دوره 20، شماره 3 - ( پاییز 1404 )
جلد 20 شماره 3 صفحات 479-468 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Mohammadifard L, Arbabisarjou A, Ansari H, Fallah Karimi S. Relationship Between Social Isolation and Technology Acceptance in Older Adults From Zahedan, South of Iran. Salmand: Iranian Journal of Ageing 2025; 20 (3) :468-479
URL: http://salmandj.uswr.ac.ir/article-1-2899-fa.html
URL: http://salmandj.uswr.ac.ir/article-1-2899-fa.html
محمدی فرد لیلا، اربابی سرجو عزیزاله، انصاری حسین، فلاح کریمی سمانه. بررسی رابطه انزوای اجتماعی با پذیرش تکنولوژی در سالمندان شهر زاهدان. سالمند: مجله سالمندی ایران. 1404; 20 (3) :468-479
1- کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشکده پرستاری مامایی، دانشگاه علوم پزشکی زاهدان، زاهدان، ایران. و گروه پرستاری، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی جهرم، جهرم، ایران.
2- گروه پرستاری، مرکز تحقیقات پرستاری جامعه، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی زاهدان، زاهدان، ایران.
3- گروه آمار و اپیدمیولوژی، مرکز تحقیقات ارتقای سلامت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی زاهدان، زاهدان، ایران.
4- کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشکده پرستاری مامایی، دانشگاه علوم پزشکی زاهدان، زاهدان، ایران. & گروه پرستاری، دانشکده پرستاری مامایی، دانشگاه علوم پزشکی تربت‌حیدریه، تربت‌حیدریه، ایران. ،sfallah084@gmail.com
2- گروه پرستاری، مرکز تحقیقات پرستاری جامعه، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی زاهدان، زاهدان، ایران.
3- گروه آمار و اپیدمیولوژی، مرکز تحقیقات ارتقای سلامت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی زاهدان، زاهدان، ایران.
4- کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشکده پرستاری مامایی، دانشگاه علوم پزشکی زاهدان، زاهدان، ایران. & گروه پرستاری، دانشکده پرستاری مامایی، دانشگاه علوم پزشکی تربت‌حیدریه، تربت‌حیدریه، ایران. ،
متن کامل [PDF 4689 kb]
(724 دریافت)
| چکیده (HTML) (1532 مشاهده)
References
متن کامل: (10 مشاهده)
مقدمه
سالمند و سالمندی 2 واژه متفاوت هستند. طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی، سالمند به افراد بالای 65 سال گفته می‌شود [1]. سالمندی فرایندی است که از بدو تولد در بدن همه موجودات زنده اتفاق می‌افتد [2]. امروزه دنیا با مشکلی به نام سالمندی مواجه است و ایران کشوری با سالخوردگی جمعیت است و روز‌به‌روز بر جمعیت سالمند افزوده می‌شود. براساس آخرین سرشماری انجام‌شده در ایران در سال 1395، تقریباً 9/3 درصد از کل جمعیت را افراد 65 سال به بالا تشکیل می‌دهد که پیش‌بینی می‌شود تا سال 1429 جمعیت سالمند به 25 میلیون نفر می‌رسد و ایران در مدت کوتاهی با کهولت سن مواجه خواهد شد [3]
تنهایی یک مشکل مهم در میان سالمندان است. افزایش ناتوانی و کاهش تصاعدی در توانایی حرکتی و عملکرد روانی سالمند باعث کاهش و گاه حتی بدتر شدن روابط آن‌ها می‌شود. براساس توصیفات و مشاهدات، شیوع انزوای اجتماعی در افراد بالای 60 سال 24 تا 70 درصد است [4]. در یک مطالعه ملی (2020)، محققان دریافتند 24 درصد از بزرگسالان 65 ساله و بیشتر ساکن ایالت متحده آمریکا، انزوای اجتماعی متوسط و 4 درصد انزوای اجتماعی در سطح بالا دارند [5]. سیف‌زاده و همکاران در مطالعه‌ای، میزان انزوای اجتماعی را در سالمندان شهر تهران 62/5 درصد گزارش کردند [6].
انزوای اجتماعی با بسیاری از مشکلات سلامتی در زندگی مرتبط است [7] خطر بیماری قلبی‌عروقی، سکته مغزی، افسردگی، زوال عقل و مرگ زودرس در افرادی که تنهایی را در زندگی خود تجربه می‌کنند افزایش می‌یابد [8-11]. یافته‌های تحقیقات نشان می‌دهند سلامت سالمندان در جامعه، با انزوای اجتماعی مرتبط است و فقدان روابط خوب سلامت هر فرد را با مشکل جدی مواجه می‌کند. افرادی که روابط پایدار و معناداری با یکدیگر ندارند از تنهایی و انزوای اجتماعی رنج می‌برند که منجر به کاهش عزت نفس و مشکلات جدی، مانند افسردگی می‌شود [12]. انزوای اجتماعی، به‌ویژه برای سالمندان اهمیت دارد؛ زیرا با افزایش سن، خطر انزوا نیز افزایش می‌یابد [13]. نتایج بسیاری از مطالعات نشان می‌دهد تجربه انزوا و تنهایی در طول زندگی یکسان نیست و سالمندان به دلیل عوامل جدی، مانند بازنشستگی یا مرگ عزیزان خود، بیشتر منزوی می‌شوند [14].
در این میان تکنولوژی می‌تواند به‌عنوان یک ابزار مهم برای کاهش انزوای اجتماعی در سالمندان مطرح شود [15]. در دهه‌های اخیر رایانه‌های شخصی، لپ‌تاپ‌ها، گوشی‌های هوشمند و تبلت‌ها نمونه‌ای از تکنولوژی هستند که می‌توانند افراد را به هم متصل کرده و از زندگی اجتماعی آن‌ها حمایت کنند [16]. این نوع فناوری اطلاعات و ارتباطات که برای کاهش تنهایی و انزوای اجتماعی در میان سالمندان در نظر گرفته شده است، در گسترش و تداوم تماس اجتماعی و بهبود پذیرش تکنولوژی مهم تلقی می‌شود. این فناوری با ایجاد ارتباط مجازی و فراهم کردن زمینه برای برقراری ارتباط با عزیزان، نقش مهمی در تقویت احساس همراهی و کاهش احساس تنهایی در این گروه سنی داشته است [17]. امروزه مردم به‌گونه‌ای از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند که می‌توان گفت این شبکه‌ها به‌عنوان یکی از تأثیرگذارترین خدمات، توانسته‌اند تحولات قابل‌توجهی در نظام اجتماعی کشورهای مختلف جهان، از‌جمله ایران ایجاد کنند [18]. همچنین تلفن به‌عنوان یکی از وسایل ارتباطی از راه دور روز‌به‌روز بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد [19]. بنابراین با‌توجه‌به بررسی مطالعات انجام‌شده، پژوهشی که به بررسی رابطه بین انزوای اجتماعی و پذیرش تکنولوژی در سالمندان بپردازد یافت نشد و همچنین با‌توجه‌به افزایش رو به رشد جمعیت سالمندان ایران و گسترش روز‌افزون استفاده از فناوری ارتباطات، پژوهش حاضر با هدف بررسی ارتباط پذیرش تکنولوژی با انزوای اجتماعی در سالمندان شهر زاهدان در سال 1402 طراحی شد.
روش مطالعه
این مطالعه مقطعی از نوع توصیفی‌تحلیلی در سال 1402 بر روی 400 نفر از سالمندان شهر زاهدان انجام شد. تمام نمونه‌های این مطالعه را افراد 65 سال و مسن‌تر تشکیل می‌دادند. در این مطالعه با استناد به مطالعات مشابه سن 65 سال و بالاتر به‌عنوان معیار ورود در نظر گرفته شد [6، 20]. با استفاده از فرمول دو مرحله‌ای کوکران حجم نمونه 400 نفر برآورد شد.
پس از کسب مجوز از مسئولین دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان، براساس روش نمونه‌گیری خوشه‌ای ابتدا شهر زاهدان به 5 منطقه تقسیم شد. سپس براساس نمونه‌گیری تصادفی از هر منطقه 1 محله انتخاب شد. از منطقه 1 بلوار معلم، از منطقه 2 بلوار خرمشهر، از منطقه 3 خیابان مولوی، از منطقه 4 خیابان امام خمینی و از منطقه 5 خیابان چمران به‌صورت تصادفی انتخاب شدند. در هر منطقه 2 پارک، 2 مسجد، 1 درمانگاه و یک مرکز جامع سلامت شهری به‌صورت آسان و در دسترس مشخص شدند و از سالمندان حاضر در صورت داشتن شرایط ورود به مطالعه و تمایل به شرکت، جهت پاسخ‌گویی به سؤالات پرسش‌نامه‌ها دعوت شد. با محاسبه جمعیت هر منطقه و در نظر گرفتن سهم هر منطقه از کل جمعیت شهر زاهدان، تعدادپرسش‌نامه‌های هر منطقه مشخص شد. براساس این محاسبات 81 پرسش‌نامه در منطقه 1، 87 پرسش‌نامه در منطقه 2، 93 پرسش‌نامه در منطقه 3، 75 پرسش‌نامه در منطقه 4 و 64 پرسش‌نامه در منطقه 5 توزیع و پاسخ‌های دریافتی جمع‌آوری شد.
معیارهای ورود به مطالعه شامل سن بالای 65 سال، توانایی برقراری ارتباط و پاسخ‌گویی، داشتن تلفن همراه و عدم مصرف داروهای روان‌پزشکی بود. در زمان تکمیل پرسش‌نامه به شرکت کنندگان اطمینان داده شد که تمام اطلاعات خواسته‌شده در پرسش‌نامه به‌طور محرمانه استفاده می‌شود.
در این مطالعه برای سنجش انزوای اجتماعی در سالمندان از پرسش‌نامه لوبن و همکاران استفاده شده است. این پرسش‌نامه شامل 12 سؤال با لیکرت 5 درجه‌ای از صفر تا 5 است. نمره بالاتر نشان‌دهنده انزوای اجتماعی کمتر است، نمره کمتر از 20 نشان‌دهنده خطر جدی برای انزواست. ارزیابی روایی و پایایی نسخه فارسی پرسش‌نامه توسط توکلی و همکاران در سال 1395 بر روی 200 سالمند بالای 60 سال در شهر بجنورد انجام شد. در ارزیابی پایایی آن، آلفای کرونباخ 0/869 به دست آمد.برای ارزیابی روایی مقیاس، ابتدا توسط چندین مترجم به فارسی ترجمه شد و سپس برای تعیین روایی محتوا از محاسبه CVI=0/97 و CVR=0/91 استفاده شد که پاسخ سالمندان را سازگار و پایدار نشان داد. ارزیابی روایی‌سازه طبق شاخص‌های مهم برازش در مدل معادلات ساختاری CFI=0/980 ،RMSRA=0/088 ،NFI=0/971 به دست آمد و برازش مدل خوب بود و اعتبار مقیاس 6 سؤالی لوبن را بین سالمندان ایرانی تأیید کرد [21].
منظور از پذیرش تکنولوژی میزان استفاده از ابزارهای مربوط به تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات است. در این مطالعه برای سنجش پذیرش تکنولوژی از پرسش‌نامه باسخا و محققی (1396) استفاده شده است. این ابزار شامل 24 سؤال است. در مطالعه باسخا و محققی روایی محتوا برای گویه‌ها بین 0/87 تا 1 و برای کل پرسش‌نامه 0/98 بود. همچنین روایی سازه از‌طریق تحلیل عاملی تأییدی بررسی شده است. پایایی ابزار نیز به روش همسانی درونی از‌طریق آلفای کرونباخ بررسی شده است. ضریب آلفای کرونباخ برای کل پرسش‌نامه 0/88 گزارش شده است [22].
پس از تکمیل پرسش‌نامه‌ها، داده‌ها با نرم‌افزار SPSS نسخه 22 و با آزمون‌های آماری همبستگی پیرسون، تی مستقل و آنالیز واریانس مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفتند.
یافته‌ها
در پژوهش حاضر، از بین 400 سالمند بررسی‌شده، 55/2 درصد (221 نفر) مرد و 44/8 درصد (179 نفر) زن بودند. میانگین و انحراف‌معیار سنی سالمندان 6/49±72/91 بود. بیشتر سالمندان متأهل (54/5 درصد، 218 نفر)، غیرشاغل (62 درصد، 248 نفر)، بی‌سواد (61 درصد، 244 نفر) و بلوچ (61/2 درصد، 245 نفر) بودند. بررسی وضعیت سالمندان از نظر اجتماعی نشان داد انزوای اجتماعی در سالمندان شهر زاهدان 5/70±19/79 است همچنین پذیرش تکنولوژی در بین سالمندان نیز 18/34±51/51 می‌باشد (جدول شماره 1).
انزوای اجتماعی با وضعیت تأهل و تحصیلات اختلاف معنادار آماری داشت و در سالمندان متأهل و تحصیلات بالاتر میانگین انزوای اجتماعی پایین‌تر از سایرین بود، اما با متغیرهای جنسیت، وضعیت شغلی و قومیت ارتباط معنادار آماری نداشت (جدول شماره 2).
پذیرش تکنولوژی نیز با جنسیت و تحصیلات ارتباط معنادار آماری داشت و با تحصیلات بالاتر و در سالمندان زن و با تحصیلات بالاتر به‌تنهایی پذیرش تکنولوژی بیشتری مشاهده شد. پذیرش نکنولوژی با متغیرهای وضعیت تأهل، وضعیت شغلی و قومیت ارتباط معنادار آماری نداشت (جدول شماره 3).
بین سن و پذیرش تکنولوژی رابطه معکوس و بین سن و انزوای اجتماعی رابطه مستقیم مشاهده شد، اما این ارتباط از‌نظر آماری معنادار نبود (0/05<P)(جدول شماره 4).
ضریب همبستگی پیرسون نشان داد بین نمره انزوای اجتماعی و پذیرش تکنولوژی سالمندان همبستگی منفی و معناداری وجود دارد (0/64-=r و 0/001>p). بدین معنا که هرچه نمره انزوای اجتماعی بالاتر باشد، پذیرش تکنولوژی کاهش می‌یابد (جدول شماره 5).
مدل رگرسیون خطی چندگانه نشان داد در حضور متغیرهای مستقل کنار هم، باز هم متغیر انزوای اجتماعی با پذیرش تکنولوژی رابطه معنادار دارد (P=0/0001). به‌صورتی‌که با بالا رفتن نمره انزوای اجتماعی، پذیرش تکنولوژی کاهش پیدا می‌کند. همچنین این مدل نشان داد پذیرش تکنولوژی با متغیرهای جنسیت و سطح تحصیلات رابطه معنادار دارد به‌صورتی‌که پذیرش تکنولوژی در زنان و افراد با تحصیلات دانشگاهی بیشتر از بقیه است (جدول شماره 6).
بحث
هدف این مطالعه، بررسی رابطه انزوای اجتماعی و پذیرش تکنولوژی در سالمندان شهر زاهدان بود. براساس نتایج مطالعه حاضر پذیرش تکنولوژی و انزوای اجتماعی با یکدیگر رابطه معنادار و معکوس دارند به این معنا که با افزایش پذیرش تکنولوژی در سالمندان، انزوای اجتماعی کاهش می‌یابد. بنابراین پذیرش تکنولوژی توسط سالمندان به‌عنوان یک جنبه مهم در زندگی اجتماعی و روانی آن‌ها مطرح است. این موضوع تأثیر گسترده‌ای بر روابط اجتماعی و انزوای سالمندان دارد. از یک‌سو، استفاده از تکنولوژی می‌تواند ارتباط اجتماعی سالمندان را بهبود بخشد و فرصت جدیدی را برای ارتباط با خانواده، دوستان و جوامع مختلف فراهم کند. از سوی دیگر بی‌توجهی به این فناوری و عدم آموزش و تسلط بر آن می‌تواند باعث افزایش انزوای اجتماعی و از بین رفتن ارتباطات معنادار سالمندان شود.
نتایج پژوهش حاضر نشان داد انزوای اجتماعی در سالمندان شهر زاهدان 66 درصد است که نشانگر بالا بودن انزوای اجتماعی در سالمندان این شهر است. این یافته با مطالعه سیف‌زاده و همکاران (1397) که طی آن میانگین انزوای اجتماعی در سالمندان شهر تهران را 62 درصد تخمین زدند همخوانی دارد [6]. خراشادی‌زاده و همکاران نیز انزوای اجتماعی در سالمندان شهر بجنورد را 47/2 درصد تخمین زدند [23]کوترین و همکاران (2015) میزان انزوای اجتماعی در سالمندان ایالت متحده آمریکا، انگلستان و هلند را 21 درصد تخمین زدند [14]. این اختلاف می‌تواند به عواملی، چون شرایط اقتصادی، دسترسی به خدمات اجتماعی و همچنین نگرش جامعه نسبت به سالمندان مرتبط باشد. در شهر زاهدان ممکن است سالمندان با مشکلات بیشتری در‌زمینه دسترسی به خدمات اجتماعی مواجه باشند که این موضوع می‌تواند به افزایش انزوای اجتماعی آن‌ها منجر شود.
همچنین شهر زاهدان نسبت به بجنورد و تهران از امکانات رفاهی و تفریحی کمتری برخوردار است و سالمندان در این شهر ممکن است به دلیل کمبود فضاهای تفریحی ارتباط اجتماعی کمتر و در‌نتیجه انزوای اجتماعی بالاتری را نسبت به سایر شهرهای ایران تجربه کنند. همچنین نتایج این مطالعه بیانگر آن بود که انزوای اجتماعی در ارتباط با متغیرهای متأهل بودن و تحصیلات بیشتر کاهش معنادار آماری داشته است و با متغیرهای جنسیت، سن، شغل و قومیت ارتباط معنادار آماری نشان نداد.
این نتایج با مطالعه خراشادی‌زاده و همکاران نیز همسو است [23]. آن‌ها نیز در مطالعه خود نشان دادند انزوای اجتماعی سالمندان با تحصیلات بیشتر و وضعیت شغلی بهتر در مقایسه با دیگر سالمندان شهر بجنورد کمتر بوده است. سالمندانی که متأهل هستند به دلیل وجود حمایت‌های عاطفی و اجتماعی از‌طرف همسر، کمتر دچار انزوای اجتماعی می‌شوند. همچنین تحصیلات بالاتر به افراد این امکان را می‌دهد که مهارت اجتماعی و ارتباطی خود را توسعه دهند و در‌نتیجه ارتباطات اجتماعی بیشتری برقرار کنند. این یافته‌ها نشان‌دهنده اهمیت حمایت اجتماعی و تحصیلات در کاهش انزوای اجتماعی هستند و می‌توانند به‌عنوان مبنایی برای طراحی برنامه‌های حمایتی و آموزشی برای سالمندان مورد استفاده قرار گیرد.
نتایج تحقیق نشان داد میزان پذیرش تکنولوژی در میان سالمندان شهر زاهدان 51 درصد است که این نشان‌دهنده سطح متوسطی از پذیرش تکنولوژی است. این موضوع نویدبخش است و امید می‌رود بتوان شرایط استفاده این گروه سنی از امکانات تکنولوژی را فراهم کرد. لیو و یانگ نیز نمره پذیرش تکنولوژی را در میان سالمندان تایوان 3/5 (از 5) اعلام کرده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند که با نتایج مطالعه حاضر همسو است [24]. نتایج این مطالعه بیانگر آن بود که پذیرش تکنولوژی در ارتباط با مؤنث بودن و تحصیلات بیشتر افزایش معنادار آماری داشته است و با متغیرهای تأهل، وضعیت شغلی و قومیت ارتباط معنادار ندارد که این نتایج با مطالعه نایاک و همکاران [25] و هارت کارلدرون [26] همسو است. آن‌ها نیز نشان دادند تحصیلات و جنسیت به‌طور معناداری با پذیرش تکنولوژی در ارتباط بوده است.
برتولازی و همکاران [27] نیز در مطالعه خود نشان دادند پذیرش یا رد فناوری توسط افراد مسن به طیف گسترده‌ای از عوامل، از‌جمله وضعیت اقتصادی، سطح تحصیلات و درآمد بستگی دارد. پذیرش تکنولوژی در بین سالمندان به‌عنوان یک عامل کلیدی در بهبود کیفیت زندگی و افزایش استقلال آن‌ها شناخته می‌شود. زنان معمولاً در‌زمینه اجتماعی و ارتباطی قوی‌تر عمل می‌کنند و این ویژگی می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا از تکنولوژی به‌عنوان ابزاری برای برقراری ارتباط و ایجاد روابط اجتماعی استفاده کنند. تحصیلات نیز به‌عنوان یک عامل کلیدی در پذیرش تکنولوژی شناخته می‌شود. افرادی که دارای تحصیلات بالاتری هستند، معمولاً با مفاهیم و ابزارهای تکنولوژیکی آشنایی بیشتری دارند و این آشنایی می‌تواند به افزایش اعتماد‌به‌نفس آن‌ها در استفاده از تکنولوژی منجر شود.
نتایج این مطالعه نشان داد پذیرش تکنولوژی با سن ارتباط معنادار و معکوس داشته است. این یافته بیانگر آن است که با افزایش سن، افراد سالمند کمتر به پذیرش تکنولوزی تمایل دارند. این موضوع می‌تواند به‌عنوان یک چالش مهم در‌زمینه فناوری و سالمندان مطرح شود. از‌آنجا‌که تکنولوژی‌های مدرن، از‌جمله رایانه‌ها، تلفن همراه و دستگاه‌های هوشمند در زندگی روزمره جایگاه ویژه دارند، اهمیت پذیرش تکنولوژی در افراد سالمند بیش‌از‌پیش مشهود است و برای افزایش پذیرش تکنولوژی در این گروه از جامعه، نیاز به برنامه و سیاست‌هایی است که بهبود ارتباط اجتماعی آن‌ها را تقویت و از آنان حمایت کنند. از‌جمله مطالعاتی که با نتایج حاضر در این زمینه همسو است می‌توان به مطالعه جانگ و همکاران اشاره کرد آن‌ها نیز در یک مطالعه توصیفی‌تحلیلی نشان دادند سن بیشتر با انزوای اجتماعی بالاتر ارتباط دارد [28].
در تبیین نتایج می‌توان گفت فناوری اطلاعات و ارتباطات در مدت‌زمان کوتاهی توانسته است تغییرات مهمی را در زندگی بشر به‌وجود آورد. در‌واقع می‌توان گفت وقتی شخص جدیدی در خانه سالمندان وارد شبکه اجتماعی می‌شود، مایل است با دیگران رابطه داشته باشد و از جانب دیگران پذیرفته شود در‌نتیجه او هنجارها و مقیاس‌های ارزشی سالمندان را می‌پذیرد و خود را با آن‌ها مقایسه می‌کند و مایل است از‌جانب آن‌ها تشویق شود. در تبیین دیگری می‌توان گفت سالمندان از اقشار آسیب‌پذیر جامعه هستند که وضعیت و مشکلات عاطفی و سلامت روان پایین از‌جمله عواملی هستند که باعث شکل‌گیری احساس انزوای اجتماعی در آنان می‌شود که با بهره‌گیری از فناوری آموزشی دیجیتال می‌توان نسبت به بهبود وضعیت فعلی و آتی سلامت جسمانی و روانی سالمندان و در‌نتیجه بهبود احساس انزوای اجماعی در آن‌ها اقدام کرد.
نتیجه‌گیری نهایی
این پژوهش نشان داد پذیرش تکنولوژی می‌تواند تأثیر مثبتی بر زندگی اجتماعی سالمندان داشته باشد. تکنولوژی به‌عنوان ابزاری برای تقویت ارتباط اجتماعی، حفظ فعالیت‌های اجتماعی و دسترسی به اطلاعات و خدمات ضروری عمل می‌کند. با‌توجه‌به نیازها و علاقه‌مندی‌های هر فرد سالمند، می‌توان از تکنولوژی به‌عنوان ابزاری برای تقویت ارتباطات واقعی و حفظ فعالیت‌های اجتماعی آن‌ها استفاده کرد. ارائه آموزش‌های لازم به سالمندان در‌زمینه استفاده از تکنولوژی و ترویج استفاده مناسب از آن، نقش کلیدی در پیشگیری از انزوا ایفا می‌کند. در‌واقع سالمندان باید با ابزارهای جدید تکنولوژی آشنا شده و به‌طور منظم آموزش دادهه شوند. خانواده و دوستان می‌توانند به سالمندان در یادگیری و استفاده از تکنولوژی کمک کند و از این طریق ارتباط خود را با آن‌ها حفظ کنند. با وجود این توصیه‌ها، پژوهش در این زمینه به‌طور مستمر در حال توسعه است و نیاز به مطالعات بیشتر در‌زمینه تأثیر تکنولوژی بر انزوای اجتماعی سالمندان و ارائه راهکارهای مناسب برای بهبود وضعیت آن‌ها وجود دارد.
از‌جمله محدودیت‌های این مطالعه می‌توان به خود گزارش‌دهی سالمندان برای پاسخ به سؤالات پرسش‌نامه اشاره کرد که برخی از سالمندان ممکن است از ارائه پاسخ واقعی خودداری و علی‌رغم تأکید بر محرمانه بودن پاسخ‌ها ممکن است سالمندان به دلایلی از پاسخ‌دهی صحیح به سؤالات اجتناب ورزند. همچنین تفاوت‌های فرهنگی و اجتماعی در پذیرش تکنولوژی می‌تواند نتایج را تحت تأثیر قرار دهد. مطالعه حاضر فقط بر روی سالمندان شهر زاهدان تمرکز داشت. مطالعات آتی می‌توانند با افزایش حجم نمونه و استفاده از سالمندان سایر شهرها و با زمینه‌های فرهنگی مختلف، نتایج جامع‌تر و عمومی‌تر را ارائه دهند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
مطالعه حاضر در کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان با کد (IR.Zaums.REC.1402.345) تأیید شده و از شرکت‌کنندگان برای شرکت در مطالعه، رضایت‌نامه آگاهانه کتبی اخذ شده است.
حامی مالی
مطالعه حاضر منتج از طرح پژوهشی به شماره 11113 در دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان است و هیچ‌گونه کمک مالی از سازمانی‌های دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی دریافت نکرده است.
مشارکت نویسندگان
همه نویسندگان به‌طور یکسان در مفهوم و طراحی مطالعه، جمع‌آوری و تجزیهوتحلیل داده‌ها، تفسیر نتایج و تهیه پیش‌نویس مقاله مشارکت داشتند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان از همه سالمندانی که در این مطالعه شرکت کردند، تشکر و قدردانی می‌کنند.
سالمند و سالمندی 2 واژه متفاوت هستند. طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی، سالمند به افراد بالای 65 سال گفته می‌شود [1]. سالمندی فرایندی است که از بدو تولد در بدن همه موجودات زنده اتفاق می‌افتد [2]. امروزه دنیا با مشکلی به نام سالمندی مواجه است و ایران کشوری با سالخوردگی جمعیت است و روز‌به‌روز بر جمعیت سالمند افزوده می‌شود. براساس آخرین سرشماری انجام‌شده در ایران در سال 1395، تقریباً 9/3 درصد از کل جمعیت را افراد 65 سال به بالا تشکیل می‌دهد که پیش‌بینی می‌شود تا سال 1429 جمعیت سالمند به 25 میلیون نفر می‌رسد و ایران در مدت کوتاهی با کهولت سن مواجه خواهد شد [3]
تنهایی یک مشکل مهم در میان سالمندان است. افزایش ناتوانی و کاهش تصاعدی در توانایی حرکتی و عملکرد روانی سالمند باعث کاهش و گاه حتی بدتر شدن روابط آن‌ها می‌شود. براساس توصیفات و مشاهدات، شیوع انزوای اجتماعی در افراد بالای 60 سال 24 تا 70 درصد است [4]. در یک مطالعه ملی (2020)، محققان دریافتند 24 درصد از بزرگسالان 65 ساله و بیشتر ساکن ایالت متحده آمریکا، انزوای اجتماعی متوسط و 4 درصد انزوای اجتماعی در سطح بالا دارند [5]. سیف‌زاده و همکاران در مطالعه‌ای، میزان انزوای اجتماعی را در سالمندان شهر تهران 62/5 درصد گزارش کردند [6].
انزوای اجتماعی با بسیاری از مشکلات سلامتی در زندگی مرتبط است [7] خطر بیماری قلبی‌عروقی، سکته مغزی، افسردگی، زوال عقل و مرگ زودرس در افرادی که تنهایی را در زندگی خود تجربه می‌کنند افزایش می‌یابد [8-11]. یافته‌های تحقیقات نشان می‌دهند سلامت سالمندان در جامعه، با انزوای اجتماعی مرتبط است و فقدان روابط خوب سلامت هر فرد را با مشکل جدی مواجه می‌کند. افرادی که روابط پایدار و معناداری با یکدیگر ندارند از تنهایی و انزوای اجتماعی رنج می‌برند که منجر به کاهش عزت نفس و مشکلات جدی، مانند افسردگی می‌شود [12]. انزوای اجتماعی، به‌ویژه برای سالمندان اهمیت دارد؛ زیرا با افزایش سن، خطر انزوا نیز افزایش می‌یابد [13]. نتایج بسیاری از مطالعات نشان می‌دهد تجربه انزوا و تنهایی در طول زندگی یکسان نیست و سالمندان به دلیل عوامل جدی، مانند بازنشستگی یا مرگ عزیزان خود، بیشتر منزوی می‌شوند [14].
در این میان تکنولوژی می‌تواند به‌عنوان یک ابزار مهم برای کاهش انزوای اجتماعی در سالمندان مطرح شود [15]. در دهه‌های اخیر رایانه‌های شخصی، لپ‌تاپ‌ها، گوشی‌های هوشمند و تبلت‌ها نمونه‌ای از تکنولوژی هستند که می‌توانند افراد را به هم متصل کرده و از زندگی اجتماعی آن‌ها حمایت کنند [16]. این نوع فناوری اطلاعات و ارتباطات که برای کاهش تنهایی و انزوای اجتماعی در میان سالمندان در نظر گرفته شده است، در گسترش و تداوم تماس اجتماعی و بهبود پذیرش تکنولوژی مهم تلقی می‌شود. این فناوری با ایجاد ارتباط مجازی و فراهم کردن زمینه برای برقراری ارتباط با عزیزان، نقش مهمی در تقویت احساس همراهی و کاهش احساس تنهایی در این گروه سنی داشته است [17]. امروزه مردم به‌گونه‌ای از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند که می‌توان گفت این شبکه‌ها به‌عنوان یکی از تأثیرگذارترین خدمات، توانسته‌اند تحولات قابل‌توجهی در نظام اجتماعی کشورهای مختلف جهان، از‌جمله ایران ایجاد کنند [18]. همچنین تلفن به‌عنوان یکی از وسایل ارتباطی از راه دور روز‌به‌روز بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد [19]. بنابراین با‌توجه‌به بررسی مطالعات انجام‌شده، پژوهشی که به بررسی رابطه بین انزوای اجتماعی و پذیرش تکنولوژی در سالمندان بپردازد یافت نشد و همچنین با‌توجه‌به افزایش رو به رشد جمعیت سالمندان ایران و گسترش روز‌افزون استفاده از فناوری ارتباطات، پژوهش حاضر با هدف بررسی ارتباط پذیرش تکنولوژی با انزوای اجتماعی در سالمندان شهر زاهدان در سال 1402 طراحی شد.
روش مطالعه
این مطالعه مقطعی از نوع توصیفی‌تحلیلی در سال 1402 بر روی 400 نفر از سالمندان شهر زاهدان انجام شد. تمام نمونه‌های این مطالعه را افراد 65 سال و مسن‌تر تشکیل می‌دادند. در این مطالعه با استناد به مطالعات مشابه سن 65 سال و بالاتر به‌عنوان معیار ورود در نظر گرفته شد [6، 20]. با استفاده از فرمول دو مرحله‌ای کوکران حجم نمونه 400 نفر برآورد شد.
پس از کسب مجوز از مسئولین دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان، براساس روش نمونه‌گیری خوشه‌ای ابتدا شهر زاهدان به 5 منطقه تقسیم شد. سپس براساس نمونه‌گیری تصادفی از هر منطقه 1 محله انتخاب شد. از منطقه 1 بلوار معلم، از منطقه 2 بلوار خرمشهر، از منطقه 3 خیابان مولوی، از منطقه 4 خیابان امام خمینی و از منطقه 5 خیابان چمران به‌صورت تصادفی انتخاب شدند. در هر منطقه 2 پارک، 2 مسجد، 1 درمانگاه و یک مرکز جامع سلامت شهری به‌صورت آسان و در دسترس مشخص شدند و از سالمندان حاضر در صورت داشتن شرایط ورود به مطالعه و تمایل به شرکت، جهت پاسخ‌گویی به سؤالات پرسش‌نامه‌ها دعوت شد. با محاسبه جمعیت هر منطقه و در نظر گرفتن سهم هر منطقه از کل جمعیت شهر زاهدان، تعدادپرسش‌نامه‌های هر منطقه مشخص شد. براساس این محاسبات 81 پرسش‌نامه در منطقه 1، 87 پرسش‌نامه در منطقه 2، 93 پرسش‌نامه در منطقه 3، 75 پرسش‌نامه در منطقه 4 و 64 پرسش‌نامه در منطقه 5 توزیع و پاسخ‌های دریافتی جمع‌آوری شد.
معیارهای ورود به مطالعه شامل سن بالای 65 سال، توانایی برقراری ارتباط و پاسخ‌گویی، داشتن تلفن همراه و عدم مصرف داروهای روان‌پزشکی بود. در زمان تکمیل پرسش‌نامه به شرکت کنندگان اطمینان داده شد که تمام اطلاعات خواسته‌شده در پرسش‌نامه به‌طور محرمانه استفاده می‌شود.
در این مطالعه برای سنجش انزوای اجتماعی در سالمندان از پرسش‌نامه لوبن و همکاران استفاده شده است. این پرسش‌نامه شامل 12 سؤال با لیکرت 5 درجه‌ای از صفر تا 5 است. نمره بالاتر نشان‌دهنده انزوای اجتماعی کمتر است، نمره کمتر از 20 نشان‌دهنده خطر جدی برای انزواست. ارزیابی روایی و پایایی نسخه فارسی پرسش‌نامه توسط توکلی و همکاران در سال 1395 بر روی 200 سالمند بالای 60 سال در شهر بجنورد انجام شد. در ارزیابی پایایی آن، آلفای کرونباخ 0/869 به دست آمد.برای ارزیابی روایی مقیاس، ابتدا توسط چندین مترجم به فارسی ترجمه شد و سپس برای تعیین روایی محتوا از محاسبه CVI=0/97 و CVR=0/91 استفاده شد که پاسخ سالمندان را سازگار و پایدار نشان داد. ارزیابی روایی‌سازه طبق شاخص‌های مهم برازش در مدل معادلات ساختاری CFI=0/980 ،RMSRA=0/088 ،NFI=0/971 به دست آمد و برازش مدل خوب بود و اعتبار مقیاس 6 سؤالی لوبن را بین سالمندان ایرانی تأیید کرد [21].
منظور از پذیرش تکنولوژی میزان استفاده از ابزارهای مربوط به تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات است. در این مطالعه برای سنجش پذیرش تکنولوژی از پرسش‌نامه باسخا و محققی (1396) استفاده شده است. این ابزار شامل 24 سؤال است. در مطالعه باسخا و محققی روایی محتوا برای گویه‌ها بین 0/87 تا 1 و برای کل پرسش‌نامه 0/98 بود. همچنین روایی سازه از‌طریق تحلیل عاملی تأییدی بررسی شده است. پایایی ابزار نیز به روش همسانی درونی از‌طریق آلفای کرونباخ بررسی شده است. ضریب آلفای کرونباخ برای کل پرسش‌نامه 0/88 گزارش شده است [22].
پس از تکمیل پرسش‌نامه‌ها، داده‌ها با نرم‌افزار SPSS نسخه 22 و با آزمون‌های آماری همبستگی پیرسون، تی مستقل و آنالیز واریانس مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفتند.
یافته‌ها
در پژوهش حاضر، از بین 400 سالمند بررسی‌شده، 55/2 درصد (221 نفر) مرد و 44/8 درصد (179 نفر) زن بودند. میانگین و انحراف‌معیار سنی سالمندان 6/49±72/91 بود. بیشتر سالمندان متأهل (54/5 درصد، 218 نفر)، غیرشاغل (62 درصد، 248 نفر)، بی‌سواد (61 درصد، 244 نفر) و بلوچ (61/2 درصد، 245 نفر) بودند. بررسی وضعیت سالمندان از نظر اجتماعی نشان داد انزوای اجتماعی در سالمندان شهر زاهدان 5/70±19/79 است همچنین پذیرش تکنولوژی در بین سالمندان نیز 18/34±51/51 می‌باشد (جدول شماره 1).
انزوای اجتماعی با وضعیت تأهل و تحصیلات اختلاف معنادار آماری داشت و در سالمندان متأهل و تحصیلات بالاتر میانگین انزوای اجتماعی پایین‌تر از سایرین بود، اما با متغیرهای جنسیت، وضعیت شغلی و قومیت ارتباط معنادار آماری نداشت (جدول شماره 2).
پذیرش تکنولوژی نیز با جنسیت و تحصیلات ارتباط معنادار آماری داشت و با تحصیلات بالاتر و در سالمندان زن و با تحصیلات بالاتر به‌تنهایی پذیرش تکنولوژی بیشتری مشاهده شد. پذیرش نکنولوژی با متغیرهای وضعیت تأهل، وضعیت شغلی و قومیت ارتباط معنادار آماری نداشت (جدول شماره 3).
بین سن و پذیرش تکنولوژی رابطه معکوس و بین سن و انزوای اجتماعی رابطه مستقیم مشاهده شد، اما این ارتباط از‌نظر آماری معنادار نبود (0/05<P)(
ضریب همبستگی پیرسون نشان داد بین نمره انزوای اجتماعی و پذیرش تکنولوژی سالمندان همبستگی منفی و معناداری وجود دارد (0/64-=r و 0/001>p). بدین معنا که هرچه نمره انزوای اجتماعی بالاتر باشد، پذیرش تکنولوژی کاهش می‌یابد (جدول شماره 5).
مدل رگرسیون خطی چندگانه نشان داد در حضور متغیرهای مستقل کنار هم، باز هم متغیر انزوای اجتماعی با پذیرش تکنولوژی رابطه معنادار دارد (P=0/0001). به‌صورتی‌که با بالا رفتن نمره انزوای اجتماعی، پذیرش تکنولوژی کاهش پیدا می‌کند. همچنین این مدل نشان داد پذیرش تکنولوژی با متغیرهای جنسیت و سطح تحصیلات رابطه معنادار دارد به‌صورتی‌که پذیرش تکنولوژی در زنان و افراد با تحصیلات دانشگاهی بیشتر از بقیه است (جدول شماره 6).
بحث
هدف این مطالعه، بررسی رابطه انزوای اجتماعی و پذیرش تکنولوژی در سالمندان شهر زاهدان بود. براساس نتایج مطالعه حاضر پذیرش تکنولوژی و انزوای اجتماعی با یکدیگر رابطه معنادار و معکوس دارند به این معنا که با افزایش پذیرش تکنولوژی در سالمندان، انزوای اجتماعی کاهش می‌یابد. بنابراین پذیرش تکنولوژی توسط سالمندان به‌عنوان یک جنبه مهم در زندگی اجتماعی و روانی آن‌ها مطرح است. این موضوع تأثیر گسترده‌ای بر روابط اجتماعی و انزوای سالمندان دارد. از یک‌سو، استفاده از تکنولوژی می‌تواند ارتباط اجتماعی سالمندان را بهبود بخشد و فرصت جدیدی را برای ارتباط با خانواده، دوستان و جوامع مختلف فراهم کند. از سوی دیگر بی‌توجهی به این فناوری و عدم آموزش و تسلط بر آن می‌تواند باعث افزایش انزوای اجتماعی و از بین رفتن ارتباطات معنادار سالمندان شود.
نتایج پژوهش حاضر نشان داد انزوای اجتماعی در سالمندان شهر زاهدان 66 درصد است که نشانگر بالا بودن انزوای اجتماعی در سالمندان این شهر است. این یافته با مطالعه سیف‌زاده و همکاران (1397) که طی آن میانگین انزوای اجتماعی در سالمندان شهر تهران را 62 درصد تخمین زدند همخوانی دارد [6]. خراشادی‌زاده و همکاران نیز انزوای اجتماعی در سالمندان شهر بجنورد را 47/2 درصد تخمین زدند [23]کوترین و همکاران (2015) میزان انزوای اجتماعی در سالمندان ایالت متحده آمریکا، انگلستان و هلند را 21 درصد تخمین زدند [14]. این اختلاف می‌تواند به عواملی، چون شرایط اقتصادی، دسترسی به خدمات اجتماعی و همچنین نگرش جامعه نسبت به سالمندان مرتبط باشد. در شهر زاهدان ممکن است سالمندان با مشکلات بیشتری در‌زمینه دسترسی به خدمات اجتماعی مواجه باشند که این موضوع می‌تواند به افزایش انزوای اجتماعی آن‌ها منجر شود.
همچنین شهر زاهدان نسبت به بجنورد و تهران از امکانات رفاهی و تفریحی کمتری برخوردار است و سالمندان در این شهر ممکن است به دلیل کمبود فضاهای تفریحی ارتباط اجتماعی کمتر و در‌نتیجه انزوای اجتماعی بالاتری را نسبت به سایر شهرهای ایران تجربه کنند. همچنین نتایج این مطالعه بیانگر آن بود که انزوای اجتماعی در ارتباط با متغیرهای متأهل بودن و تحصیلات بیشتر کاهش معنادار آماری داشته است و با متغیرهای جنسیت، سن، شغل و قومیت ارتباط معنادار آماری نشان نداد.
این نتایج با مطالعه خراشادی‌زاده و همکاران نیز همسو است [23]. آن‌ها نیز در مطالعه خود نشان دادند انزوای اجتماعی سالمندان با تحصیلات بیشتر و وضعیت شغلی بهتر در مقایسه با دیگر سالمندان شهر بجنورد کمتر بوده است. سالمندانی که متأهل هستند به دلیل وجود حمایت‌های عاطفی و اجتماعی از‌طرف همسر، کمتر دچار انزوای اجتماعی می‌شوند. همچنین تحصیلات بالاتر به افراد این امکان را می‌دهد که مهارت اجتماعی و ارتباطی خود را توسعه دهند و در‌نتیجه ارتباطات اجتماعی بیشتری برقرار کنند. این یافته‌ها نشان‌دهنده اهمیت حمایت اجتماعی و تحصیلات در کاهش انزوای اجتماعی هستند و می‌توانند به‌عنوان مبنایی برای طراحی برنامه‌های حمایتی و آموزشی برای سالمندان مورد استفاده قرار گیرد.
نتایج تحقیق نشان داد میزان پذیرش تکنولوژی در میان سالمندان شهر زاهدان 51 درصد است که این نشان‌دهنده سطح متوسطی از پذیرش تکنولوژی است. این موضوع نویدبخش است و امید می‌رود بتوان شرایط استفاده این گروه سنی از امکانات تکنولوژی را فراهم کرد. لیو و یانگ نیز نمره پذیرش تکنولوژی را در میان سالمندان تایوان 3/5 (از 5) اعلام کرده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند که با نتایج مطالعه حاضر همسو است [24]. نتایج این مطالعه بیانگر آن بود که پذیرش تکنولوژی در ارتباط با مؤنث بودن و تحصیلات بیشتر افزایش معنادار آماری داشته است و با متغیرهای تأهل، وضعیت شغلی و قومیت ارتباط معنادار ندارد که این نتایج با مطالعه نایاک و همکاران [25] و هارت کارلدرون [26] همسو است. آن‌ها نیز نشان دادند تحصیلات و جنسیت به‌طور معناداری با پذیرش تکنولوژی در ارتباط بوده است.
برتولازی و همکاران [27] نیز در مطالعه خود نشان دادند پذیرش یا رد فناوری توسط افراد مسن به طیف گسترده‌ای از عوامل، از‌جمله وضعیت اقتصادی، سطح تحصیلات و درآمد بستگی دارد. پذیرش تکنولوژی در بین سالمندان به‌عنوان یک عامل کلیدی در بهبود کیفیت زندگی و افزایش استقلال آن‌ها شناخته می‌شود. زنان معمولاً در‌زمینه اجتماعی و ارتباطی قوی‌تر عمل می‌کنند و این ویژگی می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا از تکنولوژی به‌عنوان ابزاری برای برقراری ارتباط و ایجاد روابط اجتماعی استفاده کنند. تحصیلات نیز به‌عنوان یک عامل کلیدی در پذیرش تکنولوژی شناخته می‌شود. افرادی که دارای تحصیلات بالاتری هستند، معمولاً با مفاهیم و ابزارهای تکنولوژیکی آشنایی بیشتری دارند و این آشنایی می‌تواند به افزایش اعتماد‌به‌نفس آن‌ها در استفاده از تکنولوژی منجر شود.
نتایج این مطالعه نشان داد پذیرش تکنولوژی با سن ارتباط معنادار و معکوس داشته است. این یافته بیانگر آن است که با افزایش سن، افراد سالمند کمتر به پذیرش تکنولوزی تمایل دارند. این موضوع می‌تواند به‌عنوان یک چالش مهم در‌زمینه فناوری و سالمندان مطرح شود. از‌آنجا‌که تکنولوژی‌های مدرن، از‌جمله رایانه‌ها، تلفن همراه و دستگاه‌های هوشمند در زندگی روزمره جایگاه ویژه دارند، اهمیت پذیرش تکنولوژی در افراد سالمند بیش‌از‌پیش مشهود است و برای افزایش پذیرش تکنولوژی در این گروه از جامعه، نیاز به برنامه و سیاست‌هایی است که بهبود ارتباط اجتماعی آن‌ها را تقویت و از آنان حمایت کنند. از‌جمله مطالعاتی که با نتایج حاضر در این زمینه همسو است می‌توان به مطالعه جانگ و همکاران اشاره کرد آن‌ها نیز در یک مطالعه توصیفی‌تحلیلی نشان دادند سن بیشتر با انزوای اجتماعی بالاتر ارتباط دارد [28].
در تبیین نتایج می‌توان گفت فناوری اطلاعات و ارتباطات در مدت‌زمان کوتاهی توانسته است تغییرات مهمی را در زندگی بشر به‌وجود آورد. در‌واقع می‌توان گفت وقتی شخص جدیدی در خانه سالمندان وارد شبکه اجتماعی می‌شود، مایل است با دیگران رابطه داشته باشد و از جانب دیگران پذیرفته شود در‌نتیجه او هنجارها و مقیاس‌های ارزشی سالمندان را می‌پذیرد و خود را با آن‌ها مقایسه می‌کند و مایل است از‌جانب آن‌ها تشویق شود. در تبیین دیگری می‌توان گفت سالمندان از اقشار آسیب‌پذیر جامعه هستند که وضعیت و مشکلات عاطفی و سلامت روان پایین از‌جمله عواملی هستند که باعث شکل‌گیری احساس انزوای اجتماعی در آنان می‌شود که با بهره‌گیری از فناوری آموزشی دیجیتال می‌توان نسبت به بهبود وضعیت فعلی و آتی سلامت جسمانی و روانی سالمندان و در‌نتیجه بهبود احساس انزوای اجماعی در آن‌ها اقدام کرد.
نتیجه‌گیری نهایی
این پژوهش نشان داد پذیرش تکنولوژی می‌تواند تأثیر مثبتی بر زندگی اجتماعی سالمندان داشته باشد. تکنولوژی به‌عنوان ابزاری برای تقویت ارتباط اجتماعی، حفظ فعالیت‌های اجتماعی و دسترسی به اطلاعات و خدمات ضروری عمل می‌کند. با‌توجه‌به نیازها و علاقه‌مندی‌های هر فرد سالمند، می‌توان از تکنولوژی به‌عنوان ابزاری برای تقویت ارتباطات واقعی و حفظ فعالیت‌های اجتماعی آن‌ها استفاده کرد. ارائه آموزش‌های لازم به سالمندان در‌زمینه استفاده از تکنولوژی و ترویج استفاده مناسب از آن، نقش کلیدی در پیشگیری از انزوا ایفا می‌کند. در‌واقع سالمندان باید با ابزارهای جدید تکنولوژی آشنا شده و به‌طور منظم آموزش دادهه شوند. خانواده و دوستان می‌توانند به سالمندان در یادگیری و استفاده از تکنولوژی کمک کند و از این طریق ارتباط خود را با آن‌ها حفظ کنند. با وجود این توصیه‌ها، پژوهش در این زمینه به‌طور مستمر در حال توسعه است و نیاز به مطالعات بیشتر در‌زمینه تأثیر تکنولوژی بر انزوای اجتماعی سالمندان و ارائه راهکارهای مناسب برای بهبود وضعیت آن‌ها وجود دارد.
از‌جمله محدودیت‌های این مطالعه می‌توان به خود گزارش‌دهی سالمندان برای پاسخ به سؤالات پرسش‌نامه اشاره کرد که برخی از سالمندان ممکن است از ارائه پاسخ واقعی خودداری و علی‌رغم تأکید بر محرمانه بودن پاسخ‌ها ممکن است سالمندان به دلایلی از پاسخ‌دهی صحیح به سؤالات اجتناب ورزند. همچنین تفاوت‌های فرهنگی و اجتماعی در پذیرش تکنولوژی می‌تواند نتایج را تحت تأثیر قرار دهد. مطالعه حاضر فقط بر روی سالمندان شهر زاهدان تمرکز داشت. مطالعات آتی می‌توانند با افزایش حجم نمونه و استفاده از سالمندان سایر شهرها و با زمینه‌های فرهنگی مختلف، نتایج جامع‌تر و عمومی‌تر را ارائه دهند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
مطالعه حاضر در کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان با کد (IR.Zaums.REC.1402.345) تأیید شده و از شرکت‌کنندگان برای شرکت در مطالعه، رضایت‌نامه آگاهانه کتبی اخذ شده است.
حامی مالی
مطالعه حاضر منتج از طرح پژوهشی به شماره 11113 در دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان است و هیچ‌گونه کمک مالی از سازمانی‌های دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی دریافت نکرده است.
مشارکت نویسندگان
همه نویسندگان به‌طور یکسان در مفهوم و طراحی مطالعه، جمع‌آوری و تجزیهوتحلیل داده‌ها، تفسیر نتایج و تهیه پیش‌نویس مقاله مشارکت داشتند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان از همه سالمندانی که در این مطالعه شرکت کردند، تشکر و قدردانی می‌کنند.
References
- WHO. Ageing and health. Genrva: WHO; 2018. [Link]
- Farokhnezhad Afshar P. [The theory of free radicals and aging: A review article (Persian)]. Journal of Gerontology. 2020; 4(4):8-14. [DOI:10.29252/joge.4.3.8]
- Khodamoradi A, Hassanipour S, Daryabeigi Khotbesara R, Ahmadi B. [The trend of population aging and planning of health services for the elderly: A review study (Persian)]. Journal of Torbat Heydariyeh University of Medical Sciences. 2018; 6(3):81-95.[Link]
- Saito M, Fujiwara Y, Kobayashi E, Fukaya T, Nishi M, Shinkai S. [Prevalence and characteristics of social isolation in the elderly in a dormitory suburb according to household composition Japanese)]. Japanese Journal of Public Health. 2010; 57(9):785-95. [PMID]
- Donovan NJ, Blazer D. Social isolation and loneliness in older adults: Review and commentary of a national academies report. The American Journal of Geriatric Psychiatry. 2020; 28(12):1233-44. [DOI:10.1016/j.jagp.2020.08.005] [PMID]
- Seyfzadeh A, Hagighatian M, Mohajerani A. The relationship between social isolation and health among the Tehranian elderly. Journal of Education and Community Health. 2017; 4(3):19-25. [DOI:10.21859/jech.4.3.19]
- Cotterell N, Buffel T, Phillipson C. Preventing social isolation in older people. Maturitas. 2018; 113:80-84. [DOI:10.1016/j.maturitas.2018.04.014] [PMID]
- Valtorta NK, Kanaan M, Gilbody S, Ronzi S, Hanratty B. Loneliness and social isolation as risk factors for coronary heart disease and stroke: Systematic review and meta-analysis of longitudinal observational studies. Heart. 2016; 102(13):1009-16. [DOI:10.1136/heartjnl-2015-308790] [PMID]
- Matthews GA, Nieh EH, Vander Weele CM, Halbert SA, Pradhan RV, Yosafat AS, et al. Dorsal raphe dopamine neurons represent the experience of social isolation. Cell. 2016; 164(4):617-31.[DOI:10.1016/j.cell.2015.12.040] [PMID]
- Kuiper JS, Zuidersma M, Oude Voshaar RC, Zuidema SU, van den Heuvel ER, Stolk RP, et al. Social relationships and risk of dementia: A systematic review and meta-analysis of longitudinal cohort studies. Ageing Research Reviews. 2015; 22:39-57. [DOI:10.1016/j.arr.2015.04.006] [PMID]
- Steptoe A, Shankar A, Demakakos P, Wardle J. Social isolation, loneliness, and all-cause mortality in older men and women. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 2013; 110(15):5797-801. [DOI:10.1073/pnas.1219686110] [PMID]
- Modarresi YF, Farahmand M, Afshani SA. [A study on single girls’ social isolation and its effective socio-cultural factors: A study of single girls over 30 years in Yazd. 2017 (Persian)]. Social Problems of Iran. 2017; 8(1):121-44. [Link]
- Landeiro F, Barrows P, Nuttall Musson E, Gray AM, Leal J. Reducing social isolation and loneliness in older people: a systematic review protocol. BMJ Open. 2017; 7(5):e013778. [DOI:10.1136/bmjopen-2016-013778] [PMID]
- Courtin E, Knapp M. Social isolation, loneliness and health in old age: A scoping review. Health & Social Care in The Community. 2017; 25(3):799-812. [DOI:10.1111/hsc.12311] [PMID]
- Czaja SJ. The role of technology in supporting social engagement among older adults. Public Policy & Aging Report. 2017; 27(4):145-8. [DOI:10.1093/ppar/prx034]
- Jing R, Jin G, Guo Y, Zhang Y, Li L. The association between constant and new Internet use and depressive symptoms among older adults in China: The role of structural social capital. Computers in Human Behavior. 2023; 138:107480. [DOI:10.1016/j.chb.2022.107480]
- Boniwell I, Osin EN, Renton A. Internet access at home and its relationship to well-being in deprived areas of London. The Open Psychology Journal. 2015; 8(1). [Link]
- Rezaei R, Zarei F, Tehrani H. [Exploring the use of social media on teaching and learning science from teachers and students viewpoint (Persian)]. Iranian Journal of Nursing Research. 2018; 13(1):1-10. [DOI:10.21859/ijnr-13011]
- Goodarzi M, Ebrahimzadeh I, Rabi A, Saedipoor B, Jafarabadi MA. Impact of distance education via mobile phone text messaging on knowledge, attitude, practice and self efficacy of patients with type 2 diabetes mellitus in Iran. Journal of Diabetes & Metabolic Disorders. 2012; 11(1):10. [DOI:10.1186/2251-6581-11-10] [PMID]
- Gustafson DH Sr, McTavish F, Gustafson DH Jr, Mahoney JE, Johnson RA, Lee JD, et al. The effect of an information and communication technology (ICT) on older adults' quality of life: Study protocol for a randomized control trial. Trials. 2015; 16:191. [DOI:10.1186/s13063-015-0713-2] [PMID]
- Tavakoli GH, Lashkardoost H, Khankolabi M, Asghari D, Hekmatara E, Nabavi SH. [Validity and reliability of Persian version of lubben social netwok-6 scale in elderly adult (Persian)]. Journal of North Khorasan University of Medical Sciences. 2020; 12(2):64-9. [Link]
- Basakha M, Mohaqeqi Kamal SH, Pashazadeh H. [Acceptance of Information and Communication Technology by the Elderly People Living in Tehran (Persian]. Salmand: Iranian Journal of Ageing 2019; 13 (5):550-63. [DOI:10.32598/SIJA.13.Special-Issue.550]
- Khorashadizadeh F, Sharifian E, Nabavi H, Gerivani T. [Investigation of social isolation in the elderly and its related factors (Persian)]. Journal of North Khorasan University of Medical Sciences. 2023; 15(1):27-33. [Link]
- Liu CJ, Yang SC. Using the technology acceptance model to examine seniors’ attitudes toward Facebook. International Journal of Educational and Pedagogical Sciences. 2014; 8(6):1012-7. [Link]
- Nayak LU, Priest L, White AP. An application of the technology acceptance model to the level of Internet usage by older adults. Universal Access in the Information Society. 2010; 9:367-74. [DOI:10.1007/s10209-009-0178-8]
- Heart T, Kalderon E. Older adults: Are they ready to adopt health-related ICT? International Journal of Medical Informatics. 2013; 82(11):e209-31. [DOI:10.1016/j.ijmedinf.2011.03.002] [PMID]
- Bertolazzi A, Quaglia V, Bongelli R. Barriers and facilitators to health technology adoption by older adults with chronic diseases: an integrative systematic review. BMC Public Health. 2024; 24(1):506. [DOI:10.1186/s12889-024-18036-5] [PMID]
- Jang Y, Choi EY, Park NS, Chiriboga DA, Duan L, Kim MT. Cognitive health risks posed by social isolation and loneliness in older Korean Americans. BMC Geriatrics. 2021; 21(1):123. [DOI:10.1186/s12877-021-02066-4] [PMID]
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
سالمند شناسی
دریافت: 1403/5/16 | پذیرش: 1403/8/6 | انتشار: 1404/7/9
دریافت: 1403/5/16 | پذیرش: 1403/8/6 | انتشار: 1404/7/9
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
تمامی آثار نشریه سالمند: مجله سالمندی ایران تحت مجوز Creative Commons
Attribution-NonCommercial 4.0 هستند.
تماس با ما
تلفن دفتر نشریه:
تلفن مستقیم:02171732827(تماس فقط روزهای شنبه، یکشنبه و سه شنبه ساعت 10 الی 12) 021221800- داخلی 2827
ایمیل: salmand2010@gmail.com
تلفن ناشر : 02145355000 - 02145355555
