Extended Abstract
1. Objectives
Today, promoting health, well-being and life expectancy in societies, has increased the population of the elderly. Hence, the elderly population is a global issue [4]. In Iran, according to 2016 Population and Housing Census, 9.3% of population consists of people aged 60 years and above [9]. Following the emergence of aging populations, the issue of care for the elderly is raised where adult children are the most common source of care providers [15]. For the children who are often in the middle age and married, the pressure of taking care of their aging parents can be heavy; because they have to satisfy the needs of both their children and parents [16]. On the other hand, caregiving has been largely understudied as a lived experience or within a cultural frame of reference [44].
 The present study aims to investigate what kinds of psychological distresses are experienced by married children caring for their aging parents.
2. Methods and Materials
This study is a qualitative research using phenomenological analysis. Phenomenology is essentially a study of lived experience or the world of life. In this approach, the world is considered as being experienced by a person, not as a universe or a fact which is something separate from human being [45]. The study population consisted of married women and men living in Qom in 2016 who take care of at least one of their parents aged 60 and older. For sampling, purposeful sampling method was applied. The size of the sample was set as 13 by the data saturation. A deep interview was used to collect research data. The interview began with a general question: “How do you feel about taking care of your father or mother?” Then, according to the participants’ answers, the supplementary questions were asked. The duration of the interviews varied from 20 to 60 minutes. 
Interviews were conducted at the participants’ home or at the counseling center. After each interview, the audio files were fully listened and then transcribed. Then, the written text was analyzed using Colaizzi’s 7-step method [47]. The steps are as follows: 1. Reading through all the texts; 2. Most relevant statements were extracted and listed in a table; 3. Meanings were given to the statements (formulating meanings); 4. The identified meanings were clustered into another table; 5. Similar meanings were incorporated in the third table and subcategories were created; 6. Subcategories were condensed and a fundamental structure was produced; and 7. To verify the fundamental structure, it was returned to the participants and in a conversation, meanings were examined from their point of view.
3. Results
By analyzing all interviews, 3 categories, 7 subcategories, and 39 concepts were extracted (Table 1). Unpleasant emotions: This category includes two subcategories of “bad feelings” and “concerns.” The bad feelings are Insecurity, neglect, discomfort, coercion, abused, guilty, exhausted, frustrated, emotional dichotomy, anger, excessive responsibility, regret, loss of consciousness, disgust, and time urgency. Concerns are the worries of participants as caregivers which are often related to the future or somehow to the consequences of caregiving. These concern are about increasing problems, leaving parents alone at home, parent’s death, own physical health, own old age, people’s judgments, parents’ disown, and own death.
Neurotic 
States: This category includes three subcategories of “depression,” “anxiety,” and “obsession.” Concepts that led to the formation of depression subcategory are isolation, reluctance to live, crying, and lack of energy. 

The subcategory of anxiety includes three concepts of sleep disorders, vigilance, and anxious thoughts, while the obsession subcategory is based on the concept of being clean or unclean. One of the problems of the elderly is usually the bladder and or bowel incontinence; for many caregivers this can be disgusting, and they may be obsessed with this particular condition.
Conflicts
When two needs or two internal motives are present at the same time, the conflict occurs. The conflicts experienced by the participants included two subcategories of “role” and “doubts.” Role conflict is experienced by the many caregivers. Along with the role of a caregiver, they carry the role of a parent, a partner, and an employee. Therefore, conflicts appear in the caregiver-parent, caregiver-partner, and caregiver-employee roles. The subcategory of doubts refers to the struggle between conflicting thoughts and feelings, or different decisions and actions. Caregivers who had doubts during care, ask themselves such questions: Old people are good or bad? Should I give up or sacrifice? Should I take it serious or easy? Should I do it myself or I should ask someone else? My behavior is right or wrong?
4. Conclusion
The world’s aging population is increasing; so, caring for the elderly is one of the challenges facing modern societies. This task is often left to the children of the elderly, who are often middle-aged and have other tasks such as wifehood and child-care responsibilities, and employee tasks. Therefore, this is a challenging experience that causes psychological distresses including unpleasant emotions such as bad feelings and concerns; neurotic states such as depression, anxiety, and obsession; and conflicts such as conflicts in roles or doubts. Several studies have been conducted in this area in other countries; findings of this study are consistent with some of them, although some of them are new due to the cultural differences. The results of this research can be useful for understanding and as a result, advising people who have such an experiences.
Ethical Considerations
Compliance with ethical guidelines
This research has been confirmed by the Research Ethics Committee of the School of Psychology.

Funding
This research was extracted from the first author's thesis Department of Professional Training, Taleghani Branch, Farhangian University, Qom, Iran.
Conflict of interest
All authors certify that this manuscript has neither been published in whole nor in part nor being considered for publication elsewhere. The authors declare no conflict of interest.
Acknowledgements
At the end, we would like to thank the participants as well as Qom Counseling and Consulting Centers and the Advisory Department at Kharazmi University in Tehran.

مقدمه
آدمی در طول حیات خویش تجارب گوناگونی را از سر می‌گذراند. بیشتر این تجربه‌ها هم فرصت‌هایی برای رشد و هم تهدیدهایی برای سلامت و یکپارچگی روانی افراد هستند. این تجربه‌ها در همه دوره‌های زندگی به اقتضای فرایند تکامل رخ می‌دهند، که مواجهه موفقیت‌آمیز با هر یک از آن‌ها منجر به انتقال سازنده به مرحله بعدی و عدم موفقیت در آن منجر به مشکلات و اختلالات روان‌شناختی می‌شود [1]. یکی از دوره‌های رشد، میان‌سالی است. بزرگ‌سالی با نیروی بنیادی مراقبت مشخص می‌شود. اریکسون مراقبت را این‌گونه تعریف کرده است: «گسترش دادن تعهد به نگهداری از اشخاص، دستاوردها، و اندیشه‌هایی که فرد یاد گرفته است از آن‌ها مراقبت کند» [2].
یکی از مسائل در چرخه زندگی خانوادگی، بحران میان‌سالی است، که طی آن یکی از والدین میان‌سال، گزینش شغلی خود یا حتی انتخاب‌های زناشویی خویش را زیر سؤال می‌برد. همچنین فرتوتی پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها ایجاب می‌کند که نسل میان‌سال به مراقبت از آنان بپردازد [3]. 
جمعیت سالمند یک مسئله جهانی است [4]. پیش‌بینی می‌شود 25 سال دیگر 1/2 میلیارد نفر (حدود 14 درصد) از ساکنان زمین را افراد 60 سال و بالاتر تشکیل دهند [5]. در آستانه سال 2017 جمعیت افراد 65 سال و بالاتر 15.5 درصد جمعیت ایالت متحده آمریکا را تشکیل می‌داد [6]. در سال 2050، 17 میلیون نفر از جمعیت بالای 85 سال در این کشور وجود خواهد داشت. این بدین معنی است که مراقبت از سالمندان در قرن 21 مسئله‌ای رو به رشد خواهد بود [7]. در حال حاضر در اروپا نسبت جمعیت سالمند (65 سال و بالاتر) 17 درصد است [8]. بر اساس سرشماری نفوس و مسکن سال 1395 جمعیت 60 سال و بالاتر 9/3 درصد از جمعیت ایران را تشکیل می‌دهد [9]. پیش‌بینی می‌شود 35 سال آینده، 33 درصد از جمعیت ایران، بالای 60 سال باشد [10]. سازمان ملل متحد (2007) پیش‌بینی کرده است که در فاصله سال 1385 تا 1405، 10 سال به میانه سنی کشور ایران افزوده می‌شود. بر اساس پیش‌بینی این سازمان، امید به زندگی در سال 1429 به 78/5 سال می‌رسد [5].
این روند جمعیتی موجب افزایش روزافزون «نسبت وابستگی» می‌شود. این نسبت هرچه بیشتر باشد، نشان‌دهنده تجمع بیشتر جمعیت وابسته و غیرمولد در جامعه دارد. این شاخص با خارج‌قسمت تعداد جمعیت غیرواقع در سن فعالیت برابر است، یعنی صفر تا 14 ساله و 65 ساله و بالاتر، بر جمعیت واقع در سن فعالیت، یعنی 15 تا 64 ساله [11].
از سوی دیگر، ایران یک جامعه شرقی و مذهبی است و در فرهنگ عامه و شریعت اسلام بر احسان به والدین توصیه‌های فراوانی شده است. در قرآن کریم شش بار مستقیماً بر احسان به والدین اشاره شده است (اسراء، 23؛ نساء، 36؛ بقره، 83؛ انعام، 151؛ احقاف، 15؛ ابراهیم، 62). در قرآن هفت تکلیف برای فرزندان در قبال والدین آمده است که عبارتند از: احترام، احسان، اطاعت، ادب‌ورزی، مراقبت در کهن‌سالی، پشتیبانی و دعا برای والدین [12]. برخی تحقیقات نشان می‌دهند که در یک جامعه خانواده‌محور، مراقبت بیشتر بر تعهدات و مقررات اجتماعی مبتنی است تا بر روابط عاطفی. این ممکن است مراقبان را در برابر پریشانی‌های هیجانی محافظت نکند [13]. 
از دیرباز مراقبت از والدین سالخورده به طور طبیعی بر عهده فرزندان بوده است. در گذشته خانواده گسترده رواج داشت و سالمندی دوره‌ای طولانی از زندگی را تشکیل نمی‌داد. بنابراین فشار مراقبت چندان چالش‌انگیز نبود، چراکه تعداد سالمندان کم و تعداد مراقبان زیاد بود. اما امروزه با تغییرات جمعیتی، مراقبت از سالمندان به یک مسئله تبدیل شده است. هم اکنون مراقبت خانوادگی به عنوان یک دغدغه بهداشتی عمومی نگریسته می‌شود. مراقبان خانوادگی به عنوان بیماران پنهان توصیف می‌شوند و نیاز به حمایت و مراقبت از خودشان برای مقابله با تأثیر منفی بیماری یا ناتوانی نزدیکانشان روی آن‌ها دارند [14].
فرزندان بزرگ‌سال بیشترین منبع مراقبت هستند و ممکن است پدیده‌هایی نظیر امید به زندگی متفاوت، نرخ طلاق و پیری زودرس در آن‌ها افزایش یابد [15]. فشار مراقبت از والدین سالخورده می‌تواند سنگین باشد. میان‌سالان امروز، همزمان با فشار والدین سالمند و بیمار، با فشار فرزندان خود و اشتغال مواجهند. لذا، به آن‌ها «نسل ساندویچ» می‌گویند، چون بین نیازهای والدین و فرزندان فشرده شده‌اند [16].
انطباق خانواده‌ها با وظیفه مراقبت از والدین سالخورده مستلزم سازگاری با وارونگی نقش‌ها، شناخت پیری، نبود والدین و مواجه شدن با فناپذیری خود شخص است [17]. ازجمله مسائل دیگری که موضوع مراقبت از والدین سالخورده را استرس‌زاتر می‌کند، این است که در خیلی از مواقع به طور ناگهانی خانواده با این تکلیف روبه‌رو می‌شود؛ مثل حمله قلبی، زمین خوردن، سرطان و... . به طوری که خانواده میان‌سال زمان کمی برای آماده شدن در اختیار دارد [18 ،7]. در مقیاس استرس هلمز و راهه، ورود یک عضو تازه به خانواده ازجمله مادربزرگ یا پدربزرگ، رتبه چهاردهم را در بین 43 رویداد استرس‌زا به خود اختصاص داده است [18].
تعارض نقش ازجمله مشکلات شایعی است که مراقبان تجربه می‌کنند. تعارض نقش به عنوان حدی از فشار یک نقش تعریف شده است که با فشار ناشی از نقش دیگر ناسازگار است. بنابراین تعارض، زمانی به وجود می‌آید که الزامات و مسئولیت‌های دو نقش برای منابع محدود صاحبان نقش رقابت می‌کند [18 ،15]. فرزندان پس از مواجه شدن با تکلیف مراقبت از پدر یا مادر، در معرض تغییرات قابل توجهی در خانواده، زندگی، اشتغال، نقش فرزندبودن و روابط اجتماعی قرار می‌گیرند [24-18 ،14] و هزاران احساس ناخوشایند نظیر فقدان، غفلت از خود، محدودیت در زندگی اجتماعی، خشم، عصبانیت و گناه را تجربه می‌کنند [20 ،14]. در پژوهشی نشان داده شد که این افراد علاوه بر نقش همسری، فرزندی یا هم‌شیری، نقش‌های پرستار، دکتر، کارشناس و مراقبان بیماران سرطانی را نیز بر عهده دارند که موجب زوال سلامت جسمی آنان شده و بر توان آن‌ها برای مراقبت نیز تأثیر داشته سات. همچنین پریشانی روانی و معنوی به طور پویا و مشترک تجربه شده بود [25]. 
عرق فرزندی از طریق تغییر ارزیابی نقش مراقبت به طور غیرمستقیمی بر بار مراقبت تأثیر می‌گذارد. بار مراقبت، همان فشار، تنش و اضطرابی است که مراقبان هنگام مواجه شدن با مشکلات و چالش‌های مراقبت، احساس و تجربه می‌کنند [26]. سالمندان طیف وسیعی از کمک‌ها شامل خوردن، شست‌وشو، توالت رفتن، لباس پوشیدن، فعالیت‌های اولیه خانگی و خرید را بسته به میزان ناتوانی نیاز دارند. فراهم کردن این کمک‌ها می‌تواند مراقبان را درهم بشکند [27].
بر اساس یافته‌های پژوهشی، مراقبانی که از بیماران لاعلاج خانواده نگهداری می‌کردند، در شرایط پرخطری از افسردگی قرار داشتند [28 ،26 ،24 ،15 ،13]. در یک مطالعه کیفی، تجربه‌های مراقبان به پنج دسته تقسیم شد که عبارت بود از: الف) چالش روزانه و کاهش خواب؛ ب) به خطر افتادن سلامتی و تندرستی؛ ج) کمبود وقت؛ د)ترس‌های ناشی از همراهی روزانه عضو خانواده؛ هـ) مزایای یک برنامه روزانه بزرگ‌سال [13]. خیلی از مراقبان خانوادگی، خودشان را خسته و مضطرب توصیف کرده و بدتر شدن وضعیت جسمی و روانی خود را گزارش کرده‌اند [30 ،29].
مطالعه‌ای که در سوئد انجام شد، بیانگر این بود که بیشتر والدین بستری بودند، اما مراقبان هنوز به دلیل محدودیت و تعارض و تنهایی در نقش مراقبت، استرس را تجربه می‌کردند [31]. در پژوهشی دیگر، مراقبان احساس درماندگی، گناه و سرخوردگی می‌کردند و از انزوا، نداشتن زمان برای خود و عدم درک از کنترل زندگی شکایت داشتند [32]. یک مطالعه کیفی روی فرزندان مراقب چینی هون‌کونگی نشان داد که مراقبان برای مسئولیت‌های ناتمام، احساس گناه و تأسف می‌کنند و این احساس بین والدین و فرزند فاصله عاطفی ایجاد می‌کند [33].
مطالعات طولی حاکی از آن است که در آغاز و پایان مراقبت، پریشانی‌های روانی وجود دارد [15]. ازجمله تجارب ناخوشایندی که مراقبان در یک مطالعه کیفی دیگر گزارش کردند، مجبور بودن در مراقبت، مشغولیت ذهنی با افکار مربوط به والدین، و عدم تعادل زندگی بود [8]. همچنین از یک مصاحبه با فرزندان بزرگ‌سال مراقب والدین سالمند، چهار دورن‌مایه اصلی، از دست دادن کنترل در طول زمان، احساس تنهایی، انتظارات شکست‌خورده و جانشین زندگی یکدیگر شدن به دست آمد [34]. تداوم مراقبت، علائم افسردگی را در زنان و مردان متأهل افزایش می‌دهد. افزون بر آن، افزایش علائم افسردگی برای مردان متأهل ماندگار است [19].
مراقبان خانوادگی با مشکلات بهداشتی مزمن و مخاطرات بهداشتی مواجه می‌شوند؛ نظیر بیماری‌های قلبی، فشار خون بالا، سکته مغزی، عملکرد ایمنی ضعیف، ترمیم کندتر زخم، خودمراقبتی ضعیف، مشکلات خواب و خستگی، افزایش استفاده از داروهای روان‌گردان و حتی مرگ در مراقبان همسری پرفشار [14]. یافته‌های یک پژوهش نشان می‌دهد که فرزندان مراقب سطح بالاتری از اختلالات را در عملکرد اعصاب و غدد تجربه می‌کنند. در این مورد بین دو جنس تفاوتی وجود نداشت [35]. 
برخی مطالعات نیز نشان داده‌اند که فراهم آوردن مراقبت برای والدین سالمند توأم با دوگانگی احساس لذت و رنج تجربه می‌شود [37 ،36]. همچنین فشارها و پیامدهای ناخوشایند مراقبت در اثر عواملی نظیر نوع ارزیابی از مراقبت [38] و نیز دسترسی به حمایت‌های عاطفی و اجتماعی [39 ،30] تعدیل می‌شود.
همان‌طور که ملاحظه می‌شود مطالعاتی در زمینه پیامدهای روان‌شناختی مراقبت از والد(ین) سالمند برای فرزندان در کشورهای مختلف صورت گرفته است. در ایران چنین مطالعه‌ای انجام نشده است. با توجه به اینکه مراقبت به عنوان یک تجربه زیسته یا درون فرهنگ مرجع فهمیده می‌شود [40]، مسئله‌ای که این مقاله درصدد پاسخ‌گویی به آن است، این است که افراد متأهلی که از والد سالمند خود مراقبت می‌کنند، چه نوع پریشانی‌های روان‌شناختی را تجربه می‌کنند.
روش مطالعه
این مطالعه به روش کیفی و با رویکرد پدیدارشناسی انجام شده است. پدیدارشناسی، اساساً مطالعه تجربه زیسته یا جهان زندگی است. در این رویکرد به جهان آن‌چنان که به وسیله یک فرد زیسته می‌شود، توجه می‌شود؛ نه جهان یا واقعیتی که چیزی جدای از انسان باشد [41]. 
جامعه مورد مطالعه این تحقیق شامل تمام زنان و مردان متأهل ساکن شهر قم در سال 1395 می‌شود که حداقل یکی از والدینشان سالمند 60 سال و بالاتر است و به مراقبت آن‌ها نیاز دارد؛ اعم از اینکه مراقبت در خانه والدین یا فرزندان صورت گیرد. برای نمونه‌گیری از روش غیرتصادفی هدفمند [42] استفاده شد. به این صورت که با مراجعه به مراکزی که افراد مورد نظر به طور معمول یافت می‌شدند، نظیر بیمارستان‌ها، مراکز مشاوره، مؤسسات مددکاری، و آسایشگاه‌ها، موارد شناسایی شدند. سپس معرفی و برقرای ارتباط صورت گرفت. با معرفی طرح پژوهشی به افراد، شرکت در طرح به آن‌ها پیشنهاد شد و جنبه‌های اخلاقی موضوع ازجمله محرمانه بودن اظهارات، افشانکردن هویت آنان، مداخله نکردن در امور شخصی و خانوادگی آن‌ها و ... به آن‌ها توضیح داده شد. هر زمان فردی برای شرکت در طرح داوطلب می‌شد، قرار مصاحبه در زمان و مکان مناسب و مورد توافق طرفین گذاشته می‌شد. حجم نمونه بر اساس اصل اشباع، درنهایت به 13 نفر رسید. در واقع با 11 شرکت‌کننده اشباع حاصل شد و برای اطمینان از اینکه داده جدیدی وجود ندارد، 2 شرکت‌کننده دیگر اضافه شدند.
برای جمع‌آوری داده‌های پژوهش از مصاحبه عمیق استفاده شد. مصاحبه با سؤال کلی«شما در رابطه با مراقبت از پدر یا مادرتان چه مشکلاتی را احساس می‌کنید» شروع ‌شد. سپس با توجه به پاسخ‌های شرکت‌کننده، سؤالات مکمل پرسیده ‌شد. طول مدت مصاحبه‌ها از 40 تا 60 دقیقه متفاوت بود. مصاحبه در منزل شرکت‌کننده و یا در مرکز مشاوره صورت گرفت.
پس از انجام هر مصاحبه، پژوهشگران فایل صوتی را به طور کامل گوش و سپس نسخه برداری کردند. پس از آن با استفاده از روش هفت‌مرحله‌ای کلایزی [43] متن را تحلیل کردند. این هفت مرحله عبارتند از: 1. تمام متن خوانده شد؛ 2. عبارت‌ها یا کلمات مهم استخراج و داخل یک جدول گذاشته شد؛ 3. به هر یک از عبارات یا کلمات معنایی داده شد (فرمول‌بندی معانی)؛ 4. معانی داخل یک جدول دیگر در قالب خوشه‌های مفهومی قرار گرفت؛ 5. مفاهیم مشابه در جدول سوم دسته‌بندی و زیرمقوله‌ها ایجاد شد؛ 6. از به‌هم‌پیوستن زیرمقوله‌ها، مقوله‌های کلی شکل گرفتند؛ و 7. برای معتبرسازی، پس از کدگذاری همه مصاحبه‌ها مجدداً به شرکت‌کننده مربوطه مراجعه شد و در یک گفت‌وگو معانی از دیدگاه او سنجیده شد.
یافته‌ها
در این پژوهش شرکت‌کنندگان شامل 13 نفر (8 زن و 5 مرد) بودند. دامنه سنی آنان از 23 تا 65 سال گسترده است. از نظر تحصیلات، 2 نفر فوق لیسانس، 4 نفر لیسانس، 3 نفر دیپلم، 2 نفر ابتدایی، 1 نفر دانشجو، و 1 نفر طلبه بودند. 1 نفر از شرکت‌کنندگان مدرس دانشگاه، 1 نفر وکیل، 3 نفر معلم، 1 نفر پرستار، 5 نفر خانه‌دار، 1 نفر بیکار و 1 نفر طلبه بود. طول مدت نگهداری از والد سالمند از 2 سال تا 13 سال متفاوت بود. 3 نفر از شرکت‌کنندگان از پدر، 8 نفر از مادر، 1 نفر از پدر و مادر، و 1 نفر از مادر همسر نگهداری می‌کردند. 10 نفر از مراقبان در مکان مستقلی از والد سالمند زندگی می‌کردند و 3 نفر با والد سالمند خود در یک خانه ساکن بودند. از نظر تأمین مالی، 8 نفر از والدین دریافت‌کننده مراقبت به فرزند وابسته بودند، 3 نفر مستمری‌بگیر و 2 نفر تحت پوشش بهزیستی بودند.
پریشانی‌های روان‌شناختی تجربه‌شده توسط شرکت‌کنندگان در جدول شماره 1 خلاصه شده است.
همان‌طور که در جدول شماره 1 مشاهده می‌شود، آشفتگی‌های روان‌شناختی‌ای که متأهلانِ ملزم به مراقبت از والد سالمند تجربه می‌کنند از 3 مقوله، 7 زیرمقوله و 39 مفهوم تشکیل شده است. منظور از مفاهیم، برچسب‌هایی است که در اولین سطح به اظهارات شرکت‌کنندگان تعلق گرفته است.مفاهیم بر اساس شباهت دسته‌بندی شده‌اند و زیرمقوله‌ها شکل گرفته‌اند. سپس از به‌هم‌پیوستن زیرمقوله‌ها، مقوله‌ها به دست آمده‌اند که توضیح آن‌ها در زیر آمده است:
مقوله هیجانات ناخوشایند
احساسات ناخوشایند
احساسات ناخوشایندی که شرکت‌کنندگان توصیف کرده و از آن رنج برده‌اند عبارتند از: بی‌پناهی، غفلت از خود، رنجش ناشی از مشاهده رنج والد، اجبار، مورد سوء‌استفاده واقع شدن، گناه، خستگی، درماندگی، دوگانگی احساسات، عصبانیت، مسئولیت مفرط، حسرت، نقصان آگاهی، نفرت از لگن گذاشتن، و اضطرار زمانی. وقتی فرزندان از والد ناتوان و سالمند خود مراقبت می‌کنند با این تجربه مواجه می‌شوند که کسی که عمری حامی 

و تأمین‌کننده نیازها و منبع امید بوده، اینک ناتوان شده است. بنابراین احساس بی‌پناهی می‌کنند.
شرکت‌کننده شماره 9 گفت: «پدرم که فوت کرد، تنها پناهم مادرمه. اونم که روی تخت افتاده و کوچک‌ترین واکنشی به هیچ چیز نمی‌تونه نشون بده». شرکت‌کننده شماره 5 بیان کرد: «الان هفت ماهه که مادرم را از خونه به بیمارستان بردیم و احساس خلأ می‌کنم». شرکت‌کننده شماره 3 احساس خود را این‌گونه توصیف کرد: «از یک طرف درد دارم، خانواده‌ام نزدیکم نیستن. نمی‌تونم با کسی رفت‌وآمد داشته باشم. فقط توی این چهاردیواری هستم. کسی را ندارم».
فرزندان در حالی با تکلیف مراقبت از والدین مواجه می‌شوند که خودشان و خانواده‌شان توجه زیادی را می‌طلبند، ولی نگهداری از والد سالمند با توجه به نیازمندی‌های متعدد بهداشتی و ... آنقدر درگیرکننده است که فرد مراقب از توجه به خود و خانواده بازمی‌مانند و این تجربه ناخوشایندی را برایشان رقم می‌زند. شرکت‌کننده شماره 3 گفت: «یک موقع هست به خودم نمی‌رسم و توی زندگیم کم می‌ذارم». شرکت‌کننده شماره 2 نیز اظهار کرد: «من کارها را انجام می‌دم، ولی خب در قبال این‌ها یک محدودیت‌هایی برای خودم ایجاد می‌شه». 
معمولاً سالمندان با مسائل و مشکلات متعددی ازجمله بیماری، ناتوانی، زمین‌گیری و ... روبه‌رو هستند که وضعیت آنان را رقت‌آور می‌کند و فرزندانشان به واسطه پیوند عاطفی‌ای که با آنان دارند، از مشاهده این شرایط به لحاظ روانی رنج می‌برند. کما اینکه شرکت‌کننده شماره 8 چنین اظهار کرد: «یک روز مادرم گفت که پدرت از روی تخت افتاد، من نتونستم بلندش کنم، خب من خیلی ناراحت شدم». شرکت‌کننده شماره 9 گفت: «وقتی می‌بینی عزیزتون روی تخته و توانایی حرف زدن، ناله کردن و اینکه دردشو به زبون بیاره نداشته باشه، آدم شاید به رو نیاره، ولی توی خودش می‌ریزه و باعث افسردگی می‌شه. وقتی یه شبانه‌روز یه مریضی هیچ غذایی بهش نرسه، تحلیل می‌ره. فکرش آدمو داغون می‌کنه. هر هفته یه بار باید پرستار بیاد جراحی کنه و یه قطعه‌ای رو عوض کنه، سوندشو عوض کنه، پانسمان کنه، سرخ می‌شه، سیاه می‌شه و تا حد مرگ می‌ره دور از جونش».
ازجمله احساسات ناخوشایند دیگری که فرزندان در جریان مراقبت از والد سالمند دارند، احساس اجبار است؛ یعنی وظیفه‌ای که علی‌رغم میل به آن‌ها تحمیل شده است. شرکت‌کننده شماره 3 گفت: «دورانداختنی که نیست. وظیفه‌مونه که نگهداری کنیم». شرکت کننده شماره 11 نیز چنین عنوان کرد: «چاره‌ای نداریم. مجبور شدیم، مثل در مسجد می‌مونه، نه می‌شه کندش و نه می‌شه سوزوندش. هیچ کاری نمی‌شه کرد».
از آنجایی که نگهداری از والدین سالمند معمولاً بین فرزندان باید تقسیم شود و اغلب همه فرزندان به یک اندازه درگیر این جریان نمی‌شوند، یکی از احساسات ناخوشایندی که مراقبان دارند، این است که احساس می‌کنند مورد سوء‌استفاده قرار می‌گیرند. در این رابطه شرکت‌کننده شماره 6 گفت: «دو برادر و خواهر دیگرم در شهر دیگر زندگی می‌کنن و دنبال زندگی خودشون هستن. فقط من از پدرم نگهداری می‌کنم. احساس بدیه. فکر می‌کنم کلاه سرم می‌ره و از من سوء‌استفاده می‌کنن». همچنین شرکت‌کننده شماره 1 این‌چنین بیان کرد: «حس اینکه دیگران دارن ازت سوء‌استفاده می‌کنن، از مهربونیت یا دگردوستیت یا هر چیز دیگه که هست، حس خوبی نیست». 
از دیگر احساسات بسیار متداول در مراقبان، احساس گناه است. آنان به علل مختلف ازجمله قصور در رسیدگی، نقص در مراقبت، دیر کردن، تندی کردن با والد و نیز عدم رسیدگی به دیگرانی که نسبت به آن‌ها نیز مسئولیت دارند، دچار چنین احساسی می‌شوند. شرکت‌کننده شماره 7 احساس خود را این‌گونه توصیف کرد: «اگر دیر می‌رفتم، عذاب وجدان داشتم». در این رابطه شرکت‌کننده شماره 5 چنین اظهار داشت: «لگن گذاشتن یه چیزایی داشت. یه موقع غر می‌زدم. بعداً خودم را سرزنش می‌کردم و می‌گفتم اینکه تقصیر نداره. به خواهرم می‌گم شاید یه موقع ما باهاش تندی کردیم، درشتی کردیم، خدا این‌جوری خواسته تلافی کنه که ما را ببخشه». شرکت‌کننده شماره 12 نیز گفت: «می‌رم خونه مادرم. مثلاً اگر ببینم توی یخچالش میوه‌ای را نداره و من اون ساعت نتونم برم براش جور کنم، مجبورم اون شب رو با عذاب وجدان بخوابم».
یکی از احساسات ناخوشایندی که بین شرکت‌کنندگان بسیار مشترک است، احساس خستگی روانی و جسمی است، چراکه تکالیف مراقبت از سالمندان، متعدد و از طرف دیگر معمولاً مزمن است. این تکالیف و زمان زیاد، منجر به این احساس ناخوشایند می‌شود. شرکت‌کننده شماره 5 گفت: «احساس خستگی خیلی داشتیم. دو تا خواهر خیلی خسته شده بودیم و اذیت شدیم. این چند ماه واقعاً اذیت شدیم. دیگه واقعا خسته شده بودیم دوتامون». شرکت‌کننده شماره 7 این احساس را این‌گونه توصیف کرد: «خسته می‌شم. یه موقع‌هایی خسته می‌شم که مثلاً چقدر؟». شرکت‌کننده شماره 9 چنین عنوان کرد: «از 7 صبح تا 10 شب سرپا باشم و برم خونه و فردا هم به جای خواهرم برم خونه مادرم، ناهار و شام شوهرم رو درست کنم، آماده کنم، ساعت 10 شب لباساشو اطو می‌کنم، میوه‌شو آماده می‌کنم، سالاد میوه‌شو درست می‌کنم، همه چیزاشو رله می‌کنم. مثلاً تا ساعت 2 نصف شب می‌کشه. دیگه تمام انرژیم رو می‌ذارم ولی خب بعضی وقتا دیگه نمی‌شه، جون ندارم کاری بکنم».
از دیگر تجارب نامطلوب شرکت‌کنندگان، احساس درماندگی است و اینکه نمی‌دانند در برابر وضعیت موجود چه کار کنند. شرکت‌کننده شماره 3 گفت: «وقتی سرش (شوهرم) غر می‌زنم، سرش را زیر می‌اندازه و ساکت می‌مونه و جوابی نداره بهم بده». شرکت‌کننده شماره 8 اذعان کرد: «گیج می‌شم». شرکت‌کننده شماره 5 چنین عنوان کرد: «احساس اینکه نمی‌تونستیم کاری براش بکنیم، دلم را می‌سوزوند». همچنین شرکت‌کننده شماره 1 گفت: «پیش خودم فکر می‌کنم دارم برا خانواده خودم کم می‌ذارم. از طرف دیگه فکر می‌کنم اگه رفتار خودمو تغییر می‌دادم و یه فکر دیگه‌ای می‌کردم، شاید کمتر فشار روی خودم بود، ولی نمی‌دانم اون راه چیه؟».
وقتی فرزندان با تکلیف مراقبت از والد سالمند مواجه می‌شوند از طرفی زحمات مراقبت، آن‌ها را آزار می‌دهد و از طرفی به والد تعلق عاطفی دارند و این منجر به دوگانگی احساسی می‌شود. به طوری‌که نسبت به والد گاهی احساسات مثبت و گاهی منفی را تجربه می‌کنند. شرکت‌کننده شماره 5 می‌گوید: «یک شب برای مادرم آب نگذاشتم، چون جاش رو خیلی خیس می‌کرد. رفتم بیرون و برگشتم دیدم داره نفرین می‌کنه، خیلی به هم ریختم. این دفعه انقدر ناراحت بودم که گفتم این دفعه اگه برم دیگه نمیام. ولی خوب نمی‌تونستم، بالاخره مادره و دلم براش می‌سوزه». همچنین شرکت‌کننده شماره 7 اظهار کرد: «اصلاً هنوز خودمم نمی‌دونم این ترسه که باعث می‌شه من یه جاهایی نمی‌رم (به خاطر والد) یا احترامه، هنوز خودمم نمی‌دونم».
مراقبان گاهی در برابر والد، همسر و ... دچار خشم و عصبانیت می‌شوند. شرکت‌کننده شماره 6 گفت: «از دست خواهر برادرام عصبانی می‌شم؛ از خودم که چرا من نمی‌تونم یه کم بی‌خیال باشم. خودم اعصابم خرده؛ وسواس دارم. سر شوهرم، سر بچه‌هام داد می‌زنم». شرکت‌کننده شماره 9 نیز اظهار کرد: «فکرام باعث می‌شه عکس‌العمل نشون بدم و با دیگران به مشکل بربخورم. می‌گن این چرا این‌جوریه؟ اخلاقش چرا عصبیه؟». شرکت‌کننده شماره 5 گفت: «خواهرم خیلی بدبرخورد شده با بچه‌هاش. عصبی بود. آن‌ها تا حرف می‌زدن دعواشون می‌کرد».
احساس مسئولیت و وظیفه افراطی یکی از احساساتی است که مراقبان را رنج می‌دهد و موجب ایجاد فشار بر آن‌ها می‌شود. شرکت‌کننده شماره 6 اظهار کرد: «دست خودم نیست، می‌گم اون یه عمر برای ما زحمت کشیده، اگه من به اون نرسم، پس کی به اون برسه؟ یه عمر اون مسئول ما بود، حالا مسئول اون، ما هستیم، وقتی هم یکی بیشتر احساس مسئولیت کنه، بقیه خودشون رو کنار می‌کشن». شرکت‌کننده شماره 7 بیان کرد: «بد حالتیه، من این‌جوری فکر می‌کنم، میگم چون بچه آخرم، هیچ‌جور نباید مادرم رو ناراحت کنم». شرکت‌کننده شماره 5 نیز تجربه خود را این‌گونه بیان کرد: «می‌گفتم باید بکنم، چون جبران کاراشه». 
تجربه بیشتر شرکت‌کنندگان نشان می‌دهد آن‌ها به برخی شرایطی که در دسترس نیست حسرت می‌خورند. ازجمله شرکت‌کننده شماره 8 عنوان کرد: «بعضی وقت‌ها توی دلم می‌گفتم ای کاش متأهل نبودم و مجرد بودم. می‌رفتم پیششون می‌موندم. دوست داشتم کاملاً آزاد باشم که بتونم از اونا نگهداری کنم، می‌گم کاش بندی به پام نبود، می‌تونستم». شرکت‌کننده شماره 7 هم گفت: «چند وقت پیش یه مسافرت رفتیم. یه جاهایی که خیلی بهم خوش بگذره، همش فکرم اینه که کاش مامانم بود». 
ازجمله مشکلات دیگری که فرزندان مراقبت‌کننده از والد سالمند با آن روبه‌رو هستند، عدم آگاهی از منابع کمک و روش‌های مراقبت است. در این زمینه شرکت‌کننده شماره 1 گفت: «من می‌گم ما باید علممون رو نسبت به نگهداری از این مریض بالا ببریم که بتونیم خودمون از او نگهداری کنیم. کاشکی برای خانواده‌هایی که مریض و سالمند دارند آموزش وجود داشت. بیشتر خانواده‌ها گمنامن. اصلاً نمیدونن کجا باید مراجعه کنن و چه‌جور باید کمک بگیرن. یه جوری باید آموزش ببینن برای چنین شرایطی».
مراقبانی که مکلف به لگن گذاشتن برای سالمند هستند، احساس انزجاری را در این رابطه تجربه می‌کنند. در این رابطه شرکت‌کننده شماره 5 بیان کرد: «همین که لگن می‌‌ذاشتیم، خیلی اذیتمون می‌کرد. لگن گذاشتن یه چیزهایی داشت. یه موقع غر می‌زدیم». 
نیازهای سالمندان معمولاً متعدد و طبعاً وقت‌گیر است. لذا احساس اضطرار ناشی از کمبود وقت مسئله دیگری است که مراقبان از آن رنج می‌برند. اظهارات شرکت‌کننده شماره 3 مؤید این مطلب است که گفت: «من وقتی زایمان کردم باید 5 روز بیمارستان می‌موندم، ولی خودمو سر 3 روز مرخص کردم چون کسی توی خونه نبود». همچنین شرکت‌کننده شماره 3 گفت: «اگه جایی می‌رفتم، باید هوا تاریک نشده برمی‌گشتم». 
دغدغه‌ها
منظور از دغدغه‌ها، آن دسته از نگرانی‌ها و دل‌مشغولی‌های مراقبان است که اغلب به آینده و یا پیامدهای مراقبت مربوط می‌شود. مراقبت، ضمن اینکه در زمان حال از مراقبان انرژی می‌گیرد و نیز آسیب‌هایی ایجاد می‌کند، نگرانی‌هایی را نیز برای آینده به وجود می‌آورد. موضوعات این نگرانی‌ها متنوع است ازجمله پیشروی مشکلات، تنهاگذاشتن والد، مرگ والد، زندگی زناشویی خود، سلامت جسمی خود، سالمندی خود، نفرین والدین، مرگ خود.
سالمندی یک جریان پیش‌رونده است و به‌تدریج بر ناتوانی و وابستگی سالمند افزوده می‌شود. لذا مراقبان دائم با این دغدغه روبه‌رو هستند که مشکلات بیشتر شود. شرکت‌کننده شماره 5 گفت: «چون دیابت داشت، مشکلاتش هی زیاد می‌شد. همش می‌گفتیم چی بشه، چی نشه، خیلی نگران بودیم... . الان می‌گیم تا کی این‌جوری می‌مونه، چون داره هی زخم بسترش بیشتر می‌شه». شرکت‌کننده شماره 7 چنین اظهار کرد: «من خودم همیشه دعا می‌کنم. سر نماز می‌گم خدا کنه روی پای خودش باشه، همیشه تا زمانی که زنده هست محتاج بچه خوب هم نشه».
موضوع دیگری که معمولاً ذهن مراقبان سالمند را به خود مشغول می‌کند، تنها گذاشتن سالمند است. در اثر تنها گذاشتن معمولاً احساس گناه و ترس از اتفاقات ناگوار مراقبان را فرامی‌گیرد. شرکت‌کننده شماره 6 گفت: «پدرم وقتی راه می‌ره به‌خوبی کنترل نداره، می‌ترسم تنهاش بذارم پاشه راه بره و یه وقت زمین بخوره و حالا دست و پاش هم بشکنه. دیگه مشکلات چند برابر بشه». شرکت‌کننده شماره 12 چنین مطرح کرد: «همیشه این دغدغه‌های فکری منه که مثلاً تنها باشه توی خونه، چون یکی دو بار حالش بد شد، من یا کنارش بودم یا اینکه اولین خبرها رو خواهر برادرام به من می‌دن. افکارم خیلی به هم ریخته است».
مرگ والد سالمند نیز یکی از دغدغه‌های مراقبان است. بسیاری از فرزندان با وجود زحمتی که مراقبت از والد سالمند برایشان دارد، در عین حال نگران از دست دادن آن‌ها نیز هستند. برخی نیز احساس دوگانه‌ای نسبت به این موضوع دارند. اظهارات شرکت‌کننده شماره 1 مؤید این مطلب است: «یک لحظه نبودن پدرم هم تصورش سخته. حتی اگه در این وضعیت باشه ترجیح می‌دم پدرم باشه، حتی با این سختی‌ای که داره». همچنین شرکت‌کننده شماره 9 مطرح کرد: «نگران از دست دادنش هستم صد درصد». شرکت‌کننده شماره 5 اظهار کرد: «یه موقع به این فکر می‌کنم مامانم بره من چه‌جوری می‌شم. اون حالت اون موقع رو در نظر می‌گیرم».
برخی از مراقبان گزارش کردند که فشارهای مراقبت برای آن‌ها مشکلات جسمی ایجاد کرده است و یا مشکلات جسمی‌شان را تشدید می‌کند. لذا نگران سلامت جسمی خود هستند. کما اینکه شرکت‌کننده شماره 1 اظهار کرد: «فشارم را اندازه گرفتم 16 و یا 18 بود. خودم مشکلی را احساس نمی‌کردم. به دکتر مراجعه کردم و گفت: "شما یه استرسی داری، فشارت بالاست". دکتر گفت شما یه استرسی را در زندگی تحمل می‌کنی که فشارت بالاست». همچنین شرکت‌کننده شماره 12 گفت:‌ «من حتی نمی‌تونم ابراز کنم سرم درد می‌کنه، پام درد می‌کنه، احساس ناراحتی می‌کنم».
مراقبت از والد سالمند مراقبان را با مسئله پیری و سالمندی خودشان درگیر می‌کند و نوعی نگرانی در مورد آینده خودشان ایجاد می‌کند. در این مورد شرکت‌کننده شماره 5 گفت: «نگران می‌شم، نگران آینده خودم می‌شم، می‌گم آینده خودم چی می‌شه؟». شرکت‌کننده شماره 7 چنین عنوان کرد: «عیب نداره، بالاخره مادرمه. می‌گم شاید منم یه روزی این شرایط رو داشته باشم، اگه الان به مادرم خدمت کنم فردا بچه‌های منم بهم کمک می‌کنن. بالاخره منم یه روزی احتیاج پیدا می‌کنم. همیشه که جوون نمی‌مونم».
قضاوت مردم نگرانی دیگری است که معمولاً فرزندانی که مراقبت والدین سالمند را به عهده دارند گزارش می‌کنند. آن‌ها برایشان مهم است که به واسطه نگهداری خوب از والدین سالمندشان، تأیید اجتماع را دریافت کنند. شرکت‌کننده شماره 2 این موضوع را این‌گونه بیان کرد: «یه بار به بهزیستی گفتم سخته، گفتن می‌تونی بیاری بذاریش آسایشگاه، گفتم حرفشم نزنید، چون نمی‌تونیم جلوی همشهریامون سرمونو بلند کنیم. تو فرهنگ ما ترکا بده، مخصوصاً در دهات فکرشو هم نمی‌تونم بکنم». شرکت‌کننده شماره 7 نیز بیان کرد: «همه کاراش رو از اول هفته تا آخر هفته به امید من می‌ذاره. بالاخره یکی میاد می‌گه بچه‌هاش چیز نکردن، دیگه می‌ریزم بیرون و تمیز می‌کنم، همیشه همه می‌گن».
موضوع عاق والدین به‌خصوص در فرهنگ مذهبی جایگاه ویژه‌ای دارد و یکی از نگرانی‌های فرزندان است. در فرهنگ عامه عاق والدین را نفرین محسوب می‌کنند و نگران هستند که این موضوع پیامدهای ناگواری در زندگی آن‌ها داشته باشد. در همین راستا، شرکت‌کننده شماره 12 چنین بیان کرد: «به هر حال من می‌گم نمی‌خوام مادرم از دستم ناراحت باشه. بیشتر می‌گم اگه ناراحت باشه آه بکشه، به هر حال عاق والدین می‌شم، گرفتاری‌هایی توی زندگی پیش میاد».
وقتی فرزندان از والدین سالمند خود نگهداری می‌کنند، همین‌طور که افول تدریجی زندگی والد را مشاهده می‌کنند، با فناپذیری و مرگ خود نیز مواجه می‌شوند و ذهن آن‌ها به این موضوع مشغول می‌شود. شرکت‌کننده شماره 1 چنین اظهار کرد: «خودم همیشه شبا که می‌خوابم به مرگ و اینکه مُردم فکر می‌کنم».
حالت‌های روان‌رنجورانه
منظور از حالت‌های روان‌رنجورانه، رفتارهایی است که تقریباً شبیه رفتارهای مشاهده‌شده در فرد مبتلا به نوروز است [44]. تجربه زیسته مراقبان والدین سالمند حاکی از آن است که چنین حالت‌هایی را آن‌ها نشان می‌دهند. گویا این مراقبت برخی ویژگی‌های نوروتیک را در آن‌ها به وجود آورده است.
افسردگی
تعداد زیادی از شرکت‌کنندگان افسردگی را تجربه کرده‌اند که یکی از متداول‌ترین نوروزهاست. البته آنچه اینجا، تحت عنوان افسردگی آمده، حالت ادراک‌شده و بیان‌شده توسط شرکت‌کنندگان است و نه تشخیص بالینی. مفاهیمی که به تشکیل این زیرمقوله انجامید عبارتند از: انزوا، بی‌میلی به فعالیت‌های معمول زندگی، گریه‌های خودبه‌خودی، نداشتن انرژی و خود اصطلاح افسردگی. شرکت‌کننده شماره 5 گفت: «سر کار عصبی بودم. از نظر روحی یه کم بی‌حوصله بودم. همه فهمیده بودند. خب نمی‌تونستم، اصلاً دوست نداشتم، حوصله شوخی نداشتم. نگران آینده خودم می‌شدم. اون موقع انگار هیچ چیز برام ارزش نداره، هیچی. یک سری این‌جوری شده بودم اصلاً هیچ کاری دوس نداشتم، مهمونی نمی‌رفتم، خونه همکارم نمی‌رفتم، هیچ چیز دوست نداشتم، همش دوست داشتم توی خونه خودمون باشم، نه کسی زنگ بزنه، نه به کسی زنگ بزنم... . اصلا حوصله نداشتم. می‌خوابیدم تا صبح. به شوهرم می‌گفتم ناهار برو خونه مامانت، با اینکه اینقدر حساس بودم». همچنین شرکت‌کننده شماره 13 چنین مطرح کرد: «دل و دماغ هیچ چیزی را ندارم، گاهی به یاد پدرم می‌افتم، گریه می‌کنم». در این زمینه شرکت‌کننده شماره 7 اظهار کرد: «الان حوصله هیچی رو ندارم، یه وقتایی فقط می‌خوام بذارم برم».
اضطراب
مراقبان، اضطراب را نیز تجربه می‌کنند و از این حالت ناخوشایند رنج می‌برند. این زیرمقوله از مفاهیم مشکلات خواب، گوش به زنگ بودن، و افکار مشوش انتزاع شده است. تجربه شرکت‌کننده شماره 1 گویای این واقعیت است. او گفت: «از اینکه فکر می‌کنم ناراحت، مریض و دردمنده (پدرم) همین هم توی خوابم میاد... . خواب‌هایی می‌بینم مثل اینکه پدرم داره گریه می‌کنه». شرکت‌کننده شماره 5 گفت: «خواب می‌دیدیدم. اصلاً می‌ترسیدم بخوابم. می‌خوابیدم، خواب مامانم رو می‌دیدم». شرکت‌کننده شماره 12 تجربه خود از اضطراب را این‌گونه توصیف کرد: «من همش افکارم ناراحته». شرکت‌کننده شماره 6 گفت: «چند بار همسایه‌ها زنگ زدن که پدرت از خونه بیرون اومده و من سریع خودمو ‌رسوندم. همین باعث شده الان هر بار تلفن زنگ می‌زنه یه جوری بترسم».
وسواس
این زیرمقوله از مفهوم پاکی و نجسی برآمده است. یکی از مشکلات سالمندان معمولاً عدم کنترل ادرار و مدفوع است و بسیاری از مراقبان به این موضوع حساسیت دارند. ممکن است در اثر این وضعیت ویژه، دچار وسواس ‌شوند. شرکت‌کننده شماره 6 گفت: «بس‌که می‌دیدم پدرم همه‌جا را نجس می‌کنه، به پاکی هیچ چیز اطمینان نداشتم. کم کم دچار وسواس شدم. حتی توی خونه خودم هم به پاکی وسایل اطمینان ندارم. این الان خودش یه مشکل بزرگ شده».
تعارضات
وقتی دو نیاز یا دو انگیزه درونی با هم در ستیز باشند، ممکن است دچار تعارض شویم. تعارضاتی که فرزندان مراقب تجربه می‌کنند شامل دو زیرمقوله تعارض نقش و تردیدها می‌شود. 
تعارض نقش
تعارض نقش تجربه‌ای است که بیشتر مراقبان تجربه می‌کنند. مراقبان همزمان با نقش مراقبت، نقش والد، همسر و شاغل را نیز بر عهده دارند. لذا تعارض نقش، به صورت تعارض مراقب-والد، مراقب-همسر و مراقب-شاغل بروز می‌کند.
مراقبان میان‌سال در حالی وظیفه مراقبت را بر دوش دارند که خودشان فرزند(انی) دارند و در معرض فشار خواسته‌های آنان نیز قرار دارند. مصداق تعارض مراقب-والد، سخنان شرکت‌کننده شماره 11 است که گفت: «اولویت با مادره، اینو بچه‌ها هم می‌دونن، این ده ساله جا انداختیم که اگه مادر کار داشت، اولویت با مادره و اونا پذیرفتن. ناراحتم بشن، عنوان نمی‌کنن. شاید توی دلشون ناراحت بشن، ولی عنوان نمی‌کنن». شرکت‌کننده شماره 12 گفت: «از طرف دیگه من بچه دارم و باید به بچه‌ها رسیدگی کنم. خونه هست، شغل هست، اون کارای جانبی که در اطراف شغلمه».
تعارض مراقب-همسر برای زندگی زناشویی مراقب تهدیدی بالقوه است. در این زمینه شرکت‌کننده شماره 8 گفت: «تنها وظیفم والدینم نبودن و باید به خانمم می‌رسیدم، چوم برای آینده اون مهم‌تره. الان اگه دو سه روزی از طرف برادرام یا مادرم بد شناخته بشم، مهم نیست. برای آینده باید مراقب همسرم باشم، ولی خب از دل می‌خواستم پیش والدینم بمونم و مراقبت کنم». و شرکت‌کننده شماره 7 چنین بیان کرد: «شوهر آدم یه‌جور توقع داره، مادر یه‌جور توقع داره، این وسط می‌مونی دیگه نمی‌دونی چی کار کنی، این‌ور رو داشته باشی یا اون‌ور رو».
از آنجایی که مراقبان، اغلب در سن اشتغال هستند، تعارض بین مراقبت و شغل بسیار متداول است. اظهارات شرکت‌کننده شماره 4 گواه این موضوع است: «یه روز مشکل پیش اومد، به من محل کار زنگ زدن». شرکت‌کننده شماره 12 گفت: «دائم در حال تنش فکری هستم، افکارم دائم مثل یه فیلم می‌چرخه، افکارم همش اینه: مادر، بچه، خانه، کار. یعنی دائم در حال گردشه، بارها شده وسط کار به من خبر دادن که مادرت قلبش ناراحت شده، بیمارستانه. من با استرس خاصی از مدرسه میام بیرون، حالا چه جوری رانندگی می‌کنم، حالا رسیدم بیمارستان. بارها شده که تصادف کنم. مثلاً باید همان ساعت از مدرسه بیرون برم، حالا عواقب اینکه دانش‌آموزی زمین بخوره، اتفاقی توی مدرسه بیفته، اداره بیاد من نباشم، ترک کار کرده باشم، اون لحظه اینا همش فکرم رو اذیت می‌کنه».
تردیدها
این زیرمقوله بر کشمکش بین افکار و احساسات متضاد و یا تصمیمات و اقدامات مختلف ناظر است. مراقبان در جریان مراقبت، تردیدهایی ازجمله سالمندان خوبند یا بد، کنار کشیدن یا فداکاری، آرمان‌گرایی یا سهل‌گیری، مراقبت توسط خود یا سپارش، درست فکر و رفتار می‌کنم یا غلط، را تجربه می‌کنند.
مراقب با وضعیتی مواجه است که از یک طرف فرهنگ عامه و مذهب جایگاه رفیعی را برای سالمندان قائل هستند و آنان را تکریم و این ارزش را به فرزندان القاء می‌کنند، از طرف دیگر زحمات ناشی از مراقبت از سالمندان مراقبان را تحت فشار می‌گذارد. لذا در نوع نگاه به سالمندان دچار تردید می‌شوند. شرکت‌کننده شماره 12 گفت: «این پیرها در خانواده شاید بعضی‌ها می‌گن برکته و این‌ها، حالا آن جنبه مذهبیش رو می‌گن برکته، خوبه، ولی یه وقت‌هایی هم این‌ها دغدغه می‌شن برای خانواده، برای من دغدغه ست».
طی فرایند مراقبت معمولاً یکی از فرزندان بیش از سایرین درگیر می‌‌شود. او از طرفی بار سنگین مراقب را تحمل می‌کند و از طرفی بی‌تفاوتی دیگرانی که آن‌ها نیز مسئولند. در تأیید این مدعا شرکت‌کننده شماره 1 چنین عنوان کرد: «یک نفر که خودم باشم، بیشتر باید برم، بقیه خودشونو کنار می‌کشن و همکاری ندارن و یه نفر می‌شه مسئول انجام کار». تحت این شرایط این مراقب دچار تعارض می‌شود که کنار بکشد یا به این فداکاری ادامه دهد. در این مورد شرکت‌کننده شماره 12 گفت: «در یک تعارض قرار گرفتم که انجام بدم یا ندم. اگه ندم خودم عذاب وجدان می‌گیرم و اگه بدم خودم بازم تحت فشارم».
یکی دیگر از تردیدهایی که مراقبان را تحت تأثیر قرار می‌دهد، این است که در مراقبت از والد سالمند، آرمان‌گرایانه رفتار کنند یا سهل‌گیرانه. به عبارتی، در توزیع توجه بین خود و والد سالمند دچار نوسان می‌شوند. شاهد این وضعیت، اظهارات شرکت‌کننده شماره 5 است که گفت: «حس می‌کنم زیادی به مادرم وابسته‌ایم، چون خیلی درگیر بودیم. حالا نمی دونم، این نظر منه... . تا 40-50 سالگی که باید پدر و مادر را نگهداری کنی، بعدشم که خودت پیر می‌شی و می‌افتی. پس کی باید لذت ببری؟». شرکت‌کننده شماره 1 چنین مطرح کرد: «من ضمن اینکه دارم خدمت می‌کنم، تردید دارم که آیا درست رفتار می‌کنم یا خیر؟ فکر کنم به خودم سخت می‌گیرم».
منبع دیگر برای تعارض نحوه نگهداری است. تصمیم‌گیری برای اینکه خودشان مراقبت کنند یا پرستار استخدام کنند و نیز اینکه در خانه مراقبت کنند و یا به خانه سالمندان بسپارند، برای فرزندان دشوار می‌شود. در این مورد شرکت‌کننده شماره 11 گفت: «اگه یه پرستار غریبه می‌گرفتیم، خودمونم نگران بودیم همیشه. می‌گفتیم آیا این زن به این می‌تونه برسه یا موقعی که دستشویی داره، اخ و پیف نمی‌کنه». تعارض بزرگ‌تر اینکه در خانه از سالمند مراقبت کنند یا به خانه سالمندان بسپارند، به‌خصوص با توجه به نگرش‌های منفی اجتماعی در مورد خانه سالمندان، کما اینکه شرکت‌کننده شماره 13 چنین اظهار کرد: «برادرم گفت پدر رو بذاریم سرای سالمندان. گفتم مردم چی میگن، درسته سخته، ولی اولاً یه عمر زحمت ما رو کشیده، ثانیاً تو مردم، آدم خجالت می‌کشه».
به هر حال در فرایند مراقبت، مراقبان افکاری دارند و تصمیماتی را اتخاذ می‌کنند، اما در بسیاری از موارد تردید دارند که آیا درست فکر و عمل می‌کنند یا خیر. به عبارتی به خود اعتماد کنند یا نه؟ لذا به این واسطه نوعی فشار روانی را تجربه می‌کنند. شرکت‌کننده شماره 1 گفت: «همیشه فکر می‌کنم با دعوا و سروصدا و پرخاشگری چیزی درست نمی‌شه. این‌طوری فکر می‌کنم، شایدم برعکس باشه. بعضی وقت‌ها تردید دارم آیا همون آرامش رو ادامه بدم یا نه یه مقداری تند رفتار کنم». شرکت‌کننده شماره 7 اظهار کرد: «سعی می‌کنم خودم زحمتا رو تحمل کنم. یه جوری باشه که کسی دیگه ناراحت نشه، نه مادرم، نه شوهرم، نه بچه‌ها. حال نمی‌دونم کارم درسته؟ درست نیست؟ اینا رو نمی‌دونم».
بحث
در عصری که ما زندگی می‌کنیم، به علت ارتقای سطح بهداشت و درمان و به‌تبع آن افزایش امید به زندگی، مراقبت از والد(ین) سالمند به یک چالش جدی برای نسل میان‌سال تبدیل شده است. این امر پیامدهای جسمی، روانی، اجتماعی و اقتصادی ویژه‌ای را برای این نسل به همراه دارد. در این مقاله آثار نامطلوب روان‌شناختی این پدیده بر فرزندان متأهل تحت عنوان «پریشانی‌های روان‌شناختی» در قالب یک طرح کیفی با رویکرد پدیدارشناسی بررسی شد. 
پژوهشگران متعددی در زمینه پیامدهای مراقبت از سالمندان مطالعه و آثار نامطلوبی را گزارش کرده‌اند [45 ،44 ،15 ،14]. البته ذکر این نکته لازم است که این پیامدها تحت تأثیر عواملی نظیر نوع ارزیابی مراقبان از مراقبت [39 ،38] و دسترسی به حمایت‌های عاطفی و اجتماعی [30] تعدیل می‌شوند.
یافته‌های پژوهش حاضر اغلب مؤید یافته‌های پژوهش‌های پیشین بوده است و با ادبیات همپوشانی دارد. در سطح مقوله‌ها و زیرمقوله‌ها تمام یافته‌ها با پیشینه همخوان است، اما در سطح مفاهیم، برخی از آن‌ها به ادبیات افزوده می‌شوند. به عبارتی در مطالعات قبلی برخی از مفاهیمی که زیرمقوله‌ها از آن‌ها استنباط شده‌اند نیامده یا تحت این عنوان نیامده است. به این نکته باید توجه کرد که در مطالعات کیفی، مفاهیم غالباً از پیش تعیین‌شده و استاندارد نیستند، بلکه کدهای زنده هستند [46].
مقوله هیجانات ناخوشایند، آن دسته از تجارب درونی شرکت‌کنندگان است که آن‌ها را رنج می‌داد و در عین حال عنوان مرضی در مراجع تشخیصی نداشت. زیرمقوله احساسات شامل هرگونه احساس ناخوشایند می‌شود، به جز دغدغه‌هایی که موضوع خاصی دارند و در اثر روبه‌رو شدن با والد سالمند و مراقبت از او برانگیخته می‌شوند. برخی از این احساسات در پژوهش‌های قبلی نیز گزارش شده اند ازجمله تنهایی و بی پناهی [34 ،31]، غفلت از خود [32 ،14]، اجبار [8]، گناه [33 ،32 ،14]، خستگی [47 ،14]، درماندگی [33]، دوگانگی احساسی [37 ،36]، خشم و عصبانیت [14] و اضطرار زمانی [29]. همچنین احساساتی در این پژوهش آمده که در منابع قبلی گزارش نشده‌اند ازجمله، رنجش از مشاهده رنج والد، مورد سوءاستفاده قرار گرفتن، مسئولیت مفرط، حسرت، نقصان آگاهی، و انزجار از لگن گذاشتن. این تفاوت بین یافته‌های پژوهش حاضر با پژوهش‌های قبلی، می‌تواند از دو منبع ناشی شود. یکی اینکه، واقعا چنین تجربه‌هایی توسط شرکت‌کنندگان آن پژوهش‌ها بیان نشده، و یا اینکه ممکن است در اثر تفاوت در استنباط محقق در جریان تحلیل داده‌ها به وجود آمده باشد.
منظور از دغدغه‌ها، آن دسته از دل‌مشغولی‌هایی است که موضوع خاصی دارند و بر اثر مراقبت از والد سالمند برانگیخته شده‌اند. این زیرمقوله در سطح کلی با یافته‌های قبلی [48 ،8] همخوانی دارد. اما در سطح مفاهیم، دغدغه‌های مرگ والد [17]، سلامتی جسمی خود [47 ،35 ،14]، سالمندی خود [15] و مرگ خود [17] با یافته‌های موجود در پیشینه مطابقت دارد. البته برخی مطالعات تأثیر مراقبت از سالمند بر سلامت جسمانی مراقب را رد کرده‌اند [24]. همچنین دغدغه‌هایی در این مطالعه گزارش شده‌اند که با ادبیات موضوع همخوان نیست. نظیر دغدغه پیشروی مشکلات، تنها گذاشتن والد، قضاوت‌های مردم، و عاق والدین شدن. از آنجایی که پیری یک پدیده پیش‌رونده است، نگرانی مراقبان از بدتر شدن اوضاع و پیشروی مشکلات کاملاً منطقی به نظر می‌رسد. 
تنها گذاشتن والد سالمند، هم می‌تواند آثاری درونی نظیر احساس گناه برای مراقب داشته باشد، و هم آثار بیرونی مثل افتادن، سوختن و امثال آن را برای فرد سالمند که به افزایش مشکلات منجر می‌شود. نگران قضاوت‌های مردم بودن، دغدغه‌ای است که هم پایگاه روان‌شناختی دارد و هم پایگاه فرهنگی و اجتماعی. موضوع عاق والدین شدن که بیشتر خواستگاه مذهبی دارد، معمولاً ذهن بسیاری از فرزندان را در رابطه با والد(ین) سالمند به خود مشغول می‌کند، این موضوع آمیزه‌ای از احساس گناه، مسئولیت و انگیزه برای جبران زحمات والدین را در خود دارد. این دغدغه افراد با این عنوان به میزان زیادی به فرهنگ وابسته است.
حالت‌های روان‌رنجورانه به آن دسته از حالت‌هایی اطلاق می‌شود که در مراجع تشخیصی عنوان مرضی دارند، و در این پژوهش شامل زیرمقوله‌های افسردگی، اضطراب و وسواس می‌شود. این زیرمقوله‌ها یا بر اساس مشاهده عین این اصطلاحات در اظهارات شرکت‌کنندگان به دست آمده است، یا از علائم اظهارشده، استنباط شده‌اند؛ مثلاً افسردگی هم تحت همین عنوان در بیانات شرکت‌کنندگان مطرح شده است و هم از مفاهیمی مثل انزوا، بی‌میلی به زندگی، گریه‌های خودبه‌خودی، و نداشتن انرژی انتزاع شده است. اختلال افسردگی مشکلی است که در بسیاری از مطالعات به عنوان یکی از پیامدهای مراقبت از سالمندان و بیماران مزمن، تأیید شده است [45 ،24 ،15 ،13]. البته این مشکل تحت تأثیر متغیر حمایت عاطفی و اجتماعی تعدیل می‌شود [28].
اضطراب، رنج روان‌شناختی دیگری است که مراقبان متحمل می‌شوند. این حالت در بسیاری از موقعیت‌های روزمره تجربه می‌شود، در موقعیت‌های خاص و چالش‌انگیز ازجمله در موقعیت مراقبت از والد(ین) سالمند شدت می‌گیرد [47 ،30 ،29]. اضطراب نیز هم در قالب خودِ این اصطلاح در اظهارات شرکت‌کنندگان آمده و هم از مفاهیم اختلالات خواب و گوش به زنگی استنباط شده است.
یکی دیگر از زیرمقوله‌های حالت‌های روان‌رنجور، وسواس است. این زیرمقوله در هیچ‌یک از منابع قبلی مطرح نشده است. بنابراین به ادبیات افزوده شد. وسواسی که در این پژوهش به عنوان پیامد مراقبت از والد سالمند یافت شد، وسواس پاکی و نجسی است. شاید بتوان این موضوع را به معیارهای شرعی‌ای که افراد دارند نسبت داد.
تعارضات ناشی از تحت تأثیر قرار گرفتن مراقب از جانب نیروهای متضاد است [31]. اگر این نیروها ناشی از نقش‌های متعددی باشد که مراقب هم‌زمان به عهده دارد، بدین‌گونه زیرمقوله تعارض نقش شکل می‌گیرد [24-19 ،14]. در این مطالعات تعارض نقش به طور کلی مطرح شده است، ولی در مطالعه حاضر این تعارض در سه قالب مراقب-والد، مراقب-همسر و مراقب-شاغل، تفکیک شده است. در هر صورت احتمالاً تعارض نقش چالش‌انگیزترین تجربه مراقبان متأهل است، چراکه منابع زیادی بر آن صحّه گذاشته‌اند. چنانچه نیروهای مؤثر بر مراقب ناشی از قطب‌های فکری در درون فرد باشد، زیرمقوله تردیدها تشکیل می‌شود. این زیرمقوله در مطالعات پیشین نیامده است. در تحقیقات قبلی تعارض به عنوان یک مفهوم کلی مطرح شده [31] و یا همان‌طور که در بالا اشاره شد، حداکثر در حد تعارض نقش به آن پرداخته شده است، اما به تردیدها و کشمکش‌هایی که درون ذهن بین افکار مختلف ایجاد می‌شود توجهی نشده است. 
موضوع جایگاه سالمندان و احساسی که فرزندان به والدین سالمند دارند، تا حدود قابل توجهی تحت تأثیر آموزه‌های فرهنگی قرار دارد و باید تلاش علمی صورت گیرد تا این موضوع در بستر فرهنگ بومی درک شود تا پایه‌های علمی برای برنامه‌ریزی‌های اندیشمندانه فراهم آید.
نتیجه‌گیری نهایی
مراقبت از والدین سالمند یکی از تکالیفی است که اغلب در مقطع میان‌سالی بر عهده فرزندان قرار می‌گیرد. این یک تجربه چالش انگیز است که پریشانی‌های روان‌شناختی، ازجمله هیجانات ناخوشایند، حالت‌های روان رنجورانه و تعارضات را برای فرزندان به دنبال دارد. نتایج این تحقیق می‌تواند برای درک و درنتیجه کمک‌های مشاوره ای به افرادی که چنین تجربه ای دارند مفید واقع شود. 
محدودیتی که در این تحقیق وجود داشت این بود که پژوهش با روش کیفی انجام شد و درنتیجه فقط وجود پدیده‌ها مشخص شد. طبعاً اینکه این پدیده‌ها در جمعیت بزرگ‌تر چقدر فراوانی دارند، مشخص نیست. بنابراین برای مطالعات بعدی پیشنهاد می‌شود با استفاده از یافته‌های این پژوهش مقیاس کمّی ساخته شود و بر اساس آن مطالعات آماری نیز انجام گیرد تا برآوردی دقیق از میزان این پدیده‌ها به دست آید.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این پژوهش از کمیته اخلاق پژوهشی دانشکده روانشناسی این دانشگاه مجوز گرفته است.
حامی مالی
این مقاله از پایان‌نامه دوره دکترای احمد آقاجانی در گروه مشاوره و راهنمایی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، واحد پردیس بین الملل دانشگاه خوارزمی استخراج شده است.
تعارض منافع
بنابر اظهار نظر نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
در پایان از شرکت‌کنندگان محترم که وقت خود را ایثارگرانه در اختیار اینجانب گذاشتند و در دو نوبت مصاحبه اولیه و اعتباریابی، همکاری کردند و نیز از مراکز مشاوره و مؤسسات مددکاری قم که در معرفی موارد مساعدت کردند و گروه مشاوره دانشگاه خوارزمی تهران سپاسگزاری می‌شود.

References