دوره 19، شماره 4 - ( زمستان 1403 )
جلد 19 شماره 4 صفحات 617-604 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Karegar-Niavol R, Fotokian Z, Ghaffari F, Saravi A, Kheirkhah F. Investigating the Relationship Between Anxiety and Depression With Disease-related Lifestyle in Elderly Patients With Prostate Cancer. Salmand: Iranian Journal of Ageing 2025; 19 (4) :604-617
URL: http://salmandj.uswr.ac.ir/article-1-2720-fa.html
URL: http://salmandj.uswr.ac.ir/article-1-2720-fa.html
کارگر نیاول ریحانه، فتوکیان زهرا، غفاری فاطمه، ساروی علی، خیرخواه فرزان. ارتباط اضطراب و افسردگی با سبک زندگی مرتبط با بیماری در سالمندان مبتلا به سرطان پروستات. سالمند: مجله سالمندی ایران. 1403; 19 (4) :604-617
ریحانه کارگر نیاول1 
، زهرا فتوکیان*2 ، فاطمه غفاری3 ، علی ساروی4 ، فرزان خیرخواه5
، زهرا فتوکیان*2 ، فاطمه غفاری3 ، علی ساروی4 ، فرزان خیرخواه5
1- کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشگاه علوم پزشکی بابل، بابل، ایران.
2- مرکز تحقیقات مراقبت‌های پرستاری، پژوهشکده سلامت، دانشگاه علوم پزشکی بابل، بابل، ایران. ،zfotoukian@yahoo.com
3- مرکز تحقیقات مراقبت‌های پرستاری، پژوهشکده سلامت، دانشگاه علوم پزشکی بابل، بابل، ایران.
4- ستاد فرماندهی ناجا، تهران، ایران.
5- مرکز تحقیقات تعیین‌کننده‌های اجتماعی سلامت، دانشگاه علوم پزشکی بابل، بابل، ایران.
2- مرکز تحقیقات مراقبت‌های پرستاری، پژوهشکده سلامت، دانشگاه علوم پزشکی بابل، بابل، ایران. ،
3- مرکز تحقیقات مراقبت‌های پرستاری، پژوهشکده سلامت، دانشگاه علوم پزشکی بابل، بابل، ایران.
4- ستاد فرماندهی ناجا، تهران، ایران.
5- مرکز تحقیقات تعیین‌کننده‌های اجتماعی سلامت، دانشگاه علوم پزشکی بابل، بابل، ایران.
متن کامل [PDF 5736 kb]
(641 دریافت)
| چکیده (HTML) (1710 مشاهده)
References
متن کامل: (101 مشاهده)
مقدمه
ابتلا به بیماری‌های مزمن، از‌جمله سرطان‌ها در دوره سالمندی بیش از سایر گروه‌های سنی رایج است [1]. یکی از سرطان‌های شایع در دوران سالمندی، سرطان پروستات است [2] که پنجمین علت مرگ‌و‌میر در میان مردان محسوب می‌شود [3]. میزان شیوع سرطان پروستات در ایران، روندی رو به رشد دارد [4، 5]. سازمان بهداشت جهانی (2018) میزان شیوع سرطان پروستات در ایران را طی یک دوره 5 ساله، حدود 34 درصد گزارش کرد [3].
همراه با تشخیص سرطان پروستات، تغییراتی در سبک زندگی سالمند ایجاد می‌شود که می‌تواند بر پیامد درمان و پیش‌آگهی بیماری تأثیرگذار باشد [6]. سبک زندگی عمومی، رفتاری است که افراد برای گذراندن زندگی روزمره خود در پیش می‌گیرند و شامل ابعادی چون تغذیه، فعالیت‌های روزانه، ورزش، خواب، مقابله با استرس، حمایت اجتماعی و استفاده از داروها می‌شود [6، 7]. سبک زندگی مرتبط با بیماری، علاوه بر ابعاد سبک زندگی عمومی شامل ابعادی، چون تبعیت از رژیم درمانی، سازگاری با بیماری و خود‌مراقبتی است [8, 9].
امروزه، سبک زندگی مرتبط با بیماری به‌عنوان عامل مهم در پیش‌بینی پیامد درمان مورد توجه ارائه‌دهندگان خدمات سلامت قرار گرفته است. مداخله و تغییر مثبت در ابعاد مختلف سبک زندگی مرتبط با بیماری، به‌ویژه در بیماران مبتلا به سرطان، می‌تواند کیفیت زندگی و بقای بیماران را ارتقا بخشد. طبق نتایج مطالعه دارسی و همکاران، اکثر افرادی که پس از تشخیص سرطان پروستات فوت می‌کنند، از فعالیت بدنی کمی برخوردار بوده و نیمی از آنان نیز سیگار مصرف می‌کنند. براساس نتایج مطالعه آنان، سبک زندگی مرتبط با بیماری در بیماران مبتلا به سرطان پروستات در سطح متوسط قرار دارد. آنان نتیجه گرفتند ابعاد سبک زندگی ناسالم، مانند اضافه‌وزن و چاقی، فعالیت بدنی کم و استعمال دخانیات می‌تواند با تأثیر منفی بر روند درمان، از میزان بقای بیماران بکاهد [8، 10-12].
بدیهی است که سبک زندگی بعد از تشخیص بیماری تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد. در این رابطه نتایج مطالعه‌ای نشان داد سبک زندگی ناسالم در بعد از تشخیص سرطان تحت تأثیر عوامل روان‌شناختی، مانند اضطراب و افسردگی قرار دارد [13]. براساس نتایج مطالعات، اضطراب و افسردگی، 2 اختلال خلقی شایع در بیماران مبتلا به سرطان پروستات است که تأثیرات سوئی بر سبک زندگی بیماران برجا می‌گذارد [12-17].
در این راستا، نتایج مطالعه‌ای نشان داد شیوع اضطراب و افسردگی در بیماران مبتلا به سرطان پروستات به ترتیب در محدوده 15/1 تا 32/6 و 16 تا 30 درصد قرار دارد [18]. این دو اختلال خلقی می‌تواند پیامدهایی، از‌جمله تضعیف سیستم ایمنی، ناسازگاری، عدم تمایل به تبعیت از رژیم درمانی و اصلاح سبک زندگی مرتبط با بیماری [19]، تشدید علائم بیماری و افزایش بار مراقبتی مراقبان را موجب شود [20].
با‌توجه‌به اهمیت شناخت پیامدهای سرطان پروستات، مانند تغییر سبک زندگی پس از تشخیص و عوامل روان‌شناختی مؤثر بر آن [21]، لازم است تا مطالعاتی در این خصوص در جوامع با ساختارهای بهداشتی، درمانی و فرهنگی مختلف صورت گیرد. در بسیاری از مطالعات، ارتباط سبک زندگی با بروز بیماری بررسی شده است. در این میان، کنترل عوامل روان‌شناختی به‌عنوان برخی از ابعاد سبک زندگی معرفی شده است [2، 4، 5]. برخی از مطالعات نیز به بررسی تأثیر سبک زندگی بعد از ابتلا به سرطان پروستات بر عود و یا بقای بیماری پرداخته‌اند [20, 21]، اما به ارتباط بین جنبه‌های روان‌شناختی، مانند اضطراب و افسردگی با سبک زندگی مرتبط با بیماری در سالمندان مبتلا کمتر توجه شده است. تنها در یک مطالعه، ارتباط اضطراب و افسردگی با سبک زندگی مرتبط با بیماری سالمندان مبتلا به سرطان پروستات در خارج از کشور بررسی شده است [6].
این در حالی است که عوامل روان‌شناختی مؤوثر بر سبک زندگی بیماران در بعد از تشخیص بیماری برحسب ساختار فرهنگی و اجتماعی متفاوت است. از سویی شناخت عوامل روان‌شناختی مؤثر بر سبک زندگی مرتبط با بیماری می‌تواند به ارائه راهکارهای ارتقای سازگاری، ارائه راهکارهایی جهت تعدیل عوامل روان‌شناختی مؤثر بر سبک زندگی ناسالم و بهبود سبک زندگی مرتبط با بیماری منجر شود. بنابراین مطالعه حاضر با هدف تعیین ارتباط اضطراب و افسردگی با سبک زندگی مرتبط با بیماری در سالمندان ایرانی مبتلا به سرطان پروستات انجام شد.
روش مطالعه
این مطالعه از نوع توصیفی‌همبستگی است. جامعه پژوهش، کلیه سالمندان مبتلا به سرطان پروستات مراجعه‌کننده به مطب پزشکان متخصص و درمانگاه‌های انکولوژی و ارولوژی بیمارستان‌های غرب مازندران (نور، نوشهر، چالوس، تنکابن و رامسر) بود. روش نمونه‌گیری به‌صورت در دسترس بود. پژوهشگر پس از اخذ تأییدیه از کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی بابل، و مراجعه به درمانگاه‌ها و مطب پزشکان متخصص، لیستی از بیماران سالمند مبتلا به سرطان پروستات و شماره تماس آن‌ها را تهیه کرد. سپس طی تماس تلفنی با همه افراد، بعد از کسب رضایت و پس از بیان اهداف مطالعه، زمان جمع‌آوری داده‌ها را هماهنگ کرد. در مطالعه حاضر، سعی شد تا زمان تکمیل پرسش‌نامه‌ها، زمانی باشد که سالمندان مبتلا به سرطان پروستات برای انجام پیگیری‌های تشخیصی‌درمانی به مطب پزشک مراجعه می‌کنند. نمونه‌گیری در بیمارستان‌ها نیز بدین شکل بود که افراد واجد شرایط مطالعه پس از مراجعه به بخش‌های اورولوژی و انکولوژی، از لیست بیماران بستری انتخاب می‌شدند. سپس پرسش‌نامه‌های اطلاعات فردی‌بالینی، مقیاس‌های خودارزیابی اضطراب و افسردگی و پرسش‌نامه سبک زندگی مرتبط با بیماری جهت تکمیل در اختیار سالمندان مبتلا به سرطان پروستات قرار می‌گرفت. تکمیل پرسش‌نامه‌ها در آن دسته از سالمندانی که توانایی خواندن و نوشتن نداشتند، توسط پژوهشگر و با روش خودگزارش‌دهی انجام شد. در این مطالعه حجم نمونه براساس فرمول شماره 1 محاسبه شد:
n حجم نمونه مورد‌نیاز، s انحراف معیار امتیاز سبک زندگی در بیماران مبتلا به سرطان پروستات است که براساس مطالعه شارپلی و همکاران [6] مقدار آن 7/71 در نظر گرفته شد. d دقت آزمون است که مقدار آن 1/37 در نظر گرفته شد. با قبول خطای نوع اول 5 درصد و توان آزمون 80 درصد، حجم نمونه مورد‌نیاز این مطالعه 250 نفر برآورد شد. معیارهای ورود به مطالعه شامل تأیید تشخیص قطعی سرطان پروستات توسط پزشک متخصص، عدم متاستاز سرطان به نقاط دیگر بدن، سن در محدوده 60 تا 74 سال، کسب نمره 7 از آزمون کوتاه‌شده شناختی [22]، عدم ابتلا به سایر اختلالات روان‌شناختی شناخته‌شده (براساس تشخیص پزشک) و مطلع بودن بیمار از ابتلا به سرطان بود. عدم تمایل به ادامه همکاری، به‌عنوان معیار خروج در مطالعه حاضر درنظرگرفته شد.
ابزار مطالعه
پرسش‌نامه اطلاعات فردی
این پرسش‌نامه شامل متغیرهای سن، قد، وزن، وضعیت تأهل، وضعیت اقتصادی، تعداد فرزند، سطح تحصیلات، شغل، وضعیت بیمه، سابقه مصرف دخانیات، محل زندگی و زندگی با اطرافیان است.
پرسش‌نامه مشخصات بالینی
شامل سؤالاتی در ارتباط با سابقه بیماری زمینه‌ای، تعداد بیماری زمینه‌ای، مدت‌زمان ابتلا به بیماری، نوع درمان‌های دریافتی و وضعیت فعلی بیماری (با بررسی پرونده پزشکی بیماران و سؤال از پزشک معالج) است.
مقیاس خودارزیابی اضطراب
این مقیاس را زونگ در سال 1970 جهت سنجش اضطراب طراحی کرد و متشکل از 20 گویه است که 15 گویه مربوط به نشانگان بدنی و 5 گویه در ارتباط با نشانگان عاطفی است. امتیازدهی این مقیاس به‌صورت لیکرت 1 تا 4 است. نمره کل آزمودنی در این آزمون بین 20 تا 80 است. نمره بالاتر به معنی میزان اضطراب بیشتر است. ضریب آلفای کرونباخ برای این پرسش‌نامه معادل 0/79 محاسبه شد [21]. در ایران نیز پایایی این آزمون در مطالعه حکیم‌جوادی و همکاران (2010) 0/67 گزارش شد [23]. در مطالعه حاضر، روایی صوری و محتوایی (کیفی) و پایایی ابزار (به روش همسانی درونی و پایایی ثبات) تعیین شد. همسانی درونی ابزار با آلفای کرونباخ 805/0 و امگای مک دونالد 0/807 و پایایی ثبات نیز با همبستگی درون‌طبقه‌ای 0/9، تأیید شد.
مقیاس خودارزیابی افسردگی
این مقیاس زونگ در سال 1973 برای سنجش افسردگی طراحی کرد. این مقیاس 20 گویه دارد که به‌صورت طیف لیکرت 4 نقطه‌ای از 1 تا 4 نمره‌دهی می‌شود. حداقل نمره 20 و حداکثر80 است. بدین صورت که کسب نمره بین 20 تا 33 به معنی میزان افسردگی کم، 33 تا 50 میزان افسردگی متوسط و کسب نمره بالاتر از 50 به معنی افسردگی شدید است. پایایی آزمون توسط زونگ از‌طریق روش دو نیم کردن معادل 0/81 محاسبه شد [24]. در ایران نیز اعتبار این آزمون در پژوهش پهلوان‌زاده و همکاران (2006) توسط تعدادی از اساتید با آلفای کرونباخ 0/85، تأیید شد [25]. در مطالعه حاضر، روایی صوری و محتوایی (کیفی) و پایایی ابزار (به روش همسانی درونی و پایایی ثبات) انجام شد. همسانی درونی ابزار با آلفای کرونباخ 87/0 و امگای مک دونالد 0/805 و پایایی ثبات نیز با همبستگی درون‌طبقه‌ای 0/92، تأیید شد.
برای تعیین روایی صوری مقیاس‌های اضطراب و افسردگی، نسخه فارسی مقیاس‌ها توسط 10 سالمند مبتلا به سرطان پروستات تکمیل و نقطه‌نظرات آن‌ها در‌مورد سطح دشواری، میزان تناسب، ابهام و پیچیدگی هر گویه جمع‌آوری و در نسخه فارسی مقیاس‌ها لحاظ شد. این افراد در نمونه اصلی وارد نشدند. جهت تعیین روایی محتوا به روش کیفی، مقیاس‌ها به 11 متخصص(اعضای هیئت‌علمی پرستاری و سالمندی، متخصص کلیه و مجاری ادراری و متخصص خون و انکولوژی) داده شد تا نظرات آنان درباره رعایت دستور زبان، استفاده از کلمات مناسب، قرارگیری گویه‌ها درجای مناسب و امتیازدهی مناسب لحاظ شود.
پرسش‌نامه تغییرات سبک زندگی در بیماران مبتلا به سرطان پروستات
این پرسش‌نامه 36 گویه‌ای جهت سنجش تأثیر سرطان پروستات بر سبک زندگی بیماران مبتلا کاربرد دارد که با مقیاس لیکرت 4 نقطه‌ای از 1 تا 4 نمره‌دهی می‌شود. محدوده نمرات این پرسش‌نامه، 36 تا 144 است. نمره بالاتر به معنی سبک زندگی بهتر است. اعتبار این پرسش‌نامه در مطالعه شارپلی و همکاران (2010) بررسی و پایایی آن با آلفای کرونباخ 0/88، تأیید شد [6]. با‌توجه‌به اینکه تاکنون این پرسش‌نامه در ایران استفاده نشده بود، فرایند ترجمه و بومی‌سازی ابزار مطابق با فرهنگ ایرانی در طی 2 مرحله در مطالعه کارگرنیاول و همکاران (2021) انجام شد. در مرحله اول، ترجمه و بازترجمه پرسش‌نامه از زبان انگلیسی به فارسی انجام شد. در این مطالعه، 2 مترجم آشنا با زبان انگلیسی ترجمه از زبان اصلی به زبان فارسی را انجام دادند. سپس نسخه نهایی ترجمه‌شده از زبان فارسی به زبان انگلیسی برگردانده شد. این کار توسط 2 متخصص مسلط به زبان انگلیسی که در مراحل قبلی پژوهش شرکت نداشتند، به‌صورت مستقل انجام شد. نسخه نهایی توسط تیم تحقیق بررسی و در صورت مواجهه با اختلاف تا زمان دستیابی به اجماع، بحث شد. در مرحله دوم، ویژگی‌های روان‌سنجی نسخه فارسی پرسش‌نامه بررسی شد. براساس نتایج، پرسش‌نامه 36 سؤالی اصلی به پرسش‌نامه 32 سؤالی تقیل یافت. مقدار ضریب همبستگی درون‌طبقه‌ای سازه سبک زندگی مرتبط با بیماری، 0/93 بود که نشان‌دهنده مناسب بودن پایایی یا تکرارپذیری سازه سبک زندگی در سالمندان مبتلا به سرطان پروستات است [26].
داده‌ها در نرم‌افزار SPSS نسخه 18 وارد شد. جهت تحلیل داده‌ها از آزمون‌های آماری (آنالیز واریانس، تی مستقل، ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه) استفاده شد. سطح معنی‌داری آزمون‌ها کمتر از 0/05 در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
در مطالعه حاضر، 250 سالمند مبتلا به سرطان پروستات با میانگین سنی 3/69±69/33 سال شرکت داشتند. نتایج نشان داد بیشتر افراد (216 نفر؛ 86/4 درصد) متأهل، 28 درصد (70 نفر) دارای 3 فرزند، 156 نفر (62/4 درصد) دارای درآمد متوسط، 84 نفر (33/6 درصد) دارای تحصیلات دیپلم، 100 نفر (40 درصد) بازنشسته و 122 نفر (48/8 درصد) با همسر زندگی می‌کردند. سایر مشخصات جمعیت‌شناختی در جدول شماره 1 ارائه شده است [1].
مشخصات بالینی سالمندان شرکت‌کننده در مطالعه حاضر در جدول شماره 2 ارائه شده است.
براساس نتایج، میانگین و انحراف معیار نمره سبک زندگی مرتبط با بیماری در سالمندان مبتلا به سرطان پروستات (18/21±70/09) در سطح متوسط است. سبک زندگی 114 نفر (45/6 درصد) در سطح خوب، 114 نفر (45/6 درصد) متوسط و 22 نفر (8/8 درصد) ضعیف بود. میانگین و انحراف معیار نمره اضطراب (12/70± 44/69) و افسردگی (5/43± 42/22) متوسط بود. شدت اضطراب 98 نفر از سالمندان (39/2 درصد) در سطح کم، 124 نفر (49/6 درصد) متوسط و 28 نفر (11/2 درصد) شدید گزارش شد. شدت افسردگی 4 نفر (1/6 درصد) کم، 232 نفر (92/8 درصد) متوسط و 14 نفر (5/6 درصد) شدید بود (جدول شماره 3).
از دیدگاه 92 نفر (36/8 درصد) از سالمندان، «کاهش توانایی عملکرد در حین رابطه جنسی» به‌عنوان بدترین وضعیت سبک زندگی شناسایی شد. از دیدگاه 138 نفر (55/2 درصد)، «افزایش توانایی تصمیم‌گیری» به‌عنوان بهترین وضعیت در سبک زندگی شناسایی شد.
جهت بررسی ارتباط بین سبک زندگی مرتبط با بیماری با اضطراب و افسردگی در سالمندان مبتلا به سرطان پروستات از آزمون ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. جهت بررسی این آزمون پیش‌فرض نرمال بودن براساس شاخص کجی و کشیدگی ارزیابی شد. میزان شاخص کجی و کشیدگی سبک زندگی مرتبط با بیماری و اضطراب در بازه 2± قرار داشت. بنابراین فرض نرمال بودن متغیرهای پژوهش تأیید شد. نتایج نشان داد ارتباط معناداری بین سبک زندگی مرتبط با بیماری سالمندان مبتلا به سرطان پروستات با اضطراب (001/P<0) و افسردگی (003/P=0) آنان وجود داشت. به‌طوری‌که با افزایش اضطراب و افسردگی، سبک زندگی مرتبط با بیماری بدتر می‌شود.
نتایج نشان داد بین سبک زندگی مرتبط با بیماری با متغیرهای وضعیت اقتصادی (001/P<0) و سطح تحصیلات (001/P<0) ارتباط آماری معنی‌داری وجود دارد؛ یعنی سبک زندگی در سالمندان با وضعیت اقتصادی ضعیف نسبت به سالمندان با وضعیت اقتصادی متوسط و خوب و در سالمندان بی‌سواد نسبت به سایر گروه‌های تحصیلی بدتر بود. بین سایر متغیرهای فردی با سبک زندگی مرتبط با بیماری سالمندان مبتلا به سرطان پروستات ارتباط آماری معنی‌داری مشاهده نشد. نتایج نشان داد بین سبک زندگی با نوع درمان‌های دریافتی (006/P=0) و وضعیت فعلی بیماری (005/P=0) ارتباط آماری معنی‌داری وجود دارد؛ یعنی سبک زندگی در سالمندان تحت شیمی‌درمانی نسبت به سالمندان دریافت‌کننده سایر درمان‌ها از کیفیت پایین‌تری برخوردار بود. همچنین سبک زندگی در افرادی که بیماری عود کرده بود، نسبت به افراد بدون عود بیماری پایین‌تر بود.
برای بررسی ارتباط بین متغیرهای جمعیت‌شناختی و بالینی (وضعیت اقتصادی، سطح تحصیلات، نوع درمان، وضعیت فعلی بیماری و مدت‌زمان ابتلا به بیماری) از رگرسیون چندگانه به روش گام‌به‌گام استفاده شد. سطح معناداری آزمون کولموگروف اسمیرنف با مقدار 0/184 (بیشتر از 0/05) حاکی از نرمال بودن باقی‌مانده‌های مدل و آماره دوربین واتسون با مقدار بین 1/5 تا 2/5 (2/192) نشان از استقلال باقی‌مانده‌ها در مدل دارد. جهت بررسی هم‌خطی بین متغیرهای مستقل از شاخص‌های عامل تورم واریانس و شاخص تولرانس بهره گرفته شد. با‌توجه‌به اینکه مقادیر شاخص عامل تورم واریانس کوچک‌تر از 10 و شاخص تولرانس بیش از 0/1 بود، مشکل هم‌خطی بودن بین متغیرهای مستقل مشاهده نشد. به‌منظور بررسی همسانی واریانس‌های باقی‌مانده، از نمودار پراکنش آماری استفاده شد. نتایج نمودار نشان داد همه شرایط مدل رگرسیون برقرار بوده و می‌توان از آزمون رگرسیون چندگانه استفاده کرد. بنابراین متغیرهای مستقل (متغیرهای جمعیت‌شناختی و بالینی) در 2 مدل وارد شدند. متغیر اضطراب در مدل اول وارد شد و 79 درصد از تغییرات سبک زندگی را تبیین کرد. در مدل 2 ، متغیر سطح تحصیلات وارد مدل شد و 80 درصد از تغییرات سبک زندگی را تبیین کرد. براساس نتایج، اضطراب با ضریب بتای استاندارد (0/884) بالاترین تأثیر رگرسیونی را بر سبک زندگی مرتبط با بیماری داشت. یعنی با افزایش یک واحد انحراف معیار در سطح اضطراب، 0/884 واحد از سطح سبک زندگی نمونه‌ها کاسته می‌شود. همچنین سبک زندگی مرتبط با بیماری در بیماران بی‌سواد، 0/091 واحد نسبت به بیماران با سطح تحصیلات بالاتر پایین‌تربود (جدول شماره 4).
بحث
مطالعه حاضر با هدف تعیین ارتباط اضطراب و افسردگی با سبک زندگی مرتبط با بیماری در سالمندان مبتلا به سرطان پروستات انجام شد. نتایج نشان داد ارتباط معناداری بین اضطراب و افسردگی با سبک زندگی مرتبط با بیماری در سالمندان مبتلا به سرطان پروستات وجود دارد. به‌طوری‌که با افزایش اضطراب و افسردگی، سبک زندگی مرتبط با بیماری در سالمندان مبتلا به سرطان پروستات ضعیف‌تر می‌شود. نتایج نشان داد اضطراب بالاترین تأثیر رگرسیونی را بر سبک زندگی داشته است. بدین معنی که با افزایش یک واحد انحراف معیار در اضطراب بیمار، 0/884 واحد از کیفیت سبک زندگی بیماران کاسته می‌شود. همسو با مطالعه حاضر در مطالعه شارپلی و همکاران، در افراد با اضطراب و افسردگی بیشتر، سبک زندگی مرتبط با سرطان پروستات ضعیف‌تر بود و بین سبک زندگی مرتبط با بیماری با اضطراب و افسردگی ارتباط منفی و معناداری وجود داشت [6]. مطالعه بنی‌اسدی و همکاران نیز نشان داد هر‌چه افسردگی و اضطراب شدیدتر باشد، کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سرطان پروستات ضعیف‌تر خواهد بود [27].
براساس نتایج، میانگین نمره اضطراب و افسردگی در سالمندان مبتلا به سرطان پروستات در سطح متوسط بود. شدت افسردگی در 92/8 درصد افراد در سطح متوسط گزارش شد. در مطالعه شارپلی و همکاران، میانگین نمره اضطراب در سطح متوسط گزارش شد که با نتایج مطالعه حاضر مطابقت می‌کند. در مطالعه شارپلی، 24 درصد نمونه‌ها از‌نظر بالینی مضطرب و 26 درصد افسرده بودند [6]. درحالیکه، 11/2 درصد از نمونه‌های مطالعه حاضر از اضطراب شدید و 5/6 درصد از افسردگی شدید رنج می‌بردند که نسبت به نتایج مطالعه شارپلی کمتر است. شاید یکی از دلایل تفاوت نتایج، متفاوت بودن ویژگی‌های فردی اجتماعی بالینی نمونه‌های 2 مطالعه باشد.
براساس نتایج، میانگین نمره سبک زندگی مرتبط با بیماری در سالمندان مبتلا به سرطان پروستات در سطح متوسط بود که با نتایج مطالعه شارپلی همسو است [6]. در میان رفتارهای سبک زندگی، «کاهش توانایی عملکرد حین رابطه جنسی» به‌عنوان بدترین و «افزایش توانایی تصمیم‌گیری» به‌عنوان بهترین رفتار در میان اکثر بیماران شناسایی شد. در این رابطه می‌توان گفت مردان مبتلا به سرطان پروستات، قبل و بعد از درمان، غالباً از اختلالات نعوظی رنج می‌برند و اکثر آنان پس از شروع درمان از افت شدید عملکرد جنسی شکایت دارند. براساس نتایج مطالعه‌ای، 80 درصد از بازماندگان سرطان پروستات، در بازه زمانی 1 ماه الی 8 سال پس از اتمام درمان، مکرراً دچار اختلالات نعوظی می‌شوند که با نتایج مطالعه حاضر همسو است [28].
بیماران مبتلا به سرطان نسبت به سایر بیماران، نیازهای جسمی، روانی، معنوی و احساسی بیشتری دارند و ممکن است تجربه مشکلات جسمی، انزوای اجتماعی، ناراحتی، اضطراب، درماندگی، خشم و گناه را داشته باشند. ابتلا به سرطان، توانایی افراد را برای انجام نقش‌های معمول و مسئولیت‌ها تغییر داده، باعث احساس بی لیاقتی و انزوای اجتماعی می‌شود [29].
نتایج نشان داد بین سبک زندگی مرتبط با بیماری با متغیرهای وضعیت اقتصادی و سطح تحصیلات ارتباط آماری معنی‌داری وجود دارد. به‌طوری‌که سبک زندگی در سالمندان بی‌سواد و دارای وضعیت اقتصادی ضعیف نسبت به سایرین بدتر بود. بین سایر متغیرهای فردی با سبک زندگی در سالمندان مبتلا به سرطان پروستات ارتباط آماری معنی‌داری مشاهده نشد. مطالعه تقدسی و همکاران نشان داد سطح تحصیلات، وضعیت تأهل، وضعیت مالی و استخدامی در سازگاری و مقابله با بیماری نقش بارزی دارد، اما سن، مدت ابتلا به سرطان، طول دوره شیمی‌درمانی و محل زندگی نقشی در این خصوص ندارد [30]. از نتایج مطالعات مذکور می‌توان نتیجه گرفت تحصیلات بالاتر و وضعیت اقتصادی بهتر موجب سازگاری بیشتر و سبک زندگی بهتر بعد از ابتلا به سرطان می‌شود. نتایح مطالعه کت و همکاران نشان داد فشار مالی ناشی از بیماری به‌عنوان مسئله‌ای مهم از منظر بیماران بیان می‌شود و این موضوع به خصوص با سن بیماران و میزان درآمد آنان ارتباط مستقیم دارد. همچنین مشکلات اجتماعی بیماران به‌خصوص وقتی که مسئولیت مراقبت از سایر اعضای خانواده را به عهده داشته باشند، بر سبک زندگی بیماران تأثیرات منفی دارد [31]. در‌رابطه‌با ارتباط متغیرهای وضعیت تأهل و وضعیت استخدامی با سبک زندگی مرتبط با بیماری، نتایج مطالعه حاضر مغایر با یافته‌های مطالعه تقدسی است. شاید دلیل این تفاوت، اختلاف ویژگی‌های فرهنگی‌اجتماعی نمونه‌های مطالعه حاضر و مطالعه تقدسی باشد. بعلاوه نمونه‌های مطالعه حاضر تنها بیماران مبتلا به سرطان پروستات بودند، درحالیکه نمونه‌های مطالعه تقدسی، بیماران مبتلا به انواع سرطان‌ها بودند. بدیهی است که ماهیت متفاوت انواع سرطان‌ها باعث متفاوت بودن مشکلات ناشی از بیماری می‌شود.
نتایج نشان داد بین سبک زندگی مرتبط با بیماری با نوع درمان‌های دریافتی و وضعیت فعلی بیماری ارتباط معنی‌داری وجود دارد. در مطالعه حاضر، سبک زندگی مرتبط با بیماری در سالمندان تحت درمان شیمی‌درمانی نسبت به افراد دیگر از کیفیت پایین‌تری برخوردار بود و افراد تحت هورمون‌درمانی، سبک زندگی بهتری نسبت به بقیه داشتند. این یافته مغایر با یافته‌های مطالعه لیو و همکاران است. نتایج مطالعه آنان نشان داد از میان 431 بیمار مبتلا به سرطان پروستات تحت درمان تخلیه آندروژنی، میل جنسی 26 درصد کاهش و اختلال نعوظ 35 درصد افزایش یافته بود. همچنین در این افراد به دلیل کاهش میزان تستوسترون، حجم عضلانی کاهش و حجم بافت چربی افزایش پیدا کرده بود که منجر به اختلالات متابولیکی شد [32]. دلیل این اختلاف می‌تواند متفاوت بودن روش کار 2 مطالعه باشد. در مطالعه لیو، عوارض هورمون‌درمانی در بیماران مبتلا به سرطان پروستات بررسی شد. درحالیکه در مطالعه حاضر، سبک زندگی مرتبط با بیماری برحسب نوع درمان‌های دریافتی بیماران بررسی شد. نتایج یک تحقیق کوهورت برروی 230 بیمار مبتلا به سرطان پروستات نشان داد مهم‌ترین دلایل افت کیفیت زندگی بیماران تحت جراحی رادیکال پروستاتکتومی، ناتوانی در کنترل ادرار و ضعف در عملکرد جنسی است. در افراد تحت درمان رادیوتراپی، افت کیفیت زندگی و در بیماران تحت درمان براکیوتراپی، ناتوانی در کنترل ادرار، سوزش در حین دفع ادرار و ضعف عملکرد جنسی پدیده شایع بود [28]. همچنین سبک زندگی مرتبط با بیماری در سالمندانی که سرطان آن‌ها بعد از درمان عود پیدا کرده بود نسبت به سالمندان بدون عود بیماری پایین‌تر بود که با نتایج مطالعه شارپلی همخوانی دارد [6].
نتیجه‌گیری نهایی
براساس یافته‌ها، با افزایش سطح اضطراب و افسردگی، سبک زندگی مرتبط با سرطان پروستات در سالمندان مبتلا ضعیف‌تر می‌شود. بنابراین برنامه‌ریزی جهت انجام مداخلات در راستای کاهش اضطراب و افسردگی و بهبود سبک زندگی سالمندان مبتلا به سرطان پروستات توصیه می‌شود.
تکمیل پرسش‌نامه به‌صورت خودگزارشی و تأثیر احتمالی وضعیت جسمی، روحی و روانی سالمندان در پاسخ‌دهی به گویه‌ها، از محدودیت‌های پژوهش است. از دیگر محدودیت‌ها می‌توان به روش نمونه‌گیری دردسترس، محدود کردن نمونه‌گیری به سالمندان جوان و انتخاب نمونه‌ها هم از مطب و هم از بیمارستان‌ها اشاره کرد که تعمیم‌پذیری نتایج را خدشه‌دار می‌کند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه حاصل طرح مصوب کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی بابل (شماره کد اخلاق: IR.MUBABOL.REC.1399.445) است.
حامی مالی
این مقاله برگرفته از پایان‌نامه کارشناسی ارشد ریحانه کارگر نیاول، تأیید‌شده توسط گروه آموزش پرستاری در دانشکده پرستاری و مامایی فاطمه زهرا (ص) رامسر، دانشگاه علوم‌پزشکی بابل است. این مطالعه با حمایت معاونت پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی بابل انجام شد.
مشارکت نویسندگان
تمامی نویسندگان در آماده‌سازی تمام بخش‌های تحقیق مشارکت یکسان داشته‌اند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
ابتلا به بیماری‌های مزمن، از‌جمله سرطان‌ها در دوره سالمندی بیش از سایر گروه‌های سنی رایج است [1]. یکی از سرطان‌های شایع در دوران سالمندی، سرطان پروستات است [2] که پنجمین علت مرگ‌و‌میر در میان مردان محسوب می‌شود [3]. میزان شیوع سرطان پروستات در ایران، روندی رو به رشد دارد [4، 5]. سازمان بهداشت جهانی (2018) میزان شیوع سرطان پروستات در ایران را طی یک دوره 5 ساله، حدود 34 درصد گزارش کرد [3].
همراه با تشخیص سرطان پروستات، تغییراتی در سبک زندگی سالمند ایجاد می‌شود که می‌تواند بر پیامد درمان و پیش‌آگهی بیماری تأثیرگذار باشد [6]. سبک زندگی عمومی، رفتاری است که افراد برای گذراندن زندگی روزمره خود در پیش می‌گیرند و شامل ابعادی چون تغذیه، فعالیت‌های روزانه، ورزش، خواب، مقابله با استرس، حمایت اجتماعی و استفاده از داروها می‌شود [6، 7]. سبک زندگی مرتبط با بیماری، علاوه بر ابعاد سبک زندگی عمومی شامل ابعادی، چون تبعیت از رژیم درمانی، سازگاری با بیماری و خود‌مراقبتی است [8, 9].
امروزه، سبک زندگی مرتبط با بیماری به‌عنوان عامل مهم در پیش‌بینی پیامد درمان مورد توجه ارائه‌دهندگان خدمات سلامت قرار گرفته است. مداخله و تغییر مثبت در ابعاد مختلف سبک زندگی مرتبط با بیماری، به‌ویژه در بیماران مبتلا به سرطان، می‌تواند کیفیت زندگی و بقای بیماران را ارتقا بخشد. طبق نتایج مطالعه دارسی و همکاران، اکثر افرادی که پس از تشخیص سرطان پروستات فوت می‌کنند، از فعالیت بدنی کمی برخوردار بوده و نیمی از آنان نیز سیگار مصرف می‌کنند. براساس نتایج مطالعه آنان، سبک زندگی مرتبط با بیماری در بیماران مبتلا به سرطان پروستات در سطح متوسط قرار دارد. آنان نتیجه گرفتند ابعاد سبک زندگی ناسالم، مانند اضافه‌وزن و چاقی، فعالیت بدنی کم و استعمال دخانیات می‌تواند با تأثیر منفی بر روند درمان، از میزان بقای بیماران بکاهد [8، 10-12].
بدیهی است که سبک زندگی بعد از تشخیص بیماری تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد. در این رابطه نتایج مطالعه‌ای نشان داد سبک زندگی ناسالم در بعد از تشخیص سرطان تحت تأثیر عوامل روان‌شناختی، مانند اضطراب و افسردگی قرار دارد [13]. براساس نتایج مطالعات، اضطراب و افسردگی، 2 اختلال خلقی شایع در بیماران مبتلا به سرطان پروستات است که تأثیرات سوئی بر سبک زندگی بیماران برجا می‌گذارد [12-17].
در این راستا، نتایج مطالعه‌ای نشان داد شیوع اضطراب و افسردگی در بیماران مبتلا به سرطان پروستات به ترتیب در محدوده 15/1 تا 32/6 و 16 تا 30 درصد قرار دارد [18]. این دو اختلال خلقی می‌تواند پیامدهایی، از‌جمله تضعیف سیستم ایمنی، ناسازگاری، عدم تمایل به تبعیت از رژیم درمانی و اصلاح سبک زندگی مرتبط با بیماری [19]، تشدید علائم بیماری و افزایش بار مراقبتی مراقبان را موجب شود [20].
با‌توجه‌به اهمیت شناخت پیامدهای سرطان پروستات، مانند تغییر سبک زندگی پس از تشخیص و عوامل روان‌شناختی مؤثر بر آن [21]، لازم است تا مطالعاتی در این خصوص در جوامع با ساختارهای بهداشتی، درمانی و فرهنگی مختلف صورت گیرد. در بسیاری از مطالعات، ارتباط سبک زندگی با بروز بیماری بررسی شده است. در این میان، کنترل عوامل روان‌شناختی به‌عنوان برخی از ابعاد سبک زندگی معرفی شده است [2، 4، 5]. برخی از مطالعات نیز به بررسی تأثیر سبک زندگی بعد از ابتلا به سرطان پروستات بر عود و یا بقای بیماری پرداخته‌اند [20, 21]، اما به ارتباط بین جنبه‌های روان‌شناختی، مانند اضطراب و افسردگی با سبک زندگی مرتبط با بیماری در سالمندان مبتلا کمتر توجه شده است. تنها در یک مطالعه، ارتباط اضطراب و افسردگی با سبک زندگی مرتبط با بیماری سالمندان مبتلا به سرطان پروستات در خارج از کشور بررسی شده است [6].
این در حالی است که عوامل روان‌شناختی مؤوثر بر سبک زندگی بیماران در بعد از تشخیص بیماری برحسب ساختار فرهنگی و اجتماعی متفاوت است. از سویی شناخت عوامل روان‌شناختی مؤثر بر سبک زندگی مرتبط با بیماری می‌تواند به ارائه راهکارهای ارتقای سازگاری، ارائه راهکارهایی جهت تعدیل عوامل روان‌شناختی مؤثر بر سبک زندگی ناسالم و بهبود سبک زندگی مرتبط با بیماری منجر شود. بنابراین مطالعه حاضر با هدف تعیین ارتباط اضطراب و افسردگی با سبک زندگی مرتبط با بیماری در سالمندان ایرانی مبتلا به سرطان پروستات انجام شد.
روش مطالعه
این مطالعه از نوع توصیفی‌همبستگی است. جامعه پژوهش، کلیه سالمندان مبتلا به سرطان پروستات مراجعه‌کننده به مطب پزشکان متخصص و درمانگاه‌های انکولوژی و ارولوژی بیمارستان‌های غرب مازندران (نور، نوشهر، چالوس، تنکابن و رامسر) بود. روش نمونه‌گیری به‌صورت در دسترس بود. پژوهشگر پس از اخذ تأییدیه از کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی بابل، و مراجعه به درمانگاه‌ها و مطب پزشکان متخصص، لیستی از بیماران سالمند مبتلا به سرطان پروستات و شماره تماس آن‌ها را تهیه کرد. سپس طی تماس تلفنی با همه افراد، بعد از کسب رضایت و پس از بیان اهداف مطالعه، زمان جمع‌آوری داده‌ها را هماهنگ کرد. در مطالعه حاضر، سعی شد تا زمان تکمیل پرسش‌نامه‌ها، زمانی باشد که سالمندان مبتلا به سرطان پروستات برای انجام پیگیری‌های تشخیصی‌درمانی به مطب پزشک مراجعه می‌کنند. نمونه‌گیری در بیمارستان‌ها نیز بدین شکل بود که افراد واجد شرایط مطالعه پس از مراجعه به بخش‌های اورولوژی و انکولوژی، از لیست بیماران بستری انتخاب می‌شدند. سپس پرسش‌نامه‌های اطلاعات فردی‌بالینی، مقیاس‌های خودارزیابی اضطراب و افسردگی و پرسش‌نامه سبک زندگی مرتبط با بیماری جهت تکمیل در اختیار سالمندان مبتلا به سرطان پروستات قرار می‌گرفت. تکمیل پرسش‌نامه‌ها در آن دسته از سالمندانی که توانایی خواندن و نوشتن نداشتند، توسط پژوهشگر و با روش خودگزارش‌دهی انجام شد. در این مطالعه حجم نمونه براساس فرمول شماره 1 محاسبه شد:
n حجم نمونه مورد‌نیاز، s انحراف معیار امتیاز سبک زندگی در بیماران مبتلا به سرطان پروستات است که براساس مطالعه شارپلی و همکاران [6] مقدار آن 7/71 در نظر گرفته شد. d دقت آزمون است که مقدار آن 1/37 در نظر گرفته شد. با قبول خطای نوع اول 5 درصد و توان آزمون 80 درصد، حجم نمونه مورد‌نیاز این مطالعه 250 نفر برآورد شد. معیارهای ورود به مطالعه شامل تأیید تشخیص قطعی سرطان پروستات توسط پزشک متخصص، عدم متاستاز سرطان به نقاط دیگر بدن، سن در محدوده 60 تا 74 سال، کسب نمره 7 از آزمون کوتاه‌شده شناختی [22]، عدم ابتلا به سایر اختلالات روان‌شناختی شناخته‌شده (براساس تشخیص پزشک) و مطلع بودن بیمار از ابتلا به سرطان بود. عدم تمایل به ادامه همکاری، به‌عنوان معیار خروج در مطالعه حاضر درنظرگرفته شد.
ابزار مطالعه
پرسش‌نامه اطلاعات فردی
این پرسش‌نامه شامل متغیرهای سن، قد، وزن، وضعیت تأهل، وضعیت اقتصادی، تعداد فرزند، سطح تحصیلات، شغل، وضعیت بیمه، سابقه مصرف دخانیات، محل زندگی و زندگی با اطرافیان است.
پرسش‌نامه مشخصات بالینی
شامل سؤالاتی در ارتباط با سابقه بیماری زمینه‌ای، تعداد بیماری زمینه‌ای، مدت‌زمان ابتلا به بیماری، نوع درمان‌های دریافتی و وضعیت فعلی بیماری (با بررسی پرونده پزشکی بیماران و سؤال از پزشک معالج) است.
مقیاس خودارزیابی اضطراب
این مقیاس را زونگ در سال 1970 جهت سنجش اضطراب طراحی کرد و متشکل از 20 گویه است که 15 گویه مربوط به نشانگان بدنی و 5 گویه در ارتباط با نشانگان عاطفی است. امتیازدهی این مقیاس به‌صورت لیکرت 1 تا 4 است. نمره کل آزمودنی در این آزمون بین 20 تا 80 است. نمره بالاتر به معنی میزان اضطراب بیشتر است. ضریب آلفای کرونباخ برای این پرسش‌نامه معادل 0/79 محاسبه شد [21]. در ایران نیز پایایی این آزمون در مطالعه حکیم‌جوادی و همکاران (2010) 0/67 گزارش شد [23]. در مطالعه حاضر، روایی صوری و محتوایی (کیفی) و پایایی ابزار (به روش همسانی درونی و پایایی ثبات) تعیین شد. همسانی درونی ابزار با آلفای کرونباخ 805/0 و امگای مک دونالد 0/807 و پایایی ثبات نیز با همبستگی درون‌طبقه‌ای 0/9، تأیید شد.
مقیاس خودارزیابی افسردگی
این مقیاس زونگ در سال 1973 برای سنجش افسردگی طراحی کرد. این مقیاس 20 گویه دارد که به‌صورت طیف لیکرت 4 نقطه‌ای از 1 تا 4 نمره‌دهی می‌شود. حداقل نمره 20 و حداکثر80 است. بدین صورت که کسب نمره بین 20 تا 33 به معنی میزان افسردگی کم، 33 تا 50 میزان افسردگی متوسط و کسب نمره بالاتر از 50 به معنی افسردگی شدید است. پایایی آزمون توسط زونگ از‌طریق روش دو نیم کردن معادل 0/81 محاسبه شد [24]. در ایران نیز اعتبار این آزمون در پژوهش پهلوان‌زاده و همکاران (2006) توسط تعدادی از اساتید با آلفای کرونباخ 0/85، تأیید شد [25]. در مطالعه حاضر، روایی صوری و محتوایی (کیفی) و پایایی ابزار (به روش همسانی درونی و پایایی ثبات) انجام شد. همسانی درونی ابزار با آلفای کرونباخ 87/0 و امگای مک دونالد 0/805 و پایایی ثبات نیز با همبستگی درون‌طبقه‌ای 0/92، تأیید شد.
برای تعیین روایی صوری مقیاس‌های اضطراب و افسردگی، نسخه فارسی مقیاس‌ها توسط 10 سالمند مبتلا به سرطان پروستات تکمیل و نقطه‌نظرات آن‌ها در‌مورد سطح دشواری، میزان تناسب، ابهام و پیچیدگی هر گویه جمع‌آوری و در نسخه فارسی مقیاس‌ها لحاظ شد. این افراد در نمونه اصلی وارد نشدند. جهت تعیین روایی محتوا به روش کیفی، مقیاس‌ها به 11 متخصص(اعضای هیئت‌علمی پرستاری و سالمندی، متخصص کلیه و مجاری ادراری و متخصص خون و انکولوژی) داده شد تا نظرات آنان درباره رعایت دستور زبان، استفاده از کلمات مناسب، قرارگیری گویه‌ها درجای مناسب و امتیازدهی مناسب لحاظ شود.
پرسش‌نامه تغییرات سبک زندگی در بیماران مبتلا به سرطان پروستات
این پرسش‌نامه 36 گویه‌ای جهت سنجش تأثیر سرطان پروستات بر سبک زندگی بیماران مبتلا کاربرد دارد که با مقیاس لیکرت 4 نقطه‌ای از 1 تا 4 نمره‌دهی می‌شود. محدوده نمرات این پرسش‌نامه، 36 تا 144 است. نمره بالاتر به معنی سبک زندگی بهتر است. اعتبار این پرسش‌نامه در مطالعه شارپلی و همکاران (2010) بررسی و پایایی آن با آلفای کرونباخ 0/88، تأیید شد [6]. با‌توجه‌به اینکه تاکنون این پرسش‌نامه در ایران استفاده نشده بود، فرایند ترجمه و بومی‌سازی ابزار مطابق با فرهنگ ایرانی در طی 2 مرحله در مطالعه کارگرنیاول و همکاران (2021) انجام شد. در مرحله اول، ترجمه و بازترجمه پرسش‌نامه از زبان انگلیسی به فارسی انجام شد. در این مطالعه، 2 مترجم آشنا با زبان انگلیسی ترجمه از زبان اصلی به زبان فارسی را انجام دادند. سپس نسخه نهایی ترجمه‌شده از زبان فارسی به زبان انگلیسی برگردانده شد. این کار توسط 2 متخصص مسلط به زبان انگلیسی که در مراحل قبلی پژوهش شرکت نداشتند، به‌صورت مستقل انجام شد. نسخه نهایی توسط تیم تحقیق بررسی و در صورت مواجهه با اختلاف تا زمان دستیابی به اجماع، بحث شد. در مرحله دوم، ویژگی‌های روان‌سنجی نسخه فارسی پرسش‌نامه بررسی شد. براساس نتایج، پرسش‌نامه 36 سؤالی اصلی به پرسش‌نامه 32 سؤالی تقیل یافت. مقدار ضریب همبستگی درون‌طبقه‌ای سازه سبک زندگی مرتبط با بیماری، 0/93 بود که نشان‌دهنده مناسب بودن پایایی یا تکرارپذیری سازه سبک زندگی در سالمندان مبتلا به سرطان پروستات است [26].
داده‌ها در نرم‌افزار SPSS نسخه 18 وارد شد. جهت تحلیل داده‌ها از آزمون‌های آماری (آنالیز واریانس، تی مستقل، ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه) استفاده شد. سطح معنی‌داری آزمون‌ها کمتر از 0/05 در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
در مطالعه حاضر، 250 سالمند مبتلا به سرطان پروستات با میانگین سنی 3/69±69/33 سال شرکت داشتند. نتایج نشان داد بیشتر افراد (216 نفر؛ 86/4 درصد) متأهل، 28 درصد (70 نفر) دارای 3 فرزند، 156 نفر (62/4 درصد) دارای درآمد متوسط، 84 نفر (33/6 درصد) دارای تحصیلات دیپلم، 100 نفر (40 درصد) بازنشسته و 122 نفر (48/8 درصد) با همسر زندگی می‌کردند. سایر مشخصات جمعیت‌شناختی در جدول شماره 1 ارائه شده است [1].
مشخصات بالینی سالمندان شرکت‌کننده در مطالعه حاضر در جدول شماره 2 ارائه شده است.
براساس نتایج، میانگین و انحراف معیار نمره سبک زندگی مرتبط با بیماری در سالمندان مبتلا به سرطان پروستات (18/21±70/09) در سطح متوسط است. سبک زندگی 114 نفر (45/6 درصد) در سطح خوب، 114 نفر (45/6 درصد) متوسط و 22 نفر (8/8 درصد) ضعیف بود. میانگین و انحراف معیار نمره اضطراب (12/70± 44/69) و افسردگی (5/43± 42/22) متوسط بود. شدت اضطراب 98 نفر از سالمندان (39/2 درصد) در سطح کم، 124 نفر (49/6 درصد) متوسط و 28 نفر (11/2 درصد) شدید گزارش شد. شدت افسردگی 4 نفر (1/6 درصد) کم، 232 نفر (92/8 درصد) متوسط و 14 نفر (5/6 درصد) شدید بود (جدول شماره 3).
از دیدگاه 92 نفر (36/8 درصد) از سالمندان، «کاهش توانایی عملکرد در حین رابطه جنسی» به‌عنوان بدترین وضعیت سبک زندگی شناسایی شد. از دیدگاه 138 نفر (55/2 درصد)، «افزایش توانایی تصمیم‌گیری» به‌عنوان بهترین وضعیت در سبک زندگی شناسایی شد.
جهت بررسی ارتباط بین سبک زندگی مرتبط با بیماری با اضطراب و افسردگی در سالمندان مبتلا به سرطان پروستات از آزمون ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. جهت بررسی این آزمون پیش‌فرض نرمال بودن براساس شاخص کجی و کشیدگی ارزیابی شد. میزان شاخص کجی و کشیدگی سبک زندگی مرتبط با بیماری و اضطراب در بازه 2± قرار داشت. بنابراین فرض نرمال بودن متغیرهای پژوهش تأیید شد. نتایج نشان داد ارتباط معناداری بین سبک زندگی مرتبط با بیماری سالمندان مبتلا به سرطان پروستات با اضطراب (001/P<0) و افسردگی (003/P=0) آنان وجود داشت. به‌طوری‌که با افزایش اضطراب و افسردگی، سبک زندگی مرتبط با بیماری بدتر می‌شود.
نتایج نشان داد بین سبک زندگی مرتبط با بیماری با متغیرهای وضعیت اقتصادی (001/P<0) و سطح تحصیلات (001/P<0) ارتباط آماری معنی‌داری وجود دارد؛ یعنی سبک زندگی در سالمندان با وضعیت اقتصادی ضعیف نسبت به سالمندان با وضعیت اقتصادی متوسط و خوب و در سالمندان بی‌سواد نسبت به سایر گروه‌های تحصیلی بدتر بود. بین سایر متغیرهای فردی با سبک زندگی مرتبط با بیماری سالمندان مبتلا به سرطان پروستات ارتباط آماری معنی‌داری مشاهده نشد. نتایج نشان داد بین سبک زندگی با نوع درمان‌های دریافتی (006/P=0) و وضعیت فعلی بیماری (005/P=0) ارتباط آماری معنی‌داری وجود دارد؛ یعنی سبک زندگی در سالمندان تحت شیمی‌درمانی نسبت به سالمندان دریافت‌کننده سایر درمان‌ها از کیفیت پایین‌تری برخوردار بود. همچنین سبک زندگی در افرادی که بیماری عود کرده بود، نسبت به افراد بدون عود بیماری پایین‌تر بود.
برای بررسی ارتباط بین متغیرهای جمعیت‌شناختی و بالینی (وضعیت اقتصادی، سطح تحصیلات، نوع درمان، وضعیت فعلی بیماری و مدت‌زمان ابتلا به بیماری) از رگرسیون چندگانه به روش گام‌به‌گام استفاده شد. سطح معناداری آزمون کولموگروف اسمیرنف با مقدار 0/184 (بیشتر از 0/05) حاکی از نرمال بودن باقی‌مانده‌های مدل و آماره دوربین واتسون با مقدار بین 1/5 تا 2/5 (2/192) نشان از استقلال باقی‌مانده‌ها در مدل دارد. جهت بررسی هم‌خطی بین متغیرهای مستقل از شاخص‌های عامل تورم واریانس و شاخص تولرانس بهره گرفته شد. با‌توجه‌به اینکه مقادیر شاخص عامل تورم واریانس کوچک‌تر از 10 و شاخص تولرانس بیش از 0/1 بود، مشکل هم‌خطی بودن بین متغیرهای مستقل مشاهده نشد. به‌منظور بررسی همسانی واریانس‌های باقی‌مانده، از نمودار پراکنش آماری استفاده شد. نتایج نمودار نشان داد همه شرایط مدل رگرسیون برقرار بوده و می‌توان از آزمون رگرسیون چندگانه استفاده کرد. بنابراین متغیرهای مستقل (متغیرهای جمعیت‌شناختی و بالینی) در 2 مدل وارد شدند. متغیر اضطراب در مدل اول وارد شد و 79 درصد از تغییرات سبک زندگی را تبیین کرد. در مدل 2 ، متغیر سطح تحصیلات وارد مدل شد و 80 درصد از تغییرات سبک زندگی را تبیین کرد. براساس نتایج، اضطراب با ضریب بتای استاندارد (0/884) بالاترین تأثیر رگرسیونی را بر سبک زندگی مرتبط با بیماری داشت. یعنی با افزایش یک واحد انحراف معیار در سطح اضطراب، 0/884 واحد از سطح سبک زندگی نمونه‌ها کاسته می‌شود. همچنین سبک زندگی مرتبط با بیماری در بیماران بی‌سواد، 0/091 واحد نسبت به بیماران با سطح تحصیلات بالاتر پایین‌تربود (جدول شماره 4).
بحث
مطالعه حاضر با هدف تعیین ارتباط اضطراب و افسردگی با سبک زندگی مرتبط با بیماری در سالمندان مبتلا به سرطان پروستات انجام شد. نتایج نشان داد ارتباط معناداری بین اضطراب و افسردگی با سبک زندگی مرتبط با بیماری در سالمندان مبتلا به سرطان پروستات وجود دارد. به‌طوری‌که با افزایش اضطراب و افسردگی، سبک زندگی مرتبط با بیماری در سالمندان مبتلا به سرطان پروستات ضعیف‌تر می‌شود. نتایج نشان داد اضطراب بالاترین تأثیر رگرسیونی را بر سبک زندگی داشته است. بدین معنی که با افزایش یک واحد انحراف معیار در اضطراب بیمار، 0/884 واحد از کیفیت سبک زندگی بیماران کاسته می‌شود. همسو با مطالعه حاضر در مطالعه شارپلی و همکاران، در افراد با اضطراب و افسردگی بیشتر، سبک زندگی مرتبط با سرطان پروستات ضعیف‌تر بود و بین سبک زندگی مرتبط با بیماری با اضطراب و افسردگی ارتباط منفی و معناداری وجود داشت [6]. مطالعه بنی‌اسدی و همکاران نیز نشان داد هر‌چه افسردگی و اضطراب شدیدتر باشد، کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سرطان پروستات ضعیف‌تر خواهد بود [27].
براساس نتایج، میانگین نمره اضطراب و افسردگی در سالمندان مبتلا به سرطان پروستات در سطح متوسط بود. شدت افسردگی در 92/8 درصد افراد در سطح متوسط گزارش شد. در مطالعه شارپلی و همکاران، میانگین نمره اضطراب در سطح متوسط گزارش شد که با نتایج مطالعه حاضر مطابقت می‌کند. در مطالعه شارپلی، 24 درصد نمونه‌ها از‌نظر بالینی مضطرب و 26 درصد افسرده بودند [6]. درحالیکه، 11/2 درصد از نمونه‌های مطالعه حاضر از اضطراب شدید و 5/6 درصد از افسردگی شدید رنج می‌بردند که نسبت به نتایج مطالعه شارپلی کمتر است. شاید یکی از دلایل تفاوت نتایج، متفاوت بودن ویژگی‌های فردی اجتماعی بالینی نمونه‌های 2 مطالعه باشد.
براساس نتایج، میانگین نمره سبک زندگی مرتبط با بیماری در سالمندان مبتلا به سرطان پروستات در سطح متوسط بود که با نتایج مطالعه شارپلی همسو است [6]. در میان رفتارهای سبک زندگی، «کاهش توانایی عملکرد حین رابطه جنسی» به‌عنوان بدترین و «افزایش توانایی تصمیم‌گیری» به‌عنوان بهترین رفتار در میان اکثر بیماران شناسایی شد. در این رابطه می‌توان گفت مردان مبتلا به سرطان پروستات، قبل و بعد از درمان، غالباً از اختلالات نعوظی رنج می‌برند و اکثر آنان پس از شروع درمان از افت شدید عملکرد جنسی شکایت دارند. براساس نتایج مطالعه‌ای، 80 درصد از بازماندگان سرطان پروستات، در بازه زمانی 1 ماه الی 8 سال پس از اتمام درمان، مکرراً دچار اختلالات نعوظی می‌شوند که با نتایج مطالعه حاضر همسو است [28].
بیماران مبتلا به سرطان نسبت به سایر بیماران، نیازهای جسمی، روانی، معنوی و احساسی بیشتری دارند و ممکن است تجربه مشکلات جسمی، انزوای اجتماعی، ناراحتی، اضطراب، درماندگی، خشم و گناه را داشته باشند. ابتلا به سرطان، توانایی افراد را برای انجام نقش‌های معمول و مسئولیت‌ها تغییر داده، باعث احساس بی لیاقتی و انزوای اجتماعی می‌شود [29].
نتایج نشان داد بین سبک زندگی مرتبط با بیماری با متغیرهای وضعیت اقتصادی و سطح تحصیلات ارتباط آماری معنی‌داری وجود دارد. به‌طوری‌که سبک زندگی در سالمندان بی‌سواد و دارای وضعیت اقتصادی ضعیف نسبت به سایرین بدتر بود. بین سایر متغیرهای فردی با سبک زندگی در سالمندان مبتلا به سرطان پروستات ارتباط آماری معنی‌داری مشاهده نشد. مطالعه تقدسی و همکاران نشان داد سطح تحصیلات، وضعیت تأهل، وضعیت مالی و استخدامی در سازگاری و مقابله با بیماری نقش بارزی دارد، اما سن، مدت ابتلا به سرطان، طول دوره شیمی‌درمانی و محل زندگی نقشی در این خصوص ندارد [30]. از نتایج مطالعات مذکور می‌توان نتیجه گرفت تحصیلات بالاتر و وضعیت اقتصادی بهتر موجب سازگاری بیشتر و سبک زندگی بهتر بعد از ابتلا به سرطان می‌شود. نتایح مطالعه کت و همکاران نشان داد فشار مالی ناشی از بیماری به‌عنوان مسئله‌ای مهم از منظر بیماران بیان می‌شود و این موضوع به خصوص با سن بیماران و میزان درآمد آنان ارتباط مستقیم دارد. همچنین مشکلات اجتماعی بیماران به‌خصوص وقتی که مسئولیت مراقبت از سایر اعضای خانواده را به عهده داشته باشند، بر سبک زندگی بیماران تأثیرات منفی دارد [31]. در‌رابطه‌با ارتباط متغیرهای وضعیت تأهل و وضعیت استخدامی با سبک زندگی مرتبط با بیماری، نتایج مطالعه حاضر مغایر با یافته‌های مطالعه تقدسی است. شاید دلیل این تفاوت، اختلاف ویژگی‌های فرهنگی‌اجتماعی نمونه‌های مطالعه حاضر و مطالعه تقدسی باشد. بعلاوه نمونه‌های مطالعه حاضر تنها بیماران مبتلا به سرطان پروستات بودند، درحالیکه نمونه‌های مطالعه تقدسی، بیماران مبتلا به انواع سرطان‌ها بودند. بدیهی است که ماهیت متفاوت انواع سرطان‌ها باعث متفاوت بودن مشکلات ناشی از بیماری می‌شود.
نتایج نشان داد بین سبک زندگی مرتبط با بیماری با نوع درمان‌های دریافتی و وضعیت فعلی بیماری ارتباط معنی‌داری وجود دارد. در مطالعه حاضر، سبک زندگی مرتبط با بیماری در سالمندان تحت درمان شیمی‌درمانی نسبت به افراد دیگر از کیفیت پایین‌تری برخوردار بود و افراد تحت هورمون‌درمانی، سبک زندگی بهتری نسبت به بقیه داشتند. این یافته مغایر با یافته‌های مطالعه لیو و همکاران است. نتایج مطالعه آنان نشان داد از میان 431 بیمار مبتلا به سرطان پروستات تحت درمان تخلیه آندروژنی، میل جنسی 26 درصد کاهش و اختلال نعوظ 35 درصد افزایش یافته بود. همچنین در این افراد به دلیل کاهش میزان تستوسترون، حجم عضلانی کاهش و حجم بافت چربی افزایش پیدا کرده بود که منجر به اختلالات متابولیکی شد [32]. دلیل این اختلاف می‌تواند متفاوت بودن روش کار 2 مطالعه باشد. در مطالعه لیو، عوارض هورمون‌درمانی در بیماران مبتلا به سرطان پروستات بررسی شد. درحالیکه در مطالعه حاضر، سبک زندگی مرتبط با بیماری برحسب نوع درمان‌های دریافتی بیماران بررسی شد. نتایج یک تحقیق کوهورت برروی 230 بیمار مبتلا به سرطان پروستات نشان داد مهم‌ترین دلایل افت کیفیت زندگی بیماران تحت جراحی رادیکال پروستاتکتومی، ناتوانی در کنترل ادرار و ضعف در عملکرد جنسی است. در افراد تحت درمان رادیوتراپی، افت کیفیت زندگی و در بیماران تحت درمان براکیوتراپی، ناتوانی در کنترل ادرار، سوزش در حین دفع ادرار و ضعف عملکرد جنسی پدیده شایع بود [28]. همچنین سبک زندگی مرتبط با بیماری در سالمندانی که سرطان آن‌ها بعد از درمان عود پیدا کرده بود نسبت به سالمندان بدون عود بیماری پایین‌تر بود که با نتایج مطالعه شارپلی همخوانی دارد [6].
نتیجه‌گیری نهایی
براساس یافته‌ها، با افزایش سطح اضطراب و افسردگی، سبک زندگی مرتبط با سرطان پروستات در سالمندان مبتلا ضعیف‌تر می‌شود. بنابراین برنامه‌ریزی جهت انجام مداخلات در راستای کاهش اضطراب و افسردگی و بهبود سبک زندگی سالمندان مبتلا به سرطان پروستات توصیه می‌شود.
تکمیل پرسش‌نامه به‌صورت خودگزارشی و تأثیر احتمالی وضعیت جسمی، روحی و روانی سالمندان در پاسخ‌دهی به گویه‌ها، از محدودیت‌های پژوهش است. از دیگر محدودیت‌ها می‌توان به روش نمونه‌گیری دردسترس، محدود کردن نمونه‌گیری به سالمندان جوان و انتخاب نمونه‌ها هم از مطب و هم از بیمارستان‌ها اشاره کرد که تعمیم‌پذیری نتایج را خدشه‌دار می‌کند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه حاصل طرح مصوب کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی بابل (شماره کد اخلاق: IR.MUBABOL.REC.1399.445) است.
حامی مالی
این مقاله برگرفته از پایان‌نامه کارشناسی ارشد ریحانه کارگر نیاول، تأیید‌شده توسط گروه آموزش پرستاری در دانشکده پرستاری و مامایی فاطمه زهرا (ص) رامسر، دانشگاه علوم‌پزشکی بابل است. این مطالعه با حمایت معاونت پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی بابل انجام شد.
مشارکت نویسندگان
تمامی نویسندگان در آماده‌سازی تمام بخش‌های تحقیق مشارکت یکسان داشته‌اند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
References
1.Zhao C, Wong L, Zhu Q, Yang H. Prevalence and correlates of chronic diseases in an elderly population: A community-based survey in Haikou. Plos One. 2018; 13(6):e0199006. [DOI:10.1371/journal.pone.0199006]
2.Culp MB, Soerjomataram I, Efstathiou JA, Bray F, Jemal A. Recent global patterns in prostate cancer incidence and mortality rates. European Urology. 2020; 77(1):38-52. [DOI:10.1016/j.eururo.2019.08.005]
3.World Health Organization (WHO). The global health observatory [Internet]. 2024 [Updated 2024 November 3]. Available from: [Link]
4.Teoh JY, Hirai HW, Ho JM, Chan FC, Tsoi KK, Ng CF. Global incidence of prostate cancer in developing and developed countries with changing age structures. Plos One. 2019; 14(10):e0221775 [DOI:10.1371/journal.pone.0221775]
5.Rafiemanesh H, Ghoncheh M, Salehiniya H, Mohammadian HA. [Epidemiology of prostate cancer and its incidence trends in Iran (Persian)]. Journal of Sabzevar University of Medical Sciences. 2016; 23(2):320-7. [Link]
6.Sharpley CF, Bitsika V, Christie DR. ‘Why I feel bad’: Refinement of the Effects of Prostate Cancer Upon Lifestyle Questionnaire and an initial exploration of its links with anxiety and depression among prostate cancer patients. Psycho-Oncology. 2010; 19(8):839-46. [DOI:10.1002/pon.1623]
7.Rahimi A, Anosheh M, Ahmadi F, Foroughan M. [Exploring the Nature of the elderly people life style: A grounded theory (Persian)]. Salmand. 2016; 10(4):112-31. [Link]
8.Darcey E, Pereira G, Salter A, Fritschi L, Leavy J, Ambrosini GL, et al. The impact of lifestyle-related factors on survival after a prostate cancer diagnosis. European Urology. 2019; 75(5):884-5. [DOI:10.1016/j.eururo.2019.02.010]
9.Er V, Lane JA, Martin RM, Persad R, Chinegwundoh F, Njoku V, et al. Barriers and facilitators to healthy lifestyle and acceptability of a dietary and physical activity intervention among African Caribbean prostate cancer survivors in the UK: A qualitative study. BMJ Open. 2017; 7(10):e017217. [DOI:10.1136/bmjopen-2017-017217]
10.Ghaffari F, Rostami M, Fotokian Z, Hajiahmadi M. Effectiveness of resilience education in the mental health of family caregivers of elderly patients with alzheimer’s disease. Iranian Journal of Psychiatry and Behavioral Sciences. 2019; 13(3):e69507. [DOI:10.5812/ijpbs.69507]
11.Jafari Shirvani N, Ghaffari F, Fotokian Z, Monadi M. Association between perceived family social support and self-care behaviors in elders with chronic obstructive pulmonary disease (COPD): A medical center-based study from Iran. The Open Nursing Journal. 2020, 14:1-7. [DOI:10.2174/1874434602014010001]
12.Pourhabib A, Sabzi Z, Yazdi K, Fotokian Z, Riahi Nokande GA. Facilitators and barriers to return to work in patients after heart surgery. Journal of Education and Health Promotion. 2022; 11(1):310. [DOI:10.4103/jehp.jehp_70_22]
13.Fervaha G, Izard JP, Tripp DA, Rajan S, Leong DP, Siemens DR. Depression and prostate cancer: A focused review for the clinician. Urologic Oncology: Seminars and Original Investigations; 2019; 37(4):282-8. [DOI:10.1016/j.urolonc.2018.12.020]
14.Rice SM, Oliffe JL, Kelly MT, Cormie P, Chambers S, Ogrodniczuk JS, et al. Depression and prostate cancer: Examining comorbidity and male-specific symptoms. American Journal of Men’s Health. 2018; 12(6):1864-72. [DOI:10.1177/1557988318784395]
15.Watts S, Leydon G, Birch B, Prescott P, Lai L, Eardley S, et al. Depression and anxiety in prostate cancer: A systematic review and meta-analysis of prevalence rates. BMJ Open. 2014; 4(3):e003901. [DOI:10.1136/bmjopen-2013-003901]
16.Christie DR, Sharpley CF. Prostate cancer: Depression and prostate cancer-why do they show up together? Nature Reviews Urology. 2014; 11(10):547. [DOI:10.1038/nrurol.2014.226]
17.Sharp L, O’Leary E, Kinnear H, Gavin A, Drummond FJ. Cancer-related symptoms predict psychological wellbeing among prostate cancer survivors: Results from the picture study. Psycho-Oncology. 2016; 25(3):282-91. [DOI:10.1002/pon.3909]
18.Seemann T, Pozzobom F, Vieira MD, Boing L, Machado Z, Guimarães AC. Influence of symptoms of depression on the quality of life of men diagnosed with prostate cancer. Revista Brasileira de Geriatria e Gerontologia. 2018; 21(1):70-8. [DOI:10.1590/1981-22562018021.170114]
19.Beer TM, Miller K, Tombal B, Cella D, Phung D, Holmstrom S, et al. The association between health-related quality-of-life scores and clinical outcomes in metastatic castration-resistant prostate cancer patients: Exploratory analyses of affirm and prevail studies. European Journal of Cancer. 2017; 87:21-9. [DOI:10.1016/j.ejca.2017.09.035]
20.Friedenreich CM, Wang Q, Neilson HK, Kopciuk KA, McGregor SE, Courneya KS. Physical activity and survival after prostate cancer. European Urology. 2016; 70(4):576–85. [PMID]
21.Zung WW. A rating instrument for anxiety disorders. Psychosomatics: Journal of Consultation and Liaison Psychiatry. 1971; 12(6):371-9. [DOI:10.1016/S0033-3182(71)71479-0]
22.Bakhtiyari F, Foroughan M, Fakhrzadeh H, Nazari N, Najafi B, Alizadeh M, et al. [Validation of the persian version of Abbreviated Mental Test (AMT) in elderly residents of Kahrizak charity foundation (Persian)]. Iranian Journal of Diabetes and Metabolism. 2014; 13(6):487-94. [Link]
23.Hakimjavadi M, Lavasani MG, Hagigatgo M, Zebardast O. [The relationship between depression, anxiety, stress and personality in veteran children (Persian)]. Iranian Journal of War and Public Health. 2010; 3(9):9-16. [Link]
24.Zung WW. From art to science: The diagnosis and treatment of depression. Archives of General Psychiatry. 1973; 29(3):328-37. [DOI:10.1001/archpsyc.1973.04200030026004]
25.Pahlavanzadeh S, Kiasatpour M, Nasiri M. [Depression in athlete and non- athlete university students (Persian)]. Journal of Research in Behavioural Sciences. 2006; 4(1): 26-32. [Link]
26.Karegar-Niavol R, Ghaffari F, Saravi A, Fotokian Z, Kheirkhah F. Translation and validation of a lifestyle questionnaire related to prostate cancer. The Prostate. 2024; 84(10:959-66. [DOI:10.1002/pros.24713]
27.Baniasadi F, Borjali A, Poursharifi H, Mofid B. [Quality of life and its relationship with stress, anxiety, and depression in people with prostate cancer: A cross-sectional study (Persian)]. Journal of Preventive Medicine. 2021; 8(4):69-77. [DOI:10.52547/jrums.20.1.69]
28.Asgharpour K, Arbabi Bidgoli S, Rajabi M. [A review on the role of oral ginseng on erection dysfunction and fatigue in prostate cancer patients (Persian)]. Medical Sciences Journal. 2021; 31(1):14-28. [Link]
29.Janbabaei G, Zarghami M, Hedayatizadeh-Omran A, Alizadeh-Navaei R, Moradi S, Rad BY, et al. [Psycho-socio-economic Status of Cancer Patients in Sari, Iran 2017 (Persian)]. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences. 2018; 28(166):108-15. [Link]
30.Taghadosi M, Tajamoli Z, Aghajani M. Psychosocial adjustment to cancer and its associated factors in patients undergoing chemotherapy: A cross-sectional study. Biomedical Research and Therapy. 2017; 4(12):1853-66. [DOI:10.15419/bmrat.v4i12.392]
31.Catt S, Starkings R, Shilling V, Fallowfield L. Patient-reported outcome measures of the impact of cancer on patients’everyday lives: A systematic review. Journal of Cancer Survivorship. 2017; 11(2):211-32. [DOI:10.1007/s11764-016-0580-1]
32.Liu JM, Yu CP, Chuang HC, Wu CT, Hsu RJ. Androgen deprivation therapy for prostate cancer and the risk of autoimmune diseases. Prostate Cancer and Prostatic Diseases. 2019; 22(3):475-82. [DOI:10.1038/s41391-019-0130-9]
2.Culp MB, Soerjomataram I, Efstathiou JA, Bray F, Jemal A. Recent global patterns in prostate cancer incidence and mortality rates. European Urology. 2020; 77(1):38-52. [DOI:10.1016/j.eururo.2019.08.005]
3.World Health Organization (WHO). The global health observatory [Internet]. 2024 [Updated 2024 November 3]. Available from: [Link]
4.Teoh JY, Hirai HW, Ho JM, Chan FC, Tsoi KK, Ng CF. Global incidence of prostate cancer in developing and developed countries with changing age structures. Plos One. 2019; 14(10):e0221775 [DOI:10.1371/journal.pone.0221775]
5.Rafiemanesh H, Ghoncheh M, Salehiniya H, Mohammadian HA. [Epidemiology of prostate cancer and its incidence trends in Iran (Persian)]. Journal of Sabzevar University of Medical Sciences. 2016; 23(2):320-7. [Link]
6.Sharpley CF, Bitsika V, Christie DR. ‘Why I feel bad’: Refinement of the Effects of Prostate Cancer Upon Lifestyle Questionnaire and an initial exploration of its links with anxiety and depression among prostate cancer patients. Psycho-Oncology. 2010; 19(8):839-46. [DOI:10.1002/pon.1623]
7.Rahimi A, Anosheh M, Ahmadi F, Foroughan M. [Exploring the Nature of the elderly people life style: A grounded theory (Persian)]. Salmand. 2016; 10(4):112-31. [Link]
8.Darcey E, Pereira G, Salter A, Fritschi L, Leavy J, Ambrosini GL, et al. The impact of lifestyle-related factors on survival after a prostate cancer diagnosis. European Urology. 2019; 75(5):884-5. [DOI:10.1016/j.eururo.2019.02.010]
9.Er V, Lane JA, Martin RM, Persad R, Chinegwundoh F, Njoku V, et al. Barriers and facilitators to healthy lifestyle and acceptability of a dietary and physical activity intervention among African Caribbean prostate cancer survivors in the UK: A qualitative study. BMJ Open. 2017; 7(10):e017217. [DOI:10.1136/bmjopen-2017-017217]
10.Ghaffari F, Rostami M, Fotokian Z, Hajiahmadi M. Effectiveness of resilience education in the mental health of family caregivers of elderly patients with alzheimer’s disease. Iranian Journal of Psychiatry and Behavioral Sciences. 2019; 13(3):e69507. [DOI:10.5812/ijpbs.69507]
11.Jafari Shirvani N, Ghaffari F, Fotokian Z, Monadi M. Association between perceived family social support and self-care behaviors in elders with chronic obstructive pulmonary disease (COPD): A medical center-based study from Iran. The Open Nursing Journal. 2020, 14:1-7. [DOI:10.2174/1874434602014010001]
12.Pourhabib A, Sabzi Z, Yazdi K, Fotokian Z, Riahi Nokande GA. Facilitators and barriers to return to work in patients after heart surgery. Journal of Education and Health Promotion. 2022; 11(1):310. [DOI:10.4103/jehp.jehp_70_22]
13.Fervaha G, Izard JP, Tripp DA, Rajan S, Leong DP, Siemens DR. Depression and prostate cancer: A focused review for the clinician. Urologic Oncology: Seminars and Original Investigations; 2019; 37(4):282-8. [DOI:10.1016/j.urolonc.2018.12.020]
14.Rice SM, Oliffe JL, Kelly MT, Cormie P, Chambers S, Ogrodniczuk JS, et al. Depression and prostate cancer: Examining comorbidity and male-specific symptoms. American Journal of Men’s Health. 2018; 12(6):1864-72. [DOI:10.1177/1557988318784395]
15.Watts S, Leydon G, Birch B, Prescott P, Lai L, Eardley S, et al. Depression and anxiety in prostate cancer: A systematic review and meta-analysis of prevalence rates. BMJ Open. 2014; 4(3):e003901. [DOI:10.1136/bmjopen-2013-003901]
16.Christie DR, Sharpley CF. Prostate cancer: Depression and prostate cancer-why do they show up together? Nature Reviews Urology. 2014; 11(10):547. [DOI:10.1038/nrurol.2014.226]
17.Sharp L, O’Leary E, Kinnear H, Gavin A, Drummond FJ. Cancer-related symptoms predict psychological wellbeing among prostate cancer survivors: Results from the picture study. Psycho-Oncology. 2016; 25(3):282-91. [DOI:10.1002/pon.3909]
18.Seemann T, Pozzobom F, Vieira MD, Boing L, Machado Z, Guimarães AC. Influence of symptoms of depression on the quality of life of men diagnosed with prostate cancer. Revista Brasileira de Geriatria e Gerontologia. 2018; 21(1):70-8. [DOI:10.1590/1981-22562018021.170114]
19.Beer TM, Miller K, Tombal B, Cella D, Phung D, Holmstrom S, et al. The association between health-related quality-of-life scores and clinical outcomes in metastatic castration-resistant prostate cancer patients: Exploratory analyses of affirm and prevail studies. European Journal of Cancer. 2017; 87:21-9. [DOI:10.1016/j.ejca.2017.09.035]
20.Friedenreich CM, Wang Q, Neilson HK, Kopciuk KA, McGregor SE, Courneya KS. Physical activity and survival after prostate cancer. European Urology. 2016; 70(4):576–85. [PMID]
21.Zung WW. A rating instrument for anxiety disorders. Psychosomatics: Journal of Consultation and Liaison Psychiatry. 1971; 12(6):371-9. [DOI:10.1016/S0033-3182(71)71479-0]
22.Bakhtiyari F, Foroughan M, Fakhrzadeh H, Nazari N, Najafi B, Alizadeh M, et al. [Validation of the persian version of Abbreviated Mental Test (AMT) in elderly residents of Kahrizak charity foundation (Persian)]. Iranian Journal of Diabetes and Metabolism. 2014; 13(6):487-94. [Link]
23.Hakimjavadi M, Lavasani MG, Hagigatgo M, Zebardast O. [The relationship between depression, anxiety, stress and personality in veteran children (Persian)]. Iranian Journal of War and Public Health. 2010; 3(9):9-16. [Link]
24.Zung WW. From art to science: The diagnosis and treatment of depression. Archives of General Psychiatry. 1973; 29(3):328-37. [DOI:10.1001/archpsyc.1973.04200030026004]
25.Pahlavanzadeh S, Kiasatpour M, Nasiri M. [Depression in athlete and non- athlete university students (Persian)]. Journal of Research in Behavioural Sciences. 2006; 4(1): 26-32. [Link]
26.Karegar-Niavol R, Ghaffari F, Saravi A, Fotokian Z, Kheirkhah F. Translation and validation of a lifestyle questionnaire related to prostate cancer. The Prostate. 2024; 84(10:959-66. [DOI:10.1002/pros.24713]
27.Baniasadi F, Borjali A, Poursharifi H, Mofid B. [Quality of life and its relationship with stress, anxiety, and depression in people with prostate cancer: A cross-sectional study (Persian)]. Journal of Preventive Medicine. 2021; 8(4):69-77. [DOI:10.52547/jrums.20.1.69]
28.Asgharpour K, Arbabi Bidgoli S, Rajabi M. [A review on the role of oral ginseng on erection dysfunction and fatigue in prostate cancer patients (Persian)]. Medical Sciences Journal. 2021; 31(1):14-28. [Link]
29.Janbabaei G, Zarghami M, Hedayatizadeh-Omran A, Alizadeh-Navaei R, Moradi S, Rad BY, et al. [Psycho-socio-economic Status of Cancer Patients in Sari, Iran 2017 (Persian)]. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences. 2018; 28(166):108-15. [Link]
30.Taghadosi M, Tajamoli Z, Aghajani M. Psychosocial adjustment to cancer and its associated factors in patients undergoing chemotherapy: A cross-sectional study. Biomedical Research and Therapy. 2017; 4(12):1853-66. [DOI:10.15419/bmrat.v4i12.392]
31.Catt S, Starkings R, Shilling V, Fallowfield L. Patient-reported outcome measures of the impact of cancer on patients’everyday lives: A systematic review. Journal of Cancer Survivorship. 2017; 11(2):211-32. [DOI:10.1007/s11764-016-0580-1]
32.Liu JM, Yu CP, Chuang HC, Wu CT, Hsu RJ. Androgen deprivation therapy for prostate cancer and the risk of autoimmune diseases. Prostate Cancer and Prostatic Diseases. 2019; 22(3):475-82. [DOI:10.1038/s41391-019-0130-9]
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
سالمند شناسی
دریافت: 1402/7/30 | پذیرش: 1402/11/14 | انتشار: 1403/10/12
دریافت: 1402/7/30 | پذیرش: 1402/11/14 | انتشار: 1403/10/12
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
تمامی آثار نشریه سالمند: مجله سالمندی ایران تحت مجوز Creative Commons
Attribution-NonCommercial 4.0 هستند.
تماس با ما
تلفن دفتر نشریه:
تلفن مستقیم:02171732827(تماس فقط روزهای شنبه، یکشنبه و سه شنبه ساعت 10 الی 12) 021221800- داخلی 2827
ایمیل: salmand2010@gmail.com
تلفن ناشر : 02145355000 - 02145355555
