دوره 18، شماره 4 - ( زمستان 1402 )                   جلد 18 شماره 4 صفحات 535-518 | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Razimoghadam M, Yaseri M, Shahali Z, Fazaeli A, Daroudi R. The Age and Sex distribution of Hospital Admissions and Hospital Costs with a Focus on the Aging Effect: A Retrospective Analysis of Claims Data. Salmand: Iranian Journal of Ageing 2024; 18 (4) :518-535
URL: http://salmandj.uswr.ac.ir/article-1-2607-fa.html
رضی مقدم محیا، یاسری مهدی، شاهعلی زهرا، فضایلی علی اکبر، درودی رجبعلی. توزیع سنی و جنسی مراجعات و هزینه‌های بیمارستانی با تأکید بر تأثیر سالمندی؛ تحلیل گذشته‌نگر اسناد سازمان بیمه سلامت ایران. سالمند: مجله سالمندی ایران. 1402; 18 (4) :518-535

URL: http://salmandj.uswr.ac.ir/article-1-2607-fa.html

توزیع سنی و جنسی مراجعات و هزینه‌های بیمارستانی با تأکید بر تأثیر سالمندی؛ تحلیل گذشته‌نگر اسناد سازمان بیمه سلامت ایران
محیا رضی مقدم1 ، مهدی یاسری2 ، زهرا شاهعلی3 ، علی اکبر فضایلی1 ، رجبعلی درودی* 4
1- گروه مدیریت، سیاستگذاری و اقتصاد سلامت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران.
2- گروه اپیدمیولوژی و آمار زیستی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم‌پزشکی تهران، تهران، ایران.
3- مرکز ملی تحقیقات بیمه سلامت، تهران، ایران.
4- گروه مدیریت، سیاستگذاری و اقتصاد سلامت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران. ، rdaroudi@sina.tums.ac.ir
واژه‌های کلیدی: مخارج سلامت، سالمندی، هزینه مراقبت سلامت، طول مدت اقامت، هزینه های بیمارستانی
متن کامل [PDF 6605 kb]   (1938 دریافت)     |   چکیده (HTML)  (2733 مشاهده)
متن کامل:   (765 مشاهده)
مقدمه 
با افزایش امید به زندگی و کاهش نرخ باروری در جهان، گذار جمعیت به سمت سالمندی در حرکت است. در سال 2020، تعداد افرادی که بیش از 65 سال عمر دارند، 727 میلیون نفر برآورد شد که این تعداد در 3 دهه آینده به بیش از 5/1 میلیارد نفر خواهد رسید [1]. از سال 2020 تا سال 2050، تعداد جمعیت بالای 65 سال در ایران از حدود 5 میلیون به 20 میلیون نفر خواهد رسید و یکی از سریع‌ترین تغییرات جمعیتی رقم خواهد خورد [2-4]. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد تا سال 1420، نرخ رشد سالانه جمعیت سالمند کشور از نرخ رشد سالانه جمعیت ایران پیشی خواهد گرفت. بدین ترتیب تعداد جمعیت کل کشور تا سال 1420 با 26 درصد افزایش به 101 میلیون نفر و تعداد سالمندان با 151 درصد افزایش به 18 میلیون نفر می‌رسد [5].
سالمندی جمعیت، یک چالش جدی برای نظام‌های سلامت است. تقاضای بیشتر برای دریافت خدمات، شیوع بیشتر ناتوانی‌های جسمی و ذهنی و درهم‌تنیدگی خدمات سلامت با خدمات اجتماعی ازجمله این چالش‌هاست [6، 7]. 23 درصد از بار بیماری‌ها در جهان که با سال‌های زندگی تعدیل‌شده با ناتوانی اندازه‌گیری می‌شود، منتسب به بیماری‌های سالمندی است [8]. در کشورهای توسعه‌یافته، عمده نگرانی درمورد سالمندی جمعیت، افزایش هزینه‌های سلامت، حفظ کمیت و کیفیت خدمات و فراهم کردن مراقبت‌های بلندمدت است. در کشورهای درحال‌توسعه، سالمندی سریع جمعیت و افزایش بیماری‌های مزمن، با مشکلات پایه‌ای مانند بیماری‌های واگیر، آموزش و تغذیه ترکیب می‌شود و فشار مضاعفی به منابع موجود در بخش سلامت وارد می‌کند [9]. نکته قابل توجه این است که بار بیماری‌های سالمندان در کشورهای با درآمد کم و متوسط، 40 درصد بیشتر از کشورهای ثروتمند است [8]. 
سالمندی جمعیت نه‌تنها با افزایش نیاز و تقاضا برای خدمات، تأثیر مستقیم خود را بر رشد هزینه‌های سلامت می‌گذارد، بلکه با کاهش نیروی کار باعث کاهش رشد ناخالص داخلی خواهد شد که به‌صورت نسبتی از درآمد ناخالص داخلی که به سلامت اختصاص می‌یابد، تأثیرگذار خواهد بود [10]. باوجوداین، دررابطه‌با روش‌های تعیین دقیق تأثیر سالمندی بر هزینه‌های سلامت، بحث‌های بسیاری وجود دارد. اکثر پژوهشگران، سالمندی را به‌عنوان یکی از عوامل مؤثر بر هزینه‌های سلامت در نظر می‌گیرند، اما تأکید می‌کنند که نباید از نقش مهم سایر عوامل مؤثر بر هزینه‌ها مانند الگوی بیماری‌ها، نزدیکی به مرگ، تغییر ترجیحات افراد، تغییر سبک زندگی و همچنین فناوری‌های پزشکی غافل شد [11-14]. 
تعیین الگوی سنی و جنسی هزینه‌های سلامت، از ابتدایی‌ترین و ضروری‌ترین مطالعات حوزه سالمندی است. این الگوها علاوه‌بر اینکه تفاوت هزینه‌ها را به‌صورت مقطعی آشکار می‌کند، زیربنای مدل‌های پیش‌بینی تأثیرات سالمندی در آینده خواهد بود. توجه به ابعاد خرد مخارج سلامت و استفاده از آن در حساب‌های ملی سلامت، توصیه سازمان بهداشت جهانی است. طبقه‌بندی بین‌المللی برای حساب‌های ملی سلامت یک  چارچوب حسابداری جامع برای گزارش مخارج سلامت با هدف مقایسه بین‌المللی ارائه می‌دهد. این گزارش شامل 3 بعد کلیدی دررابطه‌با مراقبت‌های سلامت است [15] که بدین شرح است:
● کارکردها
● ارائه‌دهندگان
● تأمین‌کنندگان مالی 
این ابعاد برای پاسخ به سؤالاتی مانند «چه کسی، چه چیزی را و چگونه دریافت کرده است» توسعه یافته‌ا‌ند که سؤالات اساسی در سیاستگذاری سلامت و مرتبط با کارایی و عدالت هستند. تخمین مخارج سلامت به تفکیک اجزای آن، زیرمجموعه کارکردها است [15]. تعیین توزیع سنی و جنسی مخارج سلامت از مهم‌ترین این اجزا به شمار می‌رود [15]. تا به امروز، تقسیم‌بندی‌های معتبر در مخارج سلامت کشور ایران، برگرفته از قالب‌های استاندارد سازمان بهداشت جهانی و براساس نوع تأمین‌کنندگان مالی، یعنی به تفکیک پرداخت از جیب، پرداخت‌های دولت، کمک‌های خارجی و پیش‌پرداخت‌های خصوصی است [16]، درحالی‌که برای افزایش شفافیت، کارایی و پاسخگویی نظام‌های سلامت و برای پاسخ به این پرسش که پول‌ها کجا می‌روند، به تقسیم‌بندی‌های دقیق‌تری نیاز است. 
مطالعات گذشته در حوزه تأثیرات سن و جنس بر هزینه‌های سلامت را می‌توان به دو گروه مطالعات کلان و مطالعات خرد طبقه‌بندی کرد: 

مطالعات کلان
در مطالعات کلان عمدتاً رابطه میان تعداد سالمندان در یک جامعه و مخارج سلامت به مفهوم سهم بخش سلامت از GDP در همان جامعه بررسی می‌شود که عموماً یک رابطه مثبت را نشان می‌دهد [13، 17-27]. برخی از این مطالعات نیز با استفاده از داده‌های هزینه و درآمد خانوارها، احتمال مواجهه با هزینه‌های کمرشکن سلامت را با وجود سالمندان در خانوارها بررسی می‌کنند. این مطالعات نشان داده‌اند که وجود سالمند در خانوارها، احتمال ابتلا به هزینه‌های کمرشکن سلامت را افزایش می‌دهد [32-28].

مطالعات خرد
گروه دوم مطالعات، از داده‌های فردی برای تعیین هزینه‌های سلامت به تفکیک سن و جنس استفاده می‌کنند. این مطالعات یا با کمک داده‌های اولیه، الگوی بهره‌مندی از خدمات را مشخص می‌کنند و یا از طریق داده‌های ثانویه دعاوی بیمه و پرونده‌های پزشکی به بررسی توزیع مراجعات و هزینه‌ها می‌پردازند. در این میان برخی مطالعات در ایران، با استفاده از داده‌های فردی، تفاوت هزینه‌های سلامت را در برخی از زیرگروه‌های جمعیتی مشخص کرده‌اند. 
شجاعی و همکاران در سال 1390، مطالعه‌ای باهدف بررسی نوع بیماری و هزینه‌های درمان گروه‌های مختلف سنی در افراد بالای 45 سال انجام دادند [33]. این مطالعه توصیفی‌تحلیلی که با کنکاش 183 هزار اوراق پرونده بستری صورت گرفت، نشان داد گروه سنی بالای 60 سال، 31 درصد مراجعات بستری را شامل می‌شود. در آن مطالعه، سالمندان 37 درصد از هزینه‌ها را به خود اختصاص دادند که حدود 4 میلیون و 600 هزار ریال و از مقدار میانگین بالاتر بود [33]. زندی و همکاران در سال 1394، با بررسی الگوی مصرف و هزینه خدمات بستری سالمندان در شهر سنندج و در سه بیمارستان آموزشی این شهر و با حجم نمونه 5753 سالمند 60 سال به بالا، اختلاف هزینه افراد سالمند را با غیرسالمندان محاسبه کردند. این پژوهشگران دریافتند که هزینه‌های بستری سالمندان به غیر از خدمات توان‌بخشی، بیشتر از گروه غیرسالمند بوده است و با افزایش سن، تعداد روزهای بستری بیماران نیز افزایش پیدا کرده است [34] در مطالعه‌ای باهدف هزینه‌یابی پرونده‌های بستری، حضرتی و همکاران به بررسی 1288 پرونده بستری در یکی از بیمارستان‌های تهران پرداختند. در این مطالعه، سالمندان 60-64 ساله درمجموع بیشترین هزینه‌های بیمارستانی را داشتند که بالاترین میانگین هزینه نیز مربوط به سالمندان بالای 85 سال بوده است [35].
هدف مطالعه حاضر، تعیین و تحلیل توزیع سنی و جنسی نرخ مراجعات و هزینه‌های بیمارستانی با تأکید بر نقش سالمندی در جمعیت تحت پوشش سازمان بیمه سلامت ایران است. باتوجه‌به تعداد زیاد افراد تحت پوشش در این سازمان، نتایج این مطالعه می‌تواند خلأعدم وجود داده‌های خرد در کاردکردهای حساب‌های ملی سلامت ایران را پر کند. تجزیه‌وتحلیل هزینه‌های بیمارستانی نیز در اولیت قرار دارد، زیرا براساس گزارش حساب‌های ملی سلامت سال 1397 در ایران، 40 درصد از کل مخارج سلامت کشور مربوط به بیمارستان‌هاست. همچنین از میان کارکردهای موجود در حساب‌های ملی سلامت ایران، خدمات درمانی، 57/17 درصد از کل هزینه‌ها را به خود اختصاص می‌دهد که 64 درصد از آن در بیمارستان‌ها هزینه می‌شود [36]. همچنین به‌علت وجود خلأهای پژوهشی که در مطالعات پیشین [37] به آن اشاره شده است، نرخ مراجعات و هزینه‌های بیمارستانی به تفکیک انواع خدمات و همچنین انواع بیمارستان‌ها از لحاظ مالکیت نیز بررسی خواهد شد. 

روش مطالعه
این مطالعه از نوع کمی، مقطعی و توصیفی‌تحلیلی است که با استفاده از داده‌های ثانویه مرکز آمار و فناوری اطلاعات سازمان بیمه سلامت ایران انجام شده است. هم اکنون بیمه سلامت ایران به‌عنوان یکی از سه بیمه پایه در کشور فعالیت می‌کند و جمعیت بیمه‌شدگان این سازمان در سال 1399، 41 میلیون و 549 هزار نفر گزارش شده که تحت پوشش یکی از 5 صندوق این سازمان هستند. پایگاه داده‌ای که اطلاعات پرونده بیماران در آن ثبت شده است، سامانه رسیدگی الکترونیکی اسناد بستری (رز) نام دارد. این سامانه از سال 1398 با هدف پذیرش و رسیدگی اسناد و پرونده‌های بیمارستانی در سازمان بیمه سلامت ایران راه‌اندازی شده است و در حال حاضر در 956 بیمارستان در سطح کشور استقرار یافته است. این سامانه از طریق سامانه پرونده الکترونیکی سلامت (سپاس) وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، اطلاعات را از سیستم‌های اطلاعاتی بیمارستان‌ها دریافت می‌کند. 
داده‌های این مطالعه از پرونده 3 میلیون و 23 هزار بیمار تحت پوشش سازمان بیمه سلامت ایران جمع‌آوری شد که در سال 1399 به بیمارستان‌های کشور مراجعه کرده‌اند. معیار ورود داده‌ها، تمامی اسناد بستری موجود در سازمان بیمه است که از تاریخ اول فروردین سال 1399 تا تاریخ 30 اسفند سال 1399 در بیمارستان‌های تحت پوشش سازمان بیمه سلامت تشکیل شده‌اند. پرونده‌های موردبررسی شامل پرونده‌های بستری، بستری موقت، اورژانس تحت نظر و گلوبال در بیمارستان‌ها است. بستری موقت به معنی بستری‌های زیر 6 ساعت است. اطلاعات خدمات سرپایی در سامانه اسناد بستری سازمان بیمه سلامت وجود ندارد و در این مطالعه بررسی نخواهد شد. 
متغیرهای پاسخ، نرخ مراجعات بیمارستانی، طول مدت اقامت و هزینه‌های بیمارستانی است. نرخ مراجعه افراد به بیمارستان، از تقسیم تعداد مراجعات به تعداد جمعیت تحت پوشش در هر گروه سنی و جنسی به دست آمده است. واژه هزینه در این مطالعه، به معنی کل پرداخت‌ها مطرح می‌شود که در آن مجموع سهم بیمه‌گر، سهم بیمار و یارانه‌های دولتی لحاظ شده است. سهم بیمه‌گران شامل بیمه پایه و بیمه تکمیلی افراد است. میانگین هزینه به ازای هر بیمار با تقسیم مقدار هزینه کل در یک گروه سنی و جنسی بر تعداد بیماران در همان گروه محاسبه شده است. میانگین هزینه هر مراجعه (پرونده)، مقدار هزینه کل در یک گروه سنی و جنسی است که بر تعداد مراجعات (پرونده‌ها) در همان گروه سنی و جنسی تقسیم شده است. متغیرهای توصیفی شامل سن و جنس بیماران، نوع مالکیت بیمارستان‌ها و نوع پرونده بیماران است. 
فرض غیرنرمال بودن توزیع متغیرهای پاسخ از طریق آزمون کولموگروف-اسمیرنف تأیید شده است. آزمون من ویتنی باهدف مقایسه هزینه‌ها در دو گروه زنان و مردان و همچنین دو گروه سالمندان و غیرسالمندان به کار گرفته شد. در این مطالعه سالمند به افراد 60 ساله و بالاتر اطلاق شده که باتوجه‌به سن تقویمی افراد و متناسب با یک کشور درحال‌توسعه انتخاب شده است [39، 38]. میانگین هزینه‌ها به تفکیک 19 گروه خدمت گزارش شده است که نحوه تقسیم‌بندی این گروه‌ها در فایل پیوست، قسمت الف موجود است. جهت بررسی رابطه میان متغیرهای پاسخ و گروه‌های سنی از آزمون همبستگی اسپیرمن استفاده شد. اولین گروه سنی افراد زیر 4 سال و آخرین گروه افراد بالای 90 سال هستند که درمجموع 19 گروه را تشکیل می‌دهند. داده‌ها در نرم‌افزار SPSS و با سطح معناداری 5 درصد تحلیل شده‌اند. 

یافته‌ها
تعداد کل مراجعات بیمه‌شدگان به بیمارستان‌ها در سال 1399، 3,807,953 است و سهم پذیرش بستری، اورژانس تحت نظر، گلوبال و بستری موقت به‌ترتیب 44، 28، 15و 13 درصد بوده است. هزینه کل مراجعات در سال 1399 معادل 2,891,030 میلیون ریال گزارش شده است که در برگیرنده انواع پرداخت‌های بیمه‌گر، بیماران و دولت است. 81 درصد از این هزینه‌ها مربوط به بخش بستری و 13 درصد مربوط به پرداخت‌های گلوبال است. پرونده‌های اورژانس و بستری موقت نیز هر کدام سهم 3 درصدی از هزینه‌ها دارند. 
88 درصد معادل 36,706,882 از جمعیت بیمه‌شدگان سازمان بیمه سلامت ایران در سال 1399، غیرسالمند و 12 درصد معادل 4,841,722 سالمند هستند. زنان 49 درصد و مردان 51 درصد از جمعیت بیمه‌شدگان را تشکیل داده‌اند. در میان مراجعه‌کنندگان به بیمارستان‌ها، تعداد افراد زیر 60 سال، 2 برابر سالمندان بالای 60 سال است. نرخ مراجعه به بیمارستان در سالمندان 26 درصد و در غیرسالمندان 7 درصد است. متوسط اقامت در سالمندان 3/1 روز و در غیرسالمندان 2/2 روز است. 
نرخ مراجعه به بیمارستان در زنان 9/8 درصد و در مردان 8/5 درصد است. نرخ مراجعات زنان در سنین زیر 60 سال، 8 درصد و در مردان 6 درصد است؛ درحالی‌که در سنین بالای 60 سال نرخ مراجعات در مردان بیشتر از زنان است. نرخ مراجعه در مردان سالمند 27 درصد و در زنان سالمند 24 درصد است. زنان در سنین 75-79 با 31 درصد و مردان در سنین 85-89 با 36 درصد، بیشترین نرخ مراجعه به بیمارستان را ثبت کرده‌اند. کمترین نرخ مراجعه مربوط به گروه سنی 10-14 سال است. در این گروه سنی، نرخ مراجعه زنان 2/12 درصد و نرخ مراجعه مردان 3/33 درصد است. تصویر شماره 1، نرخ مراجعه به بیمارستان را در گروه‌های سنی و جنسی جمعیت تحت پوشش نشان می‌دهد.



تعداد دقیق افراد تحت پوشش سازمان بیمه سلامت، تعداد بیماران و همچنین تعداد مراجعات سال 1399 در قسمت ب پیوست موجود است.
تصویر شماره 2، درصد مراجعه به بیمارستان‌های دولتی و خصوصی طرف قرارداد بیمه سلامت ایران را به تفکیک گروه‌های سنی نشان می‌دهد. در سال 1399، تعداد مراجعه افراد تحت پوشش بیمه سلامت ایران به بیمارستان‌های دولتی و خصوصی به‌ترتیب 3,572,161 و 168,745 بوده است. از این میان 57 درصد از مراجعه‌کنندگان به بیمارستان‌های خصوصی، سالمندان بوده‌اند. 3 درصد از مراجعات نیز به نام بیمارستان‌های خیریه و عمومی غیردولتی ثبت شده است. 



جدول شماره 1، توزیع سنی و جنسی هزینه‌های بیمارستانی در افراد تحت پوشش سازمان بیمه سلامت ایران را در سال 1399 گزارش می‌کند. مجموع هزینه در بیماران غیرسالمند، 59,392,865 میلیون ریال و در سالمندان40,629,580 میلیون ریال است. میانگین هزینه برای هر بیمارغیرسالمند، 28 میلیون ریال و برای سالمندان 45 میلیون ریال است. میانگین هزینه به ازای هر بیمار در مردان 34,832 هزار ریال و در زنان 31،970 هزار ریال است و این اختلاف در سطح 5 درصد معنادار است (0/010=P). مردان طول مدت اقامت بالاتری نیز نسبت به زنان دارند (0/001>P). میانگین طول مدت اقامت در مردان، 2/9 روز و در زنان 2/6 روز است. مردان در سنین 70-79 بیشترین میانگین هزینه را دارند که با افزایش سن کاهش می یابد. میانگین هزینه‌های بیمارستانی در زنان از 10 تا 90 سالگی افزایشی است. 



پرهزینه‌ترین خدمتی که افراد در همه گروه‌های سنی دریافت می‌کنند، خدمات اقامت است که دربرگیرنده هزینه‌های هتلینگ، خدمات پرستاری و همراه بیمار است. میانگین هزینه اقامت در غیرسالمندان 6،859 هزار ریال و در سالمندان 10،788 هزار ریال است. دو خدمت پرهزینه دیگر در میان گروه‌های سنی مختلف، دارو و خدمات جراحی است. میانگین هزینه‌های دارو و خدمات جراحی در غیرسالمندان به‌ترتیب 3،989 هزار ریال و9،607 هزار ریال است. در میان افراد سالمند، هزینه‌های دارو و خدمات جراحی به‌ترتیب 6،420 هزار ریال و 15،216 هزارریال محاسبه شد. از مجموع کل پرداخت‌های گلوبال، 7,764,854 میلیون ریال سهم غیرسالمندان و 1,231,943 میلیون ریال سهم سالمندان شده است، اما میانگین هزینه این خدمات در سالمندان به‌طور معناداری بالاتر از غیرسالمندان است. رادیوتراپی، دیالیز و پروتز نیز خدمات کمتر شایع اما گران بیمارستان‌ها محسوب می‌شوند که بیشترین میانگین هزینه به ازای هر بیمار را دارند. میانگین هزینه افراد غیرسالمند در خدمات شیمی‌درمانی، آمبولانس و انتقال خون به‌طور معناداری بیشتر از سالمندان است. در سایر خدمات، سالمندان میانگین هزینه بالاتری به نسبت سایر گروه‌های سنی دارند.
 میانگین هزینه جراحی، اقامت، دارو و لوازم مصرفی در سالمندان، بیش از 1/5 برابر افراد زیر 60 سال است. میانگین هزینه هر بیمار سالمند و غیرسالمند همراه با نتایج آزمون من ویتنی به تفکیک خدمات بیمارستانی در جدول شماره 2 ارائه شده است. در قسمت ج پیوست نیز میانگین هزینه مراجعات، به تفکیک خدمات بیمارستانی در افراد سالمند و غیرسالمند قابل مشاهده است. 



نتایج بررسی رابطه میان سن بیماران و متغیرهای پاسخ از طریق آزمون همبستگی اسپیرمن در جدول شماره 3 نشان داده شده است. میان نرخ مراجعه به بیمارستان و سن بیماران، رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. در گروه‌های سنی بالاتر، مدت اقامت در بیمارستان به‌طور معناداری افزایش می‌یابد. سن بیماران و میانگین هزینه هر مراجعه، رابطه مثبت و معنادار دارند. همچنین میان سن بیماران و میانگین هزینه هر بیمار نیز رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. 



بحث 
این مطالعه با بررسی یک‌ساله پرونده‌های بستری، بستری موقت، اورژانس تحت نظر و گلوبال در بیمارستان‌های کشور، به بررسی توزیع نرخ مراجعات و هزینه‌ها در جمعیت تحت پوشش سازمان بیمه سلامت ایران پرداخته است. در ابتدا هرم سنی و جنسی نرخ مراجعات بیمارستانی رسم شده است. از سن 40 تا 79 سالگی، نرخ مراجعه به بیمارستان در زنان و مردان افزایشی است. مردان در سنین سالمندی نرخ مراجعه بیشتری از زنان به بیمارستان‌ها دارند، درحالی‌که در افراد غیرسالمند، نرخ مراجعه زنان بالاتر است. این نتایج، همسو با یافته‌های سایر مطالعات مشابه است [42-40]. یکی از علل این تفاوت، استفاده بیشتر از خدمات توسط زنان در سنین باروری است. یافته‌های این مطالعه همچنین نشان داد که نرخ مراجعه در سالمندان، 3/7 برابر افراد زیر 60 سال است. این یافته همانند مطالعات قبلی ثابت کرد که نرخ مراجعه سالمندان به بیمارستان بیشتر از سایر گروه‌های سنی است [43، 41]. براساس نتایج مطالعه حاضر، در بین سالمندان بالای 60 سال، گروه سنی 65-69 سال بیشترین هزینه کل را دارند. این رقم معادل 8,949,058 میلیون ریال است. همچنین بالاترین میانگین هزینه‌ها با 47 میلیون ریال مربوط به گروه سنی 70-79 است. سالمندان بیشتر از سایرین به بیمارستان‌های خصوصی مراجعه می‌کنند و 57 درصد از مراجعین بیمارستان‌های خصوصی طرف قرارداد سازمان بیمه سلامت ایران، سالمندان‌اند. 
 متوسط اقامت در سالمندان، 3/1 روز و در غیرسالمندان 2/2 روز است. بررسی میانگین هزینه‌ها به ازای هر بیمار، نشان از پرهزینه بودن بیماران سالمند دارد. میانگین هزینه هر بیمار سالمند، 1/6 برابر غیرسالمندان است. بیماران سالمند میانگین هزینه بالاتری نسبت به افراد زیر 60 سال دارند. طول مدت اقامت و میانگین هزینه بیماران مرد بیشتر از زنان است. در مردان، افزایش دائمی میانگین هزینه‌ها در همه عمر اتفاق نمی‌افتد. مردان در سنین 70-79 بیشترین میانگین هزینه را دارند که با افزایش سن کاهش می‌یابد. گروه زنان در این مطالعه، افزایش دائمی میانگین هزینه‌های هر فرد از 10 تا 90 سالگی را نشان می‌دهد. آزمون همبستگی اسپیرمن، وجود همبستگی میان افزایش سن و افزایش میانگین هزینه هر بیمار را تأیید می‌کند. مطالعات بسیاری نیز در گذشته رابطه میان افزایش سن و افزایش هزینه‌های سلامت را نشان داده‌اند [33، 40، 42، 47-44]. 
از سن 20 سالگی به بعد، رادیوتراپی و دیالیز پرهزینه‌ترین خدماتی هستند که یک بیمار در سال 1399 در بیمارستان‌ها دریافت کرده است. میانگین هزینه رادیوتراپی در افراد زیر 60 سال، 73،563 هزار ریال و در سالمندان 85،954 هزار ریال است. میانگین هزینه دیالیز هر فرد در سال 1399، 19،430 هزار ریال و میانگین هزینه هر بار دیالیز 4،103 هزار ریال است. میانگین هزینه سالانه دیالیز در سالمندان و غیرسالمندان تفاوت معناداری ندارد. میانگین هزینه سالمندان در خدمات گلوبال، پروتز/اورتز، جراحی، اقامت، دارو، لوازم مصرفی، ویزیت، مشاوره، خدمات توان‌بخشی و اقدامات تشخیصی به‌طور معناداری بیشتر از غیرسالمندان است. 
نکته‌ای که باید همواره به آن توجه کرد، این است که سن تقویمی افراد به تنهایی نمی‌تواند عامل تعیین‌کننده در تقاضای خدمات درمانی و هزینه‌های سلامت باشد. عواملی مانند شیوع و بروز ناتوانی‌ها در جامعه، تابع عوامل بسیار دیگری به غیر از سن تقویمی افراد است. از مهم‌ترین این عوامل، وضعیت اقتصادی و اجتماعی افراد است. سالمندان فقیرتر، بیشتر بیمار می‌شوند. درنتیجه نرخ مراجعه بالاتر و هزینه بیشتری دارند [46، 40]. از طرف دیگر، همان‌گونه که قیمت، تعیین‌کننده عرضه کالاها و خدمات خواهد بود، در بعد تقاضا نیز درآمد عاملی است که بر میزان استفاده از خدمات سلامت تأثیرگذار خواهد بود. البته هنگام بررسی اثر درآمد افراد بر هزینه‌های سلامت، نوع پوشش بیمه، کشش درآمدی تقاضای افراد را تعیین می‌کند و داشتن بیمه سلامت کشش درآمدی تقاضا را حتی تا حد صفر کاهش می‌دهد و کالاها و خدمات مرتبط با سلامت را تبدیل به کالایی ضروری می‌کند.
زمان نزدیکی به مرگ افراد نیز عامل مهم دیگری است که مطالعات قبلی اهمیت آن را به اثبات رسانده‌اند [18، 48، 49] . هزینه‌های سلامت افراد در سال قبل از مرگ، بیشتر از متوسط هزینه در تمام سال‌های زندگی است و این یافته وابستگی زیادی به پیری و یا جوانی افراد ندارد. هرچند که افزایش سن، احتمال ابتلا به بیماری‌ها و کاهش سلامتی و همچنین احتمال نزدیکی به آخرین سال عمر افراد را افزایش می‌دهد، اما بسیار ضروری است که در مطالعات مربوط به مخارج، در کنار سن افراد، وضعیت سلامت نیز بررسی شود و گروه‌های فوت‌شده و باقیمانده به‌صورت مجزا تحلیل شوند. 
توجه به عوامل یادشده، یعنی درآمد، ناتوانی‌ها و نزدیکی به مرگ، نقاط ضعف این مطالعه را آشکار می‌کند. این مطالعه بر اثرات سن و جنس بر مراجعات بیمارستانی و هزینه‌های مرتبط با آن تأکید می‌کند، درحالی‌که امکان بررسی داده‌های مرتبط با سایر متغیرها فراهم نشده است. یکی دیگر از نقاط ضعف این مطالعه، عدم دسترسی به داده‌های سرپایی است. همچنین ازآنجاکه تمامی بیمارستان‌های ایران طرف قرارداد سازمان بیمه سلامت ایران نیستند، دسترسی به اسناد بستری بیماران در 88 درصد از بیمارستان‌های کشور مهیا شده و مراجعات افراد تحت پوشش سازمان به برخی بیمارستان‌های خصوصی ثبت نشده است.
 نقطه قوت این مطالعه، در نظر گرفتن نیمی از جمعیت ایران به‌عنوان حجم نمونه است. این اولین مطالعه در کشور است که مراجعات و هزینه‌های بیمارستانی را در بیش از 950 بیمارستان کشور بررسی کرده است. ما همواره در تلاش بوده‌ایم که حجم وسیع داده‌ها، با در نظر گرفتن جزئی‌ترین اطلاعات ارائه شود تا به سادگی مورد استفاده پژوهشگران و سیاستگذاران قرار گیرد.

نتیجه‌گیری نهایی
آگاهی از عوامل جمعیت‌شناختی تأثیرگذار بر هزینه‌های سلامت از موضوعات بسیار مهم در مطالعات سالمندی است. هدف نخست این مطالعه، تعیین توزیع سنی و جنسی مراجعات بیمارستانی و هزینه‌های مرتبط با آن و هدف دوم مقایسه مراجعات و هزینه‌ها در میان بیماران سالمند و غیرسالمند بود. نتایج نشان داد که سالمندان در مقایسه با سایر گروه‌های سنی، نرخ مراجعه به بیمارستان، طول مدت اقامت و میانگین، هزینه‌های بالاتری دارند. نرخ مراجعه به بیمارستان در سالمندان 3/7 برابر سایر گروه‌های سنی است. مردان در سنین سالمندی نرخ مراجعه بالاتری نسبت به زنان دارند، درحالی‌که در افراد غیرسالمند، نرخ مراجعه زنان بالاتر است. میانگین هزینه بیماران مرد کمتر از زنان و میانگین هزینه هر بیمار سالمند 1/6 برابر غیرسالمندان است. بسیاری از خدمات مشابه بیمارستانی در بیماران سالمند پرهزینه‌تر از سایر بیماران است. در سال‌های آینده، درصد سالمندان ایران به نسبت کل جمعیت به‌طور اجتناب‌ناپذیری افزایش خواهد یافت و چالش‌هایی درزمینه تأمین منابع مالی در بخش سلامت و به‌‌ویژه در بیمارستان‌ها به وجود خواهد آمد.  
به سیاستگذاران پیشنهاد می‌شود جهت جلوگیری از افزایش بی‌رویه هزینه‌های سلامت در سال‌های آتی و هم‌زمان با سالمند شدن جمعیت ایران، بر سیاست‌های سالمندی سالم جمعیت متمرکز شوند. همچنین بهبود ارائه مراقبت‌های اولیه، مراقبت در منزل و توسعه مراکز مراقبت‌های بلندمدت و تسکینی، بار مراجعه و هزینه‌های بیمارستانی را کاهش خواهد داد. جهت پژوهش‌های آتی، محاسبه توزیع سنی و جنسی هزینه‌های بیمارستانی در سایر بیمه‌های پایه در ایران پیشنهاد می‌شود. همچنین محاسبه توزیع سنی و جنسی هزینه‌ها در سایر کارکردهای سلامت مانند مراقبت‌های سرپایی، دارو و مراقبت‌های بلندمدت بسیار ضروری است و درنهایت پایه پیش‌بینی هزینه‌های سالمندی در ایران خواهد بود.

ملاحظات اخلاقی

پیروی از اصول اخلاق پژوهش
پروپوزال پایان‌نامه با شناسه IR.TUMS.SPH.REC.1400.290 در کارگروه اخلاق در پژوهش دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران تصویب شده است. 

حامی مالی
این مقاله حاصل بخشی از نتایج پایان‌نامه محیا رضی مقدم در مقطع دکتری اقتصاد سلامت است که این پژوهش هیچ‌گونه کمک مالی از سازمانی‌های دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی دریافت نکرده است. 

مشارکت نویسندگان
ایده و طراحی مطالعه: محیا رضی مقدم؛ جمع‌آوری داده: محیا رضی مقدم، رجبعلی درودی، زهرا شاهعلی و علی اکبر فضایلی؛ تجزیه‌وتحلیل داده‌ها: مهدی یاسری، محیا رضی مقدم و رجبعلی درودی؛ تدوین پیش‌نویس و خوانش نسخه نهایی: همه نویسندگان.  

تعارض منافع
بنا بر نظر نویسندگان، در این مقاله هیچ گونه تعارض منافعی وجود ندارد.

تشکر و قدردانی
از همکاری مرکز ملی تحقیقات بیمه سلامت در تسهیل دسترسی به داده‌های این مطالعه صمیمانه قدردانی می‌شود.

 



References
  1. United Nations. World population ageing 2020 highlights: Living arrangements of older persons. New York: United Nations; 2020. [Link]
  2. United Nations. World population prospects 2019, Volume I: comprehensive tables. New York: United Nations; 2019. [Link]
  3. World Health Organization (WHO). World report on ageing and health [Internet]. 2015 [Updated 2015 September 29]. Available from: [Link]
  4. Mehri N, Messkoub M, Kunkel S. Trends, determinants and the implications of population aging in Iran. Ageing International. 2020; 45(4):327-43. [DOI:10.1007/s12126-020-09364-z]
  5. Dindar Farkosh J, Kazemipour Sabet S, Ansari H. [Foresight of the aging trend of the Iranian population in different regions and population groups until 1420 (Persian)]. Future study Management, 2022; 33(1401):103-22. [DOI:10.30495/jmfr.2022.20259]
  6. National Research Council. Preparing for an Aging World: The Case for Cross-National Research. Washington: The National Academies Press; 2001. [Link]
  7. Mirzaie M, Darabi S. [Population aging in iran and rising health care costs (Persian)]. Salmand. 2017; 12(2):156-69. [DOI:10.21859/sija-1202156]
  8. Prince MJ, Wu F, Guo Y, Gutierrez Robledo LM, O'Donnell M, Sullivan R, et al. The burden of disease in older people and implications for health policy and practice. Lancet. 2015; 385(9967):549-62. [DOI:10.1016/S0140-6736(14)61347-7] [PMID]
  9. Kassebaum NJ. Global, regional, and national burden of diseases and injuries for adults 70 years and older: Systematic analysis for the global burden of disease 2019 study. BMJ. 2022; 376:e068208. [DOI:10.1136/bmj-2021-068208]
  10. Colombier C, Braendle T. Healthcare expenditure and fiscal sustainability: evidence from Switzerland. Public Sector Economics. 2018; 42(3):279-301. [DOI:10.3326/pse.42.3.3]
  11. Zweifel P, Felder S, Meiers M. Ageing of population and health care expenditure: a red herring? Health Economics. 1999; 8(6):485-96. [DOI:10.1002/(SICI)1099-1050(199909)8:63.0.CO;2-4]
  12. Chernew ME, May D. Health care cost growth. In: Glied S, Smith PC, editors. The Oxford handbook of health economics. Oxford: Oxford University Press; 2011. [DOI:10.1093/oxfordhb/9780199238828.013.0014]
  13. Hedayati M, Masoudi Asl I, Maleki M, Fazaeli AA, Goharinezhad S. The variations in catastrophic and impoverishing health expenditures, and its determinants in Iran: A scoping review. Medical Journal of the Islamic Republic of Iran. 2023; 37:44. [DOI:10.47176/mjiri.37.44] [PMID]
  14. Hyun KR, Kang S, Lee S. Population aging and healthcare expenditure in Korea. Health Economics. 2016; 25(10):1239-51.[DOI:10.1002/hec.3209] [PMID]
  15. Organisation for Economic Co-operation Development (OECD). A System of Health Accounts 2011: Revised edition.Paris: Organisation for Economic Co-operation Development ; 2017. [Link]
  16. Dieleman JL, Haakenstad A. Global health financing and the need for a data revolution. Health Economics, Policy, and Law. 2017; 12(2):121-4. [DOI:10.1017/S1744133116000402] [PMID]
  17. Marino A, Morgan D, Lorenzoni L, James C. Future trends in health care expenditure: A modelling framework for cross-country forecasts. Paris: Organisation for Economic Co-operation Development ; 2017. [Link]
  18. Przywara B. Projecting future health care expenditure at European level: Drivers, methodology and main results. Belgium: Directorate-General for Economic and Financial Affairs Publications; 2010. [Link]
  19. Ang JB. The determinants of health care expenditure in Australia. Applied Economics Letters. 2010; 17(7):639-44. [DOI:10.1080/00036840802297868]
  20. Hosoya K. Determinants of health expenditures: Stylized facts and a new signal. Modern Economy. 2014; 5(13):1171-80. [DOI:10.4236/me.2014.513109]
  21. Pascual-Saez M, Cantarero-Prieto D, Castañeda D. Public health expenditure, GDP and the elderly population: A comparative study. International Journal of Social Economics. 2017; 44(10):1390-400. [DOI:10.1108/IJSE-03-2016-0106]
  22. Karami Matin B, Kazemi Karyani A, Soltani S, Rezaei S, Soofi M. [Predictors of healthcare expenditure: aging, disability or development (Persian)]? Archives of Rehabilitation. 2019; 20(4):310-21. [DOI:10.32598/rj.20.4.310]
  23. Rezaei S, Fallah R, Moradi K, Delavari S, Moradi SD, Matin BK. Macro determinants of Iranian provincial healthcare expenditures from 2006 to 2013: Evidence from panel data. Electron Physician. 2015; 7(8):1584-9. [DOI:10.19082/1584] [PMID]
  24. Koochakzadeh S, Heydari H, Yazdi Feyzabadi V, Shakibaie A. [Investigating the effect of populating aging on health costs via the population general policy approach (Persian)]. Quarterly Journal of The Macro and Strategic Policies. 2022; 10(2):342-62. [DOI:10.30507/JMSP.2022.324058.2365]
  25. Bayati M, Ziloochi MH, Delavari S, Delavari S. Time series analysis of determinants of health care expenditure in Iran: A bound test cointegration approach. Evidence Based Health Policy, Management and Economics. 2018; 2(2):115-24. [Link]
  26. Rezaei S, Fallah R, Kazemi Karyani A, Daroudi R, Zandiyan H, Hajizadeh M. Determinants of healthcare expenditures in Iran: Evidence from a time series analysis. Medical Journal of the Islamic Republic of Iran. 2016; 30:313. [PMID]
  27. Ghaemi Asl M, Mirzaei Abbasabadi H. Age Effects on Health Expenditures: A global view. Journal of Population Ageing. 2021; 14(2):247-70. [DOI:10.1007/s12062-020-09285-4]
  28. Yahyavi Dizaj J, Emamgholipour S, Pourreza A, Nommani F, Molemi S. [Effect of aging on catastrophic health expenditure in Iran during the period 2007-2016 (Persian)]. Journal of School of Public Health and Institute of Public Health Research. 2018; 16(3):216-27. [Link]
  29. Mobaraki H, Rezapor A, Rahiminia R, Asadi H, Ghavamiazad Z, Jooyani Y. Catastrophic health expenditure and its determinants in older adults in Tehran, Iran. Caspian Journal of Health Research. 2018; 3(3):69-74. [DOI:10.29252/cjhr.3.3.69]
  30. Doshmangir L, Yousefi M, Hasanpoor E, Eshtiagh B, Haghparast-Bidgoli H. Determinants of catastrophic health expenditures in Iran: a systematic review and meta-analysis. Cost Effectiveness and Resource Allocation. 2020; 18:17. [DOI:10.1186/s12962-020-00212-0] [PMID]
  31. Yazdi-Feyzabadi V, Bahrampour M, Rashidian A, Haghdoost AA, Akbari Javar M, Mehrolhassani MH. Prevalence and intensity of catastrophic health care expenditures in Iran from 2008 to 2015: A study on Iranian household income and expenditure survey. International Journal for Equity in Health. 2018; 17(1):44. [DOI:10.1186/s12939-018-0743-y] [PMID]
  32. Karami M, Najafi F, Karami Matin B. Catastrophic health expenditures in kermanshah, west of iran: Magnitude and distribution. Journal of Research in Health Sciences. 2009; 9(2):36-40. [PMID]
  33. Shojaei A, Akbari Kamrani AA, Fadaye Vatan R, Azimian M, Ghafari S, Jamali MR. [The health costs and diseases in Medical Services Insurance Organization, Tehran province, 1386 (2008) (Persian)]. Salmand. 2012; 6(4):65-74. [Link]
  34. Zandi S, Pourreza A, Salavati S. the study of consumption pattern and hospitalization costs of elderly covered by Iran Health Insurance Organization (Persian)]. Health_Based Research. 2016; 2(1):15-27. [Link]
  35. Hazrati E, Meshkani Z, Barghazan SH, Balaye Jame SZ, Markazi-Moghaddam N. Determinants of hospital inpatient costs in the Iranian elderly: A micro-costing analysis. Journal of Preventive Medicine and Public Health. 2020; 53(3):205-0. [DOI:10.3961/jpmph.19.250] [PMID]
  36. Ministry of Health and Medical Education. [National health accounts report for 2018. (Persian)] Tehran: Ministry of Health and Medical Education; 2018. [Link]
  37. Cheraghi P, Cheraghi Z, Zanjari N. [A survey of health services cost patterns in Iranian elderly: A systematic review (Persian)]. Pajouhan Scientific Journal. 2019; 17(3):1-7. [DOI:10.52547/psj.17.3.1]
  38. World Health Organization (WHO). UN decade of healthy ageing: Plan of action (2021-2030). Geneva: World Health Organization; 2020. [Link]
  39. Iparraguirre JL. Economics and ageing, volume I: Theory. Berlin: Springer; 2018. [DOI:10.1007/978-3-319-93248-4]
  40. Christensen BJ, Gørtz M, Kallestrup-Lamb M. Medical Spending in Denmark. Fiscal Studies. 2016; 37(3-4):461-97. [DOI:10.1111/j.1475-5890.2016.12119]
  41. Zhao Q, Coelho MSZS, Li S, Saldiva PHN, Abramson MJ, Huxley RR, et al. Trends in Hospital admission rates and associated direct healthcare costs in Brazil: A nationwide retrospective study between 2000 and 2015. Innovation. 2020; 1(1):100013. [DOI:10.1016/j.xinn.2020.04.013] [PMID]
  42. Aragón MJ, Chalkley M, Rice N. Medical spending and hospital inpatient care in England: An analysis over time. Fiscal Studies. 2016; 37(3-4):405-32. [DOI:10.1111/j.1475-5890.2016.12102]
  43. Naser AY. Hospitalisation profile in England and Wales, 1999 to 2019: An ecological study. BMJ Open. 2023; 13(4):e068393. [DOI:10.1136/bmjopen-2022-068393] [PMID]
  44. Kalseth J, Halvorsen T. Health and care service utilisation and cost over the life-span: a descriptive analysis of population data. BMC Health Services Research. 2020; 20(1):435. [DOI:10.1186/s12913-020-05295-2] [PMID] [PMCID]
  45. Kollerup A, Kjellberg J, Ibsen R. Ageing and health care expenditures: the importance of age per se, steepening of the individual-level expenditure curve, and the role of morbidity. The European Journal of Health Economics. 2022; 23(7):1121-49. [DOI:10.1007/s10198-021-01413-x] [PMID]
  46. Lopreite M, Mauro M. The effects of population ageing on health care expenditure: A Bayesian VAR analysis using data from Italy. Health Policy. 2017; 121(6):663-74. [DOI:10.1016/j.healthpol.2017.03.015] [PMID]
  47. Tofighi S, Zaboli R, Vaez Mahdavi MR, Rezapoor A, Moradi M, Golmakani MM, et al. The healthcare costs in the aging based on data from the urban health equity assessment and response tool project in Tehran, Iran (UHEART-2). International Journal of Medical Reviews. 2015; 2(1):201-7. [Link]
  48. Iparraguirre JL. Economics and Ageing, Volume II: Policy and applied. Berlin: Springer; 2018. [DOI:10.1007/978-3-319-93357-3]
  49. Alipour V, Pourreza A, Kosheshi M, Heydari H, Emamgholipour Sefiddashti S. Hospital Expenditure at the End-of-Life: A Time-to-Death Approach. International Journal of Health Policy and Management. 2022; 11(2):138-44. [DOI:10.34172/ijhpm.2020.88] [PMID]   








نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: آمار
دریافت: 1402/1/14 | پذیرش: 1402/5/31 | انتشار: 1402/10/11
ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA
ارسال پیام به نویسنده مسئول

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به نشريه سالمند: مجله سالمندي ايران می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2024 CC BY-NC 4.0 | Iranian Journal of Ageing

Designed & Developed by : Yektaweb