مقدمه
سالمندی جوامع به‌دلیل افزایش امید به زندگی در بیشتر کشورهای جهان، امروزه یک پدیده رایج است [1]. همچنین سالمند شدن جوامع با چالش‌های اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی درمانی همراه است [2، 3]. پیش‌بینی می‌شود پدیده سالمندی در ایران تا سال 2030 میلادی 14/4 درصد و تا سال 2050، 31/2 درصد جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهد. علاوه‌براین پیش‌بینی می‌شود در سال 2050 جمعیت سالمند جهان با رشد 21/5 درصد روبه‌رو شود و جمعیت سالمند در قاره آسیا نیز 24 درصد رشد کند که در این صورت تعداد سالمندان ایران از میانگین سالمندان جهان و آسیا بیشتر خواهد بود [4].
اگرچه سالمندان، نیروی مولد به حساب نمی‌آیند و در تولید اقتصادی در هر جامعه نقش مؤثری ندارند، اما مراقبت و ارائه خدمات به این افراد می‌تواند رفاه اقتصادی و منزلت اجتماعی سالمندان را دچار تغییر کند و حمایت از حقوق انسانی و اجتماعی این افراد را در هر جامعه بهبود ببخشد [5]. اگرچه افراد سالمند انتقال تجربه و دانش و ارائه کمک‌های فکری، اخلاقی و معنوی نقشی اساسی را در هر جامعه بر عهده دارند [6]. ازسوی‌دیگر سالمندان با تهدیدات بسیاری از نظر جسمی و روحی و ابتلا به بیماری‌های مزمن روبه‌رو هستند [7] و زندگی ماشینی که درحال‌حاضر از مشخصه‌های دنیای جدید است ازطریق اقامت در آپارتمان‌ها یا خانه‌های کوچک، کاهش تعداد فرزندان، مهاجرت کودکان به شهرها و کشورهای دیگر و درنتیجه دوری هریک از آن‌ها از والدین، سلامت سالمندان را تحت تأثیر قرار می‌دهد [8]. درنتیجه مشکلات سالمندان در هر کشور مستقیماً بر ساختار اقتصادی و اجتماعی کشورها تأثیر می‌گذارد [9، 10]. بنابراین لزوم توجه به سالمندان در یک جامعه و بررسی و ارزیابی نیازهای آن‌ها در تمام ابعاد زندگی و طراحی راهبردهای مناسب برای حفظ و نگهداری از سالمندان با ایجاد شبکه‌ها و تعاملات اجتماعی، بدین منظور که سالمندان از زندگی خود هم رضایت کامل داشته باشند، امری لازم و ضروری است [11-13]. لذا برای افزایش کیفیت زندگی سالمندان در قالب شاخص‌ها و معیارهای وضعیت سلامتی و رفاه آن‌ها در جامعه، یکی از عوامل تأثیرگذار، توجه خاص به بعد اجتماعی سلامت از نگاه سازمان بهداشت جهانی به‌ویژه حمایت اجتماعی از سالمندان است [14-16].
براساس مطالعات، سرمایه اجتماعی دارای سه مؤلفه است که در این میان حمایت اجتماعی به‌طور مستقیم از طریق ارتباط اجتماعی قابل‌دسترس است و حتی به‌صورت غیرمستقیم نیز توسط سالمندان به‌عنوان گیرندگان مراقبت قابل‌دریافت است [17].
در این راستا، شولدر و همکاران در مطالعه خود نشان دادند بین بروز اضطراب و اقسردگی با سطح پایینی از حمایت اجتماعی مستقیم برخوردار است و شرکت‌کنندگان در این مطالعه که از سطح حمایت اجتماعی پایین برخوردار بودند از اضطراب و افسردگی بیشتری رنج می‌بردند و افرادی که مجاورت و دوستی کمتری با نزدیکان خود داشتند از احساس افسردگی بیشتری برخوردار بودند [18]. 
حمایت اجتماعی را به‌عنوان شبکه‌ای از ارتباطات توصیف کرده‌اند که رفاقت، همکاری و تقویت عاطفی را برای سالمندان فراهم می‌کند [19، 20]. حمایت اجتماعی براساس کمیت و کیفیت روابط و پیوندهای اجتماعی سالمندان با خانواده و دوستان به‌عنوان یک ابزار مناسب و دردسترس به افزایش سطح رفاه سالمندان منجر می‌شود [21].
حمایت اجتماعی انواع مختلفی دارد که بدین قرار است:
1. حمایت عاطفی، شامل گوش دادن به مشکلات افراد و نشان دادن همدلی، مراقبت، ادراک و دادن اطمینان خاطر به آن‌ها، 
2. حمایت ابزاری مربوط به ارائه کمک های ملموسی که یک فرد به آن نیاز دارد، 
3. حمایت اطلاعاتی که همان ارائه راهنمایی و مشاوره به‌منظور افزایش مهارت تعاملی بین افراد است، 
 4. حمایت ارزیابی که به ارائه بازخورد درمورد کیفیت و اصلاح عملکرد اشاره دارد [22] که همه آن‌ها درمورد سالمندان کاربرد دارد،.
یکی از عوامل اجتماعی تعیین‌کننده سلامت که به اهمیت بعد اجتماعی سالمندان اشاره دارد، حمایت اجتماعی است. منظور از حمایت اجتماعی پدیده‌ای است که باعث می‌شود افراد سالمند باور کنند مورد احترام و علاقه دیگران می‌باشند [23].
ازسوی‌دیگر، با پیدایش سبک‌های زندگی نوین در زندگی سالمندان، ابعاد سلامت عمومی ازجمله سلامت روان و به‌ویژه عملکرد اجتماعی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. با ارتقای سلامت روان و عملکرد اجتماعی، هزینه‌های مربوط به ارائه مراقبت و خدمات بهداشتی درمانی سالمندان کاهش می‌یابد [24].
بررسی‌ها نشان می‌دهد امروزه مشارکت سالمندان کشور در سطح اجتماعی رو به کاهش است و عواملی مانند افزایش هزینه‌های زندگی، تنهایی و کاهش حمایت خانواده و دوستان و آشنایان، و ابتلا به بیماری‌های مزمن در دوران سالمندی بر کاهش مشارکت اجتماعی آن‌ها مؤثر است [25].
اگرچه سالمندی نوعی عقب‌نشینی پیش‌رونده از نظر جسمی، روانی و اجتماعی است و چنانچه فعالیت‌های جسمی سالمندان کاهش می‌یابد، امّا همان نیازهای روانی و اجتماعی در دوران میانسالی را احساس می‌کنند [26]. بنابراین بنیان‌گذاران نظام سلامت در کشورهایی که با افزایش جمعیت سالمند روبه‌رو هستند، تلاش می‌کنند از راه‌های مختلف علاوه‌بر ارتقای سلامت روان، حمایت اجتماعی را نیز در این گروه از جمعیت جامعه افزایش دهند [27]. لذا مطالعه حاضر با هدف تعیین همبستگی میان حمایت اجتماعی و سلامت روان سالمندان در مرکز بهداشت غرب تهران انجام شده است.

روش مطالعه
این مطالعه با روش توصیفی‌تحلیلی و به‌صورت مقطعی بر روی 351 سالمند 60 سال به بالا و بالاتر تحت پوشش مرکز بهداشت غرب تهران در سال 1401-1402 انجام شد. مرکز بهداشت غرب تهران، شهروندان مناطق شهرداری‌های 9، 18، 21 و 22 تهران را با تعداد 45325 نفر سالمند بالای 60 سال در زمان جمع‌آوری داده‌ها تحت پوشش داشت. تعیین حجم نمونه با استفاده از جدول کرجسی و مورگان باتوجه‌به جامعه پژوهش به تعداد 351 نفر به دست آمد که باتوجه‌به ضریب پاسخ‌دهی برابر با 85 درصد تعداد 300 پرسش‌نامه تکمیل گردید.
پس از انجام هماهنگی با مدیریت مرکز بهداشت غرب تهران و ارائه معرفی‌نامه جهت جمع‌آوری داده‌ها، فهرست سالمندان و مشخصات آن‌ها ساکن در هریک از مناطق شهرداری از سامانه سیب استخراج شد و با استفاده از جدول تصادفی اعداد از بین آن‌ها افراد موردنظر به‌صورت تصادفی ساده انتخاب شدند. 
معیارهای ورود به مطالعه شامل داشتن سن حداقل 60 سال، نداشتن بیماری‌های حاد و مزمن ناتوان‌کننده روانی، آلزایمر و داشتن توانایی برقراری ارتباط و تمایل به شرکت در مطالعه بود.
معیار خروج از مطالعه نیز عبارت‌اند از: نبود تمایل به مشارکت سالمندان در مطالعه.
پژوهشگران در طی روزهای مختلف در طول 4 هفته در آذر ماه و دی ماه سال 1401 با سالمندان انتخاب‌شده برمبنای فهرست تعیین‌شده ازطریق تماس تلفنی ارتباط برقرار کردند و هر تماس تلفنی جهت تکمیل پرسش‌نامه‌ها به‌طور میانگین 30 دقیقه زمان اختصاص پیدا کرد. در مواردی که در بار اول تماس تلفنی برقرار نمی‌شد، پژوهشگران با پیگیری مستمر توانستند با فرد موردنظر تماس بگیرند. ضمناً در هر تماس تلفنی ابتدا اهداف مطالعه برای شرکت‌کنندگان توسط پژوهشگران توضیح داده می‌شد و به سؤالات و ابهامات آن پاسخ داده شده و تلاش شد تا مشارکت‌کنندگان درخصوص پژوهش حاضر به‌خوبی توجیه شوند. همچنین بر اصل محرمانگی پاسخ برای شرکت‌کنندگان در این پژوهش تأکید گردید و درنتیجه پرسش‌نامه‌ها بدون نام و نام خانوادگی تکمیل نشد و در پایان تماس تلفنی نیز از سالمندان موردمطالعه درخواست می‌شد تا رضایت شفاهی خود را از این پژوهش اعلام نمایند. ازآنجاکه جمع‌آوری داده به‌صورت تلفنی انجام می‌شد، سالمندان فاقد سواد کافی نیز توانستند در این مطالعه شرکت کنند و در مورد هر سؤال از پرسش‌نامه که ابهامی از سوی این افراد مطرح می‌باشد، پژوهشگران با صبر و حوصله تلاش کردند تا معانی و مفاهیم سؤال را برای این افراد شفاف‌سازی کنند و سپس پاسخ را دریافت نمایند.
ابزار گردآوری داده‌ها شامل برگه مشاهده مشخصات فردی شرکت‌کنندگان شامل سن، میزان تحصیلات، وضعیت شغلی، وضعیت تأهل، تعداد فرزندان و وضعیت اقتصادی و همچنین پرسش‌نامه استاندارد سلامت عمومی GHQ-28 متعلق به گولدبرگ [28، 29] به تعداد 28 سؤال بود. این پرسش‌نامه دربرگیرنده چهار مؤلفه است که هریک از آن‌ها شامل 7 سؤال می‌باشد. سؤالات 1-7 مربوط به خرده‌مقیاس نشانه‌های فیزیکی، سؤال 8-14 مربوط به خرده‌مقیاس اضطراب، سؤال 15 تا 21 مرتبط با مقیاس اختلال عملکرد اجتماعی و سؤالات 22-28 نیز درارتباط‌با مقیاس افسردگی هستند. خط برش در این پرسش‌نامه 23 است: یعنی اگر نمره فرد 24 و بالاتر از 24 باشد از لحاظ سلامت عمومی در وضعیت بدتری قرار دارد و مشکوک به اختلالات روانی است و نمره 23 و کمتر سالم قلمداد می‌شود. 
برای روایی صوری هر دو نوع پرسش‌نامه از تعداد 5 نفر از متخصصین و صاحب‌نظران رشته‌های سالمندشناسی، روان شناسی سلامت، آموزش و ارتقای سلامت استفاده شد و این افراد روایی صوری پرسش‌نامه‌ها تأیید کردند. همچنین برای اطمینان از اینکه سؤالات پرسش‌نامه‌ها به بهترین نحو ممکن برای اندازه‌گیری محتوی، طراحی شده است، از شاخص نسبت روایی محتوی (CVR) استفاده شد.
 به همین منظور هر دو نوع پرسش‌نامه در اختیار تعداد 15 نفر از متخصصین، خبرگان، صاحب‌نظران و اعضای هیئت علمی رشته‌های سالمندشناسی، روان شناسی سلامت، آموزش و ارتقای سلامت، اپیدمیولوژی و آمار قرار گرفت و از آن‌ها درخواست شد تا درخصوص سؤالات هر دو نوع پرسش‌نامه به سه گزینه «ضروری است»، « مفید است ولی ضرورتی ندارد» و «ضرورتی ندارد» پاسخ دهند. پاسخ‌ها براساس فرمول CVR و تعداد خبرگان و جدول لاوشه، حداقل مقدار قابل‌قبول برای پرسش‌نامه GHQ-28 برابر با 0/85 و برای پرسش‌نامه حمایت اجتماعی برابربا 0/75 به دست آمد. علاوه‌براین، برای بررسی شاخص روایی محتوی (CVI) از گروه متخصصین و خبرگان خواسته شد درخصوص سؤالات هریک از پرسش‌نامه‌ها به چهار گزینه «غیرمرتبط»، «نیاز به بازبینی اساسی»، «مرتبط اما نیاز به بازبینی دارد» و «کاملاًً مرتبط» پاسخ دهند. درنتیجه با در نظر گرفتن حداقل میزان قابل‌قبول، CVI برای پرسش‌نامه GHQ-28 برابر با 83 درصد و برای پرسش‌نامه حمایت اجتماعی برابر با 85 درصد به دست آمد.
ملکوتی و همکاران پایائی این پرسش‌نامه را در بین سالمندان ایرانی با استفاده از روش ضریب آلفای کرونباخ برابر با 0/94 و با استفاده از روش آزمون-بازآزمون برابر با 0/60 تعیین کردند [30]. نوربالا و محمد نیز در پژوهش اعتباریابی مقیاس خود، نمره پرش این پرسش‌نامه را برابر با 23 و میزان حساسیت و ویژگی این آزمون را به‌ترتیب 75 و 92 درصد و با روش بازآزمایی با فاصله زمانی یک هفته پس از تعیین اولیه ضریب همبستگی برابر با 85 درصد بین سؤالات با سطح اطمینان 99 درصد اعلام کردند [31].
برای اندازه‌گیری حمایت اجتماعی از پرسش‌نامه ارزیابی حمایت اجتماعی (SS-A) استفاده شد که ساختار نظری آن مبتنی بر تعریف Cobb است. این پرسش‌نامه دربرگیرنده 23 سؤال است که سه حیطه خانواده، دوستان و آشنایان را شامل می‌شود. از 23 سؤال این مقیاس، 8 سؤال به خرده مقیاس خانواده، 7 سؤال به خرده‌مقیاس دوستان و 8 سؤال به خرده‌مقیاس آشنایان اختصاص یافته است. این آزمون براساس مقیاس چهار درجه‌ای بسیار موافق، موافق، مخالف و بسیار مخالف طراحی شده است. در این پرسش‌نامه چهار نوع نمره قابل‌محاسبه است، شامل نمره حمایت اجتماعی خانواده، نمره حمایت اجتماعی دوستان، نمره حمایت اجتماعی آشنایان و نمره چهارم، نمره کل حمایت اجتماعی است که حاصل جمع سه نمره قبلی است. از سالمندان موردمطالعه خواسته شد تا هر سؤال را باتوجه‌به احساس خود در 1 هفته گذشته نمره‌دهی کنند. ضرایب آلفای کرونباخ برای کل مقیاس و 3 زیرمقیاس حمایت اجتماعی خانوادگی، دوستان و آشنایان، کل حمایت اجتماعی در مطالعه یارمحمدزاده و فیض الهی به‌ترتیب برابر با 0/91، 0/87، 0/89 و 0/83 تعیین شد [32].
داده‌ها با استفاده از آمار توصیفی (فراوانی، درصد، میانگین و انحراف‌معیار) و استفاده از آزمون‌های تی مستقل، ضریب همبستگی پیرسون و آنالیز واریانس و رگرسیون خطی در نرم‌فزار SPSS نسخه 26 و در سطح معنی‌داری کمتر از 0/05 تحلیل گردید.

یافته‌ها
همان‌طورکه در جدول شماره 1 نشان داده شده است، تعداد 300 نفر از سالمندان تحت پوشش مرکز بهداشت غرب تهران در این مطالعه مشارکت داشتند که میانگین سنی شرکت‌کنندگان 67/6 با انحراف‌معیار 6/4 بود. همچنین در مطالعه بیشتر شرکت‌کنندگان مذکر، از نظر شغلی زنان خانه‌دار، متأهل، حداقل دارای 1 فرزند، و حداکثر 4 فرزند و بیشتر، زیردیپلم، در زنان و مردان، بازنشسته و یا دارای شغل آزاد در مردان بودند و وضعیت اقتصادی خود را متوسط گزارش کردند.


براساس جدول شماره 2 که در آن مؤلفه‌ها و میانگین حمایت اجتماعی و همچنین ابعاد و میانگین سلامت روان در جمعیت سالمندان مورد مطالعه به نمایش درآمده است، مشخص گردید که سلامت روان افراد سالمند مشارکت‌کننده در این پژوهش در مردان با نمره 37/5 و در زنان با نمره 37/1 در شرایط نامطلوب قرار دارد که ازنظر جنسیت و ارتباط آن با سلامت روان، ارتباط معنی‌داری به دست نیامد (0/05<P).


همچنین سالمندان موردمطالعه ازنظر حمایت اجتماعی نیز در وضعیت نامطلوبی قرار داشتند. اگرچه تفاوت معنی‌داری بین وضعیت حمایت اجتماعی بین زنان و مردان سالمند مشارکت‌کننده در این مطالعه مشاهده شد (0/05>P). 
نتایج آزمون همبستگی پیرسون و تی مستقل در جدول شماره 3 نشان می‌دهد که بعضی از مشخصات جمعیت‌شناختی با نمره کل حمایت اجتماعی و سلامت روان سالمندان رابطه معناداری دارد (0/05>P).


همچنین بین سلامت روان با حمایت اجتماعی سالمندان همبستگی منفی و معناداری مشاهده می‌شود (0/01>P).
نتایج به‌دست‌آمده در جدول شماره 4 با استفاده از آزمون همبستگی پیرسون نشان می‌دهد ارتباط مثبت و معنی‌داری بین نمره کل حمایت اجتماعی سالمندان با ابعاد آن شامل حمایت اجتماعی خانواده، حمایت دوستان و حمایت اجتماعی آشنایان وجود دارد (0/01>P).


همچنین بین سلامت روان سالمندان با هریک از ابعاد آن شامل اضطراب و اختلال در خواب، افسردگی و کارکرد اجتماعی رابطه منفی و معنی‌داری مشاهده می‌شود؛ بدین معنی که هر چقدر میزان مؤلفه‌های سلامت روان کمتر باشد، این کاهش به‌دلیل افزایش اضطراب، افسردگی و کارکرد اجتماعی است. این رابطه در مورد میانگین حمایت اجتماعی با ابعاد آن نیز اثبات شد، به‌طوری‌که با افزایش میانگین حمایت اجتماعی خانواده، دوستان و آشنایان، میانگین حمایت اجتماعی از سالمندان بیشتر می‌شود.
نتایج رگرسیون خطی در جدول شماره 5 نشان داد متغیرهای پیش‌بین 5 درصد از تغییرات متغیر ملاک را تعیین می‌کنند.


به‌عبارتی نمره حمایت اجتماعی آشنایان به‌جز خانواده و دوستان از سالمندان (0/287-=B و 0/001>P) و نمره کل حمایت اجتماعی (0/466-=B و 0/004=P) با نمره کل سلامت روان سالمندان همبستگی منفی و معنی‌داری دارد. علاوه‌براین با کاهش یک واحد در نمره کل حمایت اجتماعی، میانگین نمره سلامت روان 9/30 درصد افزایش می‌یابد و هرچه این نمره بالاتر باشد، نشان‌دهنده ناهنجاری بیشتر در سلامت روان سالمندان است (جدول شماره 6).



بحث
یافته‌های توصیفی مطالعه حاضر نشان داد سالمندان تحت پوشش مرکز بهداشت غرب تهران در زمان انجام مطالعه از  سلامت روان مطلوب برخوردار نبودندکه با یافته‌های به‌دست‌آمده در پژوهش یزدانی در تهران [33]، براتی و همکاران در همدان [34] و نجاتی در قم [35] سازگار بود. در همین رابطه هسلام و همکاران اعلام کردند افراد سالمند با کارکردهای اجتماعی پایین، بیشتر در معرض سلامت روان نامطلوب قرار می‌گیرند [36]. توماس و همکاران نیز توصیه کردند باید بر روی سلامت روان سالمندان و ارتباط آن‌ها با کارکردهای اجتماعی، سلامت جسمی و شناختی، مطالعات بیشتری انجام شود [37]. علاوه‌براین در مطالعه مومنی و همکاران [38] و نجفی و همکاران [39] وضعیت سلامت روان مانند نشانه‌های افسردگی و اضطراب و کارکرد اجتماعی بین زنان و مردان سالمند نشان داده شد. مطالعه ویور کارگین و همکاران نیز که بر روی تعداد 100 نفر از سالمندان انجام شد مشخص کرد وضعیت سلامت روان بین زنان و مردان سالمند مناسب نیست [40]. نتایج کلیه مطالعات سطور قبل با نتایج مطالعه حاضر مشابهت دارد.
دیگر نتایج توصیفی مطالعه حاضر مشخص کرد در میان جمعیت سالمندان، وضعیت حمایت اجتماعی و ابعاد آن نیز نامطلوب است. اگرچه نتایج مطالعه حسینی و همکاران نشان داد وضعیت حمایت اجتماعی اکثریت سالمندان در مناطق مختلف شهر تهران مطلوب است [41]. مشابه با مطالعه حسینی و همکاران، رهایی و همکاران نیز اعلام کردند در شهرستان نیشابور اکثریت سالمندان از وضعیت حمایت اجتماعی خود رضایت داشتند. بالعکس در شهر یزد مطالعه سلطانی و همکاران گزارش کرد میانگین نمره حمایت اجتماعی سالمندان در این شهر نامطلوب بود [43]. علاوه‌براین، حسین آبادی و همکاران در شهر خرم‌آباد اعلام کردند که وضعیت حمایت اجتماعی سالمندان ساکن شهر خرم‌آباد نسبتاً مطلوب است [44].
مطالعه وضعیت حمایت اجتماعی در مناطق مختلف کشور در مقایسه با شهر تهران نشان داد در دیگر شهرها باتوجه‌به ساختار فرهنگی، رفتار قومی، خانوادگی و اجتماعی در هر منطقه، و معاشرت و تعامل و ارتباط بیشتر سالمندان با اعضای خانواده و دوستان و آشنایان بالا بودن حس صمیمیت و افزایش حمایت عاطفی از سالمندان، حمایت اجتماعی این افراد وضعیت مناسبی برخوردار است. افزایش جمعیت و تنوع قومی و فرهنگی و تعاملات و پیوندهای صمیمانه و عاطفی کمتر سالمندان با اعضای خانواده و دوستان و آشنایان در کلان شهر باعث شده است حمایت اجتماعی از سالمندان در مطالعه حاضر تفاوت قابل‌توجهی با سالمندان در دیگر شهرهای ایران داشته باشد. اگرچه نتایج مطالعه حسینی و همکاران که در سال 2012 انجام شد وضعیت مطلوبی را از نظر حمایت اجتماعی از سالمندان در شهر تهران نشان داد [41] که با نتایج مطالعه حاضر تفاوت دارد و حاکی از وضعیت نامطلوب و نامناسب حمایت اجتماعی و مؤلفه‌های آن در سالمندان شهر تهران در مقایسه با سال‌های گذشته است.
نتایج تحلیلی به‌دست‌آمده از پژوهش حاضر نشان داد ارتباط معنی‌داری بین حمایت اجتماعی و سلامت روان سالمندان وجود دارد؛ به شکلی که سالمندان با حمایت اجتماعی بالاتر، از سلامت روان مطلوب‌تری برخوردار هستند.
پژوهش‌های انجام‌شده در ایران و خارج از ایران همگی این نوع ارتباط را اثبات کرده‌اند، ازجمله مطالعه دمیرچی‌لو و همکاران [45]، حسینی و همکاران در تهران [41]، شاهرودی و همکاران در شهرستان خاش در استان زاهدان [46]، فتاحی اردکانی و همکاران با مطالعه بر روی 280 نفر از سالمندان نظامی [47] همگی تأییدکننده یافته‌های مطالعه حاضر است. ازسوی‌دیگر در مطالعه فاریول - بارونی و همکاران که در کشور اسپانیا انجام شد، مشخص شد مهم‌ترین متغیر پیش‌بین بر روی سلامت روان افراد سالمند بالای 60 سال، حمایت اجتماعی از آن‌ها است [48]. علاوه‌براین در کشور برزیل مونوز- بارمجو و همکاران با مطالعه بر روی تعداد 7023 نفر از سالمندان بیش از 65 سال گزارش کردند که ارتباط معنی‌داری بین سلامت روان و حمایت اجتماعی ادراک‌شده وجود دارد [49].
همچنین، فصیحی هرندی و همکاران توانستند در کشور ایران تأثیر حمایت اجتماعی را بر روی بهداشت روان افراد سالمند اثبات کنند [50]. راهمندی و همکاران نیز دریافتند بین حمایت اجتماعی خانواده با سطح افسردگی سالمندان ارتباط معنی‌داری وجود دارد و هرچه حمایت خانوادگی خانواده از سالمندان خود بیشتر باشد، سطح افسردگی در میان آن‌ها با کاهش همراه است [51]. در مطالعه لی و همکارن در کشور چین مشخص شد حمایت اجتماعی ازسوی خانواده و دوستان تأثیر متفاوتی بر روی سلامت روان و رفاه اجتماعی سالمندان دارد؛ به‌طوری‌که تأثیر مثبت حمایت دوستان و آشنایان (بر پایه علائق شخصی و انتخابی) بیشتر از حمایت خانوادگی در سالمندان است [52].
لیو و همکاران، همچنین آقاجانی و همکاران توانستند اثر احساس تنهایی بر سلامت روان سالمندان را از طریق متغیر میانجی حمایت اجتماعی به دست آورند [53، 54]. گون و همکاران با مطالعه بر روی تعداد 837 نفر از سالمندان آمریکایی- افریقایی دریافتند که ارتباط خانوادگی و ارتباط با دوستان و آشنایان از جمله عوامل منحصربه‌فرد مؤثر بر سلامت روان این افراد است [55]. همچنین با استفاده از آزمون آنووا بین سلامت روان سالمندان موردمطالعه با نوع شغل، وضعیت تأهل و وضعیت اقتصادی ارتباط معنی‌داری مشاهده شد. مقدم و همکاران در مطالعه خود بر روی سالمندان شهر یزد اعلام کردند بین سلامت روان افراد سالمند با شغل و وضعیت تأهل و وضعیت درآمد آن ارتباط معنی‌داری وجود داشت [56]. 
اگرچه در مطالعه ایزدخواه و همکاران بین افسردگی سالمندان با عوامل جمعیت‌شناختی وضعیت شغلی و اقتصادی در مناطق شهری و روستایی شهرستان زنجان گزارش نگردید [57]. در مطالعه حاضر نیز میزان تأثیر حمایت دوستان و آشنایان در مقایسه با حمایت خانوادگی بر روی کاهش سلامت روان سالمندان موردمطالعه اثبات شد که با نتایج بالا تاحدودی سازگاری دارد. نتایج به‌دست‌آمده از ارتباط عوامل جمعیت‌شناختی سالمندان شرکت‌کننده در مطالعه حاضر ازطریق آزمون تی مستقل نشان داد بین جنسیت با سلامت روان آن‌ها ارتباط معنی‌داری دیده می‌شود. مومنی و همکاران [38] و نجفی و همکاران [39] تفاوت معنی‌داری را بین نشانه‌های افسردگی و اضطراب و کارکرد اجتماعی با جنسیت سالمندان نشان دادند؛ به‌طوری‌که این نوع اختلالات در سالمندان مؤنث بیشتر از سالمندان مذکر وجود داشت [38، 39]. اگرچه ویور کارگین و همکاران گزارش کردند که وضعیت سلامت روان سالمندان با جنسیت آن‌ها ارتباط معنی‌داری ندارد [40].
در همین رابطه نتایج به‌دست‌آمده از پژوهش اردکانی و همکاران نشان داد نوع شغل و یا نداشتن شغل و همچنین سن و میزان تحصیلات نقش مهمی در حمایت اجتماعی سالمندان دارد [58]. کیلی و همکاران نیز گزارش کردند زنان سالمند در مقایسه با مردان سالمند از ناهنجاری‌های روانی مانند افسردگی و اضطراب رنج می‌برند [59]. 
براساس مطالعه محمودی و همکاران با استفاده از مدل معادلات ساختاری، وضعیت تحصیلی با سلامت روان مردان و زنان سالمند همبستگی مستقیم دارد که این همبستگی در مردان سالمند بیشتر است [60]. علاوه‌براین استفاده از مدل معادلات ساختاری که توسط ماسوماتو و همکاران انجام شد، نتایج به‌دست‌آمده نشان داد در میان 936 نفر از سالمندان در کشور ژاپن به‌عنوان یک مفهوم چند بعدی هر دو نوع جنسیت در شرایط سالمندی از اختلالات شناختی رنج می‌برند [61]. در نهایت اینکه در مطالعه حاضر بین حمایت اجتماعی از سالمندان با وضعیت شغلی این افراد ارتباط معنی‌داری وجود دارد. به‌عبارتی سالمندانی که شاغل هستند و یا وضعیت شغلی بهتری دارند و از شغل خود رضایت دارند حمایت اجتماعی بیشتری را احساس می‌کنند. کاناوان و همکاران نیز اعلام کردند ارتباط معنی‌داری بین حمایت اجتماعی و از دست دادن شغل وجود دارد [62]. با‌توجه‌به مطالب فوق به نظر می‌رسد افزایش حمایت اجتماعی می‌تواند تأثیر مهم بر سلامت روان و کارکرد اجتماعی آن‌ها داشته باشد [63].

نتیجه‌گیری نهایی
نتایج مطالعه حاضر نشان داد حمایت اجتماعی در هریک از ابعاد آن یکی از عوامل مهم و حیاتی در بروز اختلالات در سلامت روان افراد سالمند از نظر روحی، روانی و کارکرد اجتماعی است. اگرچه سلامت روان سالمندان تحت تأثیر بعضی از عوامل و ویژگی‌های جمعیت‌شناختی نیز قرار دارد. همچنین حمایت اجتماعی خانواده و دوستان و آشنایان نیز در بهبود سلامت روان افراد سالمند نقش دارد. افزایش حمایت اجتماعی و عاطفی از سالمندان از شاخص‌های رفاهی در این گروه از افراد جامعه باعث پویائی و سرزندگی آن‌ها می‌شود. بنابراین باتوجه‌به افزایش جمعیت سالمند در کشور لازم است راهکارهای لازم ازجمله حضور بیشتر سالمندان در میان خانواده و دوستان و آشنایان خود، آموزش خانواده‌ها توسط متخصصان روان‌شناسی و رفاه اجتماعی از طریق رسانه‌های جمعی و تدوین و ارائه بسته‌های آموزشی و شبکه اجتماعی سالمندی برای حمایت بیشتر از سالمندان در نظر گرفته شود.
همچنین باید در نظر داشت حمایت اجتماعی و تأثیر آن در سلامت روان سالمندان مفهومی چند بعدی است، به‌طوری‌که دیگر عوامل نیز بر روی سلامت روان سالمندان از جمله حمایت‌های رفاهی و خدماتی، مالی و مشورتی که باید توسط دولت‌ها ارائه شود، نقش دارد.مطالعه حاضر از محدود مطالعاتی است که توانسته همبستگی بین سلامت روان و ابعاد آن را با حمایت اجتماعی و مؤلفه‌های آن و همچنین ویژگی جمعیت‌شناختی سالمندان در جمعیت موردمطالعه از طریق آزمون همبستگی و تحلیل واریانس مشخص کند و از این طریق همبستگی بین متغیرها با یکدیگر را به دست آورد. اگرچه این پژوهش دارای محدویت‌هایی است. اولاً پژوهش حاضر با استفاده از توزیع پرسش‌نامه بین والدین، کودکان و نوپایان انجام شد که تکمیل آن از طریق تلفن صورت گرفته است. ثانیاً پژوهش حاضر در مقطع زمانی سال 1400 تا 1401 مرکز بهداشت غرب تهران تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی ایران انجام شد. لذا این امکان وجود دارد که نتایج به‌دست‌آمده در پژوهش حاضر در جمعیت سالمندان تحت پوشش این مراکز با نتایج دیگر پژوهش‌های آتی در این مراکز تفاوت داشته باشد. ثالثاً مطالعه حاضر در جمعیت سالمندان تحت پوشش مراکز بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی ایران انجام شده است، لذا امکان تعمیم‌پذیری نتایج به‌دست‌آمده با نتایج سایر پژوهش‌های مشابه به‌ویژه در شهر تهران و یا دیگر نقاط کشور وجود ندارد.

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
پژوهش حاضر در دانشگاه علوم پزشکی ایران با کد اخلاق (IR.IUMS.REC.1393.1369)تأیید و تصویب شده است. 

حامی مالی
پژوهش حاضر تحت حمایت معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی ایران انجام شد.

مشارکت نویسندگان
ایده‌پردازی: طاهره آقاجانی؛ روش‌شناسی: طاهره آقاجانی و مهشید فروغیان؛ تحقیق: طاهره آقاجانی و مهناز صلحی؛ نگارش –پیش‌نویس اصلی: طاهره آقاجانی و اکرم عزتی فرد؛ نگارش –بازبینی و ویرایش: حسین درگاهی؛ منابع: ندا قهرمان‌زاده و فاطمه رضایی؛ نظارت: حسین درگاهی و اکرم عزتی فرد.

تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.

تشکر و قدردانی
نویسندگان از مدیران و کارکنان محترم مرکز بهداشت غرب تهران و همچنین کلیه مشارکت‌کنندگان در این پژوهش تقدیر و تشکر می‌کنند. 

 

References

1. Schoenborn NL, Janssen EM, Boyd C, Bridges JF, Wolff AC, Xue Q-L, et al. Older adults’ preferences for discussing long-term life expectancy: Results from a national survey. The Annals of Family Medicine. 2018; 16(6):530-7. [DOI:10.1370/afm.2309] [PMID]
2. Fulmer T, Reuben DB, Auerbach J, Fick DM, Galambos C, Johnson KS. Actualizing Better Health And Health Care For Older Adults. Health Affairs. 2021; 40(2):219-25. [DOI:10.1377/hlthaff.2020.01470] [PMID]
3. Steiner JF, Stenmark SH, Sterrett AT, Paolino AR, Stiefel M, Gozansky WS, et al. Food insecurity in older adults in an integrated health care system. Journal of the American Geriatrics Society. 2018; 66(5):1017-24. [DOI:10.1111/jgs.15285] [PMID]
4. Ghasemi S, Keshavarz Mohammadi N, Mohammadi Shahboulaghi F, Ramezankhani A, Mehrabi Y. [Physical health status and frailty index in community dwelling older adults in Tehran (Persian)]. Iranian Journal of Ageing. 2019; 13(5):652-65. [DOI:10.32598/SIJA.13.Special-Issue.652]
5. Goodarzi A, Elahi AR, Akbari Yazdi H. [Qualitative analysis of elderly physical activities development strategies and policies of selected and leading countries (Persian)]. Iranian Journal of Health Education and Health Promotion. 2021; 8(4):359-77. [DOI:10.29252/ijhehp.8.4.359]
6. Cattagni Kleiner A, Henchoz Y, Fustinoni S, Seematter-Bagnoud L. Volunteering transitions and change in quality of life among older adults: A mixed methods research. Archives of Gerontology and Geriatrics. 2022; 98:104556. [DOI:10.1016/j.archger.2021.104556] [PMID]
7. Hamdan Mansour AM, Shehadeh JH, Puskar K, El-Hneiti M, Haourani EM. Investigating physical, psychological and social well-being of older persons in Jordan. Current Aging Science. 2017; 10(3):217-23. [DOI:10.2174/1874609810666170113093307] [PMID]
8. North MS, Fiske ST. Modern attitudes toward older adults in the aging world: A cross-cultural meta-analysis. Psychological Bulletin. 2015; 141(5):993-1021. [DOI:10.1037/a0039469] [PMID]
9. Tajvar M, Torabi M, Dargahi H, Atashbahar O, Sajadi HS. [Assessing the Isfahan hospitals based on the World Health Organization’s Age-Friendly Hospital Model: A mixed method study (Persian)]. Iranian Journal of Ageing. 2023; 18(2):234-51. [DOI:10.32598/sija.2023.3536.1]
10. Saraji GN, Dargahi H. Study of quality of work life (QWL). Iranian Journal of Public Health. 2006; 35(4):8-14. [Link]
11. Weber M, Schmitt KU, Frei A, Puhan MA, Raab AM. Needs assessment in community-dwelling older adults toward digital interventions to promote physical activity: Cross-sectional survey study. Digital Health. 2023; 9:20552076231203785. [DOI:10.1177/20552076231203785] [PMID]
12. Khodabakhsh S. Factors affecting life satisfaction of older adults in Asia: A systematic review. Journal of Happiness Studies. 2022; 23(3):1289-304. [DOI:10.1007/s10902-021-00433-x]
13. Reyes MF, Satorres E, Delhom I, Bueno-Pacheco A, Meléndez JC. Coping and life satisfaction in Colombian older adults. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2021; 18(20):10584. [DOI:10.3390/ijerph182010584] [PMID]
14. Almeida APSC, Nunes BP, Duro SMS, Facchini LA. Socioeconomic determinants of access to health services among older adults: A systematic review. Revista de Saude Publica. 2017; 51:50. [DOI:10.1590/s1518-8787.2017051006661]
15. Dargahi H, Seragi JN. An Approach Model for Employees’ Improving Quality of Work Life (IQWL). Iranian Journal of Public Health. 2007; 36(4):81-6. [Link]
16. Tkatch R, Musich S, MacLeod S, Kraemer S, Hawkins K, Wicker ER, et al. A qualitative study to examine older adults’ perceptions of health: Keys to aging successfully. Geriatric Nursing. 2017; 38(6):485-90. [DOI:10.1016/j.gerinurse.2017.02.009] [PMID]
17. Duh-Leong C, Dreyer BP, Huang TT, Katzow M, Gross RS, Fierman AH, et al. Social capital as a positive social determinant of health: A narrative review. Academic Pediatrics. 2021; 21(4):594-9. [DOI:10.1016/j.acap.2020.09.013] [PMID]
18. Schulder T, Rudenstine S, Bhatt KJ, McNeal K, Ettman CK, Galea S. A multilevel approach to social support as a determinant of mental health during COVID‐19. Journal of Community Psychology. 2024; 52(5):640-53. [DOI:10.1002/jcop.22832] [PMID]
19. Northcott S, Moss B, Harrison K, Hilari K. A systematic review of the impact of stroke on social support and social networks: Associated factors and patterns of change. Clinical Rehabilitation. 2016; 30(8):811-31. [DOI:10.1177/0269215515602136] [PMID]
20. Kelly ME, Duff H, Kelly S, McHugh Power JE, Brennan S, Lawlor BA, et al. The impact of social activities, social networks, social support and social relationships on the cognitive functioning of healthy older adults: A systematic review. Systematic Reviews. 2017; 6(1):259. [DOI:10.1186/s13643-017-0632-2] [PMID]
21. Meng J, Chung M, Cox J. Linking network structure to support messages: Effects of brokerage and closure on received social support. Journal of Communication. 2016; 66(6):982-1006. [DOI:10.1111/jcom.12268]
22. Kocalevent RD, Berg L, Beutel ME, Hinz A, Zenger M, Härter M, et al. Social support in the general population: Standardization of the Oslo social support scale (OSSS-3). BMC Psychology. 2018; 6(1):31. [DOI:10.1186/s40359-018-0249-9] [PMID]
23. López‐Cerdá E, Carmona‐Torres J, Rodríguez‐Borrego M. Social support for elderly people over 65 years in Spain. International Nursing Review. 2019; 66(1):104-11. [DOI:10.1111/inr.12468] [PMID]
24. Kadhim KT, Alsahlany AM, Wadi SM, Kadhum HT. An overview of patient’s health status monitoring system based on internet of things (IoT). Wireless Personal Communications. 2020; 114(3):2235-62 [DOI:10.1007/s11277-020-07474-0]
25. Ghafari D. [Investigating the meaning of the elderly’s social health (Persian)]. The Islamic Journal Of Women and The Family. 2020; 8(18):159-86. [Link]
26. Levasseur M, Routhier S, Clapperton I, Doré C, Gallagher F. Social participation needs of older adults living in a rural regional county municipality: Toward reducing situations of isolation and vulnerability. BMC Geriatrics. 2020; ;20(1):456. [DOI:10.1186/s12877-020-01849-5] [PMID]
27. Czaja SJ, Boot WR, Charness N, Rogers WA, Sharit J. Improving social support for older adults through technology: Findings from the PRISM randomized controlled trial. The Gerontologist. 2018; 58(3):467-77. [DOI:10.1093/geront/gnw249] [PMID]
28. Larijani M, Moslehi M. [Older women’s perception of loneliness and virtual actions adapt to it (Persian)]. Women’s Studies Sociological and Psychological. 2022; 20(1):65-98. [DOI: 10.22051/jwsps.2022.38326.2537]
29. Sharifi M, Mohammad-Aminzadeh D, Soleimani sefat E, Sudmand N, Younesi J. [Relationship of deterministic thinking with loneliness and depression in the elderly (Persian)]. Iranian Journal of Ageing. 2017; 12(3):276-87. [DOI:10.21859/sija.12.3.276]
30. Malekooti SK, Mirabzadeh A, Fathollahi P, Salavati M, Kahali S, Afkham Ebrahimi A, et al. [Reliability, validity and factor structure of the GHQ-28 in Iranian elderly (Persian)]. Iranian Journal of Ageing. 2006;1(1):11-21. [Link]
31. Nourbala A, Bagheri YS, Mohammad K. [The validation of general health questionnaire-28 as a psychiatric screening tool (Persian)]. Hakim Journal. 2009; 11(4):47-53. [Link]
32. Yarmohammadzadeh P, Feizollahi Z. The relationship between social support, academic motivation with academic self-efficacy of high school students. Journal of Applied Sociology. 2016; 27(1):157-69. [Link]
33. Yazdani A, Fekrazad H, Sajadi H, Salehi M. Relationship between social participation and general health among the elderly. Journal of Kermanshah University of Medical Sciences. 2015; 18(10):e74009. [DOI:10.22110/jkums.v18i10.2298]
34. Barati M, Fathi Y, Soltanian A, Moini B. Mental health and health promoting behaviors in older people living in Iran, Hamadan. Iranian Journal of Nursing and Midwifery. 2012; 20(3):12-9.[Link]
35. Nejati V. Assessing the health status of elderly people in the province of Qom (2007). Journal of Inflammatory Diseases. 2009; 13(1):e155456. [Link]
36. Haslam C, Cruwys T, Haslam SA. “The we’s have it”: Evidence for the distinctive benefits of group engagement in enhancing cognitive health in aging. Social Science & Medicine. 2014; 120:57-66. [DOI:10.1016/j.socscimed.2014.08.037] [PMID]
37. Thomas ML, Kaufmann CN, Palmer BW, Depp CA, Martin AS, Glorioso DK, et al. Paradoxical trend for improvement in mental health with aging: a community-based study of 1,546 adults aged 21-100 years. The Journal of Clinical Psychiatry. 2016; 77(8):e1019-25. [DOI:10.4088/JCP.16m10671] [PMID]
38. Momeni Kh, Karimi H. [The comparison of general health of the residents/non residents in the elder house (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2010; 5(17):23-9. [Link]
39. Najafi B, Arzaghi M, Fakhrzadeh H, Sharifi F, Shoaei S, Alizadeh M, et al. [Mental health status and related factors in aged population: Urban health equity assessment and response tool (Urban-HEART) study in Tehran (Persian)]. Iranian Journal of Diabetes and Metabolism. 2014; 13(1):62-73. [Link]
40. Weaver Cargin J, Collie A, Masters C, Maruff P. The nature of cognitive complaints in healthy older adults with and without objective memory decline. Journal of Clinical and Experimental Neuropsychology. 2008; 30(2):245-57. [DOI:10.1080/13803390701377829] [PMID]
41. Hosseini M, Dakhteh HM, Yaghmaei F, Alavi MH. [Correlation of social support and health in an elderly population in Iran (Persian)]. Advances in Nursing and Midwifery. 2012; 21(73):25-30. [Link]
42. Rahaei Z, Borji S, Aminisani N, Fallahzadeh H. [The relationship between social support and cognitive status among older adults: Neyshabur longitudinal study on ageing (Persian)]. Journal of Gerontology. 2023; 8(3):20-9. [DOI:10.22034/JOGE.8.3.20]
43. Soltani T, Mazloomy MS, Morowati SM, Fallahzadeh H, Jafari A. Social support and its relation with daily activities among elderly people of Yazd. Journal of Community Health Research. 2015; 3(4):270-7. [Link]
44. Hosseinabadi R, Biranvand S, Mirzayee S, Anbari K, Nabavi SH, Mansouri T. [The study of the association between perceived social support and social health of the elderly in Khorramabad City (Persian)]. Journal of North Khorasan University of Medical Sciences. 2019; 11(1):65-72. [DOI:10.52547/nkums.11.1.65]
45. Damerchi lou A, Ghaffari M, Sadeghipour Roudsari M, Rakhshanderou S. [Relationship of perceived social support with sleep quality and mental health in the elderly referred to Health Centers in Tehran, Iran (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2024; 18(4):554-69. [DOI:10.32598/sija.2023.3565.1]
46. Shahroudi S, Rashki Ghalenow H,  Izadirad H, Siyasar A, Dastras M. [The relationship between social support and general health of the elderly in Khash city, 1399 (Persian)]. Iranian Journal of Nursing Research. 2022; 16(6):64-72. [Link]
47. Fattahi Ardakani M, Mohammad Rezaei Z, Jadgal MS, Khodavandi S, Zareipour M. [Investigating stress, anxiety and depression and its relationship with social support in military elderly (Persian)]. Journal of Military Medicine. 2021; 23(9):730-7. [DOI:10.30491/JMM.23.9.730]
48. Farriol-Baroni V, González-García L, Luque-García A, Postigo-Zegarra S, Pérez-Ruiz S. Influence of social support and subjective well-being on the perceived overall health of the elderly. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2021; 18(10):5438. [DOI:10.3390/ijerph18105438] [PMID]
49. Muñoz-Bermejo L, Adsuar JC, Postigo-Mota S, Casado-Verdejo I, de Melo-Tavares CM, Garcia-Gordillo MÁ, et al. Relationship of perceived social support with mental health in older caregivers. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2020; 17(11):3886. [DOI:10.3390/ijerph17113886] [PMID]
50. Harandi TF, Taghinasab MM, Nayeri TD. The correlation of social support with mental health: A meta-analysis. Electronic Physician. 2017; 9(9):5212-22. [DOI:10.19082/5212] [PMID]
51. Rahmadeni AS, Hayat N, Alba AD, Badri IA, Fadhila F. The relationship of family social support with depression levels of elderly in 2019. International Journal of Health and Medical Sciences. 2020; 3(1):111-6. [Link]
52. Li H, Ji Y, Chen T. The roles of different sources of social support on emotional well-being among Chinese elderly. Plos One. 2014; 9(3):e90051. [DOI:10.1371/journal.pone.0090051] [PMID]
53. Liu L, Gou Z, Zuo J. Social support mediates loneliness and depression in elderly people. Journal of Health Psychology. 2016; 21(5):750-8. [DOI:10.1177/1359105314536941] [PMID]
54. Aghajani T, Ezatifard A, Alaei JanatMakan M, Solhi M, Foroughan M, GhahremanZadeh N, et al. [Exploring the impact of loneliness on mental health among eldery in west health center of Tehran, Iran (Persian)]. Payesh (Health Monitor). 2024; 23(2):221-31. [DOI:10.61186/payesh.23.2.221]
55. Nguyen AW, Chatters LM, Taylor RJ, Mouzon DM. Social support from family and friends and subjective well-being of older African Americans. Journal of Happiness Studies. 2016; 17(3):959-79. [DOI:10.1007/s10902-015-9626-8] [PMID]
56. Moghadam K, Mansour-Ghanaei R, Esmaeilpour Bandboni M, Artkar-Roshan Z. [The relationship between social support with depression among elderly in eastern cities of Guilan (Persian)]. The Journal of Tolooebehdasht. 2020; 19(2):85-95. [DOI:10.18502/tbj.v19i2.3398]
57. Nazari M, Izadkhah FS, Azadi N, Mansourian M. [Investigating the relationship between general health and depression in the elderly living in urbon and rural areas of Zanjan city in 2019 (Persian)]. The Journal of Tolooebehdasht. 2023; 21(5):64-79.[DOI:10.18502/tbj.v21i5.11752]
58. Ardakani A, Baneshi MR, Taravatmanesh S, Taravatmanesh L, Zolala F. Social support among the elderly in Iran. Archives of Psychiatry & Psychotherapy. 2017; 19(3):52-7. [DOI:10.12740/APP/76062]
59. Kiely KM, Brady B, Byles J. Gender, mental health and ageing. Maturitas. 2019; 129:76-84. [DOI:10.1016/j.maturitas.2019.09.004] [PMID]
60. Mahmoodi Z, Yazdkhasti M, Rostami M, Ghavidel N. Factors affecting mental health and happiness in the elderly: A structural equation model by gender differences. Brain and Behavior. 2022; 12(5):e2549. [DOI:10.1002/brb3.2549] [PMID]
61. Masumoto K, Taishi N, Shiozaki M. Age and gender differences in relationships among emotion regulation, mood, and mental health. Gerontology and Geriatric Medicine. 2016; 2:2333721416637022. [DOI:10.1177/2333721416637022] [PMID]
62. Canavan M, Gallo WT, Marshall GL. The moderating effect of social support and social integration on the relationship between involuntary job loss and health. Journal of Applied Gerontology. 2021; 40(10):1272-9. [DOI:10.1177/0733464820921082] [PMID]
63. Nabavi SH, Alipour F, Hejazi A, Rabbani E, Rashedi V. [Relationship between social support and mental health in older adults (Persian)]. Medical Journal of Mashhad University of Medical Sciences. 2015; 27(7):841-6. [DOI:10.22038/mjms.2014.3756]