مقدمه 
با افزایش سن آمادگی سالمندان به ابتلا عفونت و بیماری‌های خودایمنی بدخیم بیشتر می‌شود. دستگاه ایمنی با شناسایی، حمله و نابودی میکروارگانیسم‌ها، سلول‌ها و بخش‌هایی از سلول‌های بیگانه از بدن محافظت می‌کنند. این سیستم به‌عنوان ابزاری جهت بازشناسی سلول‌های خودی از مواد بیگانه و حفظ هموستازی بدن تکامل پیدا کرده است [1]. کاهش و تغییر پاسخ‌های ایمنی در دوره سالمندی ناشی از افزایش تولید رادیکال‌های آزاد، تجمع رویارویی با آنتی ژن و تغییرات هورمونی در طی زندگی است که با افزایش شیوع بیماری‌های تنفسی و خودایمنی، عفونت‌های ویروسی و بیماری‌های باکتریایی در زمان سالمندی مرتبط است [2]. سیستم ایمنی هومورال، یکی از بخش‌های مهم دفاع اختصاصی بدن است. ایمونوگلوبولین‌ها به‌عنوان بخشی از سیستم ایمنی هومورال، نقش مهمی در مبارزه علیه عوامل بیماری‌زا برعهده دارند [3]. ایمونوگلوبولین‌ها، آنتی‌بادی‌های سرم هستند که به‌وسیله پلاسماسل‌ها تولید می‌شوند و جزء مهم پاسخ ایمنی همورال هستند. اندازه‌گیری ایزوتیپ‌های مختلف ایمونوگلوبولین‌های سرم (G A, M, E) ممکن است در انواع نقص ایمنی، عفونت‌ها، آلرژیک و بیماری‌های لنفاوی مفید باشند [4]. ایمونوگلوبین G عمده‌ترین ایمونوگلوبین موجود در سرم و ایمونوگلوبین IgA بیشترین ایمونوگلوبین موجود در بزاق است. ایمونوگلوبین‌های سیستم ایمنی، در محافظت از بدن در مقابله با بیماری‌های عفونی نقش مهمی دارد، به‌طوری‌که بیشتر ترشحات IgA در غشای مخاطی در نخستین خط دفاعی بدن در برابر عفونت‌های ویروسی به کار گرفته می‌شود [5]. ایمونوگلوبولین (IgG) Gبه‌عنوان مهم‌ترین آنتی‌بادی در پاسخ ایمنی ثانویه، ضمن فعال کردن سیستم کمپلمان، عمل بلع باکتری‌ها را تسهیل می‌کند و آزادسازی فراورده‌های مؤثر بر بیگانه‌خواری و التهاب را میسر می‌کند [6]. IgE در پاسخ‌های حساسیتی دخالت می‌کند و باعث آزاد شدن مواد مؤثر عروقی و سایر فاکتورهای فعال می‌شود [7]. تغییرات سلولی که با افزایش سن روی می‌دهد باعث کاهش عملکرد سیستم ایمنی در افراد سالمند می‌شود. تمرین ورزشی منظم با افزایش طول عمر و خطر کمتر ابتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی، دیابت، سندرم متابولیک، فشار خون، بیماری‌های عفونی و سرطان همراه است [8]. پاسخ سیستم ایمنی به فعالیت‌های ورزشی از موضوعات مهمی است که در سال‌های اخیر از دیدگاه تندرستی و ورزش حرفه‌ای مورد توجه قرار گرفته است. بر پایه پژوهش‌های انجام‌شده ورزش تأثیر دوگانه‌ای بر عملکرد سیستم ایمنی دارد به گونه‌ای که تمرینات منظم با شدت متوسط موجب بهبود عملکرد سیستم ایمنی می‌شوند، در‌حالی‌که فعالیت ورزشی شدید می‌تواند به کاهش عملکرد سیستم ایمنی منجر شود [9]. محققان علوم ورزشی اثرات فعالیت‌های ورزشی مختلف با شاخص‌های فعالیتی متفاوت را در میزان تغییرات ایموگلوبین‌ها بررسی کرده‌اند که به‌طور مثال برخی، کاهش سطوح سرمی IgE بعد چندین هفته تمرینات هوازی شدت متوسط را نشان داده‌اند [10]. جوهانسون و همکاران و میچیتا و همکاران در مطالعات خود نشان دادند تغییرات ناشی از ورزش در تعداد سلول‌های دفاعی صرف نظر از نوع آن در طی ورزش‌ها با شدت کم در‌نهایت باعث بهبود عملکرد سیستم ایمنی سالمندان می‌شود. [11, 12]. اسمیت و همکارانش گزارش کرده‌اند غلظت ایمونوگلوبولین‌های موجود در خون ورزشکاران پس از فعالیت ورزشی در حد مقادیر استراحتی ثابت می‌ماند و یا فقط اندکی افزایش می‌یابند [13]. دراموند و همکاران نیز گزارش داده‌اند که ورزش متوسط حاد، مانند 45 دقیقه پیاده‌روی، با افزایش گذرا در سطح ایمونوگلوبولین سرم همراه است [14]. 
به دلیل عوامل متعدد تأثیرگذار در دوران سالمندی، حوزه‌های متعددی در این زمینه کار می‌کنند. در حوزه درمان استفاده از داروه به‌ویژه مسکن‌­ها، ضد‌افسردگی­‌ها، اصلاح تغذیه و مکمل غذایی، رویکردهای روان‌شناسی و ورزش بیشتر مورد توجه بوده است [15]. روش‌های متنوعی برای بهبود عملکرد سیستم ایمنی همورال و فیبرولیتیکی مطرح و به اثبات رسیده‌اند. بهره‌گیری از مکمل‌های گیاهی و درمان‌های سنتی همچون حجامت می‌توانند در این زمینه مفید باشند [16]. حجامت‌درمانی یکی از روش‌های طب سنتی است که در ارتقای سلامت، پیشگیری و درمان موضعی بیماری‌ها (درد‌های گردنی، کمری و زانو) و بیماری‌های سیستماتیک (دیابت نوع 2، فشار خون و آرتریت روماتوئید و غیره) کاربرد دارد [17]. این عمل به‌صورت ایجاد مکش در برخی از اندام‌های بدن و خون‌گیری از آن مواضع انجام می‌شود.حجامتی که در آن بادکش به‌تنهایی ایجاد شود حجامت گرم و خشک نامیده شده و حجامتی که در آن پس از بادکش به‌وسیله ایجاد خراش سطحی روی پوست در سطح اپی درم و بادکش مجدد، از بدن خون گرفته شود حجامت تر نامیده می‌شود [18]. حجامت شبیه خون‌گیری وریدی است، با این تفاوت که به همراه خون حاصل از آن مایع لنف هم خارج می‌شود و با تخلیه مقداری خون باعث اصلاح غلظت آن می‌شود [19]. حجامت به‌عنوان یک تعدیل‌کننده عصبی غدد درون‌ریز، از‌طریق عوامل خارجی از‌جمله فشار منفی و بریدگی‌ها و عوامل داخلی مانند تغییرات درون‌زا در pH، جریان خون، اکسیژن، سیتوکین‌های ترشح‌شده و انتقال‌دهنده‌های عصبی، بدن را تحریک می‌کند و باعث ایجاد تغییراتی در ناحیه تحریک‌شده و عملکرد سلول‌های ایمنی، به‌ویژه سطح فعال‌سازی ماست سل‌ها می‌شود [20]. هرگونه خروج خون از بدن موجب افزایش تولید و کارکرد فاکتورهای سیستم ایمنی و آغاز واکنش می‌شود. بنابراین به دنبال بروز آسیب سلولی در حجامت، فاکتورهای کموتاکتیک از سلول‌های آسیب‌دیده تولید شده و باعث فراخوانی ماکروفاژها، نوتروفیل‌ها و مونوسیت‌ها می‌شود [21]. در‌واقع حجامت با ایجاد التهاب موضعی مصنوعی سیستم ایمنی را تحریک و سیستم مکمل را فعال می‌کند و درنهایت باعث افزایش سطح محصولات ایمنی، مانند اینترفرون و عامل نکروز‌کننده تومور می‌شود. اثر حجامت روی تیموس باعث افزایش جریان لنف در سیستم لنفاوی و به‌طور کلی، فعال شدن سیستم ایمنی می‌شود [22]. حجامت یکی از روش‌های درمانی طب سنتی، برای بازگرداندن و احیای تعادل در ارگانیسم است که بر‌اساس پژوهش‌ها از زمان‌های دور در جوامع مختلف مورد استفاده بوده است [23]. اکرم و همکاران گزارش کردند که حجامت همراه با تمرین هوازی باعث کاهش سطوح سرمی گلوکز در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 می‌شود [17]. همچنین در مطالعه نیاسری و همکاران مشخص شد حجامت مرطوب ممکن است یک روش مؤثر برای کاهش LDL و کلسترول در مردان باشد [24]. با‌توجه‌به اهمیت موضوع و محدودیت تحقیقات در این خصوص، مطالعه حاضر به دنبال پاسخ این سؤال است که آیا تمرینات هوازی و حجامت تر بر میزان ایمونوگلوبین‌هایE ،G و A زنان سالمند تأثیر دارد و کدام‌یک از روش‌های تمرینی یا حجامت اثر‌گذاری بیشتری دارند؟

روش مطالعه
این پژوهش نیمه‌تجربی بوده و با 3 گروه آزمایشی و 1 گروه کنترل به شکل پیش‌آزمون وپس‌آزمون انجام شد. جامعه آماری این تحقیق را زنان سالمند در محدوده سن 60 تا 65 سال فاقد سابقه بیماری خاص که به‌صورت تفریحی و غیر‌مستمر در پارک‌ها و سالن‌های ورزشی محدود منطقه 7 شهرداری تهران حضور داشتند تشکیل دادند. معیارهای ورود به این مطالعه: عدم استعمال دخانیات، عدم بیماری خاص (دیابت‌، کم‌خونی شایع در زنان، بیماری‌های قلبی‌عروقی و فشار خون) و مصرف دارو، داشتن هوشیاری و توانایی انجام فعالیت ورزشی بدون وابستگی به دیگران. 40 نفر که از‌لحاظ سابقه پزشکی سالم و حاضر به شرکت به‌صورت داوطلبانه بودند، به‌عنوان نمونه تحقیق انتخاب شدند. سپس نمونه‌ها بر اساس شاخص توده بدنی و VO2max همسان‌سازی شدند و به‌صورت تصادفی در 4 گروه 1 بار حجامت (10 نفر)، 2 بار حجامت (10 نفر)، گروه تمرین هوازی و ایروبیک (10 نفر) و گروه کنترل (10 نفر) قرار گرفتند. این گروه‌ها ازنظر مقادیر شاخص توده بدنی و VO2max هیچ تفاوت معناداری با هم نداشته و همسان‌سازی شده بودند. پس از تقسیم شرکت‌کنندگان به گروه‌های آزمایش و کنترل نحوه اجرای تمرینات و مدت‌زمان اجرای تحقیق و کلیه موارد برای داوطلبان توضیح داده شد و شرکت‌کنندگان پس از آگاهی کامل، با تکمیل و امضای فرم‌های رضایت‌نامه، پرسش‌نامه تندرستی و سابقه پزشکی آمادگی خود را جهت شرکت در تحقیق اعلام کردند. حداکثر ضربان قلب با استفاده از فرمول سن × 7/0 –802 به دست آمد [25] و برای اندازه‌گیری حداکثر اکسیژن مصرفیVO2max) ) از آزمون شاتل ران استفاده شد [26]. برای اندازگیری قد و وزن از ترازوی سگا (ساخت آلمان) استفاده شد و شاخص توده بدنی هر فرد با استفاده از فرمول تقسیم وزن بر مجذور قد به متر اندازه‌گیری شد. در این تحقیق قبل از شروع دوره تمرینی (پیش‌آزمون) و 48 ساعت پس از اتمام آخرین جلسه 6 هفته‌ای تمرین (پس از آزمون) از هر آزمودنی به‌صورت ناشتا (12 ساعت) در وضعیت نشسته از ورید Radial veins توسط کارشناس آزمایشگاه خون‌گیری انجام شد. 4 سی‌سی از نمونه‌های خونی در لوله‌های حاوی مواد ضد‌انعقادی EDTA و 4 سی‌سی دیگر در لوله‌های فاقد ماده ضد‌انعقادی قرار گرفت و بلافاصله بعد از اتمام خون‌گیری نمونه‌های خونی به آزمایشگاه منتقل و سرم آن جدا شد تا جهت اندازه‌گیری شاخص‌های IgG ،‌IgE و IgA مورد استفاده قرار گیرند.
تمرین هوازی در ابتدا با 50 درصد ضربان قلب ذخیره و در هفته پایانی با 75 درصد ضربان قلب ذخیره طی 6 هفته اجرا شد. تمرینات ایروبیک با گرم کردن به مدت 10 دقیقه با گام آسان و حرکات کششی شروع و سپس به مدت 6 تا 16 دقیقه تمرین هوازی (دوی نرم تناوبی) انجام شد و 20 تا 30 دقیقه از حرکات ساده ایروبیک هماهنگ با موسیقی به‌صورت لوایمپکت استفاده شد (جدول شماره 1).


حرکات لوایمپکت عبارت‌اند از: گام درجا، گام آسان، گام 7 و 8، گام به جلو، گام به عقب، مامبو، گام راندنی، گام و زانو (که در هر جلسه حداکثر از ترکیب 4 حرکت استفاده شد). در پایان هر جلسه 5 دقیقه برگشت به حالت اولیه با حرکات کششی و آرام انجام شد. 
نحوه حجامت تر: در این روش افراد داوطلب از نیمه کمر برهنه می‌شوند و در وضعیت نشسته روی تخت مخصوص قرار می‌گیرند. سپس بعد از ضد عفونی کردن موضع حجامت، از‌طریق لیوان مخصوص بادکش بر ناحیه 2 کتف در خط وسط و بر روی مهره‌های پشتی T3 ،‌T4 با میزان متناسب با فرد و قوام پوست وی انجام شد. حد مناسب برای کشیدن پوست به درون ظرف مکش حدود 1 تا 1/5 سانتی متر از بالاترین حد گنبد پوست تا لبه ظرف مکش است و سپس باد‌کش برداشته می‌شود و آن‌گاه با بیستوری شماره 11 خراش‌های سطحی عمودی موازی با محور طولی بدن و با فاصله3 تا 5 میلی متر وارد می‌شود. محل ورود آمدن بیستوری بر قله پوست مکیده‌شده و حد خراش‌ها از‌نظر طولی20 تا 25 میلی‌متر و از جهت تعداد10 تا 30 عدد است و عمق خراش به‌گونه‌ای است که اپیدرم و درم پوست را برش دهد. بعد از این مرحله بادکش را در موضع قبلی گذاشته و این‌بار با انجام مکش مجدد، خون از خراش‌های ایجاد‌شده خارج می‌شود. تعداد دفعات انجام بادکش پس از تیغ زدن حداکثر 3 مرتبه بود و میزان خون خارج‌شده طی این 3 مرتبه پس از 4 دقیقه به میزان 70 میلی‌لیتر است [27]. در این پژوهش تعداد حجامت درگروه اول 1 بار در هفته سوم و درگروه دوم 2 بار در هفته‌های دوم و پنجم انجام شد [28]. پس ازجمع‌آوری اطلاعات، به‌منظور تجزیه‌و‌تحلیل آماری در ابتدا از آزمون کولموگروف اسمیرنف برای اطمینان از توزیع نرمال اطلاعات جمع‌آوری‌شده و برای همگنی واریانس‌ها از آزمون لون استفاده شد. از آزمون‌های پارامتریکی آنالیز واریانس آنکوا و آزمون تعقیبی بونفرونی برای مقایسه برون‌گروهی و اختلاف میانگین‌ها استفاده شد و با آزمون تی وابسته مقایسه پیش‌آزمون و پس‌آزمون درسطح معناداری P≤0/05 انجام شد. 

یافته‌ها
در جدول شماره 2 ویژگی‌های عمومی آزمودنی‌ها شامل سن، قد و وزن بر طبق میانگین و انحراف استاندارد نشان داده شده است همچنین یافته‌های جدول نشان می‌دهد در پیش‌آزمون در متغیر وزن، سن، شاخص توده بدنی و vo2 max گروه‌ها تفاوت معنی‌داری وجود نداشت و گروه‌ها همسان بودند.


نتایج آزمون شاپیرو ویلک و لون در جدول شماره 3 نشان داده شده است.


همچنین در جدول شماره 4 نتایج آزمون همگنی شیب خط رگرسیون نشان داده شده است.


نتایج جدول شماره 5 نتایج نشان می‌دهد پس اعمال مداخلات در غلظت سرمی IgG تفاوت معنی‌داری بین گروه‌ها وجود دارد (0/003=P) که پس از بررسی، نتایج آزمون تعقیبی بونفرونی نشان داد گروه 2 بارحجامت (0/001=P) و گروه هوازی (0/001=P) در IgG کاهش معنی‌داری نسبت به گروه کنترل داشتند.


در‌حالی‌که این تفاوت بین گروه 1 بار حجامت و گروه هوازی (0/001=P) هم دیده شد، ولی بین گروه‌های 1 و 2 بار حجامت در این شاخص تفاوت معنی‌داری دیده نشد (0/412=P). همچنین نتایج آزمون تی زوجی نیز کاهش معنی‌داری در پس‌آزمون نسبت به پیش‌آزمون در غلظت سرمی IgG در گروه 2 بار حجامت (0/004=P) و هوازی ایروبیک (0/001=P) را پس از مداخله نشان داد.
همچنین نتایج نشان داد در غلظت سرمی IgE تفاوت معنی‌داری بین گروه‌های تحقیقی وجود دارد (0/013=P) و نتایج آزمون تعقیبی بونفرونی حاکی از کاهش معنی‌دار گروه 2 بار حجامت (0/001=P) و گروه هوازی (0/001=P) درIgE نسبت به گروه کنترل بود. همچنین تفاوت معنی‌داری بین گروه‌های 1 بار حجامت (0/001=P) و 2 بار حجامت (0/031=P) با گروه هوازی دیده شد و بین گروه‌های 1 بار و 2 بار حجامت در این شاخص تفاوت معنی‌داری دیده شد (0/033=P). نتایج آزمون تی زوجی نیز افزایش معنی‌دار پس‌آزمون نسبت به پیش‌آزمون در غلظت سرمی IgE در گروه دوبار حجامت (0/004=P) و هوازی ایروبیک (0/007=P) را پس از مداخله نشان داد. 
در متغیر IgA نتایج نشان داد پس از مداخله در غلظت سرمی این فاکتور، بین گروه‌های تحقیق تفاوت معنی‌داری وجود دارد (0/026=P) که با بررسی آزمون بونفرونی نتایج نشان می‌دهد گروه‌های 2 بارحجامت (0/041=P) و هوازی (0/012=P) در متغیرIgA کاهش معنی‌داری نسبت به گروه کنترل داشتند، ولی بین 2 بارحجامت و تمرین هوازی تفاوتی دیده نشد (0/821=P).
مقایسه میانگین IgM، IgG و IgE در تصویرهای شماره 1 و 2 و 3 نشان داده شده است. 

بحث 
یافته‌های این پژوهش نشان داد سیستم ایمنی تحت تأثیر فعالیت ورزشی و حجامت قرار می‌گیرد. طبق نتایج به‌دست‌آمده به دنبال 6 هفته تمرین هوازی و حجامت میزان IgG وIgE وIgA کاهش پیدا کرده است. ورزش باعث کاهش 16درصدی IgG و 33 درصدی IgE و همچنین کاهش 20 درصدیIgA شده است. در سالمندی سطح نرمال آنتی‌بادی موجود در گردش خون و پاسخ اولیه آنتی‌بادی کاهش می‌یابد که ممکن است به تغییرات سلول‌های T‌، نقص در پاسخ به سلول‌های T کمکی و تغییرات خود سلول‌های B مرتبط باشد [2]. میلتیک و همکاران اذعان کردند که افراد سالمند به‌طور قابل‌توجهی میزان جریان بزاق کمتری نسبت به جوانان دارند و میزان ترشح IgA بزاقی در افراد سالمند کمتر از افراد جوان است، این کاهش میزان ترشح IgA بزاقی ممکن است حساسیت بالاتر سالمندان به عفونت‌ها را توضیح دهد [29]. در این راستا بابایی و همکاران نتیجه گرفتند فعالیت‌های شدید هوازی تا مرز خستگی، باعث کاهش معنی‌دار میزان ایمونوگلوبین‌های A و G سرم پسران دانشجو می‌­­شود [30]، اما اکبرپور و همکاران نتیجه گرفتند پس از 8 هفته تمرین هوازی، سطوح IgA و IgG ،‌IgM و تستوسترون افزایش می‌یابد. بررسی‌ها نشان می‌دهد اجرای یک جلسه فعالیت وامانده‌ساز باعث اختلال در دستگاه ایمنی مخاطی زنان فعال و غیرفعال نمی‌شود [31]. شمیزا و همکاران بیان کردند تمرینات ورزشی به‌عنوان روشی برای کمک به محافظت در برابر عفونت‌های ویروس تنفسی مؤثر است [32]، اما غفاری و همکاران به این نتیجه رسیدند که تمرین هوازی بر لنفوسیت‌های خون، ایمونوگلوبین A بزاق و نوتروفیل‌ها تأثیری نمی‌گذارد [33].
افزایش سطوح ایمونوگلوبولین‌ها ناشی از فعالیت ورزشی در نتایج اکثر پژوهش‌ها دیده شده است که احتمالاً می‌تواند به دلیل عواملی مانند مدت و شدت فعالیت، سن و جنس آزمودنی‌ها و میزان آمادگی بدنی اولیه آزمودنی‌ها باشد که این تناقض‌ها را می‌توان با دلایل متفاوتی توجیه کرد [3]. مانزاک و همکاران بیان کردند رابطه بین فعالیت بدنی و تغییر شاخص‌های سیستم ایمنی و رابطه آن‌ها غیر‌مستقیم و به‌صورت منحنی J شکل است؛ یعنی عدم فعالیت بدنی و در مقابل فعالیت بدنی شدید، هر دو باعث کاهش و در مقابل فعالیت بدنی با شدت و مدت متوسط موجب افزایش شاخص‌های سیستم ایمنی مانند لنفوسیت‌های خون، ایمونوگلوبین A بزاق و نوتروفیل‌ها شده که به نوبه خود موجب کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های دستگاه تنفسی می‌شود [34]. از‌این‌رو می‌توان گفت شدت فعالیت با‌توجه‌به عدم آمادگی بدنی اولیه آزمودنی‌ها موجب کاهش سطوح ایمونوگلوبولین‌ها شد و همچنین شدت و طول دوره تمرینات به اندازه کافی طولانی نبود تا موجب بروز سازگاری‌هایی در سطوح ایمونوگلوبین شود. جیهان و همکارن نشان دادند در پاسخ به تمرین هوازی، افزایش معنی‌داری در IgA و IgG ایجاد می‌شود [35]. اما در خصوص اهمیت بالینی حجامت در سلامت انسان، برداشت اولیه این است که حجامت نوعی تنظیم‌کننده سیستم ایمنی است و با‌توجه‌به نیاز بیمار گاهی محرک و تقویت‌کننده سیستم ایمنی است و زمانی به‌صورت تعدیل‌کننده واکنش‌های سیستم ایمنی عمل خواهد کرد. با‌توجه‌به اینکه پوست نخستین و مهم‌ترین عضو دفاعی بدن است، وقتی 6 تا 7 خراش بر روی آن ایجاد شود گیرنده‌های دفاعی پوستی به گلبول‌های سفید پیام می‌دهد تا به‌سرعت به آن نقطه حمله کند و سیستم دفاعی به‌خاطر این چند خراش حاصل از حجامت فعال و تحریک می‌شود. مکش، بافت عمقی و عضلانی را تحریک و چسبندگی زخم ناشی از تیغ حجامت را سست و جریان خون پوستی و مایعات لنفاوی را افزایش می‌دهد. مکش حاصل از کاپ (لیوان) باعث التهاب موضعی می‌شود. این التهاب سبب تحریک سیستم ایمنی برای تولید سیتوکین‌ها و در‌نهایت ایمونوگلوبین‌ها و پروتئین‌های کوچکی می‌شود که ارتباط بین سلول‌ها را تقویت می‌کنند و به تعدیل پاسخ ایمنی کمک می‌کنند. فعال کردن سیستم ایمنی باعث تحریک فیبرهای حساس به درد شده و سیستم ایمنی بدن را تحریک می‌کند. بنابراین به نظر می‌رسد که حجامت توانسته است دفاع همورال و به دنبال آن IgA و IgGرا تحریک کند [36].
پژوهشگران سازوکارهای متفاوتی را به‌عنوان عامل اثرگذار بر غلظت ایمونوگلوبولین‌ها پیشنهاد کرده‌اند که از جمله می‌توان به افزایش هورمون کورتیزول که سرگوبگر سیستم ایمنی است و پس از فعالیت سیستم عصبی بیشتر ترشح می‌­شود، اشاره کرد. کورتیزول تأثیر بسزایی بر عملکرد برخی سلول­‌های سیستم ایمنی به‌ویژه ایمونوگلوبین­‌ها دارد. غلظت ایمونوگلوبولین‌ها در اثر کاهش یا تضعیف این هورمون تغییر می‌کند [37]. به بیان دیگر، سطح آمادگی جسمانی و هورمون کورتیزول در افزایش یا کاهش سیستم ایمنی تأثیرگذار است. بر همین اساس، به دلیل افزایش کورتیزول ناشی از فعالیت ورزشی شدید، میزان ایمونوگلوبولین‌ها به دلیل افزایش فعالیت محور هیپوتالاموس هیپوفیز کاهش می‌یابد که افزایش کورتیزول ناشی از تحریک سیستم عصبی سمپاتیک، می‌تواند محرک محور هیپوتالاموس هیپوفیز، افزایش دمای بدن و تغییر PH خون، هایپوکسی، تجمع لاکتات و فشار روانی باشد [3]. به‌طور‌کلی مکانیسم‌های مختلفی ازجمله تغییر حجم پلاسما و نفوذ ایمونوگلوبین‌های سرم پس از فعالیت‌های ورزشی پیشنهاد شده است. همچنین شواهد پژوهشی نشان داده است که پس از فعالیت‌های ورزشی ورود ایمونوگلوبین‌ها از لنف و ذخایر خارج عروقی به گردش خون افزایش می‌یابد [9].
همچنین نتایج پژوهش حاضر کاهش ایمونوگلوبین‌ها را در طی حجامت تر نشان داد. حجامت با ایجاد استرس ناگهانی باعث فعال‌سازی سیستم ایمنی در برابر عوامل داخلی و خارجی می‌شود. حجامت با استفاده از مکانیسم‌های مختلف به‌عنوان تنظیم‌کننده سیستم ایمنی، ترکیبات هورمونی شیمیایی و سیستم عصبی اتونومیک بدن، از بروز بیماری‌های متعدد جلوگیری می‌کند. در پژوهش‌های اخیر 2 نظریه مطرح شده است که حجامت عملکرد ایمنی را بهبود می‌بخشد و باعث ایجاد اثر ضد‌التهابی می‌شود [38]. ژانگ و همکاران نشان دادند بادکش و یا بادکش به همراه داروی چینی، هر دو میزان پادتن IgG را افزایش داده است [39]. در راستای نتایج به‌دست‌آمده ال تواره و همکاران گزارش کرده‌اند که حجامت طی یک دوره طولانی‌مدت موجب کاهش چشمگیر IgG و کاهش ناچیز در IgA می‌شود [40]. همچنین الدومیاتی و همکاران نشان دادند حجامت تر بر نقاط خاص پشت و کمر میزان IgE را کاهش می‌دهد [41]. کی و همکاران بیان کردند که حجامت در روزهای گرم تابستان همراه با بادکش سریع می‌تواند به‌طور معنادار مقادیر IgE را نسبت به گروه کنترل کاهش دهد [42]. همچنین بادکش به همراه داروی چینی، هر دو میزان پادتن IgE را کاهش می‌دهد که این مطالعات با پژوهش حاضر همسو است [36]. محققین دریافتند حجامت را می‌توان به‌عنوان یک عامل تنظیم‌کننده سیستم ایمنی (شامل تقویت تولیدC4b ،C3b و فاکتورهای کموتاکتیک مانند C5a و C3a و سیستم بیگانه‌خواری ماکروفاژها و مؤثر در کاهش چشمگیر در فاکتورهای التهابی از‌جملهESR ،RF ،CRP و IL2 محسوب کرد، اما به‌درستی و به‌طور دقیق مکانیسم آن هنوز به خوبی شناخته نشده است، ولی می‌تواند به دلیل فعال‌سازی عوامل کلیدی ایمنی و هماتولوژیکی و راه اندازی فرایندهای آبشاری یه سیستم ایمنی کمک کند و باعث کنترل عملکرد دستگاه ایمنی بدن و همچنین افزایش تولید محصولات این سیستم می‌شود [43]. 

نتیجه‌گیری نهایی
به‌طور‌کلی به نظر می‌رسد، حجامت تر و فعالیت هوازی، باتوجه‌به مدت، تکرار و سایر ویژگی‌های آن توانسته است تغییر معنی‌داری در سطوح ایمونوگلوبولین زنان سالمند ایجاد کند. براساس یافته‌های قبلی فعالیت‌های طولانی‌مدت احتمالاً منجر به افزایش روندکاتابولیکی شده و موجب تغییر درسیستم ایمنی سالمندان می‌شود. همچنین می‌توان گفت فعالیت‌های بدنی به‌ویژه تمرینات هوازی و افزایش سن می‌تواند بر روی فعالیت ایمنی هومورال سالمندان غیرفعال اثر‌گذار باشد این خود تأییدکننده آن است که فعالیت بدنی به‌طور خاص و حجامت با اثری کمتر (اما مثبت) می‌توانند در کنار روش‌های دارویی برای کمک به بهبود و تقویت سیستم ایمنی در زنان سالمند کمک شایانی کنند. نتایج حاصل از مطالعات نشانگر آن است که افزایش سن بر ایمنی وابسته به سلول، بیشتر از ایمنی همورال تأثیر دارد. البته بررسی کیفی شاخص‌های ایمنی و چگونگی تمرینات مختلف از‌نظر شدت و حجم تمرین، اهمیت زیادی دارد که پژوهش‌های آینده باید پاسخ روشن‌تری برای این موارد داشته باشند. در این پژوهش عدم اندازه‌گیری کورتیزول و تغییرات غلظت پلاسمای خون که عامل مؤثر در تغییرات میزان ایمونوگلوبولین‌ها است جزو محدودیت‌های پژوهش بود، اما با‌توجه‌به نتایج به‌دست‌آمده می‌توان گفت فعالیت‌های ورزشی و حجامت تر بر سیستم ایمنی تأثیر‌گذار هستند و می‌توانند باعث کاهش سطوح ایمونوگلوبولین‌های E و G و A شود. پیشنهاد می‌شود که محققین در پژوهش‌های آینده هورمون‌های کاتابولیکی، ازجمله کورتیزول و همچنین تغییرات غلطت پلاسمایی را در سالمندان (زنان و مردان) دقیق تر بررسی کنند. 

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
در مطالعه حاضر فرم رضایت آگاهانه تکمیل شد. هدف مطالعه برای افراد شرکت‌کننده کامل توضیح داده شد و به افراد اعلام شد اطلاعات به‌صورت محرمانه باقی مانده و نتایج به‌صورت‌کلی گزارش خواهد شد. مطالعه حاضر توسط کمیته اخلاق دانشگاه قم با کد IR.QOM.REC.1399.020 تصویب شد و به ثبت رسید. 

حامی مالی
این پژوهش هیچ حامی مالی نداشته است.

مشارکت نویسندگان
تمامی نویسندگان در نگارش این مقاله مشارکت یکسان داشته‌اند.

تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله نعارض منافع ندارد.
 

References
1.Bahram ME, Siahkohian M, Bolboli L, Pourvaghar MJ. [The effect of pilates training on immune markers in elderly men (Persian)]. Journal of Health Promotion Management. 2020; 9(2):56-66. [Link]
2.Shahrabadi H, Haghighi A, Talebi S. Effects of exercise training on improving the immune system of elderly at the time of covid-19: A systematic review. Iranian Journal of War and Public Health. 2020; 12(4):259-65. [DOI:10.52547/ijwph.12.4.259]
3.Safaei M, Mojtahedi H, Ghorbani F, Gharahdaghi N. [The effect of 8 weeks of aerobic interval training on plasma IgA, IgG and IgM in obese and non-obese men (Persian)]. Journal of Sport Biosciences. 2016; 8(2):221-30. [DOI:10.22059/jsb.2016.59097]
4.Badiakhar H, Mogharnasi M, Kazemi A, Baravati S. [The effect of circular resistance training on serum level of IL-17 and immunoglobulins M, A, G in obese handicapped men (Persian)]. Qom University of Medical Sciences Journal. 2017; 11(9):94-103. [Lik]
5.Mir E, Attarzadeh Hosseini SR, Mir Saeedi M, Hejazi K. [The effects of eight weeks selected combined exercises on humoral immune and hematological index in inactive older men (Persian)]. Iranian Journal of Ageing. 2016; 11(1):20-9. [DOI:10.21859/sija-110120]
6.Naseri E, Askari R, Hosseni Kakhk A, Vahdatpoor H. [The effect of four weeks of concurrent training and consumption of vitamins E and C on the acute response of serum immunoglobulins and cortisol to an exhaustive aerobic activity (Persian)]. Journal of Practical Studies of Biosciences in Sport. 2022; 10(22):8-21. [DOI:10.22077/jpsbs.2021.3772.1594]
7.Asadbakhti A, Chobine S, Kordi M. [The effect of one session of soccer simulation training on the concentration of IgA, IgG, IgM and salivary cortisol in male soccer players (Persian)]. Sports Physiology. 2012; 4(15):83-96. [Link]
8.Emadi S, Hemati Farsani Z. [A review of changes in each component of the innate and acquired immune system during old age and the effect of sports activities on the immune system (Persian)]. Quarterly Journal of Caspian Health and Aging. 2021; 6(2):42-56. [DOI:10.22088/cjhaa.6.2.6]
9.Ghanbari Zarandi AA, Khorshidi D. [The effect of ginseng supplement consumption on the response of some immune system function indices to exhaustive aerobic exercise in active young males (Persian)]. Medical Journal of Mashhad University of Medical Sciences. 2021; 64(1):2277-85. [DOI:10.22038/mjms.2021.17808]
10.Zarneshan A, Zolfaghari M, Gholamnejad M, Yousefi M. [Effect of regular aerobic exercise on serum levels of IL-4 and IgE in overweight and obese asthmatic women (Persian)]. Journal of Arak University of Medical Sciences. 2017; 20(8):73-82. [Link]
11.Johannsen NM, Swift DL, Johnson WD, Dixit VD, Earnest CP, Blair SN, et al. Effect of different doses of aerobic exercise on total white blood cell (WBC) and WBC subfraction number in postmenopausal women: Results from DREW. Plos One. 2012; 7(2):e31319. [DOI:10.1371/journal.pone.0031319] [PMID] [PMCID]
12.Michishita R, Shono N, Inoue T, Tsuruta T, Node K. Effect of exercise therapy on monocyte and neutrophil counts in overweight women. The American Journal of The Medical Sciences. 2010; 339(2):152-6. [DOI:10.1097/MAJ.0b013e3181c6a980] [PMID]
13.McKune AJ, Smith LL, Semple SJ, Wadee AA. Influence of ultra-endurance exercise on immunoglobulin isotypes and subclasses. British Journal of Sports Medicine. 2005; 39(9):665-70. [DOI:10.1136/bjsm.2004.017194] [PMID] [PMCID]
14.Drummond LR, Campos HO, Drummond FR, de Oliveira GM, Fernandes JGRP, Amorim RP, et al. Acute and chronic effects of physical exercise on IgA and IgG levels and susceptibility to upper respiratory tract infections: A systematic review and meta-analysis. Pflügers Archiv-European Journal of Physiology. 2022; 474(12):1221-48. [DOI:10.1007/s00424-022-02760-1] [PMID] [PMCID]
15.Abazari M, Salari R, Feyzabadi Z, Noras M. [Traditional approaches to improve the quality of life in older women, evidence-based (a systematic review) (Persian)]. Journal of Gerontology. 2017; 2(1):67-77. [DOI:10.18869/acadpub.joge.1.4.67]
16.Chatraee Azizabadi M. [Background of phlebotomy (cupping) in Iran and its role on human health (Persian)]. Journal of Health System Research. 2012; 8(7):1107-16. [Link]
17.Akarm A, Mohamad SA, Maiada MM, Obaya HE. Effect of cupping therapy on blood glucose level in type Ll diabetic women. The Medical Journal of Cairo University. 2021; 89(December):2769-72. [DOI:10.21608/mjcu.2021.225171]
18.Afsahi A, Aeini Z, Yavari M, Rezvan H. [Design of animal models cupping and determine the effect of it on immunology and hematology factors in sheep (Persian)]. Journal of Islamic and Iranian Traditional Medicine. 2013; 4(1):47-53. [Link]
19.Bahram M, Ghofrani M, Pourvaghar M, Arabpour H. [Comparing the effect of wet cupping with that of intensive aerobic workout on HDL and LDL levels in young male athletes (Persian)]. Complementary Medicine Journal Arak. 2018; 8(3):2330-40. [Link]
20.Abbasi N, Najafi R. Cupping Therapy as an Anti-inflammation Therapy and Immunomodulator in Cancer Patients. Journal of Gastrointestinal Cancer. 2023; 54(1):3-5. [DOI:10.1007/s12029-021-00701-2] [PMID]
21.Samadi M, Kave M, Mirghanizadeh S. Study of cupping and its role on the immune system. Journal of Religion and Health. 2013; 1:59-65. [Link]
22.Al-Bedah AMN, Elsubai IS, Qureshi NA, Aboushanab TS, Ali GIM, El-Olemy AT, et al. The medical perspective of cupping therapy: Effects and mechanisms of action. Journal of Traditional and Complementary Medicine. 2019; 9(2):90-7. [DOI:10.1016/j.jtcme.2018.03.003] [PMID] [PMCID]
23.Daniali F, VaezMahdavi M, Ghazanfari T, Naseri M. Comparison of the biochemical, hematological and immunological factors of "cupping" blood with normal venous blood. Physiology and Pharmacology. 2009; 13(1):78-87. [Link]
24.Niasari M, Kosari F, Ahmadi A. The effect of wet cupping on serum lipid concentrations of clinically healthy young men: A randomized controlled trial. The Journal of Alternative and Complementary Medicine. 2007; 13(1):79-82. [DOI:10.1089/acm.2006.4226] [PMID]
25.Tanaka KA, Key NS, Levy JH. Blood coagulation: Hemostasis and thrombin regulation. Anesthesia & Analgesia. 2009; 108(5):1433-46. [DOI:10.1213/ane.0b013e31819bcc9c] [PMID]
26.Flouris AD, Metsios GS, Koutedakis Y. Enhancing the efficacy of the 20 m multistage shuttle run test. British Journal of Sports Medicine. 2005; 39(3):166-70. [DOI:10.1136/bjsm.2004.012500] [PMID] [PMCID]
27.Delshad A, Dashti M S, Akbari S, Azizi Alaviche Z. [Comparison of aerobic exercise and cupping methods on serum levels of fibrinogen, LDL and HDL as cardiovascular disease factors in postmenopausal women (Persian)]. Yafte. 2022; 24(1):47-57. [DOI:10.32592/Yafteh.2022.24.1.5]
28.Aeeni Z, Afsahi A, Rezvan H. [An investigation of the effect of wet cupping on hematology parameters in mice (BALB/C) (Persian)]. Research in Medicine. 2013; 37(3):145-50. [Link]
29.Miletic ID, Schiffman SS, Miletic VD, Sattely-Miller EA. Salivary IgA secretion rate in young and elderly persons. Physiology & Behavior. 1996; 60(1):243-8. [DOI:10.1016/0031-9384(95)02161-2] [PMID]
30.Babaei P, Damirchi A, Assarzadeh M. [The effect of a single maximal aerobic training on serum IgG and IgA (Persian)]. Journal of Guilan University of Medical Sciences. 2003; 12(46):1-6. [Link]
31.Mohammadi R, Khajehlandi M. [Comparison the response of an exhausting activity session to the concentrations of salivary immunoglobulin-A (S-Iga) and salivary total protein in the female players of the basketball team and inactive female (Persian)]. Journal of Applied Health Studies in Sport Physiology. 2020; 7(2):29-35. [Link]
32.Shimizu K, Kimura F, Akimoto T, Akama T, Otsuki T, Nishijima T, et al. Effects of exercise, age and gender on salivary secretory immunoglobulin A in elderly individuals. Exercise Immunology Review. 2007; 13:55-66. [PMID]
33.Ghafari M, Faramarzi M, Sadeghian S. [Effect of aerobic training on immunoglobulin a, blood lymphocytes, and neutrophils: A systematic review and meta-analysis (Persian)]. Journal of Applied Exercise Physiology. 2020; 16(32):43-56. [DOI:10.22080/jaep.2020.19184.1958]
34.Manzaneque JM, Vera FM, Maldonado EF, Carranque G, Cubero VM, Morell M, et al. Assessment of immunological parameters following a qigong training program. Medical Science Monitor. 2004; 10(6):CR264-70. [PMID]
35.Mohamed GS, Taha MM. Comparison between the effects of aerobic and resistive training on immunoglobulins in obese women. Bulletin of Faculty of Physical Therapy. 2016; 21(1):11-6. [DOI:10.4103/1110-6611.188023]
36.Kave M, Samadi Foroshani M, Shadman M, Mazarzadeh Yazdi MS. [Cupping therapy and effect on the Immune system (Persian)]. Religion and Health. 2014; 1(1):58-64. [Link]
37.Karamullahi A, Muradpourian M, Shujaei P, Hassanvand B. The effect of a period of aerobic training on the concentration of IgA and IgG immunoglobulins in the serum of non-athletes. Paper presented at: The First National Conference of Sports and Health Science Achievements of Abadan University of Medical Sciences. 2016. [Link]
38.Ekrami N, Ahmadian M, Nourshahi M, Shakouri GH. Wet-cupping induces anti-inflammatory action in response to vigorous exercise among martial arts athletes: A pilot study. Complementary Therapies in Medicine. 2021; 56:102611. [DOI:10.1016/j.ctim.2020.102611] [PMID]
39.Zhang CQ, Liang TJ, Zhang W. [Effects of drug cupping therapy on immune function in chronic asthmatic bronchitis patients during protracted period (Chinese)]. Chinese Journal of Integrated Traditional and Western Medicine. 2006; 26(11):984-7. [PMID]
40.Al-Tawarah NM. Long-term after-effects of wet cupping therapy on some inflammatory mediators and antioxidant parameters in Jordanian Healthy adult men. Bahrain Medical Bulletin. 2022; 44(3):1025-30. [Link]
41.El-Domyati M, Saleh F, Barakat M, Mohamed N. Evaluation of cupping therapy in some dermatoses. Egyptian Dermatology Online Journal. 2013; 9(1):1-15. [Link]
42.Ke ZH, Long SH. Medicinal vesiculation combined with quick cupping at Shenque (CV 8) for allergic rhinitis with syndrome of yang deficiency: A randomized controlled trial. Chinese Acupuncture & Moxibustion. 2014; 34(9):853-6. [PMID]
43.Kouser HV, Nayab M, Tehseen A, Mahfooz S, Ruqaiyya B, Anwar M. Evidence-based therapeutic benefits of cupping therapy (Ḥijāma): A comprehensive review. Journal of Drug Delivery and Therapeutics. 2021; 11(4-S):258-62. [DOI:10.22270/jddt.v11i4-S.4969]