مقدمه
در دهه‌های اخیر، با افزایش چشمگیر تعداد سالمندان در جوامع مختلف، توجه به مسائل مربوط به سلامت روان و جسم این قشر از جمعیت بیش‌از‌پیش حائز اهمیت شده است [1-5]. یکی از مشکلات رایج در میان سالمندان، اضطراب مرتبط با سلامت است که می‌تواند تأثیرات قابل‌توجهی بر کیفیت زندگی آن‌ها داشته باشد [2-5]. مطالعات نشان داده‌اند فهم بهتر و دسترسی به اطلاعات دقیق پزشکی می‌تواند به کاهش این نوع اضطراب کمک کند.
از طرف دیگر، سواد سلامت به‌عنوان یک عامل کلیدی در بهبود توانایی افراد برای دسترسی، درک و استفاده از اطلاعات بهداشتی به‌منظور حفظ سلامتی و پیشگیری از بیماری‌ها شناخته شده است [6-8]. در این راستا، توجه به سواد الکترونیکی سلامت نیز برای سالمندان اهمیت دوچندان پیدا کرده است، چرا‌که دنیای مدرن و فزاینده دیجیتال، دسترسی به اطلاعات پزشکی و بهداشتی را از‌طریق منابع آنلاین ممکن کرده است [9-13]. متغیر دیگری که در این مطالعه مورد توجه قرار گرفته، حس انسجام است که به‌عنوان یک منبع روان‌شناختی برای مقابله با استرس‌های زندگی و ارتقای سلامت روان شناخته شده است [14]. تحقیقات نشان داده‌اند حس انسجام می‌تواند به‌عنوان یک عامل محافظتی در برابر مشکلات سلامتی عمل کند و باعث بهبود کیفیت زندگی و کاهش اضطراب می‌شود [15].
اضطراب سلامت به حالتی اطلاق می‌شود که فرد به‌طور مداوم و بیش‌از‌حد نگران وضعیت سلامتی خود است و ترس از ابتلا به بیماری‌ها و مشکلات سلامتی را تجربه می‌کند [5، 16، 17]. این حالت می‌تواند به کاهش کیفیت زندگی و ایجاد رفتارهای اجتنابی منجر شود [16، 18-21]. یکی از متداول‌ترین مدل‌های نظری مرتبط با اضطراب سلامت که در این پژوهش نیز مد نظر قرار گرفته مدل شناختی‌رفتاری اضطراب سلامت است که توسط ولز و ساکولفسکی مطرح شده است . این مدل بر این نکته تأکید دارد که نگرانی‌های غیرواقعی و تفسیرهای نادرست از علائم بدنی، اضطراب سلامت را تشدید می‌کند. افراد مبتلا به اضطراب سلامت معمولاً به دنبال اطمینان‌خواهی غیرمنطقی از دیگران هستند و ممکن است به‌طور مکرر به پزشکان مراجعه کنند [16، 20].
همچنین حس انسجام یک مفهوم روان‌شناختی است که توسط آرون آنتونوفسکی معرفی شده است. این مفهوم به توانایی فرد در درک، مدیریت و معنادهی به رویدادهای زندگی اشاره دارد و شامل 3 جزء اصلی قابل‌فهم بودن، مدیریت‌پذیری و معناداری است [19، 22-25]. نظریه آنتونوفسکی بر این اساس استوار است که افرادی که حس انسجام بالایی دارند، توانایی بهتری در مقابله با استرس‌ها و چالش‌های زندگی دارند و به همین دلیل کمتر به مشکلات روان‌شناختی نظیر اضطراب دچار می‌شوند. حس انسجام به فرد کمک می‌کند تا دنیا را به‌عنوان یک محیط قابل‌پیش‌بینی و قابل‌کنترل ببیند که این امر موجب افزایش احساس امنیت و کاهش اضطراب می‌شود [18، 19، 26].
سواد الکترونیکی سلامت به توانایی فرد در جست‌وجو، پیدا کردن، درک و ارزیابی اطلاعات سلامت از منابع الکترونیکی و اینترنت اشاره دارد. این مفهوم توسط نورمن و اسکینر در سال 2006 معرفی شد و به‌عنوان یک توانایی کلیدی در عصر دیجیتال شناخته می‌شود [8، 27، 28]. مدل نظری سواد الکترونیکی سلامت شامل 6 بُعد است: سواد پایه‌ای، سواد فناوری، سواد اطلاعات، سواد رسانه‌ای، سواد بهداشتی و سواد علمی. این مدل نشان می‌دهد فرد با داشتن این مهارت‌ها می‌تواند اطلاعات دقیق‌تری درباره سلامت خود پیدا کند و تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرد. سواد الکترونیکی سلامت، به‌ویژه برای سالمندان اهمیت دارد، زیرا این گروه ممکن است با چالش‌های بیشتری در دسترسی به اطلاعات آنلاین مواجه باشند و نیاز به حمایت بیشتری در این زمینه داشته باشند [27].
در این پژوهش، به بررسی روابط بین اضطراب سلامت، سواد الکترونیکی سلامت و حس انسجام در میان زنان سالمند ساکن ریچموند هیل (اونتاریو، کانادا) پرداخته‌ایم. بر‌اساس تحقیقات انجام‌شده، وجود ارتباط معناداری بین سطح سواد الکترونیکی سلامت و کاهش اضطراب مرتبط با سلامت گزارش شده است [27]. همچنین تحقیقاتی که در مناطق دیگر انجام شده، نشان‌دهنده تأثیر مثبت حس انسجام بر سلامت روان و فیزیکی افراد است [29]. مطالعه‌ای توسط تاجور و همکاران [30] انجام شده که تأکید دارد سطح سواد سلامت به‌طور قابل‌توجهی با کیفیت زندگی مرتبط است. این تحقیق نشان می‌دهد سالمندان با سطح بالای سواد سلامت، از کیفیت زندگی بهتر و کاهش نشانه‌های اضطراب برخوردار هستند که این موضوع بر اهمیت آموزش‌های مرتبط با سلامت در افزایش کیفیت زندگی سالمندان تأکید می‌کند از دیگر جنبه‌های مهمی که در ادبیات پژوهش بر آن تأکید شده است، تأثیر سواد الکترونیکی سلامت بر توانایی افراد سالمند در مدیریت بهتر سلامت خود است. 
اسلامی و همکاران [31] در مطالعه خود بر این موضوع تأکید کرده‌اند که سطح بالای سواد الکترونیکی سلامت با رفتارهای پیشگیرانه و مدیریت بهتر شرایط بهداشتی مرتبط است. این نتایج نشان می‌دهد فراهم آوردن دسترسی به منابع آنلاین و آموزش استفاده از این ابزارها می‌تواند در بهبود مدیریت سلامت سالمندان نقش بسزایی داشته باشد. علاوه‌بر‌این تحقیقات نشان داده‌اند حس انسجام نیز می‌تواند به‌عنوان یک منبع مهم در مقابله با بیماری‌ها و بهبود فرایندهای روان‌شناختی که منجر به اضطراب می‌شود، عمل کند. 
زلاکوفسکا [15] در تحقیق خود به این نکته اشاره کرده است که سالمندان با حس انسجام بالا، در مواجهه با چالش‌های سلامتی از استرس و اضطراب کمتری برخوردار هستند. این موضوع بیانگر این است که تقویت حس انسجام می‌تواند به‌عنوان یک استراتژی مؤثر در برنامه‌های بهداشت روانی و پیشگیری از مشکلات سلامت در سالمندان به کار رود. همچنین، تجزیه‌و‌تحلیل‌های متعدد نشان داده‌اند برنامه‌های مداخلاتی که بر سواد سلامت تمرکز دارند، می‌توانند در کاهش علائم اضطرابی و افزایش احساس کنترل فرد بر سلامت خود مؤثر باشند. تحقیقات جاری نظیر مقاله پور‌رضوی و همکاران [9] بر لزوم ایجاد و تقویت برنامه‌های آموزشی که سواد الکترونیکی سلامت را در بین سالمندان افزایش دهند، تأکید می‌کنند؛ چرا‌که این عامل می‌تواند به‌عنوان کلیدی در بهبود دسترسی و استفاده از اطلاعات بهداشتی و در‌نتیجه بهبود کیفیت زندگی آن‌ها عمل کند.
این مطالعه با هدف ارزیابی تأثیر متقابل این متغیرها بر یکدیگر و نیز بررسی تأثیر آن‌ها بر اضطراب سلامت انجام شد تا به درک دقیق‌تری از پویایی‌های موجود بین این عوامل دست یافته شود. این نوع مطالعه نه‌تنها به افزایش دانش موجود در این زمینه کمک می‌کند، بلکه می‌تواند راهکارهایی برای بهبود مداخلات بهداشتی و درمانی را به متخصصان حوزه سلامت ارائه دهد؛ چراکه با وجود تحقیقات پیشین که تأثیر مثبت حس انسجام و سواد الکترونیکی بر کاهش اضطراب سلامت را نشان داده‌اند، شکاف تحقیقاتی همچنان در‌زمینه بررسی تأثیرات هم‌زمان این دو متغیر بر اضطراب سلامت در جمعیت زنان سالمند وجود دارد. از‌این‌رو این مطالعه قصد دارد تا با ترکیب این دو عامل، دانش جدیدی درباره چگونگی تعامل این متغیرها و تأثیرات متقابل آن‌ها بر اضطراب سلامت ارائه دهد. با‌توجه‌به نقش مهمی که سواد سلامت و دسترسی به اطلاعات دقیق و به‌موقع در مدیریت سلامت افراد دارد، این مطالعه تلاش می‌کند تا به بررسی این ارتباطات در جمعیت سالمندان بپردازد و به این ترتیب، بتواند پیشنهاداتی برای بهبود سیاست‌ها و برنامه‌های مرتبط با سلامت سالمندان ارائه دهد. بنابراین فرضیه این پژوهش عبارت است از: حس انسجام و سواد الکترونیکی سلامت می‌تواند به‌طور معناداری اضطراب سلامت در زنان سالمند را پیش‌بینی کند.

روش مطالعه
این مطالعه از نوع مقطعی است که در شهر ریچموند هیل (اونتاریو، کانادا) و در سال 2023 طی ماه‌های فوریه تا جولای انجام شده است. جامعه آماری شامل حدود 4700 زن بالای 65 سال ساکن در این منطقه بوده که 6/8 درصد جمعیت این شهر را تشکیل داده بودند. از این میان، 350 نفر از زنان سالمند به شیوه نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شدند که انتخاب نمونه بر‌اساس جدول مورگان و کرجسی انجام شده است. روش نمونه‌گیری دردسترس، برای اطمینان از انتخاب شرکت‌کنندگان با ویژگی‌های خاصی که برای مطالعه مورد‌نیاز بود، استفاده شد. این روش به پژوهشگران امکان داد تا بر روی جمعیتی که به‌طور خاص ویژگی‌های مورد‌نظر پژوهش را داشتند تمرکز شود. نمونه‌ها از مناطق مختلف ریچموند هیل به نسبت جمعیت سالمندان در هر منطقه انتخاب شدند. از هر منطقه به‌طور تقریبی 50 نمونه انتخاب شد تا توزیع نمونه‌ها به‌طور متناسب باشد. همچنین شهر ریچموند هیل به علت در دسترس بودن پژوهشگر انتخاب شد. این شهر با دسترسی به خدمات بهداشتی و اجتماعی متنوع، مکان مناسبی برای انجام مطالعات مربوط به سالمندان است.
معیارهای ورود به مطالعه: زنان بالای 65 سال ساکن ریچموند هیل، توانایی استفاده از اینترنت و رضایت‌نامه کتبی. معیارهای خروج : افرادی با مشکلات شدید شناختی یا ناتوانی‌های جسمی که قادر به تکمیل پرسش‌نامه‌ها نبودند. 
اجرای پرسش‌نامه‌ها به‌طور حضوری و با کسب مجوز در مکان‌های مختلفی انجام شد که شامل سرای سالمندان، درب منازل و مراکز بهداشتی محلی بود و از‌این‌رو تا حد ممکن این اطمینان حاصل شد که تمامی گروه‌های مورد‌نظر در مطالعه شرکت می‌کنند.
این مطالعه پس از دریافت تأییدیه اخلاقی از مؤسسه تحقیقاتی KMAN آغاز شد. قبل از جمع‌آوری داده‌ها، از تمام شرکت‌کنندگان رضایت‌نامه کتبی اخذ شد. توضیحات کامل در‌مورد هدف مطالعه، نحوه جمع‌آوری داده‌ها و حفظ حریم خصوصی اطلاعات به آن‌ها داده شده بود.

ابزار اندازه‌گیری
مقیاس اضطراب سلامت
 این مقیاس توسط آدرین ولز و پل سالکوفسکی در سال 1997 ساخته شده است. مقیاس اضطراب سلامت شامل 18 گویه است که روی 4 زیرمقیاس تقسیم می‌شود: دغدغه‌های پزشکی، فرافکنی، تجربه علائم و اطمینان‌خواهی غیرمعقول. امتیازدهی این مقیاس بر‌اساس طیف لیکرت از صفر تا 3 انجام می‌گیرد. تأیید اعتبار و پایایی این مقیاس در مطالعات مختلف تأیید شده است [2، 32، 33].

پرسش‌نامه حس انسجام
 این پرسش‌نامه توسط آرون آنتونوفسکی در سال 1987 توسعه یافته است. این مقیاس شامل 29 گویه است و 3 زیرمقیاس را شامل می‌شود: قابل‌فهم بودن، مدیریت‌پذیری و معناداری. پرسش‌نامه به‌صورت یک طیف ۷ نقطه‌ای امتیازدهی می‌شود که از 1 تا 7 متغیر است. این ابزار در تعداد زیادی از مطالعات مختلف مورد استفاده قرار گرفته و اعتبار و پایایی آن به‌خوبی تأیید شده است [14، 22].

مقیاس سواد الکترونیکی سلامت
 این مقیاس توسط نورمن و اسکینر در سال 2006 ساخته شده است. مقیاس سواد الکترونیکی سلامت شامل 8 گویه است که به ارزیابی توانایی فرد در جست‌وجو، پیدا کردن، درک و ارزیابی منابع سلامتی به‌دست‌آمده از منابع الکترونیکی می‌پردازد. امتیازدهی این مقیاس بر‌اساس یک طیف 5 نقطه‌ای از کاملاً موافقم [5] تا کاملاً مخالفم [1] است. این ابزار نیز در مطالعات متعدد مورد استفاده قرار گرفته و اعتبار و پایایی آن مورد تأیید قرار گرفته است [8، 34].

تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها
داده‌های جمع‌آوری‌شده از‌طریق پرسش‌نامه‌های استاندارد مقیاس اضطراب سلامت، پرسش‌نامه حس انسجام و مقیاس سواد الکترونیکی سلامت، پس از جمع‌آوری، جهت تجزیه‌و‌تحلیل به نرم‌افزار SPSS نسخه 27 منتقل شدند. در ابتدا، به‌منظور بررسی توزیع نرمال داده‌ها از آزمون کولموگروف اسمیرنف استفاده شد. پس از تأیید نرمال بودن توزیع داده‌ها، برای بررسی روابط بین متغیرها از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. این آزمون به ما امکان می‌دهد تا میزان و جهت همبستگی بین متغیر وابسته (اضطراب سلامت) و متغیرهای مستقل (حس انسجام و سواد الکترونیکی سلامت) را بررسی کنیم.
در ادامه، به‌منظور تعیین میزان تأثیر متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته، از تحلیل رگرسیون خطی چندگانه استفاده شد. در این تحلیل، متغیر وابسته اضطراب سلامت بود و متغیرهای مستقل شامل حس انسجام و سواد الکترونیکی سلامت مورد بررسی قرار گرفتند. مدل رگرسیونی ارائه‌شده به ما این امکان را می‌دهد که درک بهتری از تأثیر مستقیم و غیرمستقیم این متغیرها بر سطوح اضطراب سلامت داشته باشیم. در تمامی تحلیل‌های آماری، سطح معناداری آماری 0/05 در نظر گرفته شد. به این معنی که هرگونه نتیجه‌گیری با احتمال خطای کمتر از 5 درصد مورد قبول واقع شده‌ است. 

یافته‌ها
در این مطالعه، جمعاً 350 زن سالمند با میانگین سنی 71/43 سال و انحراف معیار 5/62 شرکت داشتند. از میان شرکت‌کنندگان، 113 نفر (3/29 درصد) در گروه سنی 65 تا 70 سال، 127 نفر (36/34 درصد) در گروه سنی 71 تا 75 سال و 110 نفر (31/37 درصد) بالای 76 سال قرار داشتند. ازنظر وضعیت تحصیلی، 139 نفر (39/71 درصد) دارای تحصیلات دبیرستان، 121 نفر (34/57 درصد) دارای مدرک دیپلم و بالاتر، و 90 نفر (25/72 درصد) با سطح تحصیلات پایین‌تر از دبیرستان بودند (جدول شماره 1).


شرکت‌کنندگان در این مطالعه همگی انگلیسی‌زبان و دارای ملیت کانادایی بودند. جدول شماره 2 آمار توصیفی مربوط به متغیرهای مورد‌بررسی در مطالعه را نمایش می‌دهد.


بر‌اساس داده‌های جمع‌آوری‌شده، میانگین اضطراب سلامت در میان زنان سالمند 20/45 با انحراف معیار 4/56 بوده است. میانگین حس انسجام 45/67 با انحراف معیار 5/78 و میانگین سواد الکترونیکی سلامت30/12 با انحراف معیار 6/89 گزارش شده است. این داده‌ها نشان‌دهنده توزیع نسبتاً یکنواخت متغیرها در نمونه مورد بررسی است. قبل از انجام تحلیل‌های آماری، تمام فرضیات مربوط به آنالیزها بررسی و تأیید شدند. فرض نرمالیتی داده‌ها با استفاده از آزمون کو لموگروف اسمیرنف برای تمام متغیرهای مورد‌بررسی تایید شد (0/05>P؛ 0/053=Dmax). همچنین، فرضیه همسانی واریانس ها با استفاده از آزمون لون برای اطمینان از مناسب بودن استفاده از تحلیل های پارامتری بررسی شد و نتایج نشان داد فرض همسانی واریانس ها رد نمی شود (0/23=P و 1/47=F). علاوه براین، خطی بودن روابط بین متغیرها با استفاده از آزمون های ضریب همبستگی پیرسون و تجزیه وتحلیل نمودارهای پراکندگی تأیید شد که نشاندهنده ارتباطات مناسب بین متغیرها برای انجام رگرسیون خطی بود. نتایج مطالعه ما نشان داد داده ها آماده برای تحلیل های بیشتر هستند و می توان از روش های آماری پیشرفته برای بررسی روابط بین متغیرها استفاده کرد. جدول شماره 3 روابط همبستگی بین اضطراب سلامت و متغیرهای پیش‌بینی‌کننده را ارائه می‌دهد.


ضریب همبستگی بین حس انسجام و اضطراب سلامت 0/35- با ارزش p برابر با 0/001 است که نشان‌دهنده همبستگی منفی معنادار بین این دو متغیر است. همچنین ضریب همبستگی بین سواد الکترونیکی سلامت و اضطراب سلامت 0/42- با ارزش p کمتر از 0/001 مشاهده شده که نشان‌دهنده همبستگی منفی قوی‌تر و معنادارتر است. در جدول شماره 4، متغیرهای حس انسجام و سواد الکترونیکی سلامت به‌عنوان متغیرهای مستقل وارد مدل شدند و تأثیر آن‌ها بر اضطراب سلامت بررسی شد.


جدول شماره 4 خلاصه‌ای از تحلیل رگرسیون را برای پیش‌بینی اضطراب سلامت نشان می‌دهد. مجموع مربعات برای رگرسیون 134/56 با 2 درجه آزادی و میانگین مربعات 67/28 است. مقدار R برابر با 0/47 و R² برابر با 0/22 است که نشان‌دهنده توان تبیین 22 درصدی تغییرات اضطراب سلامت توسط مدل است. R² تعدیل‌شده 0/20 و مقدار F آزمون 4/89 با ارزش p برابر 0/003 نشان‌دهنده برازش مناسب مدل است. در جدول شماره 5، اثر هر‌یک از متغیرهای وابسته وارد‌شده به مدل رگرسیونی بر‌اساس تحلیل‌های تک‌متغیری در بستر تحلیل چندمتغیری مورد بررسی قرار گرفت تا تأثیرات بر اضطراب سلامت بررسی شود.


از‌این‌رو می‌توان دریافت که آیا متغیرهای مستقل به‌تنهایی نیز قدرت تبیین متغیر وابسته را دارند یا خیر.
جدول شماره 5 نتایج تحلیل رگرسیون چندمتغیره را نمایش می‌دهد. مقدار ثابت در مدل 50/23 با خطای استاندارد 2/34 و مقدار t برابر 21/47 است که نشان‌دهنده اهمیت آماری بالایی است (0/001>p). برای متغیر حس انسجام، ضریب B برابر با 0/56-، خطای استاندارد 0/08، وزن بتا 0/34- و مقدار t برابر 7/00- با ارزش p کمتر از 0/001 است که نشان‌دهنده تأثیر منفی و معنادار آن بر اضطراب سلامت است. برای متغیر سواد الکترونیکی سلامت، ضریب B برابر با 0/62-، خطای استاندارد 0/09، وزن بتا 0/42-، و مقدار t برابر 6/89- با ارزش p کمتر از 0/001 است که نشان‌دهنده تأثیر قوی‌تر این متغیر بر کاهش اضطراب سلامت است. 
همچنین، مقدار ثابت در مدل 50/23 با خطای استاندارد 2/34 و مقدار t برابر 21/47 است که نشان‌دهنده اهمیت آماری بالایی است (0/001>p). این مقدار ثابت نشان‌دهنده سطح پایه‌ای اضطراب سلامت است. زمانی که سایر متغیرهای مستقل در مدل برابر با صفر باشند. بنابراین معادله رگرسیونی به‌صورت فرمول شماره 1 است:

1. اضطراب سلامت = 50/23 - 0/56 × (حس انسجام) - 0/62 × (سواد الکترونیکی سلامت)
این معادله نشان می‌دهد سطح پایه‌ای اضطراب سلامت برابر با 50/23 است و با افزایش هر واحد در حس انسجام و سواد الکترونیکی سلامت، میزان اضطراب سلامت به ترتیب 0/56 و 0/62 واحد کاهش می‌یابد. این نتایج نشان می‌دهند هر دو متغیر حس انسجام و سواد الکترونیکی سلامت تأثیر منفی و معناداری بر کاهش اضطراب سلامت دارند، اما تأثیر سواد الکترونیکی سلامت نسبت به حس انسجام قوی‌تر است.

بحث
این مطالعه با هدف بررسی نقش سواد الکترونیکی سلامت و حس انسجام در پیش‌بینی اضطراب سلامت در میان زنان سالمند در شهر ریچموند هیل (اونتاریو، کانادا) انجام شد. نوآوری این مطالعه در ترکیب بررسی حس انسجام و سواد الکترونیکی سلامت به‌طور هم‌زمان و تأثیرات متقابل آن‌ها بر اضطراب سلامت بود. نتایج جدید این مطالعه نشان می‌دهد این دو عامل می‌توانند به‌صورت مشترک و هم‌افزا در کاهش اضطراب سلامت مؤثر باشند.
نتایج نشان داد هر دو متغیر مستقل (سواد الکترونیکی سلامت و حس انسجام) به‌طور معناداری با کاهش اضطراب سلامت مرتبط بودند. این یافته‌ها بر اهمیت سواد الکترونیکی و استراتژی‌های روان‌شناختی مثبت در مدیریت بهتر سلامت روان در دوران سالمندی تأکید می‌کند. این یافته‌ها تأیید می‌کنند تقویت سواد الکترونیکی سلامت و ترویج حس انسجام می‌توانند به‌عنوان استراتژی‌های مؤثر در کاهش اضطراب سلامت در جمعیت سالمندان عمل کنند. بنابراین طراحی برنامه‌های آموزشی که بر این دو مؤلفه تمرکز دارند، می‌تواند به بهبود عملکرد روزمره و کاهش مشکلات مرتبط با سلامت در بین سالمندان کمک کند. این برنامه‌ها باید شامل فراهم آوردن دسترسی به منابع آموزشی کارآمد و سازگار با نیازهای فناورانه سالمندان باشد تا از این طریق، سطح سواد الکترونیکی سلامت را در این قشر افزایش دهند و به آن‌ها کمک کنند تا با چالش‌های مرتبط با سلامت به شکل مؤثرتری مواجه شوند.
در تبیین این نتایج می‌توان گفت بر‌اساس نظریه حس انسجام که توسط آرون آنتونوفسکی مطرح شده است، افرادی که دارای حس انسجام بالایی هستند، توانایی بهتری در درک، مدیریت و معنادهی به رویدادهای زندگی دارند. این نظریه شامل 3 مؤلفه اصلی است: قابل‌فهم بودن، مدیریت‌پذیری و معناداری. از‌این‌رو، افرادی که این مؤلفه‌ها را به‌خوبی درک می‌کنند، دنیای اطراف خود را به‌صورت منسجم و قابل‌پیش‌بینی می‌بینند که این امر باعث کاهش استرس و اضطراب‌های مرتبط با سلامت می‌شود. در‌نتیجه، زنان سالمندی که حس انسجام بالاتری دارند، قادرند با استرس‌های مرتبط با سلامت به شکل مؤثرتری مقابله کنند و از اضطراب‌های بی‌مورد جلوگیری کنند [14، 15]. این یافته با تحقیقات پیشین که نقش مثبت حس انسجام در کاهش اضطراب و بهبود سلامت روانی را تأیید کرده‌اند، همخوانی دارد.
همچنین نظریه سواد الکترونیکی سلامت که توسط نورمن و اسکینر معرفی شده است، نقش مهمی در کاهش اضطراب سلامت دارد. این نظریه شامل 6 بعد است: سواد پایه‌ای، سواد فناوری، سواد اطلاعات، سواد رسانه‌ای، سواد بهداشتی و سواد علمی. افراد با سواد الکترونیکی سلامت بالا می‌توانند به‌راحتی به اطلاعات دقیق و به‌موقع دسترسی پیدا کنند و این امر به آن‌ها کمک می‌کند تا تصمیمات بهتری در‌مورد سلامت خود بگیرند. این دسترسی به اطلاعات دقیق و معتبر، به کاهش اضطراب ناشی از ناآگاهی و اشتباهات اطلاعاتی کمک می‌کند [28، 34]. به‌ویژه در میان زنان سالمند که ممکن است با چالش‌های بیشتری در استفاده از فناوری‌های دیجیتال مواجه باشند، ارتقای سواد الکترونیکی سلامت می‌تواند به‌عنوان یک ابزار قدرتمند در کاهش اضطراب سلامت عمل کند [27]. یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهند سواد الکترونیکی سلامت به‌طور معناداری با کاهش اضطراب سلامت مرتبط است که این امر اهمیت آموزش و تقویت این مهارت‌ها در میان سالمندان را نشان می‌دهد.
این یافته‌ها همسو با تحقیقات پیشینی هستند که نشان داده‌اند افزایش سواد سلامت می‌تواند به کاهش نگرانی‌های مرتبط با سلامت و بهبود کیفیت زندگی منجر شود [6، 28]. در این مطالعه، سواد الکترونیکی سلامت به‌عنوان یک عامل مهم در کاهش اضطراب سلامت شناسایی شد. این امر می‌تواند به دلیل دسترسی بهتر و استفاده مؤثرتر از اطلاعات بهداشتی آنلاین باشد که به افراد کمک می‌کند تا تصمیم‌گیری‌های آگاهانه‌تری در‌مورد سلامت خود داشته باشند [27]. به علاوه، تحقیقات قبلی تأکید کرده‌اند سواد الکترونیکی سلامت می‌تواند به‌عنوان یک مؤلفه کلیدی در فرایندهای پیشگیرانه و مدیریت خودمراقبتی عمل کند [9]. علاوه‌بر‌این حس انسجام به‌عنوان یک عامل قدرتمند در کاهش اضطراب سلامت شناخته شده است. این مفهوم که نشان‌دهنده توانایی فرد برای درک منطقی جهان و اعتقاد به قابلیت مدیریت چالش‌های زندگی است، می‌تواند به افراد کمک کند تا با استرس‌های مرتبط با سلامت به شکل مؤثرتری مقابله کنند [15]. تحقیقات انجام‌شده توسط فرانکزوک ـ کوچموسکا و سوپرسون [29] نیز نشان داده است افراد با حس انسجام بالا در مواجهه با مسائل سلامت، دارای سطوح پایین‌تری از اضطراب هستند. 

 نتیجه‌گیری نهایی
نتایج مطالعه نشان داد حس انسجام به‌عنوان یک مدل روان‌شناختی مؤثر در کاهش اضطراب عمل می‌کند. مطابق با نظریه آنتونوفسکی، حس انسجام به افراد کمک می‌کند تا باور داشته باشند می‌توانند محیط و شرایط زندگی خود را مدیریت کنند که این امر به نوبه خود، به کاهش اضطراب و بهبود سازگاری کمک می‌کند [15]. این توانایی در درک و مدیریت مؤثر شرایط به‌ویژه در دوران سالمندی که با چالش‌های متعدد سلامتی همراه است، اهمیت دوچندانی دارد. همچنین تحقیقات پیشین نشان داده‌اند وجود ارتباط معنادار بین سواد سلامت و حس انسجام می‌تواند به‌عنوان یک عامل تقویت‌کننده در کاهش اضطراب عمل کند [6]. در این مطالعه، مشاهده شد افراد با سطوح بالای سواد سلامت و حس انسجام بالا، کمترین سطوح اضطراب را تجربه می‌کنند. این موضوع بیانگر اهمیت هم‌زمان سرمایه‌گذاری در برنامه‌های آموزشی سلامت و توسعه منابع روان‌شناختی است که می‌تواند به‌طور هم‌زمان به بهبود کلی سلامت روان و فیزیکی کمک کند.
این مطالعه دارای چندین محدودیت بود که ممکن است بر تعمیم‌پذیری نتایج تأثیر بگذارد. نخست اینکه نمونه مورد‌مطالعه فقط شامل زنان سالمند بود که ممکن است نتایج را نتوان به مردان سالمند یا جوان‌تر تعمیم داد. دوم اینکه طراحی مطالعه از نوع مقطعی بود که امکان بررسی روابط علت و معلولی را محدود می‌کند. همچنین یکی از محدودیت‌های این مطالعه استفاده از روش نمونه‌گیری در‌دسترس بود که ممکن است تعمیم‌پذیری نتایج را محدود کند؛ زیرا نمونه انتخاب‌شده نماینده کاملی از جمعیت کلی سالمندان نیست. علاوه‌بر‌این، این روش ممکن است به افزایش سوگیری انتخاب منجر شود که می‌تواند بر اعتبار یافته‌ها تأثیر بگذارد. در‌نهایت، داده‌ها صرفاً از‌طریق پرسش‌نامه جمع‌آوری شدند که ممکن است مستعد خطای خودگزارش‌دهی باشد.
برای تحقیقات آینده، پیشنهاد می‌شود مطالعات با طراحی طولی انجام شود تا بتوان روابط علت و معلولی میان سواد الکترونیکی سلامت، حس انسجام و اضطراب سلامت را بهتر درک کرد. همچنین مفید است که نمونه‌های متنوع‌تری ازلحاظ جنسیتی، فرهنگی و جغرافیایی برای افزایش تعمیم‌پذیری نتایج در نظر گرفته شوند. در آخر استفاده از ابزارهای مختلف سنجش و مشاهده‌ای می‌تواند به کاهش خطاهای بالقوه ناشی از خودگزارش‌دهی کمک کند.
بر‌اساس نتایج این مطالعه، توصیه می‌شود برنامه‌های آموزشی مرتبط با افزایش سواد الکترونیکی سلامت برای سالمندان توسعه یابد، به‌ویژه آن‌ها که به‌طور خاص بر زنان تمرکز دارند. این برنامه‌ها باید شامل آموزش استفاده از ابزارهای دیجیتال و دسترسی به اطلاعات سلامتی باشند که به افراد کمک کنند تا به‌طور مؤثرتری از خدمات بهداشتی و پزشکی استفاده کنند. علاوه‌بر‌این، برنامه‌هایی برای تقویت حس انسجام، مانند کارگاه‌های آموزشی و برنامه‌های مدیریت استرس می‌توانند در بهبود تاب‌آوری و کاهش اضطراب سلامت در سالمندان مفید باشند. این تلاش‌ها می‌توانند به بهبود کلی کیفیت زندگی سالمندان کمک کنند.

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه پس از دریافت تأییدیه اخلاقی با کد KEC.2023.6A4)) از مؤسسه تحقیقاتی KMAN آغاز شد. قبل از جمع‌آوری داده‌ها، از تمام شرکت‌کنندگان رضایت‌نامه کتبی اخذ شد. توضیحات کامل در‌مورد هدف مطالعه، نحوه جمع‌آوری داده‌ها و حفظ حریم خصوصی اطلاعات به آن‌ها داده شده بود.

حامی مالی
این پژوهش هیچ‌گونه کمک مالی از سازمانی‌های دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی دریافت نکرده است.

مشارکت نویسندگان
همه نویسندگان به‌طور یکسان در مفهوم و طراحی مطالعه، جمع‌آوری و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، تفسیر نتایج و تهیه پیش‌نویس مقاله مشارکت داشتند.

تعارض منافع
در مطالعه حاضر، هیچ‌گونه تضاد منافعی وجود ندارد.

تشکر و قدردانی
از کلیه شرکت‌کنندگان در پژوهش قدردانی می‌شود

References

1. Saadati N. Ageism and sexism: The double jeopardy affecting older women’s mental health. Psychology of Woman Journal. 2024; 5(2):1-3. [DOI:10.61838/kman.pwj.5.2.1]
2. Asadi L, Seirafi M, Ahadi M. [Evaluation of the effectiveness of painting therapy on health anxiety, loneliness and death anxiety in the elderly (Persian)]. Applied Family Therapy Journal (AFTJ). 2023; 4(2):395-413. [DOI:10.61838/kman.aftj.4.2.25]
3. Yousefi Z, Mahmoudi Z. Qualitative study of the wishes of the elderly in Tehran. KMAN Counseling & Psychology Nexus. 2023; 1(1):51-7. [DOI:10.61838/kman.psychnexus.1.1.6]
4. Rahimi R, Ahadi H, Tajeri B, Khoshlahjeh Sedgh A. The effectiveness of acceptance and commitment therapy on perceived stress in diabetic elderly. Journal of Personality and Psychosomatic Research (JPPR). 2023; 1(1):1-5. [DOI:10.61838/kman.jppr.1.1.1]
5. Hamidi R, Ghodsi P, Taghiloo S. Developing a model of death anxiety based on perceived social support with the mediation of psychological well-being in the elderly with covid-19 experience. Journal of Assessment and Research in Applied Counseling (JARAC). 2024; 6(3):45-55. [DOI:10.61838/kman.jarac.6.3.6]
6. Liu YB, Liu L, Li YF, Chen YL. Relationship between Health Literacy, Health-Related Behaviors and Health Status: A Survey of Elderly Chinese. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2015; 12(8):9714-25. [PMID]
7. Rezvani SR, Abolghasemi S, Farhangi A. [Presenting the model of self-care behaviors of pregnant women based on health literacy and mindfulness with the mediation of a health-oriented lifestyle (Persian)]. Applied Family Therapy Journal (AFTJ). 2022; 3(5):176-95. [DOI:10.61838/kman.aftj.3.5.11]
8. Saadati N, Yousefi Z, Saadati SA. E-health literacy and older adults: Challenges, opportunities, and support needs. AI and Tech in Behavioral and Social Sciences. 2023; 1(1):12-19. [DOI:10.61838/kman.aitech.1.1.3]
9. Pourrazavi S, Kouzekanani K, Bazargan‐Hejazi S, Shaghaghi A, Hashemiparast M, Fathifar Z, et al. Theory-Based E-Health literacy interventions in older adults: A systematic review. Archives of Public Health. 2020; 78:72. [DOI:10.1186/s13690-020-00455-6] [PMID]
10. Çevik M, Toker H. Social determinants of health: Legal frameworks for addressing inequities. Interdisciplinary Studies in Society, Law, and Politics. 2022; 1(1):14-22. [DOI:10.61838/kman.isslp.1.1.3]
11. Hoseini M. Patient experiences with AI in healthcare settings. AI and Tech in Behavioral and Social Sciences. 2023; 1(3):12-8. [DOI:10.61838/kman.aitech.1.3.3]
12. McCauley E, Eckstrand K, Desta B, Bouvier B, Brockmann B, Brinkley‐Rubinstein L. Exploring healthcare experiences for incarcerated individuals who identify as transgender in a Southern Jail. Transgender Health. 2018; 3(1):34-41. [DOI:10.1089/trgh.2017.0046] [PMID]
13. Gottschlich D, Saadati N, Saadati, S A,  Şahin A. AI in Elderly Care: Understanding the Implications for Independence and Social Interaction. AI and Tech in Behavioral and Social Sciences. 2024; 2(3):36-42. [DOI:10.61838/kman.aitech.2.3.5]
14. Zadhasan Z, Gholamzadeh Jofreh M. [The effectiveness of emotion-focused cognitive therapy on corona anxiety, sense of coherence and post-traumatic growth in women recovered from corona (Persian)]. Applied Family Therapy Journal (AFTJ). 2023; 4(1):672-87. [DOI:10.61838/kman.aftj.4.1.34]
15. Złakowska PE. Fear of childbirth and sense of coherence with their determinants in endangered and healthy pregnancies. Journal of Pre-Clinical and Clinical Research. 2020; 14(3):90-3. [DOI:10.26444/jpccr/126596]
16. Mehrmanesh E, Hafezi F, Ehteshamzadeh P, Bakhtiarpour S. Comparing the effectiveness of cognitive behavioral therapy, biofeedback and EMDR on anxiety sensitivity in women with migraine. Journal of Personality and Psychosomatic Research (JPPR). 2023; 1(1):10-14. [DOI:10.61838/kman.jppr.1.1.3]
17. Nakhaei Moghadam R, Bahrainian SA, Nasri M. Effectiveness of intensive and short-term dynamic psychotherapy on attachment styles, somatization and health anxiety in patients with chronic pain. Journal of Assessment and Research in Applied Counseling (JARAC). 2024; 6(1):142-9. [DOI:10.61838/kman.jarac.6.1.16]
18. Imani Z, Zanganeh Motlagh F, Abbasi M. [Marital disturbance and object relations in mothers of children with an Autism Spectrum Disorder (ASD): The mediating role of psychological coherence (Persian)]. Journal of Adolescent and Youth Psychological Studies (JAYPS). 2022; 3(1):111-22. [DOI:10.61838/kman.jayps.3.1.9]
19. Norouzi S, Bashardoust S, Mojtabaie M. Presenting a structural model for predicting mental disturbance based on time perspective with the mediation of psychological coherence and cognitive flexibility in male and female students. Journal of Adolescent and Youth Psychological Studies (JAYPS). 2023; 4(1):90-102. [DOI:10.61838/kman.jayps.4.1.10]
20. Angazi F, Hosseini S, Arefi M, Kakabraei K. [Structural model of anxiety disorders based on corona anxiety, mental health and the level of health concern with the mediating role of coping strategies in pregnant women (Persian)]. Applied Family Therapy Journal (AFTJ). 2023; 4(5):161-72. [DOI:10.61838/kman.aftj.4.5.9]
21. Tayebmanesh L, Saadati N. Effectiveness of integrating quality of life-based therapy and phototherapy on emotion regulation, depression, and anxiety in psychosomatic patients. KMAN Counseling & Psychology Nexus. 2023; 1(2):37-43. [DOI:10.61838/kman.psynexus.1.2.7]
22. Moghadamnia MM, Soleimani Farsani BH. Relationship between Marital Commitment and Marital Satisfaction with Self-Conscious Emotions and Self-Coherence married female. Psychology of Woman Journal. 2023; 4(1):52-61. [DOI:10.61838/kman.pwj.4.1.6]
23. Adu Bakare S, Nouhi N. Employee experiences with workplace discrimination law. Interdisciplinary Studies in Society, Law, and Politics. 2024; 3(1):24-30. [DOI:10.61838/kman.isslp.3.1.5]
24. Navabinejad S, Rostami M, Parsakia K. Influences of Family Structure and Intimacy on Emotional Divorce: A cross-sectional analysis. Journal of Psychosociological Research in Family and Culture. 2024; 2(1):23-30. [DOI:10.61838/kman.jprfc.2.1.5]
25. Yousefi Z, Saadati N, Golparvar M. The impact of emotional intelligence and resilience on family cohesion: Insights from married individuals. Journal of Psychosociological Research in Family and Culture. 2024; 2(1):16-22. [DOI:10.61838/kman.jprfc.2.1.4]
26. Mosaei R, Abolmaali Alhosseini K, Bagheri F. [The effectiveness of growth-oriented training for adults aged 35 to 45 in promoting self-coherence and lifelong learning (Persian)]. Applied Family Therapy Journal (AFTJ). 2023; 4(5):192-205. [DOI:10.61838/kman.aftj.4.5.11]
27. Shi Y, Ma D, Zhang J, Chen B. In the digital age: A systematic literature review of the E-Health literacy and influencing factors among Chinese older adults. Journal of Public Health. 2023; 31:679–87. [Link]
28. Ghodrati M, Afshar H, Zare Fazlollahi Z, Rahimi B, Rashidi A, Maleki M. E-Health literacy and factors affecting it in patients admitted to a University Hospital in Iran. Electronic Physician. 2022; 14(2):7891-7. [Link]
29. Franczok-Kuczmowska A, Superson B. Resilience in the context of the socio-political situation of young adults in Europe. Humanities and Social Sciences Quarterly. 2023; 3(1):10-29. [DOI:10.7862/rz.2023.hss.03]
30. Tajvar M, Arab M, Montazeri A. Determinants of health-related quality of life in elderly in Tehran, Iran. BMC Public Health. 2008; 8:323. [DOI:10.1186/1471-2458-8-323] [PMID]
31. Eslami V, Sany SBT, Tehrani H, Ghavami V, Peyman N. Examining health literacy and self-efficacy levels and their association with preventive behaviors of urinary tract infection in Iranian pregnant women: across sectional study. BMC Womens Health. 2023; 23(1):258. [DOI:10.1186/s12905-023-02359-3] [PMID]
32. Navidi Poshtiri S, Hassanzadeh R, Olia Emadian S. [The effectiveness of acceptance and commitment therapy on tolerance failure and health anxiety in nursing and midwifery students with health anxiety (Persian)]. Journal of Adolescent and Youth Psychological Studies (JAYPS). 2022; 3(1):222-31. [DOI:10.61838/kman.jayps.3.1.18]
33. Salari M, Bakraei S, Mohammad Amin Sharufi Nejad MA, Alizadeh N, Mohseni F. Prediction of coronavirus anxiety based on anxiety tolerance and cognitive emotion regulation in employed women. Applied Family Therapy Journal (AFTJ). 2020; 1(4):38-52. [DOI:10.61838/kman.aftj.1.4.3]
34. Zolbin MG, Huvila I, Nikou S. Health literacy, health literacy interventions and decision-making: A systematic literature review. Journal of Documentation. 2022; 78(7):405-28. [Link]