. 2005; 96(1-2):207-10. [DOI:10.1016/j.jep.2004.09.009] [PMID]
36. Chrubasik S, Pittler MH, Roufogalis BD. Zingiberis rhizoma: A comprehensive review on the ginger effect and efficacy profiles. Phytomedicine. 2005; 12(9):684-701. [DOI:10.1016/j.phymed.2004.07.009] [PMID]
37. Scalfo F, Davis S, Lai A, Karsdal M, Offord E, Ameye L. Rosemary extract slows down cartilage degeneration in bovine articular cartilage explants. Journal of Human Nutrition and Dietetics. 2009; 22(3):270. [DOI:10.1111/j.1365-277X.2009.00952_19.x]
38. Mohammadifar M, Talaei SA, Vakili Z, Bahmani F, Memarzadeh MR, Aarabi MH. [Eavaluating antinociceptic effect of nano-emulsion gel conataining rosemary and peppermint essential oils in a rat model of osteoarthritis (Persian)]. Scientific Journal of Kurdistan University of Medical Sciences. 2018; 23(4):100-9. [DOI:10.52547/sjku.23.4.100]
39. Yip YB, Tam AC. An experimental study on the effectiveness of massage with aromatic ginger and orange essential oil for moderate-to-severe knee pain among the elderly in Hong Kong. Complementary Therapies in Medicine. 2008; 16(3):131-8. [DOI:10.1016/j.ctim.2007.12.003] [PMID]
40. Zakeri Z, Izadi S, Bari Z, Soltani F, Narouie B, Ghasemi-Rad M. Evaluating the effects of ginger extract on knee pain, stiffness and difficulty in patients with knee osteoarthritis. Journal of Medicinal Plants Research. 2011; 5(15):3375-9. [Link]
41. Niempoog S, Pawa KK, Amatyakul C. The efficacy of powdered ginger in osteoarthritis of the knee. Journal of the Medical Association of Thailand. 2012; 95(Suppl 1):S59-64. [Link]
42. Jung MY, Lee MK, Park HJ, Oh EB, Shin JY, Park JS, et al. Heat-induced conversion of gingerols to shogaols in ginger as affected by heat type (dry or moist heat), sample type (fresh or dried), temperature and time. Food Science and Biotechnology. 2017; 27(3):687-93. [DOI:10.1007/s10068-017-0301-1] [PMID] [PMCID]
43. Nurtjahja-Tjendraputra E, Ammit AJ, Roufogalis BD, Tran VH, Duke CC. Effective anti-platelet and COX-1 enzyme inhibitors from pungent constituents of ginger. Thrombosis Research. 2003; 111(4-5):259-65. [DOI:10.1016/j.thromres.2003.09.009] [PMID]
44. Lantz RC, Chen GJ, Sarihan M, Sólyom AM, Jolad SD, Timmermann BN. The effect of extracts from ginger rhizome on inflammatory mediator production. Phytomedicine. 2007; 14(2-3):123-8. [DOI:10.1016/j.phymed.2006.03.003] [PMID]